le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
C a i r t a n C h r o í .
*********************
.
C a i r t a n C h r o í…………………………………………………………Foilsithe……2000.
le
L i a m M a c U i s t i n ………………………………………..An Clóchomhar Teoranta.
.
*****************************
.
Is annamh a dhéanaim píosa a scríobh faoi dhíolaim filíochta, na laethe seo, ach ó tharla gur seoladh an díolaim seo le Liam Mac Uistin, ar an 28u lá d’Iúil 2001, in Amharclann na Mainistreach, an lá céanna, agus san ionad céanna inar seoladh mo dhíolaim filíochta fhéin, “Fataí Rómhair”, ní haon ionadh, gur chuir mé suim ann, ó thús. Sea, agus nuair a scríobh mé píosa faoi mo leabharsa, tharraingt ar bhliain ó shoin anois, gheall mé dhaoibh, go ndéanfainn píosa a scríobh faoin mbailiúchán filíochta seo, “Cairt mo Chroí”, amach anseo. Bhuel, tá mé réidh leis an ngeallúint sin a chomhlíonadh anois.
Ní call dom a rá, go bhfuil cáil bainte amach ag Liam, i ngort na Gaeilge, le fada an lá anois, nó tá drámaí agus úrscéalta, maraon le gearrscéalta agus leabhair don aos óg, curtha ar fáil aige cheana féin, ach seo a chéad gheábh isteach i ngort na filíochta, agus tá súil agam nach bhfuil ann ach tús tuile. Tá cónaí ar an bhfile seo agus a chéile, i ndúiche Uí Ghramhnaigh, i gContae na Mí.
Caithfidh mé a rá gur chuir mé suim, agus dhá shuim, sna dánta sa mbaliúchán breá spreagúil seo, nó iontu, baineann sé ceol as téada áirithe ár ndaonnachta, téada ar nós, an grá agus an ghruaim, an ceol agus an codladh, an taisteal agus an tábhairne. Ach nach bhfuil sé chomh maith agam tosú ag an tús… Sé an chéad rud a thugann an léitheoir faoi deara, i gcás an leabhair seo, nó a theideal. Cairt an Chroí a bhaist an file ar an ndíolaim seo. Thóg sé an teideal seo ó ainm an chéad dáin sa bhailiúchán. Cairt an Chroí, a bhaist sé an an ndán sin, agus déarfainn gur fiú tamall gearr a chaitheamh ag breathnú ar an bpíosa sin. Is dócha gurb é atá i gceist sa téarma, Cairt, nó cineál léarscáile, nó plean, ina léirítear bealaí agus póirsí an chroí istigh, ach tar éis dul tríd a bhfuil le léamh againn sa chairt chéanna sin, ní thugtar spléachadh dá laghad dúinn ar na mothúcháin is mó a shamhlaítear leis an gcroí daonna, sé sin, an grá, an díomá, agus an fuath. Ach, b’fhéidir nárbh olc an tseift agam anois í, deis a thabhairt duit an dán sin a léamh anseo ar do shócúlacht.
.
C a i r t a n C h r o í .
********
.
Ar chairt an Chroí
léirítear an tslí
ina ndéantar an fhuil
a thaoscadh timpeall.
.
Taispeántar go bhfuil
ceithre sheomra sa bhall,
in uachtar dhá atria
a ghlanann an fhuil.
.
.
Dhá mhéadailín thíos
a dhéanann an leacht
a thaoscadh amach
ar thuras an choirp.
.
Ar chairt an chroí
feictear gach ní
sa bhall mhatánach
a stiúraíonn an bheatha.
.
Ach níl aon léiriú ann
ar fhoinsí an ghrá
nó fás na díomá
is an fhuatha nimhe.
.
Dán deas simplí ina dtugann muid faoi deara preabadh an chroí dhaonna, an caidéal sin, a thaoscann an fhuil tríd an gcorp, ach, bíodh gur tuigeadh le sinsearacht, gurbh é an croí céanna sin lárionad na mothúchán uaisle, níl a rian siúd le tabhairt faoi deara, áit ar bith, i gCairt an Chroí.
Dán eile in ar chuir mé fhéin spéis isea “An Garraíodóir”. Sa dán seo, cuireann an file síos ar sheangharraíodóir díograiseach, a ghráigh a cheird, is a thug togha na haire dá bhláthanna, ina séasúr. Ba dhána an fhiaile a d’ardódh a cheann ina gháirdín, nó ní bheadh ag an bhfiaile sin ach saol fata i mbéal muice, mar ní bhíodh bun ribe amach nó barr ribe isteach, sna bláthcheapacha, nó i bhféar a fhaiche, mar bhíodh an fhaiche chéanna sin glanbearrtha, Domhnach agus Dálach. Ba mhinic a stadadh daoine, ag dul thar bráid dóibh, le háilleacht an pharrthais sin a ól. Ach, féach mar a chuireann an file críoch giortach leis an dán céanna sin….Ní mhaireann rith maith ag an each i gcónaí, agus ba é críoch na mbeart é, nó go bhfuair an seangharraíodóir bás, agus féach mar a chuireann an file an chríoch ghiortach sin lena dhán…
.
“Cupla mí i ndiaidh a bháis
bhí an gairdín ina fhásach.”
Nach minic a thug tú fhéin gairdín dá leithéid faoi deara, ach b’fhéidir nár smaoinigh tú go mba é bás an gharraíodóra an chúis a bhí leis. Is éasca grá an gharraíodóra dá ghairdín a léamh i véarsaí an dáin seo. Féach ar seo….
“Thugadh sé aire dóibh
ag faire ar a bhfás
le sprae is croiteoir
chuireadh sé tóir ar fheithid
ar bith a bhíodh á n-ionsaí
agus ar fhál is tor
chuireadh sé crot is eagar.
Bíodh sin mar atá, ach chomh luath is a éiríonn an garraíodóir as a shíorchúram dá ghairdín, ansin, filleann an fásach, agus na fiailí, agus i ngearrachar, bíonn an gairdín sin millte, loite, scriosta. Cuireann an scéal sin i gcuimhne dúinn an pléisiúr uilig a thugann na garraíodóirí céanna sin dúinn uilig, ó cheann ceann na bliana, nó nach minic ár súil ar gharraithe, agus muid ag siúl ar bhóithre nó ar shráideanna.
Tríd is tríd, tá an grá agus an ghruaim le fáil scaipthe, mar rísíní i gciste, tríd an ndíolain seo, ach anois is arís, tugann dán faoi leith cic sa bholg dúinn. Ceann den chineál sin isea “Ceist.” Agus bíodh nach bhfuil sa dán ar fad ach sé líne, is iontach go deo an chumhacht a dhingeann an file isteach sna sé línte sin. Breathnaigh air…..
“Ceist.”
.
Ba é an buachaill ba shoineanta
sa rang é, gasúr deas éirimiúil
a rachadh chun cinn sa saol.
.
Bhí gean ag a thuismitheoirí
is a chairde air. Tuige mar sin
ar chroch se é féin ina sheomra?
.
Déarafainn gur mhinic a chuir tuismitheoirí an cheist chéanna sin orthu fhéin, ach i gcás dá leithéid, is dócha nach bhfuil freagra ar bith ar an gceist chéanna sin, ach ag an am gcéanna, is ceist í a chránn an croí, is a mhilleann síocháin anama, an té a fhágtar leis an gcorp a bhaint anuas, agus a chur os cionn cláir.
Tá dán beag eile a thaitin liom, as a chríoch neamhghnách, agus sé sin, an dán “An Tango Deireanach i gCorca Dhuibhne. Sa dan seo d’eirigh leis an bhfile meascán den ghreann agus den ghaire a leagan os ár gcomhair amach. Breathnigh air seo….
An Tango Deireanach i gCorca Dhuibhne.
.
Ar Thrá an Fhíona a chéad-chonach í
á goradh féin ar an ngaineamh mín
rinne a scéimh cime dem chroí
i slabharaí lonracha a draíochta.
.
Shiúl mé suas is shiúl mé síos,
ag stracfhéachaint ar an bhfís,
gur chruinnigh mé go leor misnigh
chun dreas comhrá a dhéanamh lei.
.
Bhíos ar tí a shocrú lem’ spéirbhean
go mbuailfinn lei um thráthnóna.
nuair d’imigh sí laistiar de dhumhach
Is d’fhill in éadaí bhanrialta.
.
B’fhéidir nach mbuafadh an dán céanna sin curadhmhír an Oireachtais, ach ag an am gcéanna, éiríonn leis ceol a bhaint as téadracha an chroí.
Ní dhéanfaidh mé tagairt ach do dhán amháin eile, agus sin, “Síoba.” Dán faoi mhadra atá i gceist anseo. Madra atá anois ag an bhfile le fada an lá, ó chéadtháinig sí chuige ina coileán di. Is iomaí lá caite acu i bhfochair a chéile, ag siúl, ag spraoi, agus ag iomaíocht, le chéile. Ní thugann an madra seo aird air i gcónaí, agus nuair a fhilleann sí, ar deireadh thiar, ní bhíonn de chroí ann, léasach teanga a thabhairt di….
.
Nuair a fhilleann tú faoi dheireadh
do bhratach ar foluain,
ní féidir liom bheith cantalach
le súile atá chomh donn.
.
Le críoch a chur lena dhán, cuireann sé an cheist doscaoilte….
Seo ceist a chuirim orm fhéin
nuair a smaoiním ar ár ngaol:
cé thabharfadh mé amach ag siúl
dá n-imeofá as mo shaol.
.
Is dócha gurb é an rud is mó a théann i gcionn ort agus an leabhar seo á léamh agat, nó an chaoi a éiríonn leis an bhfile seo dánta a ríomh timpeall ar ghnáthchúrsaí a shaoil laethúil. Caithfidh mé a admháil, gur bhain mé fhéin pléisiúr nár bheag as an ndíolaim chéanna seo, agus tá súil agam, nach fada uainn an lá, nuair a bheidh a chéad díolaim eile á leagan os ár gcomhair ag an bhfile cumasach, ildánach, seo.
.
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l
Peadar Bairéad
.
(Seo píosa a scríobh mé tamall ó shoin, agus nach soiléir do dhuine ar bith gur beag athrú a tháinig ar chúrsai san idirlinn)
.
“My Grouse Night”
Nuair a bhí mé fhéin ag freastal ar Ollscoil na Gaillimhe, sa dara leath de dhaichidí na haoise seo caite, bhí de nós ag na Mic Léinn ansin, Grouse Night a eagrú, i dtús chuile bhliain. Bhuel, b’in an t-ainm a bhaisteadh siad ar an oíche a dtugtaí cead do chuile Mhac Léinn aon ghearán a bhí aige, i gcoinne an Choláiste, ach go háirithe, a leagan os comhair a chomhdhaltaí. B’fhéidir go maireann an nós sin san ‘Alma Mater’ sin, anuas go dtí an lá atá inniu ann, ach ní chuige sin atá mé, an babhta seo, ach chuige seo….sé sin, go bhfuil de nós agam fhéin, sa Cholún seo, freisin, srian a ligean lem’ ghearáin, corruair, agus iad a leagan os bhur gcomhair amach, anseo i mBéal an Phobail. Agus ó tharla go bhfuil cupla casaoid le déanamh agam anois, nach bhfuil sé chomh maith dhom iad a leagan os bhur gcomhair anseo anois.
Those Boy-Racers
Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom gearán láidir a dhéanamh i gcoinne an nós atá ag roinnt áirithe tiománaithe, srian a ligean lena gcarranna ar ár mbóithre, agus ar ár sráideanna, go háirithe, tar éis titim na hoíche. Caithfidh mé a admháil, nár thug mé fhéin an nós seo faoi deara, go dtí le déanaí, nó roinnt blianta ó shoin, go bhfios domsa, ní tharlaíodh a leithéid, ach sa lá, nó ar chóir dom, san oíche, atá anois ann, a rá, is beag nach gceapfá gur i bPáirc Mondello a bhí tú, leis an dtorann ard, géar, cluasphléascach, a réabann ciúneas séimh na n-oícheannta, agus idir óg agus aosta, ag súil le deis léite, nó suaimhnis, nó codlata, fiú, a bheith acu, tar éis bhuaireamh tuirsiúil an lae. Ach, beag an seans go bhfaigheadh siad a leithéid, leis an ngleáradh toirniúil a réabann thar a dtithe, ar na bóithre, agus ar na sráideanna amuigh.
Noise Pollution!
Céard tá ag tarlú amuigh ansin ar ár mbhóithre in aon chor?
Dúirt Mártan an Tairbh liom, gur chuala seisean ó Shéimí an Droichid fhéin é, gurb amhlaidh atá gluaisteánaithe óga na dúiche seo, ag ullmhú do rásaí gluaisteán Oileán Mhanainn. Dhealródh sé nach bhfuil a fhios ag éinne céard é go díreach atá ar siúl ag na rásaithe óga seo. Bíodh sin mar atá, ach nach bhfuil sé thar am ag an nGarda s’againne an scéal a fhiosrú dúinn, agus muid a chur ar an eolas, faoi na Rásaithe Óga seo, atá ag cleachtadh a gcuid cleas, anseo in ár measc.
Aon scéal agat fhéin faoi na cúrsaí céanna seo?
Roundabouts
Tá gearán eile agam freisin faoi dhream tiománaithe, in ár measc, nach bhfuil eolas dá laghad acu faoi chóras na dtimpeallán. Is é atá i gceist agam anseo nó go dtagann siad isteach chun an timpealláin ina rás, ar lán luas, agus cuma faoi chearta ghluaisteánaithe eile, teastaíonn uathusan ceart slí a bhaint amach dóibh fhéin, ar ais nó ar éigean! Tá mé cinnte, gur chúis tionóisce é iompar na ngluaisteánaithe sin, go minic. Agus nár casadh carr orm fhéin, an lá cheana, agus é istigh ar thimpeallán agus é ag taisteal sa tslí chontráilte! Nach bhfuil sé deacair a leithéid a chreidiúint? Bhuel, creid mise ann, go dtarlaíonn a leithéid. Agus os ag caint ar luas mé, caithfidh mé a admháil go bhfuil feabhas beag eicínt tagtha ar iompar ár dtiománaithe, sa ghné sin den tiomáint, agus is annamh anois, a réabann tiománaí tharat amach, é ag séideadh adhairce, agus ag tabhairt comhartha na méar dhuit, agus tú ag tiomáint leat ar an luas lamháilte, go háirithe taobh istigh de theorainneacha na mbailte is na gcathracha, ach amuigh ar bhóithre bána na Banban, bhuel! sin scéal eile ar fad, agus déarfainn go bhfuil píosa le dul fós againn, sa ghné sin dár dtiomáint.
An bhfuil gearán ar bith eile agam, an turas seo, an ea?
Bí cinnte go bhfuil, agus ualach asail díobh, ach ní thabharfaidh mé, an babhta seo, ach ceann amháin eile.
Agus céard é fhéin, an ea?
Littering too!
Bhuel, caithfidh mé a admháil, go gcuireann na daoine a chaitheann bruscar timpeall orthu, ar ár sráideanna, agus ar ár mbóithre, cuireann siad déistean orm. Nach minic a fheiceann tú gluaisteán breá, feiceálach, fada, ag réabadh tharat, agus ansin, de phlimp, islítear fuinneog, agus caitear mám bruscair amach tríd an bhfuinneog oscailte sin, faoi mar ba mhám milseán a bhí a chaitheamh amach acu, ina sciob sceab, chuig na dúchasaigh é. Sea, mh’anam, minic a chuala mé duine den aicme sin ag maíomh, go raibh siad ag cur oibre ar fáil don chosmhuintir, mar cuireann siad “jab” ar fáil do dhuine eicínt, nach mbeadh aige, marach iad, ach an “dól”.
Nach mór an faoiseamh anois dom, an méid sin casaoide a bheith déanta agam, ach bí cinnte go mbeidh mé ar ais arís, gan mórán moille, agus mé ag clamhsán liom ar mo shástacht, faoi ábhar eicínt eile…..
(Dá mhéad a athraíonn cúrsaí, ’sea is mó a fhanann siad mar a bhí.)
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Ar na mallaibh, of late; crith talún, earthquake; Maidhm mhara, tidal wave; moing, mane; ruathar, rush; sléacht, slaughter; uimhir gan áireamh, innumerable; múrtha, heaps; bráithreachas, brotherhood.
.
I mBéal an Phobail
Súnaimí an Áir
Peadar Bairéad
That Tidal Wave
Ní fédir linn gan tagairt a dhéanamh, sa cholún seo, don tubaiste uafásach a tharla ar na mallaibh ar chóstaí an Aigéin Indiaigh, nó tá an tubaiste chéanna sin i mbéal an phobail, faoi láthair. Ar an 26ú Nollaig na bliana seo chuaigh tharainn, a tharla an Mhaidhm Mhór Mhara sin, a bhasc is a bháigh roimpi is ina diaidh, an lá cinniúnach sin. Crith ollmhór talún, a tharla ar ghrineall na mara, cóngarach do chríocha na Téalainne agus na hIndinéise, ba chúis leis an maidhm mhara sin.
Maidhm mhór mhara ar ligeadh srain lei,
Iar chrith dian talún i dtóin poill thíos,
Ina rás nós lasrach thar Mhuir na nIndiach,
Ar chapaill Mhanannáin is a moing le gaoth.
As go brách leis an maidhm mhara tubaisteach sin, trasna na mara, ar nós na gaoithe, agus luas thart ar cheithre chéad míle san uair a chloig fúithi. Ait go leor, ní dhéanfadh an tonn chéanna an oiread sin dochair do long nó do bhád a bheadh sa tslí roimpi ar an bhfarraige, nó thiocfaidís slán chuile bhabhta, geall leis, ach ba é an áit a raibh an dochar nó nuair a bhuailfeadh sí cósta is trá, ag an bpointe sin, cruinneodh sí a neart, d’fhéadfá a rá, is d’éireodh inairde ina tonn ard, tubaisteach, cinniúnach, le ruathar a thabhairt faoi cibé a thiocfadh sa mbealach roimpi…..
Ina thonn mhór mhillteach do sheol an tubaist’
Aniar aduaidh ar fhir is ar mhná,
Gur tháinig i dtír i ngan fhios d’éinne,
Is gur threascair roimpi a raibh ar thrá.
.
Ar theacht i ngar don chósta gnóthach,
Chruinnigh a fórsaí is bhailigh a slua,
Gur éirigh in airde ina sliabh ard uisce,
Le bás is bascadh a imirt gan trua.
.
Bhuail an cósta mar a phléascfadh sliogán,
Is leag go faonlag a raibh sa tslí,
Ní raibh tada roimpi a stopfhadh a ruathar
Go ndearna sléacht is gur scrios gach ní.
Unexpected
Ní gá a rá, gur tóg sí roinnt mhaith ama ar a turas maraitheach, ach bhí de bhuntáiste ag an maidhm chéanna sin nach rabhthas ag súil lei, agus thug sin deis di teacht aniar aduaidh ar na pobail éagsúla, a bhí ag cur futhu, fan chóstaí na dtíortha sin atá suite thart ar chóstaí na Mara Indiaigh. Tharla freisin, go raibh roinnt mhaith de na bailte cois trá ag cur thar maoil le turasóirí, a thaistil ansin leis an Nollaig a chaitheamh ar a sáimhín só, i bhfad ó fhuacht agus ó chruatan an Gheimhridh ina dtíortha fhéin…..
Na fir is na mná, na sean is na páistí,
A bhí ag déanamh spóirt dóibh fhéin gan chrá,
Bascadh ina mbruscar na créatúir bhochta
is fágadh ar lár iad ar chiumhais na trá.
.
.
Bhí roinnt mhaith daoine ag snámh, is ag déanamh bolg le gréin, ar thránna áille na nIonad Saoire, agus thug roinnt áirithe díobh faoi deara, go raibh an fharraige ag éaló lei amach ón trá. Droch-chomhartha! Lean cuid de na daoine óga, ach go háirithe, amach í, ach ba ghearr gur chuala siad an torann, agus go bhfaca siad an fharraige carntha, cuachta, ina tonn mhór, mhillteach, chucu isteach. Níor tugadh mórán deise dóibh tada a dhéanamh, nó ba ghearr go raibh an Súnaimí, sa mhullach orthu, agus gur scuab sé leis iad, faoi mar ba chipíní beaga adhmaid iad….
Céad caoga míle a treascradh sa ruathar,
Gan deis ag éinne acu ealó ón dtonn,
Is d’fhág Clann Éabha go deorach cráite,
Ag silt gan faoiseamh, is ag gol le fonn.
Ó tharla gur tháinig an Súmainí seo isteach ina thonn mhór, ard, cumhachtach, agus ó tharla go raibh luas ar leith fúithi, ní raibh tada os a comhair le cosc a chur roimpi. Isteach lei faoin tír, agus chuile shórt á scuabadh lei roimpi, daoine, tithe, báid, gluaisteáin, agus chuile shórt a tháinig sa bhealach roimpi. Bhí an t-ádh ar roinnt áirithe daoine, nó bhí ar a gcumas éaló, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, ach i ndáiríre, scuabadh uimhir gan áireamh chun a mbás ag an Súnaimí ollmhór céanna sin. Ba í an Indinéis ba mhó a bhí thíos leis an mbascadh a d’imir an Súnaimí céanna sin ar muir is ar tír.
An Súnaimí gránna mar ruathar mharcshlua,
Do bhris is threascair idir fhir is mhná,
Scuab sé roimhe idir dhaoine is tithe,
Is leag go fann iad gan bhrí, ar lár!
.
Across the Sea
Trasna na Mara Indiaigh leis ansin, gur imir bás agus bascadh ar Srí Lanka, agus ar an India fhéin fiú, agus arís, b’uafásach go deo an dochar a rinne sé ar na tíortha sin, agus ní raibh deireadh déanta ag an maidhm mhór mara ansin fhéin, nó d’imigh lei, nós na gaoithe, iar sin, agus níor stop gur bhain cóstaí na hAifrice amach, agus gur dhein roinnt áirithe dochair ansin freisin. Níor éirigh leis an Súnaimí uafásach sin an spiorad daonna a bhriseadh, nó a bhascadh, áfach, nó chomh luath is a leath an scéal, ó cheann ceann na cruinne, nó gur tharla maidhm mhór trua i gcroíthe daonna, agus neartaigh agus d’fhorbair an tonn sin, gur seoladh i dtreo an Domhain Thoir í, le dóchas agus misneach a mhúscailt i gcroíthe na ndaoine a d’fhulaing cruatan agus anró an tSúnaimí.
Ach níor treascradh fós an spiorad daonna,
Nó chruinnigh sé a neart abhus is thall,
Gur gineadh madhmanna do-stoptha cúnaimh,
A d’imigh ina rás chuig a raibh faoi chrá.
A Tsunami of Hope
Bailíodh chuile shaghas cúnaimh agus cabhrach le teacht i gcabhair ar na daoine bochta a treascradh faon faoi chumhacht an tSúnaimí. Bailíodh na múrtha airgid, agus earrraí, le cúnamh a chur ar fáil dóibh. D’fhéadfá a rá gur dúisíodh Súnaimí an Dóchais ar fud an domhain, agus gur sheol an Tonn ollmhór sin i dtreo an Domhain Thoir, le bráithreachas an chine daonna a dhearbhú os comhair an tsaoil mhóir.
Maidhm mhór trua ina ruathar chucu,
Is maidhm mhór airgid mar thonn ina rás,
Comhar na gcomharsan mar chúnamh á seoladh,
Maidhmeanna a chlaoifeadh Súnaimí an Áir.
.
Cé gur leagadh faonlag na pobail chlaoite,
Is go gceapfadh éinne gur bocht a gcás,
Ardóidh Súnaimí an Dóchais a misneach,
Is tógfaidh a gcroí siúd nár thit san ár.
.
Ná déanaimis dearmad guí orthu siúd a thit sa tubaiste a lean Súnaimí úd an Áir sa Domhan Thoir;
Guigh orthu siúd a thit sa tubaist’,
Solas na soilse go raibh acu go brách,
Áit go deo ag bord an Tiarna,
Dóibh siúd a mharaigh Súnaimí an Áir.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
ceannlíne, headline; bhain sé stangadh asam, I was taken aback; agallamh, interview; ardchéimeach, high-ranking; folcadh intinne, brainwashing; gearrthóg, cutting; déistean, disgust; barúil, opinion.
.
Tréig an tSagartacht
.
Nach ait mar a théann Ceannlíne i nuachtán i bhfeidhm ar dhuine, corruair? Is dócha go mbraitheann sé roinnt ar údar na Cheannlíne céanna sin. Ní bréag ar bith a rá, go bhfuil muid uilig tinn tuirseach de na ceannlínte gáirsiúla úd a loiteann roinnt mhaith dár nuachtáin, sa lá atá inniu ann, ceannlínte ag maíomh gur deineadh an choir seo, nó an choir úd, an éagóir seo, nó an éagóir úd eile. Bíodh sin mar atá, ach caithfidh mé a admháil, gur bhain an ceannlíne a léigh mé sa nuachtán nua sin, an “ Daily Irish Mail”, in eagrán an Luain, an 27ú Márta 2006, caithfidh mé a admháil gur bhain sé stangadh asam.
What Headline?
Cén ceannlíne atá i gceist agam, an ea?
An ceannlíne úd a dhéanann tagairt d’agallamh leis an Athair Brian D’Arcy, an ceannlíne úd a scread…
“Dont bother with priesthood, Fr. Brian tells Clerics”
Bhuel, sin mar a chuirtear sa pháipéar sin é, agus téann an t-alt ar aghaidh ansin, mar a mholtar do chléirigh óga éirí as a ngairm, agus fáil réidh leis an tsagartacht frí chéile. Deir sé ansin, nár chóir dóibh a ndúthracht a chur amú trí bheith ag iarraidh “Mount Argus” nó “Ardoyne”, nó áit ar bith eile dá leithéid, a choinneáil sa tsiúl. Seo mar a chuirtear san alt san “ Daily Irish Mail” é…….
“Best known as unofficial chaplain to Ireland’s top entertainers, Fr D’Arcy, 60, is certain to attract controversy for advising young clerics to leave a heavily depleted priesthood.
In a magazine interview yesterday, he admitted; ‘I said to a group of young fellas that we should get rid of all our priests.
I told them they should not waste their lives trying to keep Mount Argus going, or Ardoyne going, or anywhere else. I told them; “Get yourself a clean break and then see what the future holds”
What Interview?
Anois caithfidh mé a admháil anseo, nár léigh mé an t-agallamh sin, agus dá bhrí sin, tá mé ag brath go hiomlán ar chuntas an iriseora, Enda Feeney a chuir a píosa san Daily Irish Mail i dtoll a chéile, ach níl cúis ar bith agam a chreidiúint nach gcloíonn sé go cruinn le tuairimí, agus le focail, an Athar Brian, san alt thuasluaite, agus mura bhfuil, ní haon ionadh gur bhain sé stangadh asam, nó cé a chreidfeadh, go ndéarfadh cléireach ardchéimeach, mar an Athair Brian, a leithéid? Tá a fhios ag an saol mór is ag a mháthair anois gurbh olc a chruthaigh roinnt áirithe sagart, siar thar na blianta, ach ní dóigh liom, gur chóir dúinn fáil réidh díobh uilig leis an scéal sin a leigheas. Cinnte, ba cheart dúinn na daoine ciontacha a dhíbirt, scun scan, as na sagairt, ach níor chóir dul thar fóir leis mar scéal.
What Then?
Agus, sa dara háit, céard a bheadh fágtha againn, nuair a bheadh críoch curtha againn leis an tsagartacht? Cé a chuirfí ina n-áit? Cé dháilfeadh na sacraimintí ar bhaill na hEaglaise feasta?
Anois, cheap mé i dtosach, gurbh é a bhí i gceist ag an Athair Brian, nó na hOird Rialta, na sagairt úd a choinníonn na mainistreacha éagsúla sa tsiúl. Dá mba ea áfach, is dócha go bhféadfadh duine adhmad eicínt a bhaint as dearcadh dá leithéid, ach sílim nach é sin a bhí i gceist aige, nó deineann sé tagairt do na sagairt a mbíonn súil an tseabhaic acu le pharáiste maith a fháil, amach anseo, rud a chuireann bac orthu a dtuairimí macánta fhéin a nochtú, ar eagla go gcoinneofaí sin sa tsrón ina gcoinne, lá na coise tinne.
My sentiments too
Tuigim don Athair Brian, nuair a chuireann sé síos ar an chaoi a dheineadh údaráis na hEaglaise folcadh intinne ar na hábhair sagairt, fadó. Thógaidís isteach iad, ina gcliarscoileanna ollmhóra, agus gan iontu ach gasúir. Ghearrtaí amach ón saol mór iad, gan cead acu éisteacht leis an raidió, nó nuachtáin nó irisí a léamh; choinnítí glan amach ó chomhluadar ban iad. B’iontach an traenáil a fuair siad le daoine a ullmhú do shaol an mhanaigh, nó leagadh an-bhéim ar fad ar umhlaíocht gan doicheall don té a chuirfí mar uachtarán os a gcionn. D’inis mé dhaoibh cheana, gur cuireadh léann an tsagairt orm fhéin, fadó, agus is cuimhin liom uair amháin, gur chuir mo dheirfiúr gearrthóg as nuachtán caitliceach Sasanach isteach i litir chugam, agus do bharúil! nár cuireadh iachall orm an gearrthóg chéanna sin a thabhairt don Déan, a bhí os mo chionn, ag an am. Sea, agus níor tugadh cead domsa é a léamh fiú! Dheamhan focal bréige sa mhéid sin!
Still!
Ní haon ionadh gur chuir “carry on” dá leidhéid fearg agus déistean ar roinnt mhaith. Ach sin uilig ráite, agus admhaithe, ag an am gcéanna, ni mholfainnse go gcuirfí críoch, scun scan, leis an tsagartacht, nó ní ar an tsagartacht fhéin atá an locht, nó níorbh uirthi a bhí an locht, ach oiread. Ar na daoine a glacadh isteach sna sagairt a bhí an locht. B’fhéidir go bhféadfá roinnt mhaith den mhilleán a leagan ar na modhanna a úsáideadh i dtraenáil, in ullmhú, agus i múnlú, na mic léinn, don chineál saoil a bhí rompu amach. Níor aibigh, nó níor fhás roinnt áirithe de na hábhair sagairt sin suas riamh, agus nuair a tháinig an doineann, b’fhurasta iad a leagan. Éist leis an Athair Brian arís…
“It was a cruel life, but that’s how the Church works and it’s a fairly interesting way of brainwashing people”
Ag breathnú siar air anois, d’fhéadfadh duine teacht leis an tuairim sin, ach ag an am, ní dóigh liom, gur mar sin a chonacthas dúinne é. Ghlacamar leis gur mar sin a bhí cúrsaí leagtha amach dúinn, agus gurbh ionann sin agus toil Dé dúinne.
Mar fhocal scoir, céard a tharlódh do Phobal Dé, dá bhfágfaí an Eaglais gan sagairt, gan chléir?
Céard é do bharúil fhéin faoin scéal?
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
C a r a s a C h ú i r t !
.
******************************
.
Is dócha gur cuimhin libh go léir an seanfhocal, – Is fearr cara sa chúirt ná bonn sa sparán, – bhuel, ní cara dá leithéid sin, go díreach, atá i gceist agam in alt na seachtaine seo, ach ag an am gcéanna, ní fhéadfainn gan úsáid a bhaint as an seanfhocal céanna sin, mar cheannnteideal don phíosa seo….
Ní go ró-mhinic a aontaíonn duine ar bith leis an méid a bhíonn idir chamáin agam in, “I mBéal an Phobail,” ach tharla sé, nuair a labhair an Breitheamh William Harnett, ag suíomh den Chúirt Dúiche, i gCill Chainnigh, ar an Máirt, an 21 Bealtaine, 2002. Ach b’fhéidir nárbh aon dochar é, an scéal ar fad a leagan os bhur gcomhair amach, le go bhféadfadh sibh bhur mbreith fhéin a thabhairt ar an scéal.
Tharla gur scríobh mé píosa sa cholún seo, anuraidh, faoi na mion-timpealláin úra, a tógadh, nó a suíodh, i lár Bhóthar Cheatharlach. Bhuel, bhí mé ag rá, ag an am, go raibh an Rialtas láir imithe ar mire le buile chumhachta, agus go raibh an Rialtas Áitiúil fhéin á leanúint síos an bóithrin sleamhain, slíoctha, céanna sin….
Seo mar a chuir mé síos orthu, ag an am…
“An ndéanann siadsan (lucht an Rialtais Áitiúil) tada as an mbealach, a thabharfadh le fios, go raibh buile chumhachta ag cur as dóibhsean, freisin”
“Bí cinnte go ndéanann! Ar bhreathnaigh tú ar na timpealláin nua a tógadh ar Bhóthar Cheatharlach, le déanaí?”
“Níor bhreathnaigh, nó déanta na fírinne, níor thaistil mé an bóthar céanna sin, le tamall anuas, ach cén cineál timpealláin a tógadh air?”
“Bhuel! Tá daoine sa chathair seo, a théann síos suas an bóthar céanna sin, cupla uair sa lá, agus níor thugadarsan faoi deara fós iad, ach oiread !”
“Conas a d’fhéadfaidís taisteal síos suas an bóthar sin gan na timpealláin a thabhairt faoi deara?”
“Bhuel, ní timpealláin chearta atá iontu, in aon chor. I ndáiríre, níl i gceist ach ciorcal beag péinteáilte i lár an bhóthair, ceann acu cóngarach do thimpeallán Bhóthar Cheatharlach, agus an ceann eile taobh amuigh d’Ospidéal Chainnigh. Nílim á rá anois nár chóir timpealláin a bheith sna hionaid chéanna sin, ach dá mbeifí le beart dá leithéid a dhéanamh, cheapfá gur chóir go mbeadh siad infheicthe, feiceálach, sábháilte, ach faoi mar atá siad anois, tá mé ag ceapadh, gur baolaí i bhfad Éireann níos mó iad ann, nó as. Fiú amháin, dá mbeadh seanbharaille ina sheasamh i lár an bhóthair, agus lampa de chineál eicínt air, le gluaisteánaithe a chur ar an airdeall, thuigfeá dóibh, ach faoi mar atá cúrsaí anois, dár liomsa, níl bun na barr air.”
Bhuel, b’in mar a scríobh mé anseo, agus mé ag cur síos ar an gcomhrá a tharla idir mé fhéin agus mo sheanchara Séimí an Droichid, tar éis dom scéalta a chlos faoi thimpistí a tharla sna bólaí sin, ag an am. Ach ar tugadh aon aird orm? Ag magadh fúm atá tú! Bhuel, nach orm a bhí an t-ionadh, an lá cheana, agus mé ag léamh an Kilkenny People ar mo sháimhín só, nuair céard d’fheicfinn ar an gcéad leathanach den pháipéar sin, ach an ceannlíne seo…
J u d g e s l a m s “ l u d i c r o u s ” r o u n d a b o u t s .
Ní call dom a rá, gur léigh mé a raibh scríofa san alt, faoin gceannlíne sin, agus seo chugaibh anois é…
Mini roundabouts on the Carlow Road in Kilkenny have been described as “ludicrous, appalling and dangerous” by a Judge.
And the Judge has asked Kilkenny’s Garda Superintendent to contact the local authority regarding the roundabouts “before there is a really serious accident” Judge William Harnett told Kilkenny District Court yesterday (Tuesday) that the roundabouts, outside SEHB headquarters and Shandon Park, were extremely dangerous.
“Those roundabouts are ludicrous. They are appalling. People can’t even see someone going on to them from the right” said the Judge, who asked Supt. Gordon Ryan to raise the issue with the local authority.
Sin an píosa dhuit anois, díreach mar atá sé le léamh ar an People, dár dáta, an Aoine, 24 Bealtaine 2002. Agus cé chuirfeadh i gcoinne an Bhreithimh sa mhéid a bhí le rá aige sa Chúirt Dúiche, anseo i gCill Chainnigh, ar an Máirt, an 21 Bealtaine. Ní gá tada a chur le breith an Bhreithimh, agus mar sin fágaimis siúd mar atá sé.
Bhí ábhar eile, a bhí ag dó na geirbe agam, tamall ó shoin, agus scríobh mé alt faoi, in eagrán an 26 Deireadh Fómhair, 2001. Ba é an teideal a thug mé don phíosa sin nó…
S é i p é i l f a o i l é i g e a r ?
Agus sa phíosa sin, scríobh mé faoin chaoi ar mhothaigh mé fhéin go rabthas ag iarraidh, cosc a chur le páirceáil gluaisteán, taobh amuigh de shéipéil na Cathrach Áille seo. Labhair mé faoin Mhainistir Dhubh, ar bhruach na Bréagaí, agus an chaoi ar cuireadh cosc iomlán, d’fhéadfá a rá, le páirceáil thíos ansin, ar feadh cupla bliain, agus ansin, nuair a bhí deireadh leis an athnuachan, agus leis an rómhar uilig a bhí ar siúl ag an mBardas, fuarthas amach, go raibh an chuid ba mhó den spás páirceála caillte, agus nach raibh fágtha do pháirceáil ach cuid Pháidín den mheácan, an rubaillín caol. Ba é a cheap mé fhéin, nó go raibh léigear a dhéanamh ar shéipéil na cathrach, agus go rabhthas ag iarraidh constaicí a chur sa mbealach orthu siúd, ar theastaigh uathu freastal ar Aifrinntí, anseo in ár measc.
Scríobh mé freisin, faoi chúrsaí i Sráid Eoin, agus faoin chaoi a rabhthas ag iarraidh deireadh a chur le páirceáil taobh amuigh d’Eaglais Eoin, sa tsráid chéanna sin, ach, tráthúil go leor, cuireadh go láidir i gcoinne an chinnidh sin, agus is cosúil gur ligeadh i ndearmad ó shoin é. I gcás Ardeaglais Mhuire, bhuel, deineadh an t-ionad páirceála, atá taobh leis an Ardeaglais sin, a thógáil faoi chumhacht an Bhardais, agus táthar le táille a ghearradh ar pháirceáil ansin, feasta. Nach gceapfadh duine go rabhthas ag iarraidh bac a chur sa mbealach orthu siúd a d’úsáideadh an t-ionad sin, thar na blianta fada, mar áit pháirceála, le linn dóibh bheith ag freastal ar Aifrinntí ansin. Nuair a rinne na Tiarnaí Talaimh na coimíneachtaí a ghabháil fado, chuir sé sin fearg ar chuile dhuine den chosmhuintir, ag an am, ach nach iad an dá mhar a chéile iad? Tuige nach ligfí do dhaoine páirceáil, saor ó chíos, ansin ag am Aifrinn, Domhnach agus Lá Saoire? Nach gceapfá go raibh an ceart sin tuillte acu, trí bheith a úsáid mar ionad párceáa le sinsearacht?
Scríobh mé freisin, faoina raibh ag tarlú thart ar Shéipéal Phádraig, agus faoi na rialacha nua a cuireadh i bhfeidhm, fan an bhóthair sin, le páirceáil a theorainniú. Sea, agus tugadh le fios don chléir ansin, is cosúil, go gcuirfí an dlí i bhfeidhm ansin ar éinne a sháródh na rialacha nua páirceála ansin. I ndáiríre, is beag nach bhfuil páirceáil crosta ar fad thart ar an séipéal sin, cé go raibh nós na páirceála céanna fadbhunaithe ansin. Téigh amach ansin agus breathnaigh air, agus feicfidh tú, nach luíonn cuid de na rialacha céanna sin le réasún!
Sea, agus céard faoin bhFriary s’againne, áit a gceiliúrtar Aifreann i nGaeilge, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire? Cad a tharla don ionad breá fairsing páirceála a bhí acu ansin ina ndéanadh lucht freastal ar Aifrinntí sa bhFriary a ngluaisteán a pháirceáil, le linn dóibh bheith istigh ag na hAifrinntí sin? Imithe, faoi mar a d’imigh an sneachta a bhí ann anuraidh. Tógadh foirgneamh ollmhór ansin, sa chaoi nár fágadh fiú áit do ghluaisteán amháin páirceáil ansin anois. Agus ní bheadh an scéal chomh holc sin ar fad, dá mba le duine príobháideach an t-ionadh, mar déarfadh duine go mba leis fhéin é, agus a chead aige úsáid ar bith, ar mhian leis, a bhaint as. Ach, níor le duine príobháideach é. Níorbh ea, muis! Ba leis an mBardas s’againne é, agus b’iadsan a dhíol é. Is dócha go bhféadfá a rá gur dhíol siad oidhreacht an phobail, agus níor smaoinigh siad ar thada a chur ina áit, le freastal ar phobail na nAifrinntí sa bhFriary. An féidir tada a dhéanamh anois, leis an scéal sin a chur ina cheart arís? Tá faitíos orm nach bhfuil, ach i ndáiríre, is dócha gur chuma le roinnt mhaith daoine faoi chearta páirceála na ndaoine a dhéanann freastal ar Aifrinntí feasta. Is mó go mór fada a ndúil go mbeadh ionaid fhairsinge pháirceála ar fáil ag na hOllmhargaí, agus ag na hÓstáin, in ár measc.
B’fhéidir go gcuirfeá ceist orm faoin chúis atá leis an athrá seo ar rud a scríobh mé anuraidh. Bhuel, tá, seo, gur léigh mé litir ar an Kilkenny People dár dáta, an 24 Bealtaine, faoin ábhar céanna sin. Litir bhreá, a scríobh Jim Woodcock, as Bishops Hill, sa chathair seo, agus chuir sé áthas orm arís, go raibh Jim ar aon fhocal liom sa mhéid seo, faoi ghanntanas áiteacha páirceála ag eaglaisí na cathrach, nó i ndáiríre, faoin gcúngú a deineadh ar ionaid pháirceála thart ar eaglaisí agus ar shéipéil na cathrach seo. Anois, is é an rud is mó atá ag cur as do scríbhneoir na litreach seo, nó go bhfuil an cúngú seo ag cur as, go háirithe, do sheanóirí na cathrach, daoine a dteastaíonn áit pháirceála, cóngarach don séipéal, go géar uathu. Ba mhaith liom cupla abairt a thógáil as litir Jim, le sin a léiriú daoibh. Féach ar seo…
“Recently, at the Black Abbey, a number of the congreagation found their cars had received parking tickets, while they were attending Mass. As is the case, a large percentage of daily Mass-goers are elderly, some of whom may have a degree of infirmity or disabilitay, which makes parking nearby, essential.
Previously around the Black Abbey, there were 150 available car spaces which have now been reduced to a meagre 35.”
An gá cur leis an meid adúirt Jim, sa litir sin? Más gá, féach ar seo, agus é ag cur síos ar chúrsaí páirceála ag an bhFriary…
“Regarding our other parishes in town, the elderly attending Mass at the Friary have had all car parking facilities removed, and could have to park their cars up to half a mile away.”
Ba mhaith liom mo bhuíochas ó chroí a chur in iúl do Jim Woodcock, as a litir bhreá. fad saoil aige, agus b’fhéidir go dtabharfadh duine eicínt údarásach aird ar a bhfuil á rá aige sa litir chéanna sin, ach thar aon rud eile, is dócha go léiríonn an rud ar fad an t-athrú ollmhór atá tagtha ar chúrsaí, le cupla scór bliain anuas. An tráth sin, ní smaoineodh éinne fiú, ar chúngú a dhéanamh ar ionaid pháirceála na n-eaglaisí, gan an comhar a íoc leo, ar bhealach eicínt eile, sé sin, trí ionad eile páirceála a chur ar fáil ina áit. Ach d’imigh sin, is tháinig seo, agus d’fhéadfá a rá, go bhfuil saol nua sa treis anois, saol nár smaoiníodh fiú air, nuair a bhí mé fhéin nó Jim Woodcock, ag fás aníos, agus i ndáiríre, ní dóigh liom, gur féidir linn na hathruithe céanna sin a chur ar gcúl anois, ach murar féidir fhéin, ní hionann sin is a rá, go dtaitneoidh na hathruithe sin linn, nó nach féidir linn tagairt a dhéanamh dóibh, mar b’fhéidir go dtabharfadh duine eicínt, áit eicínt, am eicínt, aird orainn, amach anseo.
*****************
Peadar Bairéad.
*****************
.
.
Gaeilge 
English