Bhí mé an-sásta liom féin tar éis dom an dara dáileog a fháil in aghaidh COVID-19. Cheap mé go raibh mé ar mhuin na muice agus nach mbeadh orm a bheith buartha faoin gcoróinvíreas ó shin i leith! Brionglóid dheas a bhí ann a fhad is a mhair sé, agus ní fada a mhair an créatúr sin! Tháinig tromluí ina ionad, darb ainm Delta. Ar dtús, litir eile in aibítir na Gréigise a bhí ann, á úsáid chun ainm neamhpholaitiúil a bhaisteadh ar chineál nua den gcoróinvíreas. Ach ansin diaidh ar ndiaidh, tháinig na drochscéalta nuachta a teacht isteach, agus d’fhoghlaim mé go raibh an cineál Delta i bhfad níos tógálaí ná aon chineál eile.  Ansin, le déanaí sceitheadh tuarascáil inmheánach curtha le chéile ag an Lárionad um Ghalair a Rialú (CDC) sna Stáit Aontaithe, agus ba chúis imní é, gan dabht. Is foinse iontaofa í an CDC de ghnáth agus nuair a deimhníodh gur fíor-tuarascáil a bhí ann, thosaigh mé ag éirí imníoch. Dá mhéad a chuala nó a léigh mé faoin gcineál Delta den víreas is ea is mó buaireamh a tháinig orm. Dúirt Stiúrthóir an CDC, an Dochtúir Rochelle Walensky: “Caithfidh daoine a thuiscint nach bhfuil muid ag déanamh chailleach an uafáis agus is rud tromchúiseach atá i gceist anseo. Tá an cineál víreas seo ar cheann de na víris is tógálaí atá ar eolas againn. Tá an víreas seo beagnach chomh tógálach le deilgneach. Mar sin, scaipeann an galar ó dhuine ionfhabhtaithe go seisear eile, ar an meán. Tugtar R-uimhir ar an uimhir sin, agus leis an gcéad cineál den víreas, bhí an uimhir sin i bhfad níos lú, timpeall a dó.  Ceaptar freisin go mb’fhéidir go bhfuil daoine vacsaínithe in ann an galar a scaipeadh. Agus seans maith go bhfuil galar níos measa ag baint leis an gcineál Delta den víreas. Ní haon ionadh é go bhfuil an cheathrú maidhm den Covid-19 ar siúl anois ar fud an domhain, agus líon na gcásanna ag méadú go tapa. Sin é an tromluí a ndearna mé tagairt dó níos luaithe. Is mór an trua é, mar níl deireadh na pandéime le feiceáil fós. B’fhéidir go mbeidh srianta ag teacht ar ais roimh i bhfad – is deacair a rá.  Gan dabht, cuireann na drochscéalta sin lionn dubh orainn go léir, agus ardaíonn sé sin ceist eile – céard faoinár meabhairshláinte?  Tá sé deacair dúinn agus don tsochaí feidhmiú go maith in aghaidh na mbagairtí agus na srianta ar gá leo de dheasca na pandéime. Bhuel, tá ceithre nod agam ar an ábhar, a chabhraíonn go mór liom agus a roinnfidh mé leat sa tsúil go mbeidís úsáideach duitse freisin.

.

Léirigh do mhothúcháin

Ná lig ort go bhfuil gach rud i gceart nuair nach bhfuil. Ná bí buartha labhairt le duine de do theaghlach nó do chairde aon uair a thagann saghas ísle brí ort. Mura bhfuil teaghlach nó cairde ar fáil, is féidir leat teagmháil a dhéanamh le gairmí sa tseirbhís mheabhairshláinte. Tar éis labhairt le duine eile maidir le haon deacrachtaí atá agat, mothóidh tú níos fearr. Fiú mura bhfaigheann tú moltaí, tabharfaidh an comhrá féin faoiseamh duit.

.

Féinchúram

Tá sé tábhachtach aire a thabhairt duit féin, go háirithe in am an ghátair.  Cur liosta gníomhaíochtaí a thaitníonn leat le chéile agus cur isteach iad i do sceideal laethúla. Seo cúpla gníomhaíocht i mo liosta: siúlóid, cleachtadh a dhéanamh ar an ngiotár, éisteacht le Raidió na Gaeltachta, aclaíocht a dhéanamh, breathnú ar imeachtaí spóirt, srl.

.

Gnáthamh

Tá go leor dúinn sa bhaile beagnach an t-am go léir de dheasca na pandéime, agus is rud maith é a bheith gnóthach. Cuireann an fear díomhaoin cathú ar an diabhal, mar a déarfá. Is smaoineamh maith é sceideal a chur le chéile duit féin. Má tá tú ag cian obair sa bhaile, beidh sé tábhachtach am a chur in áirithe chun an obair sin a dhéanamh, agus do sceideal a bheith ar eolas ag na baill eile den teaghlach.

