le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
M Á I R T N A M I R E .
Fanfaidh cuimhne an lae sin
Gearrtha go doimhin dearfa
Ar chlár dúr darach na cuimhne,
Nuair a ligeadh srian le sceimhle
Ar an aonú lá déag, go dearfa,
De Mheán Fómhair úd an bhasctha.
.
Ba lá é lán dóchais is misnigh,
Lá ag tuar na maitheasa,
Gan scamall gur fiú trácht air
Ar spéir gheal, ghlé, na gile,
Ach de phlimp, gan aon choinne,
Dhorchaigh spéir is talamh,
Le fuath is le binib,
Ó bhun go barr na cruinne
.
Ar scáileáin ár dteilifíseán,
Léiríodh dúinn go soiléir,
Cumhacht an oilc is an doichill,
Nuair a leag fir sin na sceana
Trádthúir áille an domhain,
Is chuala an saol an tuairt,
Nuair a thit na foirgnimh arda
Ó spéir anuas ar thalamh.
.
Tá deireadh leis an tseanré,
Nó tuigfidh gach éinne feasta,
Nuair a bearnaíodh ár ndóchas
Nach buan ár ré ar thalamh.
I sléacht úd Mháirt na Mire,
Sheathlaigh soineann ár gcine,
Nó deineadh sléacht gan teorainn
Nuair a leagadh trádthúir na cruinne..
.
Tá deireadh feasta le cinnteacht, is le naofacht ár mbeatha ar thalamh,
Nó bearnaíodh gan stró le sceana, fallaí cosanta na cruinne,
Ach guímis solas na soilse, agus scíth shíoraí na síochána,
Dóibh siúd uilig a cailleadh, in ár dearg Mháirt na Mire.
.
.
********************************************************
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Triológ
Peadar Bairéad
.
The Dead Republic……………………….Céadchló…………..2010.
By
Roddy Doyle………………………………………………………..£13.99.
.
Triológ a chuir an t-údar seo, Roddy Doyle, roimhe a scríobh. Triológ ina ndéanfadh sé stair na tíre seo, sa bhfichiú haois, a chlúdach, ach é ag díriú, go háirithe, ar an dtréimhse ó 1916 go dtí cuimhne céad Éirí Amach na Cásca, sa bhliain 2016. ÁthCliathach is ea an t-údar, a rugadh sa bhliain 1958, fear a bhfuil blianta fada caite aige i mbun cheird na múinteoireachta. Chuaigh sé le scríbhneoireacht, go lánaimseartha, sa bhliain 1993, agus mar is eol do chách, tá mám maith leabhar curtha dhe aige faoin am seo. Roinnt duaiseanna liteartha buaite aige, agus ní gá a rá, go bhfuil a shaothar aistrithe go roinnt mhaith teangacha eile. Ach, le filleadh ar an leabhar…
An Tríú Leabhar
Seo an tríú leabhar sa triológ, ar dheineamar tagairt di thuas, agus déanann an leabhar seo trácht ar an bPoblacht s’againne, ón mbliain 1951, go dtí bliain seo ár dTiarna, 2010. Ach breathnaigh ar na leabhair eile sa triológ spéisiúil seo. Ní gá a rá, gurb é Henry Smart príomhcharachtar na triolóige ar fad, agus ritheann a scéal trí na leabhair uilig, faoi mar ba snáithe é ag dul trí chlocha i mbraisléad, á gceangal le chéile, agus á n-aontú ina n-aonad corraitheach, spéisiúil, amháin, iad.
“A Star Called Henry” a bhaist an t-údar ar an gcéad leabhar den triológ, agus sa leabhar sin, leagann sé scéal “Henry Smart” os ár gcomhair amach, agus déanann tagairt dá pháirt in Éirí Amach na Cásca 1916, agus gan ann ag an am ach stócach, thart ar cheithre bliana déag d’aois. Leanann an scéal ar aghaidh ansin trí na blianta trioblóideacha idir sin agus bunú an Stáit. Thug Henry Meiriceá air fhéin, sa bhliain 1922, nó tuigeadh dó, nach raibh sé sábháilte dó fanacht abhus, tar éis ar dhein sé de ghunnadóireacht le linn bhlianta na dtrioblóidí.
