le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
(This week, I mBéal an Phobail takes a look at the spells cast by the past.)
Méar na Staire
Nach iontach go deo méid agus éagsúlacht na n–iarsmaí stairiúla a fágadh faoinár gcomhair ag na glúnta a d’imigh romhainn, agus le teacht orthu, níl le déanamh againne ach breathnú thart orainn, i sráideanna ár mbailte, nó geábh a thabhairt amach faoin tuath. Breathnaigh thart ort anseo, i gcathair ársa Chill Chainnigh, agus tuigfidh tú céard tá i gceist agam, nó ó cheann amháin den chathair seo go dtí an ceann eile, tá sé lom lán de fhoirgnimh agus de shuímh, a bhfuil caisí stairiúla ag sileadh uathu. Breathnaigh ar áiteanna cosúil le hArdeaglais Chainnigh ag ceann amháin den tseanchathair seo, agus an túr cruinn álainn sin, ar an suíomh ársa sin, túr cruinn a bhfuil a dhúshraith neadaithe go doimhin i stair na haite, a carn cloch neadaithe go cumasach san am i láthair, fad is atá a méar sínte in airde aige i dtreo an todhchaí. Ag an gceann eile den tseanchathair chéanna sin tá Caisleán Chill Chainnigh, foirgneamh atá sáite go dtí na cluasa i sruth staire na dúiche. Ar an suíomh céanna sin, bhí a ndún tógtha go daingean ag taoisigh na nOsraíoch i bhfad siar sa stair, sea, agus nárbh iad na Normanaigh a thuig ciall na dtaoiseach sin i gcúrsaí cosanta, nó nárbh oiriúnach an áit a roghnaigh siadsan lena ndun daingean a thógál ar bhruach na Feoire fairsinge? Nár chóir dúinn súil a chaitheamh freisin ar Shéipéal Eoin, ar Mhainistir Froinsiais, ar an Tholsel, ar Eaglais Mhuire, ar Theach an Rutaigh, ar iarsmaí sheanfhallaí na cathrach, agus ar tuilleadh mór eile, ar liosta le háireamh iad, ach arbh fhiú súil a chaitheamh orthu agus tú ar chamchuairt na Cathrach Áille s’againne. Caithfear a admháil go dtógfadh sé roinnt mhaith ama le súil a chaitheamh ar na háiteacha sin uilig, agus le roinnt éigin staidéar a dhéanamh orthu.
Suímh Stairiúla
Sea, agus níl ansin ach an tús, nó tá tuilleadh mór eile scríofa ag méar na staire ar aghaidh shona sásta an Chontae leathain seo Chill Chainnigh. Agus i ndáiríre, ba é a spreag mé leis an bpíosa seo a chur ar phár, an tseachtain seo, nó na hailt suimiúla, spreagúla, stairiúla, atá idir chamáin ag an iriseoir ildánach, Seán Keane, le traidhfil de sheachtainí anuas. Thóg Seán cuid de na suímh is stairiúla sa timpeall, agus rinne alt breá, suimiúil, a shníomh thart orthu. Tá súil agam go leanfaidh sé leis an tsraith seo altanna, agus i ndeireadh na dála, tá mé cinnte, go mbeidh ábhar leabhair iontu, leabhar in a mbeadh dúil mhór ag Osraígh, ach go háirithe, agus ag léitheoirí eile na tíre freisin. Is mór a chuireann na pictiúir agus na léaráidí le maise na n-alt sin. Mar sin, tá mé ag súil go mbeidh tuilleadh díobh le léamh againn ar an Kilkenny People, sna seachtainí atá le teacht. Chualamar uilig trácht ar na tithe móra, agus ar na hionaid stairiúla eile, atá chomh flúirseach sin sa Chontae seo, áiteacha ar scríobh an t-iriseoir ildánach seo futhu, sa Pháipéar seo, le tamall anuas, áiteacha ar nós, “Swift’s Heath”, atá ar cheann de na tithe móra is maisiúla san Oirdheisceart. Ní gá a rá, gur mhair an “Déan” fhéin ansin tamall. Sea, agus deirtear freisin, gur imir an Teach mór fhéin a dhraíocht air, é fhein agus Coláiste Chill Chainnigh freisin, mar ar dhein se staidéar, agus é ag bailiú léinn leis, le linn dó bheith ag freastal ar an gColáiste cáiliúil sin. Sea, agus céard faoin alt spéisiúil a scríobh sé faoi “The Knockroe Passage Tomb? Tógáil, adeir sé, atá níos sine na Pirimidí na hÉigipte fhéin, agus ní beag ná suarach an focal é sin, agus tógail freisin is ea é, a imríonn a draíocht doilfe fhéin ar an té a thagann faoina raon.
Coill Chríon
Ní dhéanfaidh mé tagairt ach do Theach Mór amháin eile, sa phíosa seo, agus sin “Kilcreene Lodge”. Deir an t-iriseoir, Seán Keane, linn, go raibh Kilcreene House sna bólaí sin i dtosach, ach leagadh an foirgneamh sin, blianta ó shoin. Ba iad na Rútaigh a thóg caisleán ar an suiomh an tí sin, a chéaduair, áit ar thógadar teach ar ball, ach fuair muintir Smithwick seilbh ar an teach céanna sin, ar ball. Ba leis an Teach an Lodge, agus ar ball, rinne duine de mhuintir Smithwick é a fhorbairt, agus a athnuachan, sa tslí gur cuireadh go mór leis. Tugann únaeirí an Lodge, san am i láthair, an-aire dó, agus gan dabht ar bith, is breá go deo an tseoid é, imeasc tithe dá leithéid, sa lá atá inniu fhéin ann. Bhí baint ag an bhFuascailteoir fhéin leis an áit, agus fuair sé lóistín ansin, amanta. Tháinig maithe móra eile freisin ar chuairt chuig an Lodge, daoine ar nós, James Cagney, Tyrone Power, agus muintir Guinness freisin.
Ní gá a rá, go bhfuair mé an t-eolas sin sna hailt a scríobh Seán sa Pháipéar seo, le tamall anuas.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
“N I C E” I N A C H I S A R E A S A I R .
********************************************
Bhuel, tá na Reifreann thart, buíochas le Dia, agus dár le roinnt mhaith daoine, rinne sibh sibh fhéin a náiriú, uair amháin eile! Níl le déanamh agat ach breathnú ar na nuachtáin agus tuigfidh tú fhéin méid an ionaidh a chuir toradh an Reifrinn, ar an Rialtas s’againne, ar Bhallstáit eile an Aontais Eorpaigh, agus ar na Stáit úd a raibh socruithe acu ballraíocht a lorg san Aontas. Dúirt mé go ndearna sibh sibh fhéin a náiriú, uair amháin eile, toisc nár ghlac mé fhéin lámh nó páirt sa Reifreann sin, olc, maith, nó dona. Déanta na fírinne, bhí mé ar laethe saoire thiar in Inis Crabhann, i gContae Shligigh, an lá cinniúnach sin, agus dá bhrí sin, is féidir liom a rá, gur dhein sibh praiseach cheart de, toisc nach raibh mé fhéin anseo le treoir cheart a dheanamh daoibh. Ghlac mé páirt sna Reifrinn eile a ritheadh go nuige seo, agus féach go raibh toradh fónta ar chuile cheann acu, go nuige seo, ach anois, an chéad uair a raibh mé as baile, agus féach cad a tharla? Praiseach cheart!
Ach i ndáiríre, ní dóigh liom gur chuir an toradh ionadh ar mhórán daoine, nó bhí mé fhéin ag caint le daoine áirithe sular caitheadh na vótaí ar an seachtú la de Mheitheamh, agus ba é an tuairim a bhí ag beagnach chuile dhuine acu, nó go ndiúltófaí do Chonradh Nice. Bhí chuile dhuine sásta, déarfainn, go rithfí an dá thairiscint eile a leagadh os comhair na vótóirí, ach I gcás Nice, bhuel, b’in scéal eile ar fad.
Ach tuige ar diúltaíodh do Chonradh Nice, adéarfadh duine, b’fhéidir?
Níl dabht ar domhan, ach go raibh a chúis fhéin ag chuile dhuine a vótáil ina choinne, ach tríd is tríd, d’fhéadfá a rá, go raibh roinnt áirithe cúiseanna a mheall daoine lena vóta a chaitheamh i gcoinne an Chonartha sin Nice. Ar an dtaobh eile den scéal, d’fhéadfadh duine eile a rá, go raibh roinnt mhaith daoine i measc na vótóirí nár thuig go hiomlán na tairiscintí a leagadh os a gcomhair amach. I gcás na ndaoine sin, is dócha gur fhan roinnt mhaith acu sa bhaile lá an Reifrinn, agus d’fheadfá a rá freisin, gur vótáil roinnt mhaith eile acu i gcoinne an Chonartha, toisc nár thuigeadar i gceart céard a bhí i gceist, agus chomh maith le sin, tuigeadh dóibh, nár freagraíodh ráitis an dreama úd a tháinig amach go hoscailte i gcoinne Chonradh Nice.
Ach le filleadh ar na cúiseanna úd a mheall daoine i gcoinne an Chonartha.
• Tuigeadh do roinnt áirithe daoine go gcaillfeadh muid ár neodracht, agus ar neamhspleáchas faoi fhorálacha an Chonartha sin.
• Tuigeadh do roinnt eile, go bhféadfaí ginmhilleadh agus a leithéid, a theacht i réim anseo, trí ghlacadh leis an gConradh, agus mar sin, le bheith cinnte cinnte, b’fhearr diúltú do Nice, dár leo.
• Bhí daoine ansin freisin, na Frith-Eorpaigh, nár theastaigh uathu céim ar bith eile a thógáil i dtreo an Aontais Eorpaigh, nó tuigeadh dóibhsean, go gcaillfeadh muidinne cibé flaitheas, neamhspleáchas, nó saoirse a bhí saothraithe go dícheallach againn, thar “bhlianta fada an áir”, agus arís tuigeadh dóibh, gurbh fhearr gan dul sa tseans, sa chás sin.
• Chomh maith leis na dreamanna thuas, shocraigh Sinn Fein agus a lucht leanúna vótáil i gcoinne an Chonartha freisin.
• Bhí roinnt grúpaí eile freisin i gcoinne Nice, mar atá, na Glasaigh, maraon le “No to Nice” agus “Youth Defence”.
B’in iad na dreamanna a bhris ar chumhacht na bpríomhpháirtithe polaitíochta sa Reifreann. Nach bhfuil sé deachair sin a chreidiúint, nuair a smaoiníonn tú go raibh Fianna Fáil, Fine Gael, An Lucht Oibre, agus an Páirtí Daonlathach uilig go léir ar thaobh an Chonartha, agus cuir leo siud na Ceardchumainn, na hEaglaisí, agus na Meáin Chumarsáide, agus tuigfidh tú ansin méid a mbua. Ionann sin is a rá, go raibh ionadaithe an mhóraimh i bhfábhar vóta “Ta” a chaitheamh sa Reifreann, agus gan ina gcoinne, ach dreamanna beaga nárbh fhiú aird ar bith a thabhairt orthu, ach b’in an dearmad a rinne an Rialtas s’againne, tuigeadh dóibh, nach dtabharfaí aird an mhadaidh orthu, agus go nglacfaí le Conradh Nice, de mhóramh mór. Tuigeadh dóibh nach raibh le déanamh acu ach postaer fánach a chur suas ar chuaille telegrafa, anseo is ansiúd, agus go mbeadh an lá leo. Sea, agus fad is a bhí sin á dhéanamh acu, bheadh siad ag fáil réidh don olltoghchán a throidfí, amach anseo, agus dá bharr sin, ní raibh de scéal acu ar na postaeirí úd ach, DEIR TOMÁS MAC AMADÁIN “TÁ”. Nach gcuirfeadh fógraíocht dá leithéid déistean ar vótóir ar bith? Ar ball, dár ndóigh, fuarthas amach nár dhúirt Polaiteoir tábhachtach amháin an “TA” geallta sin sa Reifreann, in aon chor, agus d’admhaigh an polaiteoir sin é, os ard, toisc go mba fhear macánta é. An bhféadfadh sé go raibh polaiteoirí eile nár vótáil, “TÁ”, ach oiread, ach nár scaoil a rún le héinne faoi? Bíodh sin mar atá, ach ar aon nós, ba bheag iarracht macánta a deineadh, le dul i ngleic le hargóintí lucht “NÍL”. Sea, agus fiú amháin, nuair a deineadh iarracht sin a dhéanamh ar an raidió, nó ar an teilifís, ní raibh sa chuid ba mhó dá n-argóintí ach argóintí a chodail amuigh! Ar an dtaobh eile den scéal, bhí a gcuid argóintí ullmhaithe, snasta, “ad rem”, ag lucht, “NÍL”, agus cé go ndeirtear nach raibh iomlán na fírinne i gcuid dá ndúirt siad, ag an am gcéanna, bhí craiceann na fírinne ar a gcuid cainte, agus bhí cuma na dáiríreachta ar na daoine a chuir na hargóintí sin in ár láthair. Ba sa tslí sin a chuaigh siad i gcionn ar na vótóirí. Déarfadh duine, b’fhéidir, nár bhain cuid da n-argóintí le Conradh Nice, in aon chor, ach gurb amhlaidh a bhain siad le Conradh eicínt eile, a raibh glactha againn leis cheana, ach nár chuma faoi sin, i ndáiríre, nuair a bhí lánchead ag taobh an Rialtais na pointí sin a cheartú agus a shoiléirú don phobal, roimh lá an Reifrinn. Níor deineadh sin, agus briseadh cath ar an Rialtas.
Bhí sin go maith, ar bhealach. Tháinig an pobal amach, agus thug siad a mbreith ar an dtairiscint a leagadh os a gcomhair, díreach mar a hiarradh orhtu a dhéanamh. Ó b’fhéidir nár tháinig an pobal uilig amach lena nguth a thabhairt, ach nach ‘in an cineál daonlathais atá againn sa tír seo, agus ansin, an lá dár gcionn, nuair a bhí an comhaireamh thart, agus an bhreith tugtha, chuir an Rialtas agus cinnirí na bPáirtithe móra eile a míshástacht agus a ndéistean in iúl dúinn. Dúradar seo, agus dúradar siúd, agus ba é críoch na mbeart é nó go ndúirt cuid acu, nach raibh de leigheas ar an scéal ach seans eile a thabhairt dúinn toil an chinsil a dhéanamh, mar nach dtuigeann gach éinne, faoin am seo, nach bhfuil cead ag an bpobal éagóir a dhéanamh…”The people have no right to be wrong”, mar adúirt an té adúirt! Níor dhada é míshásamh an Rialtais s’againne, i gcomparáid leis an ndéistean a bhí ar thíortha eile an Aontais Eorpaigh. Bhíodar uilig den tuairim, cheapfá, gur chóir do mhuintir na tíre seo dul síos ar a nglúine os a gcomhair amach, agus ár dtoil a chur lena dtoil siúd, nó nár chuimhin linn, gurbh iadsan a thóg as an bpuiteach aníos sinn, ach má chuireann tú capall faoin mbacach, diabhal a bhfuil ann ar deiredh tiar ach bacach!” Dhealródh sé go bhfuil dearmad déanta ag an Rialtas s’againne, agus ag cinnirí ár gcomrádaithe san Aontas, agus go gcaithfear glacadh le cinneadh an phobail s’againne Vótáileann siad mar is mian leo fhéin, agus tá sé dothuigthe, go leagfadh daonlathasaí ar bith an milleán ar na vótóirí as an gcaoi ar vótáil siad. Caithfear glacadh lena mbreith agus dul ar aghaidh ón bpointe sin, nó is é tús agus deireadh an scéil é, nár thaitin cur chuige an Aontais, ag an am áirithe seo, le vótóirí na tíre seo, agus theastaigh uathu a míshástacht a chur in iúl do na húdaráis, abhus agus thall. Tá sé réasúnta cinnte freisin, dá mbeadh an deis céanna ag pobail eile an Aontais a mbreith a thabhairt, go gcuirfeadh a mbunús i gcoinne an Chonartha sin Nice freisin, mar sin, is dócha gur dhein an pobal s’againne míshástacht na bpobal Eorpach uilig, a chur in iúl.
Níl dabht ar domhan ach go bhfuil dul amú ar cheannairí an Aontais, nuair adeir siad, gur chuir pobal na tíre seo i gcoinne leathnú an Aontais, leathnú a ligfeadh do náisiúin Oirthear na hEorpa teacht isterach san Aontas, ar ball. Ní hé mo thuairim, gurbh é sin an chúis ar vótáil Éireannaigh i gcoinne an Chonartha. Chuir roinnt mhaith daoine ina choinne, toisc nach bhfuil siad sásta, in aon chor, le cur chuige an Aontais, nó feictear dóibh, go bhfuil na Stáit mhóra ag iarraidh an tAontas a fhorbairt ar mhaithe leo fhéin, ionas go mbeadh cead acusan cur le chéile feasta, beag beann ar na Stáit bheaga, agus níl dabht ar bith ann, ach go raibh tionchar aige sin ar na vótóirí s’againne, nuair a chuir siad a marc ar na vótaí, Lá an Reirfinn.. Níor athraíodh an dearcadh sin, nuair a chonaic muid an chaoi ar ghlac na pobail eile le toradh ár Reifrinn. Ba chosúla le deachtóirí nó le daonlathasaithe iad, nuair adúirt siad nach dtabharfaí aird an mhadaidh ar “NÍL” sin na nÉireannach, agus go gcaithfidh na hÉireannaigh slí a fháil dóibh fhéin as an gcruachás a chruthaigh siad, trí vótáil sa tslí sin! Bí ag caint ar dhaonlathas! Agus nár dhúirt Uachtarán an Aontais fhéin go raibh an-díomá airsean, nuair a chuala sé toradh an Reifrinn, agus dúirt Príomh-Aire na Sualainne go gcaithfeadh Rialtas na hÉireann bealach eicínt a fháil, le toradh úd a Reifrinn a chealú! Sea, mh’anam, sin daonlathas agat! Ach níl fúm scéal ó Shamhain go Bealtaine a dhéanamh de, mar im thuairimse, níor tugadh dóthain airde ar bhreith an phobail Éireannaigh, i gcás Chonradh seo Nice.
B’fhéidir go gcuirfeadh duine eicínt ceist orm fhéin faoin chaoi a vótáil mé sa Reifrinn sin. Bhuel, le fírinne, mar a mhínigh mé dhuit thuas, níor vótáil mé in aon chor, nó bhí mé ar saoire in Inis Crabhann, thiar i gContae Shligigh, rud a d’fhág nach raibh ar mo chumas vóta a chaitheamh, in aon chor, mura mbeinn sásta tiomáint ón ionad breá saoire sin go Cill Chainnigh, rud nach raibh. Ach, ba é a bhí socraithe agam nó vótáil “TÁ”, toisc nár mhaith liom bheith i gcomhluadar na ndaoine a bhí ag moladh dúinn vótáil “NÍL”!
Cad a dhéanfaidh mé an chéad bhabhta eile, má chuirtear an tairiscint chéanna romhainn arís?
Ag Dia amháin atá a fhios. Ach má athraíonn an Rialtas, agus Údaráis an Aontais, a bport, san idirlinn, bhuel, ansin, tá seans ann go vótáilfinn i bhfábhar Chonradh Nice.
Ach nach mbíonn an dá b’fhéidir ann i gcónaí!
Céard a dhéanfaidh tú fhéin sa chéad Reifreann eile?
Bí ag smaoineamh air.
********************
Peadar Bairéad.
*******************
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Dear Editor,
I thought that this piece might be of interest to your readers. Perhaps you might wish to use it as a short article……… But not instead of, I mBéal an Phobail!!!
Regards
Peter Barrett.
.
.
“O u r F a t h e r B i b b y”
.
I read with interest the feature by Katherine Blake, in a recent edition of the Kilkenny People, in which she told us so much about the Capuchin Friars and their long and fruitful connection with our Fair City. However, the reference to Fr Albert Bibby, interested me particularly, because I had come across a link with that great Friar, while travelling in California, two years ago. Now I wrote an account of that incident in my Irish Column, in “I mBéal an Phobail”, some time ago, but perhaps it might be of interest, if I gave a summary, in English, of the relevant section of that article here. So here it is…..
On Wednesday the 20th August, 2003, we visited the Mission of Santa Ynez, that is the Mission of Saint Agnes, which was founded in the year 1804, the 19th of the twenty Missions, built by the Spanish, along the coast of California to preach the Gospel to the Indian Nations living in that area, and also to prevent the southward march of the Russians in that same territory. The Mission however, was secularised by the Mexican Authorities in the year 1836, and for a time it served as a college, but it was given back to the Church again in 1862, and from that time to the present day, it has served as a Parish Church for the local Catholics. But like most other Missions, it also serves as a Museum, in which the visitor can inspect the various items, of Mission interest, that have survived the years. The place is decorated beautifully with pictures and statues, some from the foundation years. The size and extent of the Mission surprised us. But we were in for an even greater surprise as we were about to leave the Mission, because there on a wall, one couldn’t but notice a picture of that famous Kilkenny Capuchin, Fr. Albert Bibby. No need to tell you that we stopped instantly to examine this find, and we soon discovered that there were a number of newspaper cuttings placed beside the picture. These cuttings explained that Fr. Bibby was the first Capuchin Pastor of Santa Ynez Mission in California, and that he served there, in that capacity, from 1924 to 1925, as the good man died in that same year of 1925. He was buried there in the Mission Cemetery. The article tells of his funeral and of a rousing eulogy delivered on the occasion by a one Sean T. O Ceallaigh, (a future President of Ireland). He spoke in glowing terms of Fr Albert, his sprirtuality, his nationalism, his loyalty to his flock, and his part in the Easter Rising of 1916 and the search for Irish Freedom.
When our visit to the Mision of Santa Ynez was finished, we visited the souvenir shop to purchase some souvenirs of the occasion. I purchased some books to remind me of the detail of our visit, and when paying for them, I spoke to the assistant.
“Does anybody here still remember an Irish Priest who ministered here in 1925