.

Dearcadh Dearfach    

Más fada an lá tagann an oíche, agus lá amháin beidh an chuid is measa den bpandéim seo curtha dínn againn. Níl muid ann fós, ach tiocfaidh ár lá. Idir an dá linn, cabhróidh sé go mór linn dearcadh dearfach a chothú. Tá sé sin níos deacra in am na pandéime, mar is rud nádúrtha dúinn a bheith ag faire amach do bhagairtí. Mar shampla, dá mhéad a dhéanann tú gruaimscrolláil (‘doomscrolling’ as Béarla) ar an idirlíon, is mó buaireamh a thiocfaidh ort agus ní rud maith é sin.  Cur an bhéim ar na rudaí dearfacha i do shaol agus mothóidh tú i bhfad níos fearr!

.

.

.

.

.

       .

.

.

.

.

Bhuail mé le cara liom cúpla lá ó shin. Bhímis ag obair le chéile ar feadh beagnach fiche bliain mar innealtóirí ag déanamh taighde agus forbartha ar son comhlacht mór ardteicneolaíochta. D’éirigh mé as an obair beagnach sé bliana ó shin, ach bím i dteagmháil fós le cúpla iar-chomhghleacaí, Vijay san áireamh, a bhfuil nasc speisialta agam leo.     

Bhí comhrá deas againn, agus d’fhoghlaim mé go bhfuil athruithe móra tagtha ar an gcaoi a n-oibríonn daoine anois sa chomhlacht sin de bharr na pandéime. Ní raibh Vijay san oifig le breis is bliain anuas, agus é ag obair ó bhaile an t-am sin go léir. Is é an dála céanna é ag go leor daoine ar féidir leo a gcuid oibre a dhéanamh aon áit ina bhfuil nasc leathanbhanda ardluais ar fáil.  Bhí go leor le rá ag Vijay ar ábhar na cianoibre ach sheas rud amháin amach dom atá réabhlóideach i mo thuairim, mar gheall ar na himpleachtaí suntasacha don saol mór.  Dúirt sé go bhfuil an comhlacht tar éis cinneadh a dhéanamh maidir le cianobair agus obair san oifig. Beidh an cinneadh seo i bhfeidhm as seo amach. Ní bheidh ar fhormhór na bhfostaithe dul go dtí an oifig a thuilleadh, ach cúpla lá gach seachtain ar a mhéad.

Dúirt Vijay nach mbeidh oifigí traidisiúnta ar fáil níos mó sa chomhlacht ach an oiread, mar úsáidfear iad ar chomhroinnt ama as seo amach. Sa chóras nua seo, déanfaidh tú réamháirithint ar oifig roimh ré, agus ansin úsáidfidh tú an oifig sin ag an am atá leagtha síos. Ag deireadh an ama sin, tógfaidh tú do ríomhaire glúine leat abhaile, agus réiteofar an oifig don chéad duine eile. Córas hibrideach a thugtar ar an gcóras sin, agus tar éis é a bheith i bhfeidhm ar feadh bliana, déanfar cinneadh ar an gcóras a leanúint mar atá sé, nó b’fhéidir an chomhréir idir obair san oifig agus sa bhaile a athrú. I mo thuairim, is é an t-athrú a dhéanfar ná níos lú ama a chaitheamh san oifig, mar ceapaim go bhfuil an comhlacht beagáinín coimeádach go dtí go gcinnteoidh sé go n-oibríonn an córas nua go maith. Dúirt Vijay go bhfuil comhlachtaí eile a bhfuil cead ag a bhfostaithe obair ó bhaile an t-am go léir – Twitter mar shampla. Tá go leor fostaithe sna comhlachtaí sin ag athlonnú, mar ní gá dóibh níos mó a bheith gar don oifig. Tá siad in ann bogadh go dtí an áit is fearr leo, agus mar sin tá go leor dóibh ag bogadh ó na cathracha móra go dtí áiteanna faoin tuath nach bhfuil plódaithe le daoine, ina bhfuil costas tithíochta níos ísle, agus ina bhfuil siad in ann a gcaitheamh aimsire a chleachtadh go héasca.  