“O Play that Thing”
“Oh Play that Thing” a bhaist sé ar an dara leabhar den triológ, agus sa leabhar sin, cuireann sé síos ar na blianta a chaith sé thall, ón mbliain 1922 to dtí gur fhill sé ar Éirinn arís, sa bhliain 1951. Sa dara leabhar sin, cuireann sé síos ar na heachtraí a bhain dó, le linn a thréimhse sna Stáit. Bí ag caint ar an seanfhocal adeir, nach íseal na huasal, ach thíos seal agus thuas seal, nó is cinnte gurbh é sin dála Henry é, i rith na mblianta sin. Ar aon nós, is cinnte gur thíos a bhí sé i ndeireadh a thréimhse thall, nó thit an fear bocht de thraein, a raibh sé ag fáil síbe uirthi, agus ba é deireadh an eachtra sin, nó gur baineadh an chos de sa timpiste sin, rud a d’fhág ar chos mhaide feasta é, agus dá bharr sin, chuaigh sé isteach sa bhfásach le bás a fháil, ar an iargúil. Ní mar sin a bhí áfach, nó tháinig Harry Fonda air, agus é amuigh ansin ag fáil faoisimh, agus ba é deireadh an scéil sin é nó gur chuir Henry s’againne aithne ar John Ford, fear na scannán, agus chuaigh a scéal i bhfeidhm go mór ar Mr Ford, agus bheartaigh an scannánaí cáiliúil sin scannán a dhéanamh as scéal Henry, nó b’fhear é Ford, a raibh dúil mhallaithe aige in Éirinn a bhrionglóidí. Fuair Henry post ar fhoireann Ford mar “IRA Consultant”, agus pá sásúil ag dul dó, mar iocaíocht as an bpost céanna sin.
“The Quiet Man”
Ar ball, tháinig siad uilig go hÉirinn, leis an scannán a dhéanamh. In éineacht leo, tháinig John Wayne, Maureen O’ Hara, Ford fhéin, agus tuilleadh. Ach tar éis roinnt útamála, fuair Henry amach nach raibh faoi Ford an scannán faoi shaol an óglaigh sin, Henry Smart, a dhéanamh in aon chor, ach gurb amhlaidh a shocraigh an scannánaí cáiliúil ar chuma eile ar fad a chur ar an scéal Éireannach, sa chaoi gur dhein sé dearmad ar an ngunnadóir, Henry, agus gur dhein sé scannán faoi “The Quiet Man” , scannán a deineadh thart ar bhaile Chunga, i gContae Mhaigh Eo. Nuair a tuigeadh sin dár laoch, ba é an chéad rud a chuir sé roimhe a dhéanamh nó John Ford a mharú, ach bíodh gur thug sé cupla smitín dó, níor mharaigh sé é, ach bhailigh sé a chip is a mheanaithe, is thug sé Baile Átha Cliath air fhéin, mar ar casadh a iarpháirtí “Missis O Kelly”, agus a iníon, Nuala O’ Shea, air. Fuair sé post ansin mar airíoch scoile. Baineann an t-údar úsáid as a chleachtadh fhéin mar mhúinteoir scoile, le cuma na fírinne a chur ar an gcuid seo dá scéal. Ansin, tharla buamáil i mBaile Átha Cliath, sna seachtóidí, buamáil aduaidh ba ea í, ach shéid an bhuamáil chéanna sin Henry s’againne, gona chos mhaide, isteach i gcinnlínte na meán, agus thuig lucht an IRA go mba bhronntanas ó Dhia anuas iad, na cinnlínte céanna sin.
Get Smart!
Thógadar Henry faoina sciatháin agus bhain úsáid as, lena seasamh polaitíochta a chruthú. Ba é Henry Smart an “real deal”, dár leo, agus chum siad scéal, le dul leis an gcruthú sin. Ach sa chuid seo den dtriológ, feictear don léitheoir nach gcuireann an scéal céanna sin aon dallamullóg ar an údar, nó feictear dó, go bhfuil laigí agus fiú, bréaga, taobh thiar de scéal Henry. Ach, más uait fios fátha gach scéil a fháil amach, sa chás seo, caithfidh tú an leabhar seo a fháil is a léamh, sea, agus mura bhfuil an chéad dá leabhar den dtriológ léite cheana agat, b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh é, sin a dhéanamh anois, nó, gan dabht ar domhan, seasfaidh cuid mhaith de cháil an údair seo, ar fheabhas, ar inchreidteacht, agus ar aontacht, na leabhar, sa triológ seo.
A Hundred and Eight!
Féach mar a chuireann an t-údar críoch lena thríú leabhar den triológ…..
“I’ll close my eyes, finally, tonight. It’s early afternoon, a nice day. I’ve seven hours left, maybe eight. I’ve lived a life. I’m a hundred and eight. I’m Henry Smart.”
B’fhéidir nach é an chríoch is fearr dár léigh tú riamh, ach nach raibh an seanlead ocht mbliana is cúig scór faoin am sin!…..
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Caisleán Hearst
Peadar Bairéad
.
Álainn, compórdach, agus sláintiúil.
.
Thugadh William Randolph Hearst fhéin cuairt ar San Simeon, uaireannta, nuair ba lú súil ag éinne leis. Tharla ar chuairt amháin díobh sin go ndeachaigh an aimsir chun donais ar fad, ar fad, agus ba bheag nár préachadh é fhéin agus pé cuairteoirí a bhí in éindigh leis. Ar aon chuma, léiríonn a mhíshástacht le cúrsaí, an tráth sin, an chaoi ar theastaigh uaidh go mbeadh a chaisleán, ní hamháin álainn, ach compórdach agus sláintiúil, ag an am gcéanna. Féach mar a chuir sé a mhíshástacht in iúl dá ailtire…….
“We are leaving the hill. We are drowned, blown and frozen out. Before we build anything more let’s make what we have built practical, comfortable, and beautiful. If we can’t do that we might just as well change the names of the houses to Pneumonia House, Diphtheria House and Influenza Bungalow. The main house we can call the Clinic.”
Sea, mh’anam! Níorbh aon ribín réidh é an tUasal William Randolph, nó d’fhéadfá a rá go raibh faobhar ar a theanga a bhearrfadh duine! Ach má sea fhéin, bhí bua na foighde ag a ailtire, nó is cosúil go raibh an scil céanna sin foghlamtha, agus foghlamtha go maith ag Miss Julia Morgan. Breathnaigh freisin ar “Linn Neptune”, Thóg sé dhá bhliain déag orthu an tionscnamh sin a chríochnú. Thosaigh siad air sa bhliain 1924. Ní raibh ón Máistir ach Linn bheag, agus gairdín deas timpeall uirthi, ach dhá bhliain ina dhiaidh sin, nuair a bhí an gnó sin curtha i gcrích, geall leis, dúirt William Randolph gur theastaigh Linn i bhfad níos mó uaidh, Linn a bhféadfadh daoine snámh inti. Chuaigh Miss Morgan chun oibre arís, agus bhí an gnó sin curtha i gcrích aice, sa mbliain 1927. Bhí go maith, ach sa mbliain 1934, tháinig Hearst chuice arís, agus an babhta seo, theastaigh uaidh go ndéanfaí an Linn a leathnú tuilleadh, le slí a dhéanamh do Theampall Gréagach, agus ionas go bhféadfaí tuilleadh dealbha a shuíomh timpeall na Linne. Caithfidh gur chuir na hathruithe céanna sin as go mór don ailtire, ag an am, ach, nuair a bhreathnaíonn muidinne ar an earra críochnaithe anois, feictear dúinn, gurbh fhiú an tairbhe an trioblóid uilig sin, nó bheadh sé deacair an “Nepture Pool” a shamhlú ar bhealach ar bith eile, ach sa chaoi ina bhfuil sí anois.
Bean ghnó den scoth ab’ ea Julia s’againne! Agus nuair a chuireann tú san áireamh gur chuir Julia suas leis na céapair sin, ar feadh seacht mbliana is fiche, tuigtear dúinn, go mba charraig ar fhoighid í freisin.
Bailitheoir den scoth!
Labhair mé cheana faoi Hearst an bailitheoir. Bhí sé tugtha don bhailiú, faoi mar a bheadh meisceoir tugtha don ól. Ní raibh leigheas aige air, agus tráth amháin, bhí na cúig stórais, a bhí aige i San Simeon, ag cur thar maoil le seandachtaí, agus le hoibreacha ealaíne, de chuile chineál agus nuair a bhí an Caisleán lom lán leo, bhain sé úsáid as na caisleáin eile, agus as na hárais eile, a bhí aige, leis an bhfarrasbarr a chur ar teaspáint iontu siúd, agus chomh maith le sin, thug sé roinnt áirithe díobh do Hollywood, le húsáid a bhaint astu, mar áiseanna sna scannáin, agus tugadh tuilleadh fós do dhánlanna áirithe, ar iasacht.
….Cuairteoirí céimiúla….
Labhair mé cheana, faoin méid cuairteiori a bhíodh ag triall ar Hearst Castle, seachtain i ndiaidh seachtaine, nó dhealródh sé, go mba dhuine an-chuideachtúil amach is amuigh é Hearst, agus ní call dom a rá, go mbíodh “creme de la creme” d’uaisle na ré sin, ar chuairt ann, bíodh nár aithníodh uaisleacht, nó gradam, dá laghad, nó dá mhéad, i measc na gcuairteoirí céanna sin. B’ionann íseal agus uasal ag bord Hearst, ina Chaisleán. Mura raibh cuireadh ó Hearst agat, an tráth úd, ní raibh seans dá laghad agat spléachadh a fháil ar Chaisleán Hearst, nó ar a thimpeallacht, nó bhíodar i bhfad ón mBealach Mór, agus dár ndóigh, ba le Hearst an ceathrú milliún acra sin, a bhí thart ar an gCaisleán céanna sin, agus choinneodh sé sin píosa maith amach ó San Simeon, agus ón gCnoc Draíochta, thú.
Sa bhliain 1947, d’fhág William Randolph Hearst a Chaisleán don uair dheiridh, nó bhí ag teip ar a shláinte. Bhásaigh sé, sa bhliain 1951,
Ní dhéanfaidh muid dearmad go luath, ar an lá iontach sin, a chaith muid ar chuairt i gCaisleán San Simeon, ar shléibhte Santa Lucia. Ba lá dár saol é. Tá súil agam, gur bhain tú taitneamh as bheith in éindigh linn, fan an bhealaigh.
*************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Cuimhní ar Chamchuairt ar Albain
Seo an gála deiridh de shraith Aistí a scríobh mé in eireaball na bliana 1992, seacht mbliana déag ó shoin anois, faoi Chuairt na bhFilí Éireannacha ar Albain, i Meán Fómhair na bliana sin. Mhothaigh mé, nárbh olc an smaoineamh é, na hAistí sin a ath-fhoilsiú, ó tharla go bhfuil a thriochadú bliain á chomóradh ag an gColún seo, I mBéal an Phobail, i mbliana.
Mar sin, seo chugaibh é………….
.
Dé Sathairn, 19 Meán Fómhair, 1992. Cé nach raibh aon ró-bhrú orainn bheith inár suí le giolc an ghealhain, an mhaidin bheannaithe sin, ag an am gcéanna, ní raibh aon ró-fhonn orainn codladh go headra, agus mar sin, bhíomar ar ár gcois, tarraingt ar a hocht a chlog ar maidin. Bhíomar pioctha, bearrtha, agus an bricfeasta ite againn, ag a naoi. Ag an bpointe sin, bhí fear an tí, Alec Welstead, réidh lena mhadraí a aclú. Chuamar, mé fhéin agus an Cornal Eoghan Ó Néill in éineacht leis, Ba thaitneamhach an uair an chloig a chaitheamar ag siúl linn trí choill, in aice an bhaile, muid ag comhrá agus ag seanchas, fad is a bhí na madraí ag rith is ag rás leo, ar a sástacht. Ba le hÓstán an Crieff Hydro an choill úd, ach go raibh cead ag an bpobal í a úsáid, am ar bith ar mhian leo.
Thart ar a haondhéag, thóg lanúin an tí, Wendy agus Alec, ina gcarr muid, go dtí Teach Stiléireachta Ghlenturret, nó bhí socraithe ag Gaeil Chrieff, go mbeadh deis againn turas tionlactha na Drioglainne is sine in Albain, a thabhairt. Rinneadar sin, agus bhlaiseamarna toradh a saothair, ag deireadh an turais, agus geallaimse dhuit é, nár den díogha é an Glenturrwet Whisky céanna sin! Bhí Ionad Oidhreachta ansin acu freisin, agus chríochanigh an turas tionlactha le scannán ‘The Water of Life,’ a léiríodh dúinn i bpictiúrlann bheag, ghleoite, na Drioglainne. Tarraingt ar mheán lae, tháinig an bhuíon Éireannach, agus Morag MacLeod, ár dtreoraí lách, oirirc, mar aon le Gaeil Chrieff, le chéile i mBialann na Drioglainne, le lón a chaitheamh i bhfochair a chéile.
A leithéid de lón níor bhlais mé le fada an lá, nua gach bia agus sean gacha dí ar chlár romhainn amach; comhluadar lách, geanúil, Gaelach; agus comhrá spreagúil, tuisceanach, cairdiúil.
Slán le Crieff!
Ar deireadh thiar, áfach, b’éigean dúinn slán a fhágáil ag ar gcairde nua i gCrieff. Déanta na fírinne, bhí uaigneas orainn, agus muid ag buaileadh bóthair, ach bhíomar ag ceapadh, go mbfhéidir go bhfillfeadh muid ar Chrieff, am éigin, amach anseo! Thugamar cúl an ghluaisteáin ar Chrieff agus a aghaidh ar Ghlaschú aerach na nGael, agus ní haithristear ár n-imeachtaí gur shroicheamar teach agus áras ár lóistín don oíche sin, an Babbity Bowster, ag Uimhir 15 Sráid Blackfriars. Tar éis dúinn an tuirse bóthair a chur dínn, bhíomar suite chun boird arís, ag a leath i ndiaidh a sé, le béile eile a chaitheamh ar ár sáimhín só, i dTeach Ósta an Babbity. Ní gá dhom an béile sin a mholadh, nó bhí sé thar mholadh beirte, cheana féin.
Sráid Stairiúil
Ar ball, agus muid sách, suaimhneach, sásta. Thugamar aghaidh an mhionbhus ar ‘The Centre for Contemporary Arts’, in Uimhir 350 Sauchiehall Street, nó ba san ionad oirirc sin a bheadh seó na hoíche sin againn. Agus cé go raibh treoraí maith againn i Morag, ní raibh sé éasca áit pháirceála a fháil dár mionbhus galánta, i ngiorracht scread asail don ionad oirirc céanna sin. Ar deireadh thiar, d’éirigh le Morag áitín feiliúnach a fháil i gcúlshráidín ciúin, cúng, agus ba ghearr go rabhamar ag déanamh ár slí síos an tsráid cháiliúil sin, Sauchiehall. Ní raibh ar mo chumas fhéin srian a choinneáil ar mo chuimhní corraithe, agus muid ag siúl linn síos feadh na sráide fada sin. Siar liom bóithrín casta na smaointe, go dtí garraí cluainteach na hóige, agus na hoícheantaa fada geimhridh sin, nuair a chloisinn m’athair agus a chomrádaithe ag cur síos ar ‘Sockeyhall Street’ mar a thugaidís uirthi.
Smaoinigh mé ar na daoine sin, ina bhfir óga, ag an am, agus iad ag siúl leo go misniúil, rábach, cróga, ar an dtaobhchasán céanna sin, a raibh mise ag siúl air, an oíche bheannaithe sin. Nach ar m’athair agus a chomrádaithe a bheadh an bród agus an t-áthas, dá bhfeicidís an tIorrasach seo ar a bhealach chuig Ionad gradamach cosúil leis an Centre for Contremporary Arts, le mám dánta a aithris ansin, i dteanga ársa na nGael? Ar bhealach éigin, is dócha go raibh na hIorrasaigh chuideachtúla sin mar lucht éisteachta agamsa, an oíche iontach sin, i Sráid úd Sauchiehall Ghlaschú. Bhí slua an-mhór romhainn istigh, iad suite ag boirdíní, scaipthe ar fud an halla. D’éirigh thar barr le seó na hoíche sin, agus ghlac filí, ceoltóirí, agus amhránaithe Albanacha, páirt san agallamh freisin. Ní gá a rá, gur éirigh thar cionn le Máire Holmes a dánta a chur i láthair, go spreagúil, corraitheach, taitneamhach. D’éirigh le Nollaig Mac Carthaigh ceol sí, draíochta, a mhealladh as na píobaí uileann, agus chuir Brian Ó Dónaill an lucht éisteachta faoi gheasa le binneas a ghutha, agus le draíocht a cheoil. Mo chuidse de, tá mé ag ceapadh go mbeadh na cairde úd, ó laethanta m’óige, breá sásta leis na dánta a d’aithris mé fhéin dóibh i Sockeyhall Street, an oíche sin.
Féile na nGael
I ndiaidh an tseó, mar a tharla go minic i rith na seachtaine, fuaireamar cuireadh chun a tí ó Flora MacNeill, amhránaí clúiteach, traidisiúnta. Ghlacamar go fonnmhar leis an gcuireadh céanna, agus geallaimse dhuit é, nár fágadh ocras, nó tart, ar aon duine againn, i dteach úd na féile, an oíche sin. Chomh maith le sin, bhí ceol, amhráin, agus seanchas den scoth, againn, go dtí a trí a chlog ar maidin! Go fiú, nár chan mé fhéin amhrán! tráth éigin, i rith na hoíche ! Deireanas na huaire, nó brí an fhuiscí, ba chúis leis, ní foláir! Cibé faoi sin, bhíomar ar ár gcois go breá luath maidin Dé Domhnaigh, agus tar éis dúinn bricfeasta Sasanach eile a chaitheamh, thugamar na sráideanna orainn féin arís, muid ag fanaíocht timpeall, ag tabhairt chuile shórt faoi deara, tamall anseo, is tamall ansiúd. Chonaiceamar an teach is sine n nGlaschú, teach a tógadh sa bhlaiin 1471. thugamar cuairt freisin ar The Barras, na margaí ollmhóra úd, atá amuigh faoin aer acu, sa chathair sin, margaí a raibh tarraingt na mílte orthu. Ag a haon a chlog, bhíomar ar ár nglúna in Eaglais Naoimh Alphonsus, i Sráid Londain, nó theastaigh uainn Aifreann a éisteacht i nGlaschú, an mhaidin Domhniagh sin. Thaitin an ceiliúradh sin go breá linn. Labhair an ceiliúraí faoin Eaglais Chaitliceach, i gCathair Ghlaschú, tharla go bhfuiltear ag comóradh an cúigiú céad bliain d’Árdeaspagóideacht na cathrach sin. Rud amháin eile, a thug mé fhéin faoi deara, in Eaglais Alphonsus, nó gur choinnigh siadsan thall na dealbha uile, ar fud na heaglaise, nuair a chaith an chuid is mó de shéipéil na tíre seo i dtraipisí iad, blianta fada ó shoin. Taitníonn dealbha liomsa, agus ní dóigh liom, gur chóir iad a dhíbirt as ár séipéil. Folamh séipéal gan dealbha.
Turas abhaile
Arais go dtí an Babbity linn i ndiaidh an Aifrinn, lenár gcip is ár meanaithe a bhailiú, nó bhíomar tagtha go deireadh na camchuairte iontaí seo in Albain, agus bhí orainn aghaidh a thabhairt ar Aerfort Ghlaschú, agus an turas ar ais go hÉirinn. Ní dhéanfaidh muid dearmad go luath áfach, ar an tseachtain spreagúil, sásúil, neamhaí, a chaitheamar ag taisteal ó cheann ceann na hAlban, nó ar na Gaeil chairdiúla, lácha, Albanacha, a casadh orainn, le linn na cuairte do-dhearmadtha sin, Cuairt na bhFilí Éireannacha ar Albain 1992, a bhuíochas sin ar fad ag dul do Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, ar an taobh seo, agus do Chomhairle Ealaíon na hAlban, ar an dtaobh eile.
Nár laga an Rí iad.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Údar ildánach
Peadar Bairéad
Mutiny on the Bounty………………………………………..
by
John Boyne……………………………………………..£11.99
.
Leabhar breá eile anseo againn ó pheann an údair ildánaigh cháiliúil, Éireannach sin, John Boyne. Tá mé cinnte go bhfuil cuimhne againn uilig fós ar an leabhar corraitheach, tochtmhar, eile sin a shil óna pheann, “The Boy in the Striped Pyjamas” leabhar mór-ráchairte idirnáisiúnta, atá i gceist agam anseo, nó sin leabhar nach bhféadfá dearmad a dhéanamh air go luath, agus leabhar freisin a bhfuil thart ar chúig mhilliún cóip de díolta cheana féin, ach tá mé ag ceapadh go bhfuil a shárú de leabhar curtha ar fáil aige anois, sa leabhar seo, Mutiny on the Bounty. Ní call dom tagairt a dhéanamh don úrscéal is déanaí óna pheann, The Absolutist. Sea, agus lena chois sin, tá fáil ar a chuid úrscéalta i dtrí theanga agus dhá scór, go nuige seo!
Ach cé hé an t-údar sciliúil, scéaltach, seo, a bhfuil na leabhair sin i measc na leabhar iontacha atá curtha ar fáil aige dúinn, cheana féin?
Éireannach isea John, a rugadh agus a tógadh i mBaile Átha Cliath, sa bhliain 1971. Tá cúig úrscéal curtha ar fáil aige, cheana féin, duaiseanna tábhachtacha gnóite aige, agus é ainmnithe do dhuaiseanna gradamacha eile, gan trácht in aon chor, ar an gcáil idirnáisiúnta atá saothraithe aige lena chuid scríobhnóireachta.
Staidéar agus Taighde
Ach le filleadh ar an leabhar corraitheach seo, Mutiny on the Bounty, thóg an t-údar scéal a bhí go mór i mbéal an phobail, cheana féin, agus chuaigh sé siar ar chúrsaí an scéil agus rinne sé staidéar, agus taighde, ar ábhar agus ar fhíricí an scéil, agus ansin, rinne iarracht ar an scéal ar fad a shníomh ina úrscéal spéisiúil, corraitheach. Is dócha go bhféadfá a rá, gurb é an déagóir, John Jacob Turnstile, an príomhcharachtar sa scéal, agus is trína bhéal siúd a insíonn an t-údar an scéal. Gadaí óg, sciliúil, gairmiúil, ba ea an déagóir seo, agus é i mbun a cheirde ar shráideanna Phortsmouth Shasana, agus é i mbun na hoibre sin faoi stiúir an choirpigh déanta sin, Mr. Lewis. Tharla, lá amháin, agus é ag cleachtadh a cheirde, gur rugadh air ag goid uaireadóra ó dhuine uasal ón bhFrainc, arbh ainm dó, Mr. Zela. Tháinig na póilíní. Cuireadh an dlí ar John Jacob. Agus ba é deireadh an scéil é, nó gur daoradh chun bhlian príosúntachta é. Bhuel, d’éirigh le Mr. Zela, teacht i gcabhair air, agus, dá mbeadh John Jacob sásta dul ar bord an Bounty, le bheith ina sheirbhíseach ag an gCaiptín Bligh, ní bheadh air fiú, lá amháin a chaitheamh sa phríosún. Ní call dom a rá, go raibh an gasúr óg sásta go maith le tairiscint an duine uasail, agus le sin, tógadh ar bord an Bhounty é, agus ba ghearr go raibh siad ag seoladh leo amach ó chóstaí na Breataine, agus Oileán Tahiti mar cheann scríbe acu.
Bhí go maith! D’éirigh leis an ngasúr sin, a chuid oibre a dhéanamh go críochnúil, paiteanta, don Chaiptín Bligh, agus d’fhás snaidhm caradais idir é fhéin agus an Caiptín. Cuirtear síos go mion ar na deacrachtaí a bhain le seoltóireacht trí fharraigí fiáine i lár an Gheimhridh, agus cuirtear síos freisin, ar an smacht a bhíodh ag caiptíní ar mhairnéalaigh, an tráth úd. I ndeireadh na dála áfach, shroicheadar Tahiti agus chuadar i mbun an ghnó a bhí le déanamh acu ar an oileán sin. Thóg sin roinnt mhaith ama, agus nuair a bhí a ngnó ansin curtha i gcrích acu, agus nuair a bhí chuile shórt réidh, d’ordaigh an Caiptín Bligh dá mhairnéalaigh an t-oileán a thréigint.
Ceannairc ar an mBounty
Bhuel, bhí blas faighte ag na mairnéalaigh ar an saol breá, bog, a bhí le fáil acu ar an oileán, agus theastaigh ó roinnt acu fanacht ansin, nó bhí aithne curtha ag roinnt mhaith acu ar mhná an oileáin, mná a roinn leo go fial, flaithiúil, i rith an ama a chaitheadar ina gcomhluadar. Nuair a bhí siad amuigh ar an ndomhain, shocraigh roinnt de na mairnéalaigh dul chun ceannairce, faoi cheannas an ghaige, Fletcher Christian. D’éirigh leo an Caiptin Bligh a ruaigeadh as an mBounty, agus é ar intinn acu ansin filleadh ar Tahiti, nó ar cheann eile de na hoileáin iomadúla a bhí sa chomharsanacht. Tugadh bád oscailte dóibh siúd a d’fhan dílis don Chaiptín, ocht nduine dhéag ar fad acu, agus ligeadh le sruth agus le gaoth iad. Ba bheag bia nó tada dá leithéid a bhí acu, ach d’éirigh leo, ar éigean, tar éis dóibh ocht lá is dhá scór a chaitheamh ag seoladh leo, faoi stiúir an Chaiptín Bligh, agus tar éis dóibh deachrachtaí iomadúla a shárú, d’éirigh leo Timor a bhaint amach, áit ar tugadh togha na haire dhóibh…
Anois, céard a tharla ina dhiaidh sin? nó céard a tharla ar an dturas achrannach, céasta, cráite, sin, i mbád oscailte, ar feadh na laethe fada, fuara, fánacha, a chaitheadar ag rámhaíocht leo trí na farraigí fiáine? Níl fúmsa an chuid sin den scéal a insint dhuit anseo, nó mhillfeadh sin an scéal corraitheach sin ortsa. Ach le fios fátha chuile scéil a fháil, mholfainn dhuit cóip den leabhar seo a fháil, agus a léamh, ar do shócúlacht.
An-scéal, leagtha os ár gcomhair ag máistir seo na scéalaíochta. Bainfidh tú taitneamh as ‘Ceannairc ar an mBounty’, cuirfidh mé geall…..
Gaeilge 
English