le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
i gcúl mo ghlaice, in the back of my fist; Ní raibh an dara suí sa bhuaile agam, I had no alternative; folúntas, vacancy; láithreach bonn, immediately; an fuíollach, the remainder; clabhsúr a chur ar rud, to bring matters to a close.
********************************
.
.
Eachtraigh Dúinn 34
Peadar Bairéad
“God will provide”
Ar deireadh thiar, bhí mé ar ais arís i mbaile na Druime, in Iorras Domhnann, Contae Mhaigh Eo, tar éis dom bliain mhór, fhada, a chaitheamh amuigh ansin sa tsaol mór, sea, agus bhí Cáilíocht Múinteoireachta, ó Roinn an Oideachais, in Ollscoil na Gaillimhe, i gcúl mo ghlaice anois agam, agus mé lán-ullamh le dul i mbun an tsaoil, le greim mo bhéil a shaothrú dom fhéin, feasta. Ní haon ionadh, go raibh faitíos orm dul i ngleic leis an saol mór céanna sin, nó nár cuireadh fainic na bhfainic orainne, sa Chliarscoil, faoin saol diabhalta, mioscaiseach, mealltach, damnaitheach, céanna sin, ach, i ndáiríre, ní raibh an dara suí sa bhuaile agamsa. Ní raibh mórán fáltais, nó saibhreas, nó tada dá leithéid, taobh thiar de Bhairéadaigh Iorrais, agus dá bhrí sin, bheadh ormsa déanamh as dom fhéin, agus pingneacha a shaothrú, le teacht i dtír, i ndomhan nach raibh aon chleachtadh ró-mhór agamsa air. Ach, mar ba ghnách, thug an tOllamh, Peat Larkin, comhairle barainneach mo leasa dom, ar an ócáid. “Deus providebit” ar seisean. Bíodh muinín agat as Dia, agus ní bheidh cailleadh ar bith ort! Ghlac mé lena chomhairle, agus ní raibh a chathú sin orm riamh ó shoin. Ach ba scéal eile ar fad é an Samhradh fada, fánach sin, sa bhliain 1951.
Job hunting
Thosaigh mé orm ag léamh na bhfógraí sna páipéir nuachta, chuile lá. Agus caithfear a rá, go mbíodh roinnt mhaith folúntais do mheánmhúinteoirí á bhfógairt, an tráth úd, ach níor phostanna domsa a bhí á bhfógairt, nó ní oiriúnfadh a mbunús mór domsa, dubh, bán, nó riabhach. Chuir mé roinnt mhaith iarratais isteach chuig scoileanna áirithe, ach b’in a bhí agam dá bharr, nó tá mé ag fanacht le freagra ó na scoileanna céanna sin, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann, agus tá mé ag ceapadh, go dtiocfadh lá Philib a’ Chleite fhéin, sul a bhfaighinn freagra ó na scoileanna céanna sin! D’fhógair scoil áirithe i gContae Mhaigh Eo folúntas do mhúinteoir Gaeilge, agus tuigeadh dom, go mbeinn sásta tabhairt faoina leithéid de phost, go háirithe ó tharla, go raibh an folúntas céanna sin chomh cóngarach dom bhaile dhúchais. Fuair mé freagra uathusan. Glaodh chun agallaimh mé. Cuireadh agallamh orm, agus tugadh le fios dom, go raibh an post faighte agam, agus go ndéanfaí é sin a dheimhniú, i litir tríd an bpost, i gcionn cupla lá. Ach mo mhairg, ba é an seanscéal céanna arís é. Níor chuala mé tada uathusan fós!
To no avail
Chláraigh mé le Comhlacht speisialta, a raibh sé d’aidhm acu, postanna a fháil dóibh siúd a chláródh leo. Rinne siad a ndícheall, ach arís ba é an scéal céanna é, agus ní raibh ar a gcumas post a chur ar fáil domsa. Anois, ba chóir a lua anseo, nár saor in aisce a dhéanaidís siúd beart dá leithéid, nó bhí de nós oibre acu, 5% den tuarastal bliantúil, a bhaint díot, dá n-éireodh leo, post a fháil duit! Ar aon nós, rinne mé mé fhéin a dhí-chlárú, chomh luath is a tuigeadh dom, nach n-éireodh leo faic oiriúnach a fháil dom, agus thug mé fhéin faoi ngnó sin arís. Dúirt duine eicínt liom, sílim gurbh é mo sheanmháistir, An Máistir Ó Cróinín, é, agus dúirt seisean liom, gur chóir dom CV a sheoladh chuig Coláiste Mhuireadhaigh, i mBéal an Átha, nó bheadh seans ann, go mbeadh folúntas acusan. Rinne mé rud air, ach ag an am gcéanna, lean mé orm ag cur isteach ar phostanna, faoi mar a dheintí iad a fhógairt sna páipéir. Chonaic mé go rabhthas ag lorg múinteoirí thall i Sasain, agus chuir mé isteach ar chupla post thall. Bhuel! Ní chreidfeá é, ach d’éirigh liom an dá phost sin a fháil. Anois, bíodh go raibh mé trom tuirseach de bheith ag cur isteach ar phostanna, ag an am gcéanna, bhí orm anois a shocrú ar phost a dhiúltú! Ar deireadh thiar, shocraigh mé ar phost acusan a ghlacadh. Scríobh mé litir, ag glacadh leis an bpost sin, ach ó tharla go raibh sé déanach go maith sa tráthnóna, ag an am, níor chuir mé an litir sin sa phost, an lá sin.
A Letter from the “Doc”
An mhaidin dár gcionn, sula raibh deis agam mo litir a chur tríd an bpost, fuair mé litir ó Bhéal an Átha, ag rá, go mbeadh folúntas acusan do mhúinteoir Fraincíse, don bhliain reatha sin, agus lena chois sin, dúradh sa litir, gur mhaith le hUachtarán an Choláiste sin bualadh liom, an lá dár gcionn. Choinnigh mé an litir, go bhfeicfinn céard a bheadh le rá ag an “Doc. Loftus”, faoi mar a thugtaí, coitianta, ar Uachtarán Choláiste Mhuireadhaigh, ag an am, nuair a bhuailfeadh sé liom, an lá dár gcionn.
Bhí go maith, is ní raibh go holc, mar adeireadh lucht scéalaíochta fadó. Tháinig an “Doc” agus casadh ar a chéile sinn. Chuaigh an “Doc” céanna sin i gcionn go mór orm, nó b’fhear grinn, géarchúiseach, léannta, ildánach é, an Doc céanna sin. Ní call dom a rá, go mba shagart é an Dochtúir Ó Lachtnáin, a bhain Céim Dochtúireachta sa Dhiagacht amach dó fhéin, amuigh sa Róimh, mar ar cuireadh léann an tsagairt air, roinnt blianta roimhe sin. Caithfidh go raibh seisean sásta liomsa freisin, nó ba é deireadh an scéil sin é, gur thairg sé post mar mhúinteoir Gaeilge dom i gColáiste Mhuireadhaigh, láithreach bonn.
I accept
Ní gá dom a rá leat anois, go mbfhearr liomsa go mór fada, post a ghlacadh i dtír seo na hÉireann, ná mo dhúthracht a chaitheamh i mbun mo cheirde, thall i gCríocha Gall. Níor thóg sé i bhfad ormsa mo fhreagra a thabhairt don Doc! Chraitheamar lámh air. Bhí an margadh déanta. Shocraíomar cúrsaí pá ar ball, agus geallaimse dhuit é, a chara na gcarad, nár ró-dheacair an gnó é, an socrú céanna sin a dhéanamh. Ba é an margadh a rinneamar nó go ndéanfadh an Coláiste seomra a chur ar fáil dom, istigh sa Choláiste fhéin, agus go mbeadh mo bhéilí uilig le fáil agam ansin, ag bord na sagart istigh, agus chomh maith le sin, thabharfaí £160 sa bhliain, mar thuarastal bliantúil dom. Daichead punt um Shamhain, daichead eile um Nollaig, an tríú daichead um Cháisc, agus an fuíollach, faoi dheireadh na scoilbhliana. Ní call dom a rá, nach mbíodh faic na ngrásta le fáil againn ón Stát, don chéad bhliain sin, nó ba bhliain phrofa í, chomh fada is a bhain sé leosan é.
Chuir mé litir chuig an dá Scoil úd i Sasana, ag gabháil buíochais leo as na postanna a thairiscint dom, ach, tharla go raibh mé tar éis glacadh le post múinteoireachta anseo in Éirinn, agus nach mbeadh ar mo chumas freastal orthusan faoi Mheán Fómhair na bliana sin. Bhuel, tuigeadh dom go raibh sin ar a laghad tuillte acu.
Preparations to be made
Ní raibh fágtha agam ach coicíos roimh thús na scoilbhliana nua, agus bhain mé leas as an am sin, le roinnt ullmhúcháin a dhéanamh don ghnó a bheadh le déanamh agam feasta, nó tuigeadh dom, dá n-éireodh liom an chéad bhliain sin a chur isteach, go sásúil, go leanfainn liom i mbun na Gaeilge feasta, nó bhí mo chroí sáite sa teanga chéanna sin, ó laethe m’óige anall, agus seo anois an deis agam, mo chion fhéin a dhéanamh, ar son na cúise, mar adeireadh daoine an t-am sin. Ach b’fhéidir gur chóir dom clabhsúr a chur ar an ngála seo. Ach bí liom arís, nuair a bheidh mé ag cur síos ar mo laethe, agus ar m’imeachtaí, i gColáiste Mhuireadhaigh, ar bhruacha méithe na Muaidhe, I gContae mealltach Mhaigh Eo.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Fís na Ríochta
.
Peadar Bairéad
Nach minic an Críostaí ag caint faoi ‘Theacht na Ríochta’. Úsáideann sé an téarma sin chuile uair a ghuíonn sé ‘An Phaidir’, nó an Pater, faoi mar a thugann daoine eile air, nó sa phaidir chéanna sin, guíonn sé ‘go dtaga do Ríocht’ nó fiú, ‘go dtige do Ríocht’ faoi mar a chuireann an Connachtach é.
N’fheadar cén Ríocht a bhíonn i gceist acu sa phaidir sin?
Ríocht Dé, céard eile a bheadh i gceist acu, agus iad ag labhairt díreach leis an Athair fhéin?
Sea, ach céard é go díreach a bhíonn i gceist acu, nuair adeir siad, ‘go dtaga do Ríocht’.
Guíonn an Críostai, sa Phaidir, go gcruthófar sochaí, ar an saol seo, a ghlacfadh le hAtharthacht Dé, agus a bheadh sásta ansin a thoil a dhéanamh abhus, faoi mar a tharlaíonn thall. Agus nuair a smaoiníonn tú air, nach é an dearcadh sin atá taobh thiar de chuile iarracht a dhéantar, ar an saol seo, ar dhán an daonnaí a fheabhsú abhus. B’fhéidir anois, nach mbeifí ag smaoineamh i gcónaí ar na fíricí atá taobh thiar d’fhealsúnacht na Paidre sin, ach ag an am gcéanna, nach é an fonn céanna sin a spreagann an daonnaí lena chinniúint a fheabhsú abhus is thall.
Feabhsúcháin
B’fhéidir nárbh olc an tseift í anois, dearcadh ar feadh meandair, ar chuid de na hiarrachtaí a deineadh na feabhsúcháin sin a chur i gcrích.
Is dócha go bhféadfá a rá, go mba iarracht sa treo sin, chuile chreideamh, agus chuile chóras rialaithe, a cuireadh sa tsiúl ar an saol seo, ó laethe Ádhaimh agus Éabha i leith, fiú i gcás an chumannachais, ach i gcás na feallsúnachta sin, fágadh as an áireamh, ar fad, toise spioradálta an daonnaí, agus dá bharr sin, níor leagadh béim ar bith ar an saol thall. Dhírigh an córas sin iomlán a aire ar chruthú na ríochta abhus, mar a bhfaigheadh chuile dhaonnaí ar theastaigh uaidh, agus ag an am gcéanna, mar a mbronnfadh seisean, de réir a chumais, ar an ríocht chéanna sin. Ní call dom a rá, go mba é an Stát Cumannach réaladh na físe sin ar thalamh.
Ach i gcás na bpríomhchreideamh daonna, bíodh go mbaineann tábhacht leis an Ríocht ar thalamh, is tábhachtaí go mór fada dóibh, an Ríocht sa toise thall. Dhealródh sé, go bhfuil creideamh dá leithéid, de dhlúth agus d’inneach, san anam daonna.
Ó Ghlún go Glún
Breathnaigh ar an gcaoi ar síneadh an creideamh sin anuas chugainn, ó na glúnta a d’imigh romhainn. Mhúineadar córas iompair dúinn, córas a bhí bunaithe ar fhís úd na Ríochta. Ní call dom a rá, go raibh an córas iompair sin bunaithe ar dhá chloch bhoinn na Críostaíochta, sé sin, Grá Dé agus Grá na gComharsan.
Déan an rud ceart. Ach, conas a aithnítear an ceart? Bhail, tabharfaidh do chroí istigh, nó do choinsias fhéin, freagra na ceiste sin dhuit. Tugadh le fios dúinn freisin, go mbeadh an Fear Thuas ag breathnú anuas orainn, agus go gcoinneodh seisean áireamh ár ngníomhartha i leabhar mór na gcuntas, agus go mbainfeadh sé úsáid as an leabhar céanna sin, Lá na Lice. Go bunúsach mar sin, ba é a bhí taobh thiar den gcóras sin uilig, nó Fís na Ríochta.
Clocha Boinn
Breathnaigh freisin mar a tharlaíonn inár scoileanna. Nach é an scéal céanna arís é? Grá Dé, agus Grá na gComharsan, mar chlocha boinn faoi eitic agus faoi fhealsúnacht oideachais pholasaí na scoileanna. Moltar an té a dhéanann dá réir sin, agus gearrtar pionós eigin ar an té a leanann iompar ar bith eile. Nach soiléir do chuile dhuine, go bhfuil difir mhór idir an saol a mholann na múinteoirí dá ndaltaí, ar thaobh amháin, agus an cineál saoil atá rompu amach, taobh amuigh de bhallaí na scoile, ar an dtaobh eile. Paidreacha; dea-iompar; Cothrom na Féinne; déan an mhaith agus séan an t-olc; á moladh mar bhóthar a leasa, don dalta, agus ag an am gcéanna, déantar chuile iarracht ar shochaí na scoile a fhorbairt ar na clocha boinn sin. D’fhéadfá a rá, go bhfuil Fís na Ríochta, mar fhórsa tiomána, taobh thiar de pholasaí úd na scoileanna. Nach ’in í sáinn an mhúinteora? É ag ullmhú an dalta do shaol amháin, agus gan fáil ar an gcineál sin saoil, sa domhan mór abhus, ach ag an am gcéanna, ullmhaíonn an t-ullmhúchán sin an dalta d’fhís na Ríochta.
Tír na nÓg
Is dócha go bhféadfá a rá freisin, go bhfuil saothair áirithe litríochta bunaithe, a bheag, nó a mhór, ar an bhfís chéanna sin, nó samhlaítear don údar, sochaí in a mbeadh chuile shórt de réir mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin é a bheith. Saol gan deora, gan anró, gan chruatan; saol gan aois, gan éagóir, gan mháchail. Breathnaigh ar Thír na nÓg, i litríocht an Ghaeil, sa bhFiannaíocht, agus breathnaigh arís, ar Útóipe Sir Thomas More, agus feicfidh tú claonadh chun na Físe ag soilsiú trí na hAistí litríochta úd, bíodh nach ionann an dá rud, Fís na Ríochta, ar thaobh amháin, agus fís na n-údar éagsúil, a lean tóirse a gcoinsiasa fhéin, ar an dtaobh eile, ach ag an am gcéanna, seolann siad beirt fan bhóthar ár leasa sinn.
Nach breá an phaidir í….Go dtaga do Ríocht………….
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Saolaíodh Áilleacht Uafar 4
.
Peadar Bairéad
(This week we consider The Language and The Rising)
.
The Irish Mode
o tharla go bhfuil comóradh an Éiri Amach le ceiliúradh ó cheann ceann na tíre seo, i mbliana, is dócha go bhfuil sé in am againn anois breathnú siar ar an eachtra sin, agus chuile shórt a chur sa mheá arís. Is dócha gur chóir dúinn aire faoi leith a thabhairt do fhís lucht eagraithe an Éiri Amach céanna sin. De ghnáth, dírítear ar thrí aidhm faoi leith a chuireadar rompu, agus b’in iad, Poblacht saor, gaelach, agus aontaithe, a bhaint amach dá muintir anseo in Éirinn, agus sin a dhéanamh trí neart airm. An babhta seo, áfach, díreoidh mé ár n-aire ar…Éire Ghaelach, mar chuspóir…
Nuair a smaoinimid ar chúrsaí na teanga, faoi mar a bhí, an tráth úd, tuigtear dúinn, nár ró-bhuacach a bhí an teanga chéanna anseo ag an am. Is cinnte go raibh Gaeltacht i bhfad níos leithne agus níos fairsinge acu ansin ná mar atá againne, sa lá atá inniu ann, agus is cinnte freisin, go raibh roinnt mhaith daoine ann ar mhór acu an teanga chéanna sin. Ach faoi bheith ag caint ar athbheochaint na teanga sin, mar ghnáth theanga labhartha na ndaoine, is dócha nár tuigeadh cé chomh deacair is a bheadh sé cuspóir dá leithéid a bhaint amach, ach gan dabht ar domhan, bhí an fhís sin coitianta i measc náisiúntóirí an tráth sin.
Ach céard faoi lucht eagraithe an Éirí Amach? An raibh siadsan meáite ar an teanga a chur i mbéal an phobail arís, mar a dteanga laethúil?
Is dócha gur tuigeadh do roinnt mhaith acu, go raibh cath le troid i dtosach, ach chomh luath is a bheadh an cath sin buaite, bhuel! ansin d’fhéadfaí tabhairt faoi na cúrsaí sin i ndáiríre. I gcás an Phiarsaigh áfach, is dócha go raibh seisean den tuairim, go bhféadfaí a leithéid a dhéanamh, nó chonaic seisean céard a d’féadfaí a dhéanamh tríd an teanga a mhúineadh don óige. Ach caithfimid a thabhairt faoi deara, go mba scoláirí faoi leith a bhí ag freastal ar scoil an Phiarsaigh, Scoil Éanna, agus chomh maith le sin, bhí staidéar déanta aige fhéin ar chóras dhátheangach faoi mar a oibríodh é i dtíortha eile, sa Bheilg, mar shampla, agus tríd an modh sin, d’éirigh leis an teanga, maraon le Gaelachas, a mhúineadh dá dhaltaí, agus sa tslí sin, tuigeadh dó, céard a d’fhéadfaí a dhéanamh nuair a bheadh inneallra an Stáit taobh thiar d’iarracht ar an nGaeilge a athbheochan agus a chur á labhairt ó cheann ceann na tíre arís. Ach, déarfadh duine anois, b’fhéidir, go mba fhís inmholta í an fhís chéanna sin, agus fís a bhí an-oiriúnach mar chuspóir don Éiri Amach. Bhí dearcadh eile ag daoine eile, áfach. I gcás Thomáis Mhic Dhonncha mar shampla, bhí dearcadh difriúil aigesean. Ag caint dó ar an ’Irish Mode’, – sin filíocht scríofa ar bhealach Éireannach, bealach a léireodh smaointe, dearcadh, agus ceol agus rithim an chine, ba é a theastaigh uaidhsean nó go gcoinneofaí an Ghaeilge beo sa Ghaeltacht. Shásódh sin é, sílim, agus ba leor é freisin, mar bheadh tobar fíor-ghlan agus síor-ghlan na nGael ansin i gcónaí le Béarla Gall-Ghaelach na nÉireannach a leasú agus a shaibhriú. Níor ghnáth-athbheochantóir é Tomás. Thiocfadh an náisiún i dtír ar Bhéarla, ar choinníoll go mbeadh an tobar fíor-ghlan sin ar fáil ag domhan an Ghall-Ghaelachais. Is dócha gurbh é sin an fáth ar tuigeadh dó, nach raibh gá feasta le Conradh na Gaeilge sa Ghalltacht, nó ba sna bólaí sin a d’fhásfadh an teanga speisialta nua seo, an teanga Angla-Éireannach, agus san idirlinn, bheadh gá le haistriúcháin, le saibhreas na Gaeilge a chur ar fáil dóibh siúd a bhí ina héagmais. Chuige sin, agus le dea-shampla a thabhairt, thug sé fhéin faoi aistriú a dhéanamh ar dhánta aithnidiúla Gaeilge. Nach cuimhin libh a aistriú ar ‘An Bonnán Buí’…
The yellow bittern that never broke out
In a drinking bout, might as well have drunk;
His bones are thrown on a naked stone
Where he lived alone like a hermit monk
O yellow Bittern! I pity your lot,
Though they say that a set, like myself is curst –
I was sober a while, but I’ll drink and be wise
For I fear I should die in the end of the thirst.
Féach nár bhac sé le meadaracht na filíochta Béarla san aistriúchán seo, ach rinne sé aithris ar an mheadaracht a d’úsaid Cathal Buí fhéin. B’in sampla den ‘Irish Mode’, dár le Tomás.
.
Tuilleadh le teacht.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
L e a b h a r m ó r – r á c h a i r t e e i l e .
***********************
.
The Last Juror …………………..céadchló……………….. 2004 .
le………………………………………………………………………………….
John Grisham ……………………………………………………€22.99.
.
*************************
.
Níl sé chomh fada sin ó shoin ó bhí píosa le léamh anseo agaibh faoi “Bleachers”, leis an údar chéanna sin, agus níl dabht ar domhan, ach go bhfuil ag éirí leis an údar ildánach seo leabhair den chéad-scoth a chur ar fáil dúinn, go rialta, nó seo an seachtú úrscéal déag curtha ar fáil aige, ó thosaigh air ag scríobh dúinn, tamall gearr de bhlianta ó shoin anois. Ba le dlí a chuaigh Grisham i dtosach, ach tar éis dó tamall a chaitheamh i mbun na ceirde sin, agus tar éis dó leabhar mór-ráchairte a chur ar an margadh, fuair sé amach, go mbeadh ar a chumas teacht i dtír go rábach ar cheird na scríbhneoireachta. Ní call dom a rá, go raibh an ceart aige sa chinneadh céanna sin. Ní call a rá, ach oiread, go raibh ar a chumas, a chuid eolais ar chúrsaí dlí a úsáid ina cheird nua, agus dá chomhartha sin, bhunaigh sé bunús a chuid scéalta ar an ndlí, ach corr-uair, éalaíonn sé ó ghort casta sin na dlí, agus tugann faoi scéal a bhunú ar ábhair eile. D’éirigh leis sin a dhéanamh sna leabhair sin, A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers, ach má sea, tá sé tar éis filleadh arís, sa leabhar seo is déanaí uaidh, ar chúrsaí dlí, le scéal corraitheach, suimiúil, lán-teannais, a fháisceadh as an ábhar sin, a bhfuil an oiread sin eolais aige faoi, bíodh go bhfuil a lán téamaí eile fite fuaite trí shnáitheanna na dlí aige, sa leabhar seo, The last Juror.
Is é Willie Traynor, iriseoir, an príomhcharachtar sa scéal seo, agus is trína shúile siúd a fheiceann muid gníomhartha agus forbairt an scéil seo. Suítear an scéal seo i Ford County, Mississippi, i seachtóidí na haoise seo caite. Nuair nár éirigh leis go ró-mhaith i mbun Céime san Iriseoireacht, in Ollscoil Syracuse, chinn a sheanmháthair, BeeBee, gan é a mhaoiniú a thuilleadh, sa bhfeachtas sin, agus mhol sí dó post oibre a fháil dó fhéin. D’éirigh leis post a fháil i Clanton, Mississippi.
After five years at Syracuse my grades were irreparable, and the well ran dry. I returned to Memphis, visited BeeBee, thanked her for her efforts, and told her I loved her. She told me to find a job.
Sea, bean chiallmhar ba ea BeeBee, de réir dealraimh. Fuair sé post mar iriseoir ar fhoireann an Ford County Times, páipéar a raibh a phort beagnach seinte, ag an am sin. Ba é Wilson Caudle, eagarthóir an pháipéir sin, agus ba í a mháthair siúd úinéir agus foilsitheoir an nuachtáin sin. Bhí Wilson ina sheachtóidí, agus bhí an mháthair trí bliana déag is ceithre scór, ag an am sin. Briseadh a ngnó, sa bhliain 1970, agus fágadh an fhoireann ar an mblár folamh. Fuair Willie Traynor amach, go mbeadh sé éasca go maith an páipéar sin a cheannacht, agus tar éis dó cuairt a thabhairt ar BheeBee, d’éirigh leis dóthain airgid a mhealladh óna sheanmháthair leis an ngnó a cheannacht dó fhéin, nó tuigeadh dó, go bhféadfaí carn airgid a dhéanamh as gnó dá leithéid.
Ní raibh sé i bhfad i mbun oibre mar eagarthóir agus úinéir ar an Ford County Times, nuair a tharla éigniú agus dúnmharú uafásach cruálach ar an mbaile sin, Clanton. Ba í Rhoda Cassellaw, an bhean a bhí thíos leis, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, maraíodh í os comhair a beirt pháistí. D’éirigh le Willie freastal ar an dtrá sin, agus sa tslí sin, d’éirigh leis díol an pháipéir sin a mhéadú as cuimse, ionas go raibh a theacht isteach ón ngnó sin ag dul i méad, ó sheachtain go seachtain, agus ó mhí go mí. Caitheann an t-údar roinnt mhaith spáis ag cur síos ar an ndúnmharú céanna sin, agus ar an ndúnmharfóir, Danny Padgitt, duine de threibh a mhair in áit iargúlta, do-ionsaithe, agus treibh nach raibh meas mhadaidh fhéin acu ar dhlí nó ar reacht.
Thart ar an am sin, chuir an t-eagarthóir nua aithne ar bhean ghorm, Calia H. Ruffin, bean a raibh seachtar clainne uirthi, agus chuile dhuine acu sin, ach an t-aon duine amháin, agus a chéim dochtúireachta bainte amach aige i mbrainse eicínt léinn. Bhuel, bhí deacrachtaí iomadúla ag baint le roghnú an ghiúiré, agus do bharúil, nárbh í an gormach mná sin, an giúróir deiridh a roghnaíodh don chúis áirithe do-scaoilte sin i gcoinne Danny Padgitt, agus is dócha, gurbh é sin ba chúis le “The Last Juror” a bhaisteadh ar an leabhar seo.
Four hours later, Calia H. Ruffin became the last juror chosen – the first black to serve on a trial jury in Ford County. The drunks up in the Bar Room had been right. The defense wanted her because she was black. The State wanted her because they knew her so well.
Ní haon ionadh go raibh sár-aithne ag daoine uirthi, nó nach raibh sraith aistí scríofa fúithi fhéin, is faoina clann, ag Willie, agus gan dabht ar domhan, bhí an-mheas ag Willie ar Callie H Ruffin, nó ba chócaire thar na bearta í, agus ba dhuine é, a bhí thar a bheith beadaí, an Willie céanna sin, agus nach mbíodh sé ar chuireadh tigh Calia, chuile Dhéardaoin, le bia beadaí a bhlaiseach, ag bord na mná uaisle, neamhghnáthaí chéanna sin.
Bhíothas ag súil go ndaorfaí Danny chun bháis, ach má bhí fhéin, bhagair Danny ar na Giúróirí go maródh sé chuile dhuine acu, dá bhfaighidís ciontach é.
As he was about to step out of the witness box and return to the defense table, he suddenly turned to the jury and said something that stunned the courtroom. His face wrinkled into pure hatred and he jabbed his right index finger into the air. “You convict me.” He said, ”and I’ll get every damned one of you.”
Sea, mh’anam, níorbh aon doithín é, an Danny céanna sin, geallaimse dhuit é.
I ndeireadh na dála, daoradh Danny, agus uaidh sin, éiríonn leis an údar dul i gcionn go hiomlán ar an léitheoir, sa chaoi go gcuirtear faoi gheasa é, ag scil draíochta an údair ildánaigh seo, agus é ag sníomh na bhfocal, agus na smaointe, ina ngréas greanta, greamaitheach. Ach, níl fúmsa an scéal iontach seo a mhilleadh ortsa, agus fágfaidh mé fút fhéin é, taitneamh agus pléisiúr iomlán a fháisceadh as an scéal seo, as do stuaim fhéin.
Is é mo thuairim fhéin, gurb é an scéal seo, an ceann is fearr fós, ó pheann an údair ildánaigh, corraithigh, seo.
An-scéal, agus é inste le scil, le draíocht, agus le teannas a thhógfadh an ghruaig ar bhaic do mhuiníl. Más duine thú, ar mór aige John Grisham mar úrscáalaí, tapaigh do dheis, agus faigh greim ar an leabhar draíochta seo, ar an dá luathas, nó beidh a chathú ort, amach anseo.
.
**************
Peadar Bairéad.
**************
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
(This week, I mBéal an Phobail takes a look at the spells cast by the past.)
Méar na Staire
Nach iontach go deo méid agus éagsúlacht na n–iarsmaí stairiúla a fágadh faoinár gcomhair ag na glúnta a d’imigh romhainn, agus le teacht orthu, níl le déanamh againne ach breathnú thart orainn, i sráideanna ár mbailte, nó geábh a thabhairt amach faoin tuath. Breathnaigh thart ort anseo, i gcathair ársa Chill Chainnigh, agus tuigfidh tú céard tá i gceist agam, nó ó cheann amháin den chathair seo go dtí an ceann eile, tá sé lom lán de fhoirgnimh agus de shuímh, a bhfuil caisí stairiúla ag sileadh uathu. Breathnaigh ar áiteanna cosúil le hArdeaglais Chainnigh ag ceann amháin den tseanchathair seo, agus an túr cruinn álainn sin, ar an suíomh ársa sin, túr cruinn a bhfuil a dhúshraith neadaithe go doimhin i stair na haite, a carn cloch neadaithe go cumasach san am i láthair, fad is atá a méar sínte in airde aige i dtreo an todhchaí. Ag an gceann eile den tseanchathair chéanna sin tá Caisleán Chill Chainnigh, foirgneamh atá sáite go dtí na cluasa i sruth staire na dúiche. Ar an suíomh céanna sin, bhí a ndún tógtha go daingean ag taoisigh na nOsraíoch i bhfad siar sa stair, sea, agus nárbh iad na Normanaigh a thuig ciall na dtaoiseach sin i gcúrsaí cosanta, nó nárbh oiriúnach an áit a roghnaigh siadsan lena ndun daingean a thógál ar bhruach na Feoire fairsinge? Nár chóir dúinn súil a chaitheamh freisin ar Shéipéal Eoin, ar Mhainistir Froinsiais, ar an Tholsel, ar Eaglais Mhuire, ar Theach an Rutaigh, ar iarsmaí sheanfhallaí na cathrach, agus ar tuilleadh mór eile, ar liosta le háireamh iad, ach arbh fhiú súil a chaitheamh orthu agus tú ar chamchuairt na Cathrach Áille s’againne. Caithfear a admháil go dtógfadh sé roinnt mhaith ama le súil a chaitheamh ar na háiteacha sin uilig, agus le roinnt éigin staidéar a dhéanamh orthu.
Suímh Stairiúla
Sea, agus níl ansin ach an tús, nó tá tuilleadh mór eile scríofa ag méar na staire ar aghaidh shona sásta an Chontae leathain seo Chill Chainnigh. Agus i ndáiríre, ba é a spreag mé leis an bpíosa seo a chur ar phár, an tseachtain seo, nó na hailt suimiúla, spreagúla, stairiúla, atá idir chamáin ag an iriseoir ildánach, Seán Keane, le traidhfil de sheachtainí anuas. Thóg Seán cuid de na suímh is stairiúla sa timpeall, agus rinne alt breá, suimiúil, a shníomh thart orthu. Tá súil agam go leanfaidh sé leis an tsraith seo altanna, agus i ndeireadh na dála, tá mé cinnte, go mbeidh ábhar leabhair iontu, leabhar in a mbeadh dúil mhór ag Osraígh, ach go háirithe, agus ag léitheoirí eile na tíre freisin. Is mór a chuireann na pictiúir agus na léaráidí le maise na n-alt sin. Mar sin, tá mé ag súil go mbeidh tuilleadh díobh le léamh againn ar an Kilkenny People, sna seachtainí atá le teacht. Chualamar uilig trácht ar na tithe móra, agus ar na hionaid stairiúla eile, atá chomh flúirseach sin sa Chontae seo, áiteacha ar scríobh an t-iriseoir ildánach seo futhu, sa Pháipéar seo, le tamall anuas, áiteacha ar nós, “Swift’s Heath”, atá ar cheann de na tithe móra is maisiúla san Oirdheisceart. Ní gá a rá, gur mhair an “Déan” fhéin ansin tamall. Sea, agus deirtear freisin, gur imir an Teach mór fhéin a dhraíocht air, é fhein agus Coláiste Chill Chainnigh freisin, mar ar dhein se staidéar, agus é ag bailiú léinn leis, le linn dó bheith ag freastal ar an gColáiste cáiliúil sin. Sea, agus céard faoin alt spéisiúil a scríobh sé faoi “The Knockroe Passage Tomb? Tógáil, adeir sé, atá níos sine na Pirimidí na hÉigipte fhéin, agus ní beag ná suarach an focal é sin, agus tógail freisin is ea é, a imríonn a draíocht doilfe fhéin ar an té a thagann faoina raon.
Coill Chríon
Ní dhéanfaidh mé tagairt ach do Theach Mór amháin eile, sa phíosa seo, agus sin “Kilcreene Lodge”. Deir an t-iriseoir, Seán Keane, linn, go raibh Kilcreene House sna bólaí sin i dtosach, ach leagadh an foirgneamh sin, blianta ó shoin. Ba iad na Rútaigh a thóg caisleán ar an suiomh an tí sin, a chéaduair, áit ar thógadar teach ar ball, ach fuair muintir Smithwick seilbh ar an teach céanna sin, ar ball. Ba leis an Teach an Lodge, agus ar ball, rinne duine de mhuintir Smithwick é a fhorbairt, agus a athnuachan, sa tslí gur cuireadh go mór leis. Tugann únaeirí an Lodge, san am i láthair, an-aire dó, agus gan dabht ar bith, is breá go deo an tseoid é, imeasc tithe dá leithéid, sa lá atá inniu fhéin ann. Bhí baint ag an bhFuascailteoir fhéin leis an áit, agus fuair sé lóistín ansin, amanta. Tháinig maithe móra eile freisin ar chuairt chuig an Lodge, daoine ar nós, James Cagney, Tyrone Power, agus muintir Guinness freisin.
Ní gá a rá, go bhfuair mé an t-eolas sin sna hailt a scríobh Seán sa Pháipéar seo, le tamall anuas.
.
Gaeilge 
English