Beidh impleachtaí móra don tsochaí ann agus an ceann is mó dóibh i mo thuairim ná an dílárú a tharlóidh mar iarmhairt na n-athruithe sin.  Tá na rialtais i go leor tíortha ag iarraidh dílárú a dhéanamh, ach níor éirigh go maith leo go dtí seo. Ach seachain! Beidh rabharta lonnaitheoirí ag bogadh luath go leor, ag imeacht ó na bruachbhailte go dtí bailte agus sráidbhailte amuigh faoin tuath agus caithfidh a rialtais ullmhú roimh ré chun tacaíocht a thabhairt don imirce sin.  Is é infreastruchtúr an tosaíocht is mó a bheidh ag na rialtais sin anois, ionas go mbeidh daoine in ann a n-obair a dhéanamh ar an idirlíon ó bhaile. Dá bhrí sin, is é an t-infreastruchtúr is tábhachtaí a bheith ann ná clúdach uilíoch leathanbhanda. Beidh sé tábhachtach freisin na seirbhísí atá ar fáil amuigh faoin tuath a mhéadú chun déileáil leis an éileamh mór a bheidh orthu de réir an mhéadaithe a thiocfaidh ar an daonra áitiúil.

Ceapaim go mbeidh na Gaeilgeoirí inár measc in ann lántairbhe a bhaint as na hathruithe sin freisin. Ní bheidh an brú céanna ar mhuintir na nGaeltachtaí imeacht chun obair a fháil, mar beidh roinnt mhaith dóibh in ann cianobair a dhéanamh agus fanacht sa Ghaeltacht. B’fhéidir go dtiocfaidh deireadh le bánú na nGaeltachtaí agus in ionad sin go dtiocfaidh méadú ar dhaonra na nGaeltachtaí, mar beidh Gaeilgeoirí nach bhfuil cónaí orthu sa Ghaeltacht in ann bogadh go dtí an Ghaeltacht, agus an Ghaeilge a labhairt an t-am go léir. Mar sin, tá sé níos tábhachtaí anois ná riamh dár rialtas infheistíocht mhór a dhéanamh in infreastruchtúr faoin tuath agus go háirithe sna Gaeltachtaí, chun iad a chaomhnú agus a neartú. Is deis í seo nach dtarlaíonn ach uair amháin sa saol!

.

Tá údar dóchais againn arís dár dtodhchaí agus an lámh in uachtar againn ar COVID-19, a bhuí leis na vacsaíní a ndéanann ciolar chiot den ghalar uafásach sin.  B’fhéidir anois go mbeimid in ann ár dtír agus ár ngeilleagar a chur ar bhealach a leasa arís. Ach ná déanaimis dearmad ar na ceachtanna tábhachtacha a d’fhoghlaíomar le linn na pandéime. Scríobh mé síos cúig cheacht dom féin a d’fhoghlaim mé le linn na pandéime agus nár mhaith liom dearmad a dhéanamh orthu tar éis na pandéime!

Táim dóchasach go mbeimid in ann athbheochan na Gaeilge a chríochnú agus go mbeidh an Ghaeilge mar phríomhtheanga na tíre againn go léir lá amháin!  Ní bheidh sé éasca, ach is fiú agus is féidir é a dhéanamh! San alt inniu, míneoidh mé cén fáth go bhfuil mé go láidir den tuairim sin agus molfaidh mé bealach chun tosaigh.

Is Fiú

Trasna an domhain, tá méadú tagtha ar fheasacht teanga, agus go háirithe mar gheall ar theangacha mionlaigh atá i mbaol báis. Tá tuiscint nua ag a lán daoine cé chomh luachmhar is atá teangacha an domhain, agus cé chomh tábhachtach is atá sé iad a chaomhnú mar shócmhainní cultúrtha a bpobal.

Nuair a fheicim na rudaí dearfacha atá ar siúl ó thaobh ár dteanga de in Éirinn, tagann dóchas orm. Tá éileamh mór ag teacht ó mhuintir na hÉireann le Gaelscoileanna (bunscoileanna agus meánscoileanna), agus tá comhrá anois faoi Ghael-Ollscoileanna freisin. Tá sé deacair anois spás a fháil i rang Gaeilge ar líne mar gheall ar an méid suime atá ag daoine ann. Bíonn cúinní caintí, maidineacha caife, agus popup Gaeltachtaí ar siúl go minic ní hamháin in Éirinn ach ar fud an domhain. Tá acmhainní Gaeilge thar fheabhas ar fáil ar líne, freisin. Tá go leor leabhair nua as Gaeilge, idir phrós agus fhilíocht.

Is léir domsa go bhfuil tuiscint ag a lán daoine faoi fhiúntas ár dteanga, agus tá siad sásta am a chaitheamh ag foghlaim agus ag úsáid na Gaeilge. Níl aon dabht ach ba mhaith le formhór na ndaoine sin a bheith in ann an Ghaeilge a úsáid mar a bpríomhtheanga.

Is Féidir

Gan dabht, is féidir athbheochan na Gaeilge a dhéanamh. Ach tá lúb ar lár! Ní mór ar a laghad trí choinníollacha áirithe a shásamh: