le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
NORA WEBSTER by COLM TÓIBÍN
Céad-chló sa bhliain 2014……………………………………….£13.99
.
Peadar Bairéad
.
Ní gá a rá, nach é seo an chéad úrscéal a shil ó pheann Choilm, nó tá seacht gcinn d’úrscéalta spéisiúla curtha de aige cheana, leabhair ar nós, ‘The Heather Blazing’, ‘The Blackwater Lightship’, ‘The Master’, agus ‘Brooklyn’. In Inis Corthaidh, i gContae Loch gCarman, a rugadh an t-údar seo, tarraingt ar thrí scór bliain ó shoin. Tá cónaí air in Áth Cliath. Is dócha gur bhunaigh sé an scéal seo ar chúrsaí a shaoil fhéin nó fuair a athair bás agus é óg agus fágadh beirt mhac agus beirt iníon ina dhiaidh. Chuir an bás sin isteach go mór ar Cholm óg agus labhair sé go stadach ar feadh tréimhse ina dhiaidh sin. Bhí an saol dian go maith ar mháthair an údair agus í ag dul i ngleic le tógáil clainne in Éirinn na linne sin, ach léiríonn an chaoi ar éirigh le Colm a bhealach a dhéanamh sa saol, léiríonn sé gur éirigh go seoigh lei sa ghnó sin. Ní gá a rá, go bhfuil clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach ag an údar seo, agus go raibh roinnt dá shaothar ainmnithe do dhuaiseanna tábhachtacha liteartha, agus go raibh duaiseanna móra bainte amach ag ‘The Master’ agus ag ‘Brooklyn’, péire dá chuid úrscéal.
Is í ‘Nora Webster’ príomhcharactar an scéil seo. Maireann sí i seascaidí na haoise seo caite agus í pósta le ‘Maurice’, a céile fir. Tá ceathrar clainne orthu, beirt mhac, Conor agus Dónal, agus beirt iníon, Fiona agus Áine, ach faraoir géar! thit an tóin as an saol orthu nuair a bhásaigh Maurice agus an chlann fós óg. Fágadh gan mórán fáltais iad, ach ní raibh an dara rogha ag Nora ach aghaidh a thabhairt ar chúrsaí, agus chuile dhícheall a dhéanamh teacht i dtír mar ab fhearr a d’fhéadfadh sí. Feiceann muid sa mhéid sin uilig an chosúlacht idir cruachás Nora agus cruachás mháthair an údair. Dhíol Nora a dteach saoire i gCush, rud a d’fhág roinnt pingneacha aici, le billí a íoc, agus le goblach a chur i mbéal na clainne.
Tuigeadh do Nora, nach mbeadh uirthi dul ar ais ag obair arís, ach nuair is crua don chailleach, caithfidh sí rith, agus ba é an scéal céanna ag Nora é, agus i ndeireadh na dála, b’éigean di dul ar ais chuig gnó mhuintir Gibney, lenar chaith sí blianta ag obair sular pósadh í. Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, cé bheadh ina shaoiste aici ansin ach, bean a raibh faltanas aici do Nora, agus bean nár thaitin go ro-mhaith lei sna seanlaethe. Ach, ar bhealach amháin nó ar bhealach eile, d’éirigh lei sa phost, agus ansin, bhí ar a cumas teacht i dtír air, í fhéin is a clann. Bean ab ea Nora a bhí leithleach agus neamhspleách, agus ní raibh sé éasca di dul amach i measc daoine arís, ach níor lig sí do na tréithe sin laincis ar bith a chur uirthi, agus trí spéis a chur i gceol, agus i gcóir, d’éirigh lei saol nua a chruthú di fhéin agus caradas a shníomh le comharsanna agus le gaolta. Tríd an scéal ar fad, ní féidir leis an léitheoir éaló ó na nótaí dírbheathaisnéise a chloiseann sé go soiléir trí scéal Nora Webster agus a clann, agus tuigtear dó freisin, nach raibh ar chumas an údair, agus nár theastaigh uaidh, éaló ón scéal céanna sin.
Tríd is tríd, is breá, suimiúil, corraitheach, cumhach, inchreidte, an scéal a leagann an t-údar os ár gcomhair amach, agus mar a fheileann don ócáid, oireann an stíl don scéal, agus don saol a léirítear tríd, saol tuaithe in Éirinn sa dara leath den bhfichiú haois. Breathnaigh ar thús an scéil…
“ ’You must be fed up of them. Will they never stop coming?’ Tom Connor, her neighbour, stood at his front door and looked at her, waiting for a response.”
B’in iad na comharsanna ag teacht le comhbhrón a dhéanamh le Nora, i dtús an scéil, atá i gceist aige. Stíl lom, simplí, gan aon ornáidíocht, gan aon Aindriú Martins. Stíl an té a bhfuil máistreacht faighte aige ar a cheird.
Is fada linn uainn a chéad úrscéal eile.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
P a t t e r s o n c h u g a i n n a r í s .
*******************************
The Lake House …………………..céadchló……………………….2003.
Le………………………………………………………………………………………….
James Patterson…………………………………………………………€25.55.
*************************************
“unputdownable!”
Níl ach tamall gearr ó shoin, ó scríobh mé píosa dhaoibh faoi leabhar eile leis an údar cáiliúil seo. “The Big Bad Wolf” atá i gceist agam, agus ní call dom a rá, go mba leabhar mór-ráchairte é, agus is dócha go bhfuiltear ag súil, go mbainfidh an leabhar nua seo an cháil chéanna amach dó fhéin freisin, nó sin nós atá ag an údar ildánach seo, sé sin, leabhair mhór-ráchairte (bestsellers) a chur de, ar bhonn rialta. Féach mar adeirtear faoi “The Lake House”,
“Megabestselling James Patterson delivers an unputdownable thriller that will chill your spine even as your imagination soars above the clouds.”
Sin jawbreakers agat, a mhic ó! Ach tuigeann muid cad chuige a bhfuiltear!
Caithfidh mé a admháil anseo, gur scríobh mé fhéin píosaí sa cholún seo, faoi chuid de leabhair an údair seo…leabhair ar nós Along came a Spider, The Jester, The Big Bad Wolf, Four Blind Mice, agus Pop goes the Weasel, agus caithfidh mé a admháil freisin, gur bhain mé taitneamh nár bheag as na leabhair chéanna sin, nó tá stíl leithleach, corraitheach, taitneamhach, ag an údar seo, a chuireann an léitheoir faoi gheasa, ó thús deireadh a scéil. Sea, agus taitníonn leagan amach, agus cur chuige, an údair seo liom freisin. Rinne mé tagairt thuas don leabhar deiridh, a shil ó pheann an údair ildánaigh seo, sé sin, “The Big Bad Wolf”. Leabhar ann fhéin ba ea an leabhar sin. International Bestseller ba ea é, freisin, bhuel, b’in mar a cuireadh é ar chlúdach dea-dheartha an leabhair chéanna sin, agus eachtraí coiriúla an choirpigh, chruálaigh, chiapaigh, sin “The Wolf”, idir chamáin aige, sa leabhar sin, leabhar a chuir an léitheoir faoi gheasa, (spell) go dtí go raibh an deoir deiridh diúgtha aige as an scéal corraitheach, teannasach, inchreidte sin.
The Lake House .
Ag caint ar an leabhair seo, “The Lake House” áfach, scéal eile ar fad atá ann, nó bíodh go bhfuil sé corraitheach, teannasach, ní hé mo thuairim, go bhfuil sé chomh hinchreidte sin, ar fad.
‘Tuige? Adéarfadh duine, b’fhéidir.
Bhuel, ar an gcéad dul síos, ní gnáthdhaoine iad na príomhcharachtair a leagtar os ár gcomhair amach sa scéal seo.
Agus cé’n cineál daoine iad, má sea?
Daoine éanúla! (bird people)
Daoine éanúla? Ag magadh fúm atá tú?
Diabhal mugadh nó magadh atá ar siúl agam sa mhéid sin, ach lomchlár na fírinne. Eolaithe buile a chuaigh i mbun oibre, agus ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, d’éirigh leo ginidín éanúil a mheascadh le pór daonna, i saotharlann, agus ba é toradh a bhí ar an tionscadal sin nó, daoine, a raibh sciatháin orthu, agus a raibh mianach, agus meon, éanúil iontu freisin, agus i ndeireadh na dála, d’éirigh leosan an dá thrá a fhreastal, nó bhí buanna éanúla, agus buanna daonna, ginte i smior na gcnámh iontu. Ach, b’fhéidir go bhfiafrófá díom, arbh fhéidir a leithéid a dhéanamh, bhuel, seo mar a chuireann an t-údar é, i nóta i dtús an leabhair…….
“When I researched it, I interviewed dozens of scientists. All of them said that things like those that happen in The Lake House will happen in our lifetimes. In fact, a scientist in New England claims that he can put wings on humans right now. I’ll bet he can.
So settle in, you believers, and even you Muggles.
Let yourself fly.”
The Mad Doctor .
Ba é an Dochtúir, Ethan Kane, a bhí taobh thiar den obair seo go léir, agus d’éirigh leis, na créatúir aite sin, a choinneáil i gcásanna, (in cages) ar feadh na mblianta. Max, Matthew, Icarus, Ozymandias, Peter agus Wendy, na hainmneacha a bhí ar na daoine éanúla sin, ach i ndeireadh na dála, d’éalaigh siad as a gcásanna, agus d’éirigh le Kit Brennan, lorgaire, agus le Frannie O’Neill, tréidlia, na créatúir sin a thógáil faoina gcoimirce, agus chaith siad uilig roinnt ama sa Lake House úd, a thug a ainm don leabhar, ach níor fágadh an scéal mar sin, nó cuireadh an dlí orthusan, nuair a theastaigh ó thuismitheoirí bitheolaíocha (biological parents) na bpáistí, iad a fháil ar ais dóibh fhéin. I ndeireadh na dála, bhronn na Cúirteanna a n-aisce (request) orthu, ach chuir an Breitheamh Dwyer, aguisín lena bhreith, nuair a dúirt sé,
This is a temporary order. There is a contingency mandated by law that I hold another hearing at a later date. If, as Dr O’Neill posits, this “flock” fails to thrive, I will reverse this ruling. Dr O’Neill, Mr Brennan, please accept my regrets. I’m sorry. I know you love these children like your own.
B’in breith na Cúirte, agus cheapfá ansin, go mairfidís uilig go sona sásta as sin suas. Ach ní mar a shíltear a bhítear, mar ar an gcéad dul síos, ní raibh na páistí fhéin ró-shásta lena margadh, agus chomh maith le sin, bhíothas sa tóir orthu. Ní call a rá, go raibh an Dochtúir, Ethan Kane, taobh thiar den uisce faoi thalamh seo go léir. Bhí fuadar eile faoin nDochtúir buile sin frieisn, nó bhí bealach fionnta aige, le baill bheata na n-óg a nódú (transplant) i seandaoine, agus sa tslí sin, theastaigh uaidh, lucht eolais, agus lucht ceannais, a athnuachan, ar bhealach go bhféadfadh siad leanúint ar aghaidh i mbun a ngraithí, ar feadh na mblianta. Ní call a rá, go raibh a chuid trialacha uilig i gcoinne chuile chineál dlí.
A Good Read .
Bhuel, sin agat anois cnámharlach (skeleton) an scéil seo, agus fágfaidh mé fút fhéin é, a fháil amach, céard a tharla do na páistí éanúla, agus ar éirigh leis an nDochtúir buile teacht slán ó dhlithe a thíre, ach tá mé cinnte, go mbainfidh tú taitneamh as an scéal seo, a chuirfidh sruthanna teannais síos suas cnámh do dhroma.
Sa scéal seo, d’éirigh leis an údar dul céim eile chun tosaigh, agus é ag iarraidh teorainneacha na scéalaíochta a shíneadh amach tuilleadh, i dtreo íor spéir na hinchreidteachta (The horizon of credibility). Súil agam go mbainfidh tú taitneamh as!!
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
(This week I mBeal an Phobail tries to come to terms with Saturday’s Referendum.)
Peadar Bairéad
Reifreann Romhainn
Déarfainn gur beag duine sa tír nár chuala trácht ar an Reifreann a sheolfar ar an 10ú lá de Mhí seo na Samhna, nuair a iarrfar ar vótálaithe na tíre seo, an mbeidís sásta Alt 5 dAirteagal 42 den Bhunreacht a chealú, agus Airteagal nua, Alt 42A, a chur isteach i ndiaidh Alt 42. San Alt nua seo, 42A, geallfaidh an Stát go seasfaidh sé le “cearta nádúrtha dochloíte na leanaí uile, agus nach foláir dó na cearta sin a chosaint is a shuíomh lena dhlíthe sa mhéid gur féidir é”. Ina dhiaidh sin, liostáiltear ceithre fo-roinn an Airteagail nua seo, ag tabhairt cead don Stát, ag feidhmiú mar chosantóir agus mar chaomhnóir leas an phobail, tugtar cead dó, i gcás go dteipeann ar na tuistí a ndualgas i leith na leanaí a choimhlíonadh go cuí, teacht ar an bhfód chun ionad na dtuistí sin a thógáil orthu fhéin, ar choinníoll go dtabharfar aire i gcónaí nach sárófaí cearta nádúrtha dochloíte an linbh. Chomh maith le sin, déanfar socrú dlí, ar choinníollacha áirithe, le leanbh ar bith a uchtáil i gcás nach ndearna na tuistí a ndualgas ina leith. Tabharfar cead de réir dlí le leanaí a shuíomh le haghaidh uchtála agus a uchtáil.
Leas an Linbh
Sa chéad chuid d’alt a ceathair den Airteagal nua, glactar leis, go rithfear dlíthe, le cinntiú go bhfeidhmeodh an Stát ar mhaithe le leas an linbh, am ar bith a mbeidh uchtáil, caomhnóireacht, coimeád, nó rochtain aon linbh i gceist. Sa dara cuid den alt céanna sin, féachfar chuige, go déanfar socrú le dlí, chun a chinntiú, sa mhéid gur féidir sin a dhéanamh, teacht ar bharúlacha an linbh fhéin, agus aird a thabhairt ar na barúlacha sin, agus meáchan cuí a thabhairt dóibh, ag cur san áireamh aois agus foirfeacht an linbh, agus iad ag teacht ar réiteach na faidhbe. Sin agat anois cuid den eolas a bhain mé fhéin as an bhfillteán úd, “Ráiteas mar Eolas do Vótálaithe Reifreann a bhaineann le Leanaí” a seoladh chuig vótálaithe, ar na mallaibh.
Tá na Páirtithe Polaitíochta ar aon fhocal faoin Reifreann seo, nó tá siad uile go léir sásta glacadh leis gur maith, gur inmholta, agus gur cuí an socrú é seo ar dheacrachtaí doshocraithe áirithe, a bhaineann le hábhar an Reifrinn seo le blianta fada anois. Ceann de na deacrachtaí sin, i gcorrchás anois is arís, nuair nach gceadaítear leanaí áirithe a uchtáil, bíodh gurb é mian an linbh go ndéanfaí a leithéid, agus bíodh freisin, go bhfuil saoránaigh oiriúnacha reidh agus sásta iad a uchtáil. Táid ann adéarfadh, gur chóir dúinn deighleáil anois leis an bhfadhb sin, trí ghlacadh le tairiscint an Reifrinn seo.
Ach an bhfuil éinne ag moladh dúinn, gan glacadh le tairiscint an Reifrinn seo, má sea?
Ar thaobh amháin, nó ar an dtaobh eile?
Bhuel! Tá. An té a éisteann le, nó a léann, a bhfuil le rá ag an iriseoir aitheanta sin, John Waters, tuigfidh sé go bhfuil John ag moladh dúinn vótáil i gcoinne na tairisceana sin, nó, dár leis, tá ár ndóthain dlíthe againn cheana féin le ‘chuile shaoránach, idir óg agus aosta, a chosaint, agus lena chearta a chur in áirithe dó. Ach is soiléir freisin, nach réitíonn an tAire, Alan Shatter, le John, sa chás seo, mar i gcás an Aire, ní bheifeá ag súil lena mhalairt uaidh. Dár leis an Aire, ba chóir dúinn vótáil i bhfábhar na tairisceana sa Reifreann seo, nó is soiléir do chuile dhuine, gur deineadh leatrom agus éagóir ar leanaí áirithe sa tír seo, le blianta anuas. Ba chóir don vótálaí na tuairimí sin uilig a chur san áireamh sul má chaitheann sé a ghuth, ar an Satharn seo chugainn, an 10ú lá de Shamhain na bliana seo, 2012. Mar sin, déan do mharana sul má chaitheann tú do vóta sa Reifreann seo agus smaoinigh freisin, ar stair na faidhbe seo ó bhunú an Stáit s’againne i leith. Mo chuidse de, caithfidh mé a admháil, nach bhfuil socraithe agam fos mo vota a chaitheamh ar thaobh amháin, nó ar an dtaobh eile, ach tá mo dhóthain ama agam fós le sin a dhéanamh.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
S a o l t a a g A t h r ú .
***********************
.
Nach nádúrtha an rud é, an tráth seo bliana, agus muid ag bogadh linn go misniúil isteach i mbliain 2002, súil a chaitheamh siar, ar na hathruithe atá tagtha ar an saol, go nuige seo, ach go háirithe, ó thosach na bliana seo 2001, agus nach bhfuil sé díreach chomh nádúrtha, an tsúil eile a chaitheamh romhainn, féachaint cad iad na hathruithe atá le teacht, nó is féidir linn uilig a bheith cinnte de rud amháin, nach bhfanfaidh an saol ina stad, ach go leanfaidh sé ag síor-athrú ó lá go lá, ó bhliain go chéile, agus ó aois go haois.
Cé chreidfeadh, bliain ó shoin, go leagfaí na Túir Thrádála Domhanda sin i gcathair Nua Eabhrac, agus go gcaillfí na mílte san ár gan áireamh úd, a imríodh ar phobal Mheiriceá, ar an lá cinniúnach úd an 11, Meán Fómhair, 2001?
Cé chreidfeadh, ach oiread, go bhfógrófaí cogadh buan ar sceimhlitheoireacht idirnáisiúnta, de bharr an áir chéanna sin, gan choinne, a deineadh i dtír úd na saor?
Ní gá a rá, nach bhfuil an cogadh sin ach tosaithe, agus n’fheadar éinne againn go díreach cá bhfuil cónaí ar an namhaid, a bhfuiltear sa tóir air, sa chogadh neamhghnách seo, nó níl fhios againn, ach oiread, cathain a bheidh an troid sin críochnaithe, ach faoi mar atá cúrsaí faoi láthair, is cosúil go leanfaidh an troid chéanna sin píosa fada eile. Is dócha gurb é an cineál cogaidh a bheidh ann, nó cath á chur anseo, agus síocháin tamall dá éis, agus ansin cogadh á fhógairt san áit úd eile, go dtí sa deireadh, go mbeidh críoch curtha leis an sceimhlitheoireacht idirnáisiúnta sin, a raibh sé de chuspoir aici, cos i bpoll a chur leis an tsibhialtacht, faoi mar a bhfuil aithne againne uirthi.
Ní gá a rá, gur tháinig athruithe eile ar chúrsaí, le tamall anuas. Is dócha go bhféadfaí a rá, gur tháinig feabhas ar chúrsaí ó thuaidh, le scathamh anuas. N’fheadar an bhfuil baint ar bith ag an gcogadh úd a fógraíodh ar an sceimhlitheoireacht idirnáisiúnta leis an maolú a tháinig ar an gcogaíocht ó thuaidh. Ní féidir a shéanadh, ag an am gcéanna, go bhfuil buíonta áirithe ann fós, nár thug aird dá laghad ar pholasaí Mheiriceá agus a Chomhghuallaithe Idirnáisiúnta i leith na sceimhlitheoireachta, mar ghléas polaitíochta, le troid a chur ar Stát oifigiúil, a bhfuil aitheantas faighte aige ón gcomhluadar idirnáisiúnta.
Ní gá a rá, ach oiread, go bhfuil athruithe bunúsacha tagtha ar chúrsaí sa Mheán-Oirthear, ó thús na bliana seo, fiú. I dtús na bliana seo, bhí daoine ag ceapadh, go raibh na trioblóidí sa limistéar sin ag druidim chun críche. Bhí iarracht eicínt á déanamh le socruithe áirithe a choimhlíonadh, ar an dá thaobh, agus ansin, níorbh fhada gur cuireadh ar ár súile dúinn, nach raibh daoine áirithe sásta leis an méid a bhí le fáil ag a dtaobh fhéin, agus ní raibh bealach ar bith eile acu le tuilleadh a éileamh ach trí filleadh ar an mbuama agus ar an bpiléar. Pléascadh buamaí i mbailte agus i gcathracha Iosrael, agus mar a tharlaionn i gcás dá leithéid, bhain Iosrael díoltas amach, gan aon ró-mhoill. Ba é toradh a bhí ar an ndíoltas sin nó tuilleadh buamaí agus tuilleadh piléar. In olcas atá na cúrsaí sin ag dul, i láthair na huaire seo, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, dá bhféadfaí a leithéid a dhéanamh, thaobhaigh Uachtarán Mheiriceá, George W. Bush, le Rialtas Iosrael, á dhearbhú go raibh an ceart acu smacht a chur ar na sceimhlitheoirí, agus ag moladh freisin dá chomhghuallaithe, cúnamh a thabhairt dóibh, sa bhfiontar sin. B’fhéidir nach raibh an dara rogha aige, sa chás seo, nó dá ndéarfadh sé gur chóir d’Iosrael éirí as an gcogaíocht, agus slí na síochána a lorg feasta, d’fhéadfadh Iosrael a rá leis, nach raibh á dhéanamh acusan sa Mheán-Oirthear ach díreach mar a bhí á dhéanamh ag an gComhghuallaíocht i dtír na hAfganastáine, sin nó b’fhéidir go ndéarfadh Príomhaire Iosrael leis dul ag feadaíl! Céard d’fhéadfadh an tUachtarán Bush a dhéanamh i gcás dá leithéid, go háirithe, nuair a chuireann tú san áireamh, go bhfuil chuile sheans ann go mbeidh cúnamh Iosrael ag teastáil go géar uaidh, amach anseo, nuair a bheidh cath eile, sa chogadh i gcoinne na sceimhlitheoireachta idirnáisiúnta, le bualadh.
Nach ait freisin mar a tháinig Meiriceá agus an Rúis níos cóngaraí dá chéile, le bliain anuas. I láthair na huaire seo, is comhghuallaithe iad, ag cur catha ar fhórsaí na sceimhlitheoireachta idirnáisiúnta. Bí ag caint ar athrú! Ní hathrú go dtí é! An tír a scanraigh an t-anam asainn uilig, ar feadh tarraingt ar dhá scór bliain, breathnaigh uirthi anois, agus ár seasamh uilig uirthi i gcoinne fhórsaí ár mbasctha. Sea, is ait an mac an saol, gan aon agó! Agus nach ait freisin a rá is go raibh an domhan i bhfad níos sábháilte, nuair a bhí na Stáit Aontaithe agus an Rúis in adharca a chéile, ó lá go lá agus ó bhliain go bliain! Tharla sin toisc nach raibh meá na cumhachta ag stát acu thar an stát eile, agus dá bharr sin, bhí eagla orthu, go bhfaigheadh an fear eile an lámh in uachtar orthu i gcoimheascar ar bith a tharlódh eatarthu. Sea, agus muidinne ag ceapadh, go mbeadh linn, dá bhféadfaí an Rúis a chloí! Sea, ait an mac an saol, geallaimse dhuit é.
Leanamar linn, sa tír seo, ag fáil tuilleadh amach faoi na daoine a bhí thuas, tamall de bhlianta ó shoin. De réir a chéile, tá sé ag éirí soileir, nach raibh i roinnt mhaith díobh ach scabhaitéirí den chéad ghrád. Gan dabht ar domhan, d’éirigh leo dallamullóg ceart críochnaithe a chur orainn, tráth raibh chuile chamastaíl níos measa ná a chéile é dhéanamh acu. Sea, mh’anam, agus níorbh iad na sagairt amháin a bhí ag baint a bhfaic amach. Níorbh ea, muis, bhí chuile dhream, níos ghradamaí ná a chéile, ag briseadh chuile riail ina mbunreacht fhéin, ar mhaithe leo fhéin, faoi mar a dhéanann an cat crónán! Ach uisce faoin droichead é sin uilig anois, agus scaoilimis tharainn é.
B’uafásach an bhliain í, ar bhealach eile, nó cé go raibh an tíogar Ceilteach fós ag guairdeall thart inár measc, agus ag líonadh sparáin anseo is ansiúd, ag an am gcéanna, tháinig an galar crúb is béil, le sinn a chrá. Cuireadh rialacha dochta i bhfeidhm ar fud an Stáit uilig, agus caithfear a rá, gur deineadh pobal amháin dínn i gcoinne an anachain, agus de bharr an chur le chéile uilig sin, d’éirigh linn cosc iomlán a chur le leathadh na bhfrídíní diobhálacha sin, sa tír seo. Ba mhór an t-éacht é sin, i dtír chomh beag leis an tír s’againne, ach ní gan dua a deineadh sin, nó chaill roinnt mhaith daoine cibé sochar a bhainfeadh siad amach, de ghnáth, an tráth sin bliana, ina n-iarrachtai, le srian a chur le leathadh an ghalair dhiabhalta sin. Táid ann adéarfadh nár íoc na feirmeoirí an comhar leis an bpobal s’againne, nuair a chuir siad stop iomlán le forbairt ár bhfostruchtúir, i gcás na mbóithre ach go háirithe, go dtí go bhfuair siad an craiceann is a luach, mar íocaíocht as a gcuid talaimh. Ach sin an saol agat adeirtear, mura bhfuil agat ach pocaide gabhair bí i lár an aonaigh leis, nó sin an áit a bhainfidh tú an phingin is airde amach air, agus níor dhein ár bhfeirmeoirí ach mar a dhéanfadh duine ar bith eile sa stát seo ‘gainne, dá dteastódh ón Rialtas beart a dhéanamh a mhillfeadh, nó a bhearnódh a slí bheatha, nó sin mar a tharlaíonn go minic, nuair a chuirtear bóthar nó bealach mór trí lár feirme. Níor chóir go mbeadh trioblóid ar bith againn feasta i dtógáil bóithre sa tír seo, agus nach mór an gar é sin, dúinn uilig?
Athrú ollmhór eile a chuirfear i gcrích, tús na bliana seo chugainn, 2002, agus sin breith an Euro ( € ), nó ó Lá Coille na bliana sin, beidh an Euro céanna ina airgead reatha, ó cheann ceann an Aontais Eorpaigh, geall leis, nó tá cupla tír san Aontas, nach bhfuil réidh le páirt a ghlacadh sa bhfiontar sin, go fóill beag. Cheana féin, tá muid uilig ar na mine ghéire ag ullmhú don athrú ollmhór céanna sin. Ní call dom a rá, go mbeidh deacrachtaí ag baint leis an léim seo sa dorchadas, go háirithe, do na daoine atá imithe anonn sna blianta, ach, “nuair is crua don chailleach caithfidh sí rith”, mar adeireadh an seandream fadó, agus mar a gcéanna linne, caithfimid glacadh leis an athrú Alpach seo. Tá dream amháin sa tír, dár ndóigh, agus ní chuirfidh athrú dá leithéid stró ar bith orthu, nó nach bhfuil cleachtadh laethúil acusan ar bheith ag deighleáil le hairgead ó thíortha éagsúla a láimhseáil go cruinn éifeachtach, agus do bharúil, nach bhfuil lab airgead le fáil acusan as deighleáil leis an athrú seo ón bPunt s’againne go dtí an Euro! Agus ar smaoinigh éinne ar lab beag, fiú, a bhronnadh ar an gcosmhuintir s’againne, a bhfuil a n-airgead reatha á chur ar ceal, agus airgead nua á thabhairt dóibh ina áit. Nach mbeidh sé i bhfad níos deacra dóibhsean deighleáil leis an ollathrú seo, ná mar a bheidh sé ar lucht na mBanc? Céard a tharlódh, dá ndéarfadh an chosmhuintir, nach raibh fúthusan glacadh leis an airgead nua seo, mura ndéanfaí cúiteamh a thabhairt dóibh ann? An bhféadfaí a leithéid a dhéanamh? Cinnte, d’fhéadfaí, ach cur chuige. Sea, agus bheadh toradh ar bheart dá leithéid freisin, agus nach bhfuil fhios ag an saol Fodlach, gurb iad an chosmhuintir chéanna sin a dhéanfar a lomadh, amach anseo, de bharr an athraithe chéanna seo. Deirimse ‘Cothrom na Féinne’ leat! Ní fhaigheann éinne dinnéar saor ar an saol seo, nó ní call a rá, go mbíonn ar dhuine eicínt íoc as, i ndeireadh na feide.
B’fhéidir go bhfuil mo sháith chlamhsáin déanta agam don bhabhta seo, ach ó tharla go bhfuil bliain nua romhainn uilig anois, nár mhaith an rún athbhliana againn uilig é, súil ghéar, súil an tseabhaic fhéin, a choimeád orthu siúd a dhréaachtann, agus a dhéanann na dlithe dúinn, nó nár chóir dúinn uilig féachaint chuige, go ndéanfadh an dream céanna na dlithe céanna sin a choimeád, go cruinn, pointeáilte, agus gan a bheith ar nós an Tréadaí úd, a ndéanann Shakespeare tagairt dó, an Tréadaí sin, a mholann an tslí chaol, anacair, chun na bhFlaitheas dá thréad uilig, fad is a leanann seisean fhéin casán sámh, éasca, an phléisiúir.
Ní gá dhom a rá, go leanfaidh mé fhéin nós an ‘Chéadchoisí’, nó an “firstfooter” arís i mbliana. Nós ba ea é sin, a thóg m’athair abhaile leis ó Albain, mar ar chaith sé blianta a óige ag náibhíocht. Sé sin, rachaidh mé amach as an teach, díreach roimh mheánoíche, agus ansin, tiocfaidh mé isteach arís tar éis bhuille an mheánoíche, le rath, agus ádh, na bliana úire a thabhairt isteach liom. Is dócha go gceapfá nach bhfuil ansin ach amaidí, agus pisreoga, ach nach doiligh críoch a chur le nós a lean mé ar feadh mo laethe, agus ar lean m’athair romham? Ná déan nós agus ná bris nós, mar adeirtí fadó. Beidh mé ag smaoineamh oraibhse freisin, agus an bhliain úr sin á thabhairt isteach agam, agus beidh mé ag guí chuile shonas oraibhse freisin, ag an nóiméad sin, a bheidh ina dhroichead idir dhá bhliain.
Níl le déanamh agam anois, ach athbhliain faoi shéan agus faoi mhaise a ghuí orainn uilig. Go mbeirimid beo ag an am seo aris, agus gura seacht fearr a bheidh chuile dhuine againn, bliain ó anocht.
.
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Saolta ag athrú
Is iomaí seanfhocal a bhí ag ár sinsear, le neamhbhuaine an tsaoil seo a chur in iúl. “Is buaine gach rud na an duine”, adeireadh siad, agus iad ag iarraidh giorra an tsaoil seo a chur ar a shúile do dhuine, sea, agus arís nach minic a bhainidís leas as “Ní bhíonn in aon rud ach seal” le cur i dtuiscint do dhuine, go mbíonn na saolta ag athrú de shíor. Sea, mh’anam, tuigeadh dóibh go raibh chuile shórt thart orthu ag fógairt dóibh nach raibh cathair bhuan acu abhus. “Más fada an lá tiocfaidh an tráthnóna,” agus sa tslí chéanna, más fada fhéin réim an daonnaí i ngné áirithe den saol, níl buaine i ndán dó abhus, ach oiread.
Ag dul ar scor
B’in iad na smaointe a rith liom, ar na mallaibh, nuair a thug mé faoi deara, go raibh curaidh áirithe dem chuid, ag smaoineamh ar dhul amach ar scor. Caithfidh mé a admháil dhuit anseo, gur chúis bhróin dom a leitheid a chlos, ach ar an dtaobh eile den scéal, caithfidh mé a admháil, go bhfuil a sos tuillte ag na curaidh chéanna sin, agus caithfidh mé “ad multos annos” a ghuí orhtu, agus mé ag súil go mbainfidh siad sult agus sásamh as a laethe ar scor.
Cé hiad na curaidh atá i gceist agam anseo, an ea?
Easpag
Bhuel! tosóidh mé leis an Easpag fhéin, an Dochtúir Ró-Oir. Laurence Foristal. Chuala, agus léigh mé sa nuachtán, go raibh beartaithe ag an Easpag céanna éirí as oifig go luath, agus ba í cúis a luadh leis an gcinneadh seo, nó go raibh an aois scoir sroichte, geall leis, aige. Caithfidh mé a admháil go mothóidh muid uainn é, nó ba Aoire tuisceanach, díograiseach, cineálta, carthannach é, an fear céanna sin, agus Eaglaiseach gradamach, céimiúil, údarásach. Níl le déanamh againn anois ach fad saoil, agus sláinte an bhradáin, a ghuí air, sna blianta atá romhainn amach. Ach, dár ndóigh, ní hionann sin go léir is a rá go n-éireoidh an t-easpag s’againne as oifig, láithreach bonn baill, nó deirtear liom, go bhfanfaidh sé ina phost go gceapfar a chomharba, agus chuile sheans go dtógfaidh sé píosa le sin a dhéanamh. Mar sin, d’fhéadfadh sé, le cúnamh Dé, go mbeadh an Dochtúir Laurence Foristal linn, mar easpag, go ceann scathaimh mhaith eile, agus thabharfadh sin deis don Eaglais comharba oiriúnach a lorg, a fháil, is a cheapadh, san idirlinn.
Iománaí
Agus cé eile atá ag éirí as a phost, an ea?
Bhuel, b’fhéidir nach dtabharfá post ar a raibh á dhéanamh ag an bhfear seo dúinn, le mám maith blianta anois, ach mura dtabharfá fhéin, ba chosúil le post é, a bhí á dhéanamh aige, go deonach, ina chuid saor-am fhéin. Sea, agus geallaimse dhuit é, nárbh aon iománaí ar an gclaí a bhí sa bhfear cáiliúil seo, níorbh ea mh’anam, ach iománaí a chuir an tír uilig seo faoi dhraíocht, agus faoi gheasa, lena scil agus lena ealaín, leis an gcamán fuinseoige. Ní gá a ainm uilig a lua ach oiread, i ndáiríre, níl le déanamh agam ach D.J. a lua, le go n-aithneodh madraí an bhaile, nó fiú na cait fhéin! cé dó a bhfuilim ag tagairt. Sea, agus gan deacracht ar bith, bronnaim an curadh mhír ar D.J. s’againne, nó glactar leis anois, gurbh é an t-iománaí ab fhearr sa ghlún seo é an D.J. Carey céanna sin, agus tá roinnt mhaith saineolaithe sa chluiche seo, a déarfadh, gurbh é an t-iománaí ab fherr riamh é. Ba sa bhliain 1970 a rugadh é, agus tharla go raibh mé fhéin im mhúinteoir anseo i gColáiste Chiaráin ag an am, agus bhí mé im’ mhuinteoir fós sa Choláiste céanna sin, thart ar dhá bhliain déag ina dhiaidh sin, nuair a roghnaigh D.J. agus a mhuintir an Coláiste céanna sin mar Alma Mater don iománaí óg. Sea, agus tháinig sé go dtí an Coláiste, agus é cheana féin ina iománaí déanta. Is cuimhin liom ag an am, an scéal a chlos ó dhuine dem’ chomhleacaithe, nach bhfaca sé fhéin ógánach dá aois riamh, a raibh an leibhéal céanna scileanna, agus cleasa, leis an gcamán, ar a dheis aige, cheana fein.
Cén cineál scoláire a bhí i D.J. an ea?
Bhuel, bheadh sé deacair locht a fháil air, mar mhac léinn, nó bhí sé cineálta, díograiseach, lách, carthannach, comhoibritheach, agus é sásta, i gcónaí, rud a dhéanamh ort. Is féidir liom an gasúr óg sin a fheiceáil, anois fhéin, i scathán na cuimhne, é lách, gealgháiritheach, dáiríreach. Ní raibh sé chomh mór, nó chomh láidir le roinnt mhaith dá chomhscoláirí, ach mura raibh fhéin, is dócha gur thuig sé an seanfhocal sin, “an té nach bhfuil láidir, ní foláir dó bheith glic”, agus nárbh é an Dodger fhéin a bhí cleasach ar Pháirc a’ Bháire? Is cuimhin liom fós, é a fheiceáil, le linn cluiche amháin. Tháinig an sliotar ina threo. D’ardaigh go sciliúil. Tháinig duine ón bhfoireann eile ina threo, agus drochfhuadar faoi. Tharraing sé go tréan, dícheallach, trasna ar loirgne D.J. Thuig seisean go seoigh a raibh ag tarlú, agus níor dhein sé ach léim a ghearradh thar an gcamán namhadach sin, cupla céim chun tosaigh ansin, agus bhuail an sliotar go cruinn gleoite thar an trasnán. Fanann an chuimhne sin im aigne fós, tar éis na mblianta a chuaigh isteach i muileann an ama, san idirlinn. Ach ní raibh san eachtra beag sin ach an tús, nó ón am sin i leith, choinnigh mé súil ghéar ar an iománaí sciliúil sin, agus chuile bhabhta, d’éirigh leis mé a chur faoi gheasa, lena scil, agus lena dhraíocht. Fanann a chuimhne liom fós, agus i gcónaí, is é an gasúr óg gáiritheach sin, a casadh orm i gColáiste Chiaráin i dtús na n-ochtóidí, a fheicim ar scáileán na cuimhne, nuair a smaoiním ar D.J. s’againne. Nár laga an Rí fhéin é, agus go maire sé an céad.
Agus Dochtúir
Ó tharla ag caint ar dhaoine ag dul ar scor mé, níor chóir dom dearmad a dhéanamh ar dhuine amháin eile, a bhfuil socraithe aige éirí as chleachtadh a cheirde, ceann de na laethe seo.
Cé hé fhéin, an ea?
An Dochtúir Frank Bradbury atá i gceist agam anseo. Anois, tháinig mé fhéin go Cill Chainnigh, thart ar dhá scór bliain ó shoin anois, agus déarfainn gur shocraigh mé ar an Dochtúir Bradbury a roghnú mar dhochtuir don teaghlach, breis is scór bliain ó shoin anois. Ní raibh a chathú sin riamh orm ó shoin, nó ba é an dochtúir ab fhearr a casadh ormsa riamh é. Bhí sé lách, cabhraitheach, sciliúil, gairmiúil, agus stíl oibre aige, a chuirfeadh duine ar a shuaimhneas, chuile bhabhta. Ach thar aon thréith dá chuid, ba é an ceann ba mhó a chuaigh i gcionn orm fhéin, nó a fhoighid. Bhí sé sásta, i gcónaí, a chuid ama a roinnt go fial, flaithiúil, ort. Mothóidh mé uaim é, gan dabht ar domhan, ach ag an am gcéanna, nach bhfuil a shos tuillte aige, nach bhfuil a sheal caite aige ag freastal ar an bpobal s’againne, agus anois, níl le déanamh againne, ach fad saoil, agus scor faoin dtor, a ghuí air fhéin is ar a chúram. Nár laga an Rí é, agus gura seacht fearr a bheidh sé bliain ó anocht.
Leanann an Roth ag casadh
Bhuel, sin iad mo thriúr curadh agat anois, don tseachtain seo, agus iad uilig dom thréigean! Fear acu a thug aire do m’anam, fear eile a thog cúram mo cholainne air fhéin, agus an tríú duine, a chuir caitheamh aimsire taitneamhach, spreagúil, corraitheach, ar fáil dom, thar thréimhse bhreis is scór bliain, óna laethe i gColáiste Chiaráin i leith. Ach, mar adúirt an fear fadó, caithfear bheith dá n-éagmhais sin uilig feasta, nó nach ‘in an saol agat, a mhiceo? Leanann Roth mór an tsaoil ag casadh de shíor, sa chaoi go mbíonn chuile dhuine, thíos seal, agus thuas seal.
.
Peadar Bairéad.
.
.
.
Gaeilge 
English