le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Á r S t á t T r u a m h é i l e a c h ?
.
**********************************
.
Agus muidinne ag ceapadh, go raibh ag éirí go seoigh linn anseo, i bhfochair an Tíogair Cheiltigh! Muid ag ceapadh go raibh roinnt mhaith tíortha in éad linn, toisc gur éirigh chomh maith linn i gcúrsaí eacnamaíochta, i measc na naisiún mór, a raibh na cianta fada caite acu, ag cleachtadh scileanna déantúsaíochta, agus tar éis dóibh bheith ag ceannacht amh-ábhair ón tríú domhan, le fada an lá, ar phónairí, mar adeir lucht an Bhéarla. Sea, mh’anam, bhí mé fhéin ag ceapadh, go mba ábhar bróid é an dul chun cinn suntasach a bhí déanta ag an náisiún beag s’againne, le scór bliain anuas. Nár bhaist tíortha eile “An Tíogar Ceilteach” orainn, toisc gur éirigh linn eacnamaíocht fhuinniúil, bhisiúil, bhríomhar, a chruthú anseo, i nDeisceart na tíre seo. Bhuel! b’in mar a thuigeamar cúrsaí, go dtí gur chuir David Trimble ar an eolas muid, ar na mallaibh. Chuir David ar ár súile dúinn é, nach raibh ionainn ach, mar a chuir sé fhéin é, agus é ag iarraidh ar a chomhleacaithe, Aontachtaithe Uladh, daonlathas na Ríochta Aontaithe a chur i gcomparáid lena raibh le fáil ó dheas uathu, ar an dtaobh eile den Teoriann. Breathnaigh ar an Ríocht Aontaithe, ar seisean…
A vibrant multi-ethnic, multi-national liberal democracy – The fourth largest economy in the world – the most reliable ally of the United States in the fight against international terrorism – with the pathetic, sectarian, mono-ethnic, mono-cultural state to our south.
Dár Príosta na nGrásta, ach níor chuir David s’againne fiacail ann, nó níor fhág sé fuíoll dímholta orainn ach oiread! Thug sé dúinn é, an dá bharaille, díreach idir an dá shúil. Agus má bhreathnaíonn tú air an gcaoi a bhfuil an abairt sin tógtha, tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil chuile chosúlacht ar an scéal, nár de thaisme adúradh é, agus nárbh aon rith focal é, ach oiread, níorbh ea mh’anam, ach é cumtha, go snasta, cúramach, réamhbheartaithe, meáite. Féach mar a bhfuil an Ríocht Aontaithe “vibrant”, san áit a bhfuil muidinne “pathetic”, agus mar a bhfuil siadsan “multi-ethnic”, san áit a bhfuil muidinne “mono-ethnic”. Áit a bhfuil siadsan “multi-national” tá muidinne “sectarian”, agus mar a bhfuil siadsan ina “liberal democracy”, diabhal a bhfuil againn anseo ach pobal “mono-cultural”. D’fhear a chaith an oiread sin ama ag gaibhniú Comhaontú Aoine an Chéasta, nach bhfuil sé deacair a chreidiúint, go bhféadfadh sé abairt dá leithéid a chumadh chomh cúramach, maslaitheach, sin. Táid ann adéarfadh, nárbh eisean a ghaihnigh an abairt sin, in aon chor, agus b’fhéidir nárbh ea, ach murarbh ea fhéin, caithfidh gur léigh sé an abairt, agus an óráid sin á ullmhú aige, agus caithfidh gur aontaigh sé leis an dearcadh, leis an masla, agus leis an díspeagadh, atá le léamh go soiléir, i ngach aon fhocal den abairt chéanna sin. Níl muidinne ag maíomh nach bhfuil an Ríocht Aontaithe vibrant, ach nuair adeir sé go bhfuil an Stát s’againne truamhéileach, bhuel, sin scéal eile ar fad! Anois, nuair a cuireadh ceist air faoina raibh ráite aige faoin nDeisceart, agus faoi údar na ráiteas sin, ba é freagra a thug sé ar an gceist sin, nó go raibh an méid sin follasach ann fhéin. Ní dóigh liom, go gceapfadh stáit eile na hEorpa go mba dhíol trua ar bith é, Stát seo na hÉireann, nó ní hé mo thuairim, ach oiread, go n-aontódh na mílte daoine úd, a dhéanann a ndícheall, chuile bhliain, fáil isteach sa Stát s’againne, ní dóigh liom, go n-aontódh siadsan, ach oiread leis, go mba thruamhéileach an áit i Éire. Sílim freisin, go bhfuil meas ag roinnt mhaith tíortha ar an bPoblacht s’againne, agus go dtugann siad aird ar ár meon, agus ar ár ndearcadh ar an saol, faoi mar a léirítear iad, i litríocht, in ealaín, agus i gceol, an phobail s’againne, agus chomh maith le sin, déarfainn go dtugtar cluas le héisteacht ar a mbíonn le rá ag an Stát s’againne, i gComhairlí na Náisiún. Dá mba naoscaire cúlsráideach a déarfadh a leithéid, ní thógfá air é, b’fhéidir, ach ní gnáthdhuine adúirt, níorbh ea mh’anam, nó ba é Céad Aire Thuaisceart Éireann a dúirt sin fúinn, fear a bhfuil roinnt blianta anois caite aige, ag iarraidh comhthuiscint a ghaibhniú eadrainn fhéin anseo sa Deisceart, agus a phobal fhéin, ó thuaidh.
Sea, agus céard faoin achasán eile a chaith sé linn, nuair adúirt sé go mba Stát seicteach, nó, “sectarian”, a bhí againn anseo. Ní dóigh liom go n-aontódh daoine anseo leis, sa mhéid sin, ach nach cuma faoi sin, nó ní bheifeá ag súil lena leithéid uaidh, ach bhfuil bunús ar bith lena raibh le rá aige fúinn? An ndéantar iarracht ar bith na postanna uilig anseo a choinneáil do Chaitlicigh amháin? Nó an bhféachann ár bhfórsaí slándála chuige, go dtugtar buntáiste, i gcónaí, do na Caitlicigh abhus? Ní dóigh liom gur mar sin atá, nó má sea, níor thug mé fhéin faoi deara riamh é, ach ansin, nach Caitliceach mise, agus b’fhéidir go n-oirfeadh sé dom, gan a leithéid a thabhairt faoi deara! An ndéantar iarracht anseo, ar pháistí chreidimh ar bith a choinneáil óna scolaíocht, i scoil dá gcreideamh fhéin, agus an ndéantar iad a mhaslú, agus a ionsaí, fan an bhealaigh, dá mbeadh sé de dhánaíocht iontu, iarracht a dhéanamh freastal ar an scoil sin? Ní hé mo thuairim go dtarlódh a leithéid anseo sa Deisceart, ach arís, ní fhéadfainn a rá, nach bhféadfadh a leithéid a tharlú riamh. Ach, b’fhéidir go dtuigeann an tUasal Trible na cúrsaí sin, i bhfad níos fearr, ná mar a thuigtear iad, anseo sa Phoblacht. Bhi mé ag caint le mo shean chara, Séimí an Droichid, faoi na cúrsaí seo, agus ba é adúirt seisean, nó gur mar sin ab fhearr le Trimble cúrsaí a bheith, anseo in ár meascna, ach i ndáiríre, gurbh é an Tuaisceart, a dhúthaigh fhéin, a bhí i gceist aige, agus na hachasáin sin á gcaitheamh aige linn, agus gur maith an té a bhí ag tabhairt na n-achasán uaidh! Is trua, ar bhealach, nár thug sé samplaí dúinn den seicteachas úd a bhí idir chamáin aige, sa tslí go bhféadfaimis tóirse an taighde a dhíriú orthu, féachaint an bhféadfaí cosa a chur fúthu.
Ach scaoilimis tharainn an t-achasán sin, agus iompaímis ar an dá cheann eile, an “mono-ethnic”, agus an “mono-cultural state” atá in ainm is a bheith againn, ar an dtaobh seo den Teorainn. Is dócha gurb é an chiall a bheadh leis na téarma “mono-ethnic”, nó nach raibh le fáil anseo ach aon chine amháin, sin nó nach gceadaítear do chine ar bith eile teacht agus cónaí a dhéanamh in ár measc anseo. An bhfuil cosa faoin ráiteas sin? Má bhreathnaíonn duine go fuarchúiseach ar an gcúiseamh sin, feicfidh sé, go bhfuil daoine ó chiníocha eile ag cur fúthu anseo in ár measc, agus go bhfuil daoine ó chiníocha eile, ag teacht chugainn, chuile lá, ag iarraidh tearmann a fháil anseo in ár measc. Ar an dtaobh eile den scéal, is dócha, go bhféadfadh duine a rá, nach gcuirtear Fáilte Uí Cheallaigh roimh roinnt áirithe de na daoine céanna sin, nó is pobal oileánach sinn, agus is pobal beag sinn, freisin. Pobal a chaith na cianta fada faoi smacht ag cine ón dtaobh amuigh, agus cine a mhúin dúinn, b’fhéidir, conas ciníochas a oibriú agus a chleachtadh go héifeachtach! Nuair a chuireann tú na cúinsí sin san áireamh, feictear duit, go bhfuil an-iarracht á déanamh againn anseo, a bheith fial, fáilteach, comharsanúil, roimh an strainséar, agus déarfainn go bhfuil ag éirí go réasúnta maith linn, dul chun cinn a dhéanamh sna cúrsaí sin, le tamall de bhlianta anuas. Agus, déanta na fírinne, tá roinnt mhaith tíortha eile a bhféadfaí an rud céanna a rá fúthu. Ar an dtaobh eile den scéal, ní dóigh liom, go bhfuiltear ag déanamh cineghlanadh, áit ar bith sa tír seo, rud nach bhféadfaí a rá faoi áiteacha áirithe eile. B’fhéidir anois, nach gcuirtear aon ró-fháilte roimh chraobh dár gcine fhéin, roimh an lucht taistil, agus b’fhéidir go bhfuil ceachtanna le foghlaim, ar an dá thaobh, faoi mheas a bheith againn ar ghort na gcomharsan. Agus céard faoin “mono-cultural” úd a luaigh an tUasal Trimble linn? Cinnte tá daoine sa tír seo, ar mhaith leo, dá mbeadh an fhírinne aige sa mhéid sin, nó is dócha gurb é sin an chuspóir a chuireadar rómpu, ó bhunú Chonradh na Gaeilge anuas, ach, don té a bhreathnódh ar an saol, mar atá sé, ní dóigh liom, go bhféadfadh sé maíomh, go fírinneach, gur stát aonchultúir atá againn anseo, nó d’fheicfeadh sé, gan stró ar bith, go raibh cultúir éagsúla ón iasacht, ag brú isteach orainne freisin, faoi mar a tharlaíonn ina stát fhéin, ó thuaidh, nó an mbeadh sé sásta stát a thabhairt ar Thuaisceart Éireann? Ní hé mo thuairim go mbeadh.
Anois, má tá sé chomh soiléir sin dúinne anseo, nach raibh Mr. Trimble ag breathnú isteach i gcroí na fírinne, agus na maslaí úd á scaoileadh thar teorainn uaidh aige, tuige ar bhac sé leo, in aon chor? Bhuel, tá daoine ann adéarfadh, go raibh sé ag labhairt lena mhuintir fhéin, Aontachtaithe Uladh, agus gur beag rud a raghadh i gcionn ar an bpobal sin chomh mór le Poblacht Éireann a dhíspeagadh. Deir daoine eile, gur seanchleas polaitíochta é, namhaid seachtrach a ionsaí, nuair a theastaíonn uait do lucht leanúna fhéin, sa bhaile, a aontú taobh thiar díot. D’fheadfadh cuid den cheart a bheith ag an dá dhream sin, ach ba é tuairim Mhártan a’ Tairbh, ba mhó a chuaigh i gcionn orm fhéin, an oíche faoi dheireadh.
Cén tuairim a bhí aigesean, an ea?
Bhuel, ar seisean, ar thug tú faoi deara, go raibh Reifreann faoin dTeorainn á lorg ag Mr. Trimble, don bhliain seo chugainn, tráth a mbeidh toghchán ar siúl, ó thuaidh, acu freisin, agus má theastaíonn uaidh an dá thrá sin a fhreastal, caithfidh sé ding a thiomáint, go doimhin, idir an dá phobal ó thuaidh. Agus an bhféadfadh sé bealach níos fearr chuige sin a fháil, nó an Phoblacht s’againne a díspeagadh, agus an Ríocht Aontaithe a mhóradh, agus nach é sin go díreach atá á dhéanamh aige sa ráiteas úd, a chaith sé isteach, mar aguisín, lena óráid, ag cruinniú tábhachtach dAontachtaithe Uladh. Nach í sin an ding. Nach í sin an tslí le hAontachtaithe Uladh a ghríosadh chun gnímh i gcoinne dhuine ar bith a bheadh sásta a dhílseacht a dhearbhú don Phoblacht s’againne. Sea, agus chuirfeadh sé Aontachtaí ar bith, a bhí ag smaoineamh ar athaontú na tíre seo, chuirfeadh sé ar a fhaichill é, ag eagla go sleamhnódh sé a vóta isteach i mbosca na náisiúnach, agus na bpoblachtach. Agus nach bhfuil taobh eile ar an sceal sin freisin? Má theastaíonn ó Mr. Trimble, agus a pháirtí lucht leanúna Phaisley a mhealladh chuige, caithfidh se éadaí an pháirtí sin a ghoid, agus a chaitheamh, agus más é sin an plean, nach bhfuil tús maith curtha leis an obair acu, cheana fhéin, le haguisín úd an Trimbileach?
Dúisigh na seandílseachtaí, agus éireoidh leat. Sin an mana. Coinnigh a bhfuil agat, agus cuid Pháidín den mheacan ag an dtaobh eile.
Tá daoine ann freisin adeir, nár chóir dúinn bacaint leis an gcineál sin achasáin, sa taobh seo tíre, ach im thuairimse, déarfainn gur chóir dúinn na maslaí sin uilig a scrúdú, agus solas na taighde a dhíriú orthu, féachaint an fíor bréagach iad, agus ansin deighleáil leo mar a thuilleann siad.
Go dtí an chéad bhabhta eile……….Slán…………….
.
***********************
Peadar Bairéad.
***********************
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
Wearing the Palm and the Shamrock
Seo thíos píosa a scríobh mé, sa cholún seo, tamall ó shoin, faoin mbliain 1940, nuair a thit Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig agus gur caitheadh an phailm agus an tseamróg i bhfochair a chéile an lá sin. Anois, ó tharla gur bheag nár tharla an rud céanna arís i mbliana, tuigeadh dom, nárbh olc an tseift í, an píosa sin a leagan os bhur gcomhair arís an tseachtain seo.
.
Nach minic a chualamar go léir na nathanna éagsúla, a chuireann ar ár súile dúinn, nach bhfuil de nós ag an gCáisc titim ar aon lá eile den tseachtain, taobh amuigh den Domhnach, nathanna ar nós, “Níorbh iontaí liom an Cháisc ar an Aoine” ná a leithéid a fheiceáil, nó arís, “Chomh siúráilte is atá an Cháisc ar an nDomhnach”, agus a leithéid. N’fheadar anois ar mar sin a bhí, ó thús? Ach fillfidh mé ar an scéal sin ar ball, ach le tús a chur leis an bpíosa seo, ba mhaith liom sibh a thabhairt siar liom, thar dhroichead na mblianta, go dtí an bhliain 1940, nó tharla rud ait go leor an bhliain chinniúnach chéanna sin.
Palm and Shamrock worn on same day!
Céard a tharla an bhliain áirithe sin, in ainm an Áidh?
Bhuel, an bhliain áirithe sin, chaitheamar an tseamróg agus an phailm, i bhfochair a chéile, nó thit Domhnach Pailme ar Lá ‘le Pádraig, an bhliain sin. Bhí mé fhéin óg ag an am, agus ní dhearna mé aon nath den tarlúint chéanna sin, ag an am. Anois, is cuimhin liom go raibh an scéal i mbéal gach éinne, ag an am, agus é ina scéal eatarthu, go mbeadh Éire saor, an chéad uair eile a tharlódh a leithéid arís.
When would it happen again?
Agus an raibh a fhios acu cathain a tharlódh a leithéid arís?
Tuigeadh domsa, ag an am, go raibh an t-eolas sin le fáil sna nuachtáin, ach ó tharla nach raibh mé fhéin ró-thugtha do léamh na nuachtán céanna sin, ag an am, ní fhaca mé fhéin tada faoi iontu, ach bhí sé ina scéal mór i measc daoine, go dtarlódh sé arís sa bhliain 2000! Is cuimhin liom freisin, go raibh duine de na comharsana, Micheál Shéamais Mhóir, istigh ar chuairt againn, oíche an lae úd, agus go raibh sé fhéin is m’athair ag cur na gcúrsaí sin trí chéile, agus ba é a fhaid ar a leithead go raibh siad beirt den tuairim nach mbeidís sa timpeall, um an dtaca sin, ach bhíodar beirt den tuairim, go raibh chuile sheans ann, go mbeinnse ar an bhfód fós faoin mbliain 2000, agus d’iarradar ormsa dul síos go dtí Séipéal na Cille Móire, an tráthnóna sin, agus paidir a chur lena n-anam. Is dócha gur thoiligh mé fhéin chuige sin. Anois, san idirlinn, ba mhinic mé ag iarraidh fios fátha an scéil sin a fháil amach, ach i gcónaí, gcónaí, theip glan orm aon eolas a fháil faoi na cúrsaí céanna sin.
Bhuel, tháinig an bhliain 2000, agus mar is eol do chách anois, níor thit Lá ‘le Pádraig ar Dhomhnach Pailme, an bhliain áirithe sin, nó nior thit sé ar an nDomhnach sin bliain ar bith ó shoin i leith, ach oiread. Sea, agus fágadh mé fhéin im bhambairne, agus mé ag súil chuile bhliain, go mbeadh deis agam an tseamróg agus an phailm, a chaitheamh i bhfochair a chéile, uair amháin eile im shaolsa, agus go mbeadh deis agam cuairt a thabhairt ar Shéipéal na Cille Móire, le paidir a chur le hanamnacha na marbh, ach go háirithe le hanamnacha na beirte úd, a d’iarr orm a leithéid a dhéanamh, nuair a chaithfí an tseamróg agus an phailm ar an lá céanna, arís.
The Council of Nicea
Ar na mallaibh áfach, thosaigh mé ag iarraidh scil eicínt a bhaint as cúrsaí na Cásca, agus mar a shocraítear dáta na Féile úd, sea, agus chomh fada is a d’fhéadfainn a dhéanamh amach, d’fhéadfadh an Cháisc titim ar lá ar bith den tseachtain, ar feadh cupla céad bliain, le linn óige na hEaglaise, mar, anuas go dtí an bhliain 325, dheintí an Cháisc a cheiliúradh ar an gcéad lá de Cháisc na nGiúdach, nó ar an lá díreach ina dhiaidh sin, cuma cén lá den tseachtain a bhí i gceist, ach, in áiteacha eile, dheintí í a cheiliúradh ar Dhomhnach, gar do Cháisc na nGiúdach. Ag chéad Chomhdháil Nicea, áfach, tar éis roinnt mhaith cur trí chéile, socraíodh ar an gCáisc a cheiliúradh feasta ar Dhomhnach, agus uaidh sin amach, ba scéal cinnte é, go dtitfeadh an Cháisc ar an nDomhnach, agus uaidh sin a d’fhás an nath cainte úd sa Ghaeilge…Chomh siúráilte is atá an Cháisc ar an nDomhnach…
Gregorian Calendar changes
Tharla athruithe áirithe eile sa bhFéilire le linn do Ghreagóir a Trí Déag a bheith i gCathaoir Pheadair sa Róimh, agus deineadh na socruithe a chinntiú tuilleadh, nuair a leagadh síos an riail, go dtitfeadh an Cháisc feasta, ar an gcéad Domhnach, i ndiaidh na gealaí úire, a leanann eacaineacht an Earraigh. Agus ní gá a rá, gur socraíodh, go nglacfaí leis an 21ú Márta mar dháta na heacaineachta sin. Glacadh leis na socruithe sin, nó tuigeadh gur mar sin a tharla, sa bhliain 30 AD, nuair a d’aiséirigh ár dTiarna ón mbás.
Ach, le filleadh ar oíche úd an 17ú Márta na bliana sin 1940, nuair a tharla go raibh Micheál Shéamais Mhóir, ceoltóir, ag bothántaíocht sa teach s’againne, agus an tseamróg agus an phailm á gcaitheamh fós againn inár ngeansaithe, agus nuair a hiarradh ormsa, paidir a chur lena n-anamnacha, thíos i Séipéal na Cille Móire, sa bhliain 2000, tuigeadh dúinn uilig, an oíche sin, go dtarlódh sin arís sa bhliain 2000, ach, mar is eol do chách anois, níor tharla aon rud dá leithéid an bhliain sin, nó aon bhliain eile ó shoin i leith, ach oiread. B’in an fáth mar sin, a ndeachaigh mé fhéin ag tóraíocht fios fátha an scéil sin, i mbliana.
Agus bhfuil fhios agat toradh mo chuid taighde?
Níl!
1799, and 2391
Bhuel, tar éis roinnt mhaith ama a chaitheamh i mbun an tionscnaimh sin, ba é a fuair mé fhéin amach, nó gur tharla a leithéid cheana ag deireadh an ochtú haois déag, sa bhliain 1799. Mar sin, ní gnáth tarlúint in aon chor é caitheamh na seamróige agus na pailme ar an lá céanna, sé sin le rá, nach dtiteann Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig ach go fíor annamh, amach is amuigh.
Agus cathain a tharlóidh a leithéid arís, adeir tú?
Bhuel, sin scéal eile ar fad anois, nó chomh fada is a d’fhéadfainn fhéin a dhéanamh amach, ní tharlóidh sé go luath, ar aon chaoi, nó ní raibh ar mo chumas-sa teacht ar dháta ar bith roimh an bhliain 2391, nuair a thitfeadh Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig arís, agus sin tarraingt ar cheithre chéad bliain eile. Bhuel, tá mé ag ceapadh, nach mbeidh mé fhéin ar an bhfód, teacht na bliana sin, agus má tá orainn fanacht le saoirse na tíre seo a bhaint amach, go dtí an bhliain áirithe sin, bhuel, nach mbeadh sé chomh maith dúinn dul ag feadaíl!
Say that prayer now!
Ach céard faoin mbeirt úd a bhí ag súil le paidir uaimse, faoin mbliain 2000, nuair a chaifí,- mar a thuig siad ag an am,- an tseamróg agus an phailm i bhfochair a chéile arís? Bhuel, féach, nach mbeadh sé chomh maith dom dul síos go dtí an Seipéal amárach, agus an dualgas úd a chomhlíonadh, fad is atá ar mo chumas sin a dhéanamh! Agus b’fhéidir go ndéanfása Solas na Soilse, agus Leaba i measc na Naomh, a ghuí orthu freisin, agus ar anamnacha na marbh uilig, anocht agus i dtólamh.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
An Mianadóir………….céadchló…....…..2015
le
Jackie Mac Donncha...…………………..€10.00
.
Deoraí ag filleadh ar a dhúchas
Is suimiúil an scéal a leagann an t-údar seo os ár gcomhair sa leabhar dea-scríofa seo, agus leabhar is ea é freisin, a chuirfidh léitheoirí áirithe faoi gheasa, lena chuid Gaeilge tharraingteach, lena phlota teannasach, suimiúil, agus lena stíl fhorbartha. Seo leabhar a thaitneodh go mór leis an aos óg, go háirithe le déagóirí. Ní hionann sin is a rá, nach mbainfeadh éinne eile toit nó taitneamh as, mar caithfidh mé a rá, gur bhain mé fhéin an-taitneamh as, agus geallaimse dhuit é, nach aon bhunóc bliana mé, faoin am seo!
Is dócha go bhféadfá a rá, gurb é an gasúr, Darach Ó Fualáin, príomhcharactar an scéil seo, nó téann a chuid eachtraí siúd, mar shnáithe, tríd an scéal seo ar fad, ó thús deireadh. Ní gá a rá, go n-imríonn a mhuintir an-pháirt sa scéal freisin.
Fear faoi leith is ea an t-athair, Aindriú Ó Fualáin, agus é, de shíor, sáite go dtí na cluasa ina fhón póca. Bean ghnóthach, dhiograiseach, is ea a mháthair, Siobhán, agus cailín cliste, cúramach is ea, Siún, a dheirfiúr. Caithfear a rá gur bheag aird a thug Aindriú ar a mhac, Darach, go dtí an pointe sin, nó bhí sé ró-ghnóthach lena fhón póca agus lena nuachtáin, le Darach a thabhairt leis ag iascaieacht, nó ag fiach, nó a leithéid, ach, d’fhoghlaim sé a cheacht go dóite nuair a tharla nach raibh siad ábalta teacht ar Dharach, an lá sin a chuaigh sé i bhfostu sna píopaí uisce.
Ach díríonn an scéal a thóirse freisin, ar an bhfear úd a tháinig abhaile óna dheoraíocht sna mianaigh chopair, i mButte, Montana, fear arbh ainm dó, Antaine de Búrca. D’fhill Antaine ar theach folamh a mhuintire ó tharla nach raibh éinne dá mhuintir ina sheilbh, agus ghlac seisean seilbh air, ach má dhein, ní i ngan fhios do na comharsain é, nó bhí súil seabhaic acu air, agus gan aon ró-iontaoibh acu as, ach oiread, nó ní raibh aithne ar bith acu air. Casadh Darach air, ar a bhealach abhaile ón scoil agus d’éirigh leo caradas a shnaidhmeadh eatarthu láithreach bonn. Ar ball, nuair a chuaigh Darach i bhfostú sna píopaí uisce, a bhí ag síneadh trasna faoin mbóthar, agus nuair a bhí sé beagnach múchta, tachtaithe, iontu, agus gan ar a chumas éaló astu aris, ba é an strainséir, Antaine de Búrca, a chuala fón póca Dharach ag bualadh, agus a thuig ón bhfuaim sin gur faoi thalamh, sna píopaí, a bhí an fón céanna sin. Chuir Antaine é fhéin i mbaol a bhasctha ag iarraidh Darach a shábháil nuair a chuala sé scréachaíl sna píopaí céanna sin.
Nuair a tuigeadh do na comharsain gur mar sin a bhí, bhí siad lán-tsásta ansin glacadh lena gcomharsa nua mar dhuine díobh fhéin. Ní gá a rá, go gcuirtear síos ar mhuintir an bhaile, agus go háirithe ar mhuintir Dharach fhéin, Clann Ui Fhualain, sa scéal suimiúil, lánteannais, seo faoi’n mhianadóir a d’fhill ar a dhúchas.
.
.
.
.
.
.
.
Leabhar de chineál eile
Litríochtaí ………….le ………… Daithí Ó Muirí
.
Céadchló…………………..2015………………….€8.00
Peadar Bairéad
Aistí nó Scéalta?
Ní gá dhom an scríbhneoir seo a chur in aithne dár léitheoirí, nó chuile sheans go bhfuil aithne acu air, cheana féin, óna shaothar, nó óna bhaint le cláracha Raidió agus Teilifíse. Rugadh Daithí i gContae Muineacháin, agus faoi láthair tá cónaí air i gCois Fharraige, i gConamara. Roinnt duaiseanna bainte amach ag a shaothar cheana féin. Ach le filleadh ar ‘Litríochtaí.’……………
Leabhar de chineál eile ar fad is ea ‘Litríochtaí’, agus ag an am gcéanna, is deacair a dhearbhú cé air a bhfuil sé dírithe. Mo chuidse de, caithfidh mé a rá, go raibh orm é a léamh cupla babhta le hadhmad ar bith a bhaint as. Ach, is féidir liom, ar deireadh, a rá, gur thaitin an leabhar frí chéile liom. Cheapfadh duine gur aistí níos mó ná gearrscéalta atá sa díolaim seo. Sea, aistí ag cur síos ar iarrachtaí údar eile ar litríocht a chumadh. Cruthaíonn an t-údar sciliúil seo saol atá éagsúil, amach is amuigh, leis an saol a bhfuil cleachtadh faighte againn air i saothar litríochta údair eile, saol ina bhfuil a bhunús bun os cionn, iompaithe droim ar ais, agus do-fheicthe, do-chloiste, do-thuigthe, ach, tríd is tríd, éiríonn leis, an léitheoir a chur faoi gheasa, le draíocht a chumadóireacht, agus le dánacht a ionsaí ar ‘ghurúnna’ na leabhar, gan trácht in aonchor ar a chur chuige leithleach.
Anois, tá mé ag ceapadh, go bhfuil daoine amuigh ansin adéarfadh nach é an t-údar amháin a bhfuil an saol iompaithe bun os cionn aige, agus bíodh acu, ach bhain mise taitneamh as ar chruthaigh an t-údar sciliúil seo. Breatnaigh ar chuid de haistí a chum sé sa díolaim Aistí seo. Breathnaigh ar an gcéad phíosa, ar a bhaisteann sé, ‘Folús Úrnua,’ agus an chaoi a gcuireann sé tús leis….
“Céard atá ann? Faraor níl tada ann, tada ach báisteach agus gaoth, mála bruscair thall ansin freisin, rudaí, na rudaí lena raibh tú ag rudáil riamh anall ach ní ligfear isteach sa scéal seo iad, scéal de shaghas úrnua a bheas anseo, bréan den bháisteach atá tú ar aon nós, den mhála dubh plaisteach ….bréan de na rudaí uile atá feicthe agat go dtí seo, gach seans.….”
Ní gnáth scéal a bhéas sa scéal seo, agus caithfear amach as, gnáththroscán agus gnáth fheisteas na scéalta a léigh tú, go nuige seo.
“Ní bheidh aon rud sa scéal seo, ná duine ach oiread, Aisling, Seán, Criostóir ná Luisne, duine ar bith ná rud de shaghas ar bith………..Ní bheidh ann ach tusa, aghaidh ar aghaidh leis an bhfolús”
Sea, agus féach mar a chuireann sé críoch leis an gcéad scéal sin……
“Seo, scéal nár thúisce léite é ná é imithe uait san fholús.”
B’fhéidir gur leor sin le faobhar a chur ar do ghoile chun an scéil seo a léamh?
B’fhéidir go mbainfeá triail as. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú idir adhmad
agus taitneamh as.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Ar Lorg na nAingeal
“Angels in my Hair”
by
Lorna Byrne
.
Tugadh an leabhar seo dhom tamall ó shoin, agus moladh dhom é a léamh, toisc go mba leabhar ar dóigh é, agus caithfidh mé a admháil anois, go raibh cuid mhaith den cheart ag an té úd a thug an leabhar dom a chéaduair, nó is leabhar an-neamhghnách é, agus leabhar a d’ardódh do mhisneach is do mheanma é freisin, leabhar a chuirfeadh duine ag smaoineamh arís ar an dá shaol, an saol thall, agus an saol abhus.
Cruatan agus anró
Caithfear a admháil, go raibh a dóthain mhór de chruatan is d’anró an tsaoil seo, curtha in áirithe do Lorna bhocht, nó ní raibh sí ach dhá bhliain d’aois nuair a d’inis an dochtúir dá máthair go raibh sí mallintinneach, breith a bhí mar mheáchan timpeall a muiníl ar feadh an chuid eile dá saol. Fiú ar scoil di, dhealródh sé, gur thug múinteoirí áirithe aird faoi leith ar fháithmheas an dochtúra úd. Agus, fiú, nár thug a máthair fhéin faoi deara ‘nach mbíodh éinne sa bhaile aice’, ina hintinn, búnús an ama, ach, chomh fada is a bhain sé leis an gcailín óg fhéin, bhí graithí eile ar a haire aice, go minic.
Idir an dá shaol
Cad iad na graithí iad sin, an ea?
Tá! Go raibh cónaí aice ar an gclaí idir an dá shaol, agus sa tslí sin, go raibh radharc aice, ní hamháin, ar chúrsaí an tsaoil seo, ach, ag an am gcéanna, bhí radharc aice ar roinnt áirithe den tsaol thall. Sea, bhí radharc aice ar na hAingil, ar chupla Naomh, agus ar an Maighdean, agus fiú ar ár dTiarna fhéin, corruair. Mar sin, nuair a bhíothas ag iarraidh dul i dteangmháil leis an ngirseach óg seo, bhí ceataí sa scéal, nó bhí a haird, cheana féin, dírithe ar Aingil na Sciathán clúmhach, glórmhar, neamhaí. I gcás dá leithéid, cé thógfadh uirthi é, dá mbeadh a haire iomlán, geall leis, dírithe ar na cuairteoirí úd ón tsaol thall, agus b’in an fáth is dócha gur ceapadh go raibh dí-chumas, de chineál eicínt, ag baint lei, nó faoi mar a chuir an dochtúir úd é, go raibh sí mallintinneach. Ach, nár chuma lei, nó bhí radharc aicesi ar shluaite neimhe, agus deis aice comhairle agus eolas a fháil uathusan.
Bocht ó thús
I mBaile Átha Cliath a rugadh Lorna Byrne ceithre bliana is caoga ó shoin, agus ba ann a tógadh í freisin. Ní raibh mórán de mhaoin an tsaoil seo ag a muintir, ach iad ón lámh go dtí an béal, bunús an ama. Chabhraigh sí lena hathair, ina shiopa rothar, i dtosach, agus fad is a bhí si ag obair sa tsiopa sin, thit sí i ngrá le Joe, fear óg a bhí ag obair ansin freisin. agus ar ball, fuair Lorna post san Ardchathair, Anois, ní gá a rá, go mbíodh Lorna i dteangmháil leis na haingil, chuile lá riamh, agus tharla gur inis na haingil di go bpósfadh sí an fear óg sin, agus thug siad an t-eolas sin di, i bhfad sular thosaigh an péire sin ag siúl amach le chéile in aon chor. Sea, agus ag pointe áirithe eile, thug siad le fios di, nach mbeadh Joe fadsaolach agus go mbeadh sé imithe ón saol seo i bhfad roimpisi. Tar éis roinnt áirithe deacrachtaí a shárú, phós siad, agus le cabhair ó athair Lorna, d’éirigh leo teach beag a cheannacht i Magh Nuad. Chuireadar fúthu ansin, agus arís ní raibh sparán teann riamh acu, ach iad ón lámh go dtí an béal, cosúil leis an nglún a chuaigh rompusan. Bhí a ndóthain mhór de chruatan agus d’anró an tsaoil seo le fulaingt acu, ach ag an am gcéanna, bhí saol saibhir spioradálta á chaitheamh ag Lorna fhéin, agus í i dteangmháil, an t-am uilig, leis an saol eile. Fiú amháin, nach raibh babhta coimhlinte aici leis an bhfear dubh fhéin, ach le cabhair óna cairde ón saol eile, tháinig sí slán ón gcoimhlint chéanna sin. Ceathrar clainne a bhí orthu.
Anáil an dóchais
Anois, níl fúmsa an scéal ar fad a insint daoibh anseo, ach ba mhaith liom a rá gur bhain mé fhéin taitneamh agus tairbhe as an leabhar neamhghnách seo. Sea, agus b’fhéidir gur shéid sé arís anáil an dóchais ar aithinní fanna, fánacha, mo chreidimh, ionas go ndeachaigh mé ar chuairt ar thír neamhaí úd na hóige, mar a bhfuil creideamh i ndomhan úd na n-aingeal is na naomh chomh hinchreidte le fírinne ár mbeatha fhéin. Mar sin, mholfainn do dhuine ar bith, a bhfuil súil seabhaic aige ar shléibhte glórmhara na síoraíochta, mholfainn dó, nó di, an leabhar neamhghnách seo a léamh, nó ní chuile lá a chasfadh leabhar dá leithéid ar dhuine.
.
Peadar Bairéad
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Ar Thóir na Físe.
.
Stán mé isteach i súil na hoíche
Ag súil le faoiseamh is le fís,
Ach faic ní fhaca sa mhogall folamh,
Ach tromluí ar thromluí de shíor,
Is chuile thromluí feistithe ullamh
Lem anam sceiteach a chloí.
.
Stán mé isteach i súil an lae ghil,
Ag súil le slánú is le sos,
Ach tada ní fhaca, sa ghile dhalltach,
Ach crá is céasadh nocht,
Is chuile chrá acu réidh is ullamh
Lem anam cráite a lot.
.
.
Stán mé isteach i súil na cruinne,
Ar thóir shlánú mo cháis,
Ach ba ghearr an mhoill nó gur thuigeas
Nach raibh luibh nó leigheas ar fáil
A chneasódh nimh an chréacht’ abhus,
Is go gcaithfinn a chuartú thall.
.
.
Stán mé isteach i ngríosach mo chroí,
Is mé ar thóir rúndiamhair na beatha,
Ac cé gur chuarthaigh thíos is thuas,
Níor fhionn mé fionna feanna,
A scaoilfeadh fadhb na beatha daonna
Ach bua smaointe is inspreagtha.
.
******************************
Gaeilge 
English