Iris, Magazine; scileanna riachtanacha, the necessary skills; tionscadal, project; Réalta Scannán, Film-star; duine dem chomhaois, one of my contemporaries, raon na gcos, within walking distance; Bráithre le Muire, Marist Brothers.

.

.

An Irish Teacher

Peadar Bairéad

.

Life in St. Muredach’s College

Ba mhaith liom alt amháin eile a scríobh faoin gcineál saoil a bhí agam, agus mé im’ mhúinteoir Gaeilge, i gColáiste Mhuireadhaigh, i mBéal an Átha, i gcaogaidí na haoise seo caite. Nuair a thosaigh mé ag múineadh sa Choláiste sin, a chéaduair, bhínn chomh gafa sin leis an obair, gur bheag am saor a bhíodh agam, i ndeireadh an lae thiar, ach mé sáite go dtí na cluasa im chuid oibre, ó mhaidin go hoíche. Rinne mé iarrachtaí áirithe le dul i gcionn ar na daltaí a bhí faoi mo chúram agam, ag an am.

Our own Magazine

Rinne mé iarracht ar Irisleabhar, de chineál eicínt, a chur ar bun inár measc, agus d’fhág sin go raibh ormsa altanna, dánta, agus píosaí scríbhneoireachta, a mhealladh ó dhaltaí, a raibh an iomarca le déanamh acu, cheana féin. Tar éis roinnt mhaith útamála, d’éirigh linn eagrán amháin den Iris chéanna sin a chur i gcló, agus a chur ar díol i measc lucht na scoile, agus fiú amuigh i gcupla siopa sa mbaile mór! Ba mhór an saothar é, i ndáiríre, ach bhí an oiread sin sclábhaíochta ag baint leis an iarracht sin, agus gan chúnamh le fáil ó cheárd ar bith, nár tháinig an dara heagrán ar an saol riamh ina dhiaidh sin. “An Síol”, a bhaist mé ar an Iris chéanna sin, agus creid é, nó ná creid é, tháinig mé ar chóip de, cupla bliain ó shoin, agus déarfainn nárbh aon chailliúint ró-mhór é don Saol Gaelach an Iris chéanna sin a ligint i léig! Ag breathnú siar anois ar na cúrsaí sin, déarfainn gur ar an bPiarsach a bhí mé ag smaoineamh agus an tionscadal céanna sin idir chamáin agam, nó b’in an cineál ruda a dhéanadh seisean, ach níorbh aon Piarsach mise, geallaimse dhuit é.

Play Acting

Rinne mé iarracht freisin dráma a chur ar an ardán, agus phioc mé amach m’fhoireann aisteoirí don ndráma céanna sin, agus chaitheamar cupla ráithe ina bhun, ach faitíos orm, nár léiríodh riamh é, toisc, is dócha, nach raibh na scileanna riachtanacha agam fhéin, ag an am, agus ní raibh éinne eile ansin, a bhí sásta dul i bpáirt liom, sa bhfiontar sin. Arís, is dócha gurbh é an Piarsach ba chúis dom tabhairt faoin ród áirithe sin!

Thugamar faoi thionscadal eile, chomh maith, agus is féidir liom a mhaíomh, gurbh fhearr go mór a d’éirigh linn sa chás sin. Cúrsaí diospóireachta atá i gceist agam anseo. Is dócha go raibh cleachtadh eicínt agam fhéin ar chúrsaí diospóireachta, nó bhíodh roinnt mhaith den chineál sin oibre ar siúl againn sna Cliarscoileanna, ar dhein mé freastal orthu, agus bíodh gur i nGaeilge a ritheadh roinnt áirithe díobh, is é mo thuairim, nár den díogha iad, ach oiread. B’fhéidir nach raibh cuid acu thar mholadh beirte, ach ag an am gcéanna, thug siad deis do na daltaí, iarracht a dhéanamh seasamh suas, agus a smaointe a chur abhaile ar lucht éisteachta, agus ní beag nó suarach an bua é sin, i gcás dalta a bhí cúthalach, nó neirbhíseach, ó nádúir.

On the Stage !

