‘FAD SAOIL’….……………..le………….………Joe Steve Ó Neachtain
Céadchló…………………..2015…………………………………….€10.00
.
Bua na Filíochta
Gan dabht ar bith, tá bua na filíochta ag Joe Steve Ó Neachtain, agus ó tharla gur sa nGaeltacht Thiar a rugadh agus a tógadh an file seo, is féidir linn a bheith cinnte, gur thóg sé leis ón gcosmhuintir, buanna samhlaíochta, reacaireachta, agus gaelacha, buanna a fhágann a rian ar a chuid dánta. Deir Joe linn, gur sa bhliain 1942 ‘a caitheadh ar an sop é’, rud a fhágann go bhfuil sé thart ar cheithre bliana déag agus trí scór anois. Deir sé freisin, gurbh é a chuir sé roimhe a dhéanamh sa díolaim dánta seo, nó dán in aghaidh gach bliain dá shaol a leagan os ár gcomhair, agus é ag iarraidh a scéal fhéin agus stair na cosmhuintire thiar a ríomh go fileata dúinn, sea, agus cé déarfadh nár éirigh go seoigh leis sa bhfiontar sin? Is speisiuil a raibh le rá ag ‘Moltóir Oireachtais’, agus atá le léamh againn ar chúl an chlúdach deiridh….”Tig leis an bhfile seo saol atá caite nó gar do bheith caite – nó an saol nua fhéin – a chur ina cholgsheasamh os ár gcomhair amach le teann samhlaíochta agus stíle agus é sin a dhéanamh le tocht agus le dínit….” Leor sin mar theist ar chumas Joe mar fhile.
Breis mhaith is dán do chuile bhliain dá shaol!
Ach fillimis ar na dánta fhéin. Tá breis maith is dán do chuile bhliain dá shaol leagtha os ár gcomhair aige, sa díolaim seo, agus nach maith ann iad freisin. Agus chomh maith le sin, déanann sé iarracht ar stair a mhuintire a ríomh dúinn sna dánta tosaigh. Sea, agus tá iarracht den dírbheathaisnéis le fáil iontu chomh maith. Breathnaigh ar an gcéad dán, ‘Ginealaigh’, ina luann sé go mba thionóntaí ag Tiarna Talaimh ab ea a mhuintir, agus go raibh orthu teacht i dtír ar ocht n-acra déag …
“idir chimín is carraig
sna hocht n-acra déag
a choinnigh snáithe
faoin bhfiacail.”
Saothraíodh an talamh sin leis an láí agus le hallas a malaí.
“Ach each ná asal
Níor tharraing céachta
tríd an ngabháltas s’againne ariamh,”
.
Cuireann sé síos ansin ar “An dís ar díobh mé” agus chomh maith le sin, cuireann sé síos ar an ‘Nurse’, ar an ‘Luí Seoil’, agus ar an ‘Bhean chabhrach’ agus an chaoi ar tháinig sé fhéin isteach sa saol seo, agus ‘caipín an tsonais’ á chaitheamh aige, -comhartha áidh agus sonais-.
Luath go leor ina shaol a chuir sé aithne ar an bhfarraige agus ar churrachaí corracha a linne, is bheith ag faire, fad is bhí a mhuintir ag baint feamainne. Trácht aige freisin ar scolaíocht agus an difir idir mhodhanna múinte anois agus fadó. Tá deireadh feasta leis an mbata scóir, agus leis an láimh láidir.
“gliondar croí
as Tír na nÓg
atá anois
i gclós na scoile.”
.
‘Printíseacht’, Sin dán a thaitin go mór liom, nó sa dán sin, cuireann an file síos go fileata, cliste, ar shaothar agus ar scil an fheirmeora. Breathnaigh mar a chuireann sé críoch leis an ndán sin, tar éis dó cur síos ar na ceirdeanna éagsúla a chleacht sé…
.
.
“níor ghlac mé gráin
ar cheird ariamh,
ach thit mé i ngrá
le peann.”
Eangach an Duáin Alla
Dán eile a labhair go fileata liom is ea ‘Taispeántas’. Féach mar a labhrann sé faoi eangach an Damháin alla…
“Bhí an drúcht
ina phéarlaí
ar mhilliún nead
a chniotáil bioráin cos,”
Níl sa mhéid sin ach blas beag den saibhreas taitneamhach, mealltach, atá le fáil idir chlúdaigh mhaisiúla an leabhair seo, agus más uait blaiseadh den saibhreas seo, níl le déanamh agat ach an leabhar seo a fháil, is a léamh ar do chaothúlacht, nó níl fúmsa tuilleadh a rá faoin mbailiúchán tarraingteach atá leagtha os ár gcomhair ag an bhfile sa díolaim corraitheach seo, ach breathnaigh ar na línte seo as an dán deiridh sa leabhar, agus nár dheacair iad a shárú mar chomhairle don duine óg, nó don duine aosta fhéin, fiú….
“Imir an ghlaic
a roinntear leat
chomh maith is atá
i do neart.”
Fágfaidh mé an focal deiridh sin ag Joe Steve Ó Neachtain fhéin, agus tréaslaím a shaothar leis.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Gaeilge 
English