Bhí Club Drámaíochta den scoth i mbun oibre i mBéal an Átha, an t-am sin, agus ó tharla go raibh Gerry Molloy, deartháir an Drámadóra cháiliúil, M.J. Molloy, ina mhúinteoir i gColáiste Mhuireadhaigh, ag an am, níor ró-fhada go raibh mé meallta leis aige, le páirteanna a ghlacadh sna drámaí a bhíodh á léiriú aigeasan. Níor cheap mé fhéin go raibh aon ghaisce ionnam mar aisteoir, ach dhealródh sé, go raibh Gerry sásta lem iarrachtaí ar an ardán, agus thugadh sé páirt dom go rialta, sna drámaí a roghnaíodh sé le cur i láthair an phobail, drámaí ar nós, The Paddy Pedlar, The King of Fridays Men, The Playboy of the Western World, agus The Wood of the Whispering. Drámaí a scríobh a dheartháir ba ea cuid acu. Bhí páirt agam sa Pedlar agus sa Playboy freisin, agus d’éirigh thar barr lenár Playboy, sa chaoi gur sciob sé an chraobh leis i gComórtaisí Drámaíochta, sa timpeallacht, agus sciob sé an chraobh leis freisin, sa Chomórtas Náisiúnta Drámaíochta, i mBaile Átha Luain. Agus nach raibh socruithe á ndéanamh leis an Playboy céanna sin a chur ar an ardán i Londain Shasana, agus nach rabhthas ag caint faoina thógáil chun na Stát Aontaithe, go fiú nár luadh Caesar’s Palace mar sprioc linn freisin. Caithfidh mé a admháil go raibh cuid againn ag smaoineamh ar bheith inár réalta scannán thall i Hollywood, ach ba é críoch na mbeart é nach ndeachamar áit ar bith thar lear leis an ndráma céanna sin, agus nach ’in an saol agat, a mhac! Ar aon nós, b’éigean dom bheith sásta lem phost mar mhúinteoir i mBéal an Átha, agus a bheith buíoch beannachtach go raibh post dá leithéid agam, mar, nárbh iomaí duine dem chomhaois, a bhí díreach chomh cáilithe liom fhéin, agus a raibh air an bád bán a thabhairt air fhéin, sin nó fanacht anseo in Éirinn iathghlas, oileánach, agus é ag brath ar pé cúnamh a thoileodh an Stát s’againne a thál orthu. B’in an cineál saoil a bhí i dtreis in Éirinn, ag an am. Ní raibh trácht fiú, ar Thíogar Ceilteach, ag an am, nó is dócha go bhfaigheadh a leithéid de bheithíoch bás den ghorta dearg abhus againne an tráth úd.

Mar a mhínigh mé cheana, ní raibh carr nó tada dá leithéid agam, an t-am sin, nó súil agam fiú, lena leithéid, mar sin, ba de shiúl na gcos a raghainn ó áit go háit, agus dá dteastódh uaim dul ar aistear ar bith, taobh amuigh de raon na gcos, bhuel, bheadh orm dul ar an mbus, nó ar an dtraein. Sea, mór idir inné agus inniu, gan aon agó!

In the Language Movement

D’éirigh go réasúnta maith liom i mbun mo cheirde, agus bhínn sáite in aon chineál oibre a bhain le gluaiseacht na teanga. Bhí mé im bhall de Chonradh na Gaeilge, agus bhí ag éirí go maith liom san eagraíocht sin, freisin. D’éirigh leis an gCraobh s’againne rún a chur ar chlár na hArdfheise, a tionóladh i gCill Áirne, sna caogaidí. Ba é a bhí i gceist sa rún céanna sin, nó go ndéanfaí chuile iarracht, an Ghaeilge a dhaingniú, agus a chur á labhairt arís, trí dhúichí áirithe a phiocadh amach leis an bpolasaí sin a chur i bhfeidhm iontu i dtosach, agus ansin, agus de réir a chéile, go ndéanfaí teorainneacha na ndúichí sin a leathnú amach, go dtí, sa deireadh, nach mbeadh sa tír ar fad ach críoch ina mbeadh an Ghaeilge faoi réim arís inti. Sea, agus ritheadh an rún sin freisin, ach ní dóigh liom, go raibh aon toradh ar an rún céanna sin, thar lucht na hArdfheise a chur ag caint faoi!

Tar éis cupla bliain áfach, thosaigh mé ag éirí amach, agus ag iarraidh páirt a ghlacadh i saol sóisialta an bhaile mhóir. Chuir mé aithne ar dhaoine, agus thosaigh mé ag dul chuig cluichí, chuig damhsaí agus chuig aon éirí amach a chuirtí ar siúl sa timpeallacht, ag an am. Agus ansin, tar éis dom cúig bliana, nó mar sin, a chaitheamh i mBéal an Átha, pósadh mé fhéin agus Pádraigín Nic Fhinn, in Ardeaglais Mhuireadhaigh i mBéal an Átha. Agus arís, nach mór idir inné agus inniu? nó bhíomar fós gan gluaisteán, gan chóras iompair dár gcuid fhéin. Ach, b’in mar a bhí, an t-am sin.

A new post

Tharla ag an am sin, go raibh mé ag smaoineamh ar thabhairt faoin Ardchathair, agus tharla go raibh duine de na Bráithre le Muire ar m’aithne, ag an am, agus mhol seisean dom cur isteach ar phost ina scoil siúd, i nDroichead na Dothra, i mBaile Átha Cliath. Rinne mé rud air, agus ba é deireadh na mbeart é, nó go bhfuair mé post i gColáiste Mhuire Cois Abhann, ansin, agus arís b’éigean dom mo chip is mo mheánaithe a bhailiú chugam, agus mé fhéin, is mo bhean, agus mo mhac, Micheál, a bhailiú liom chun na cathrach, ach b’fhéidir gur chóir dom an chuid eile den scéal sin a fhágáil go dtí an chéad ghála eile, nuair a chuirfidh mé síos ar an bpost nua, agus ar an scoil nua, agus ar an gcor a chuir sin uilig im chinniúint. Go dtí sin, Slán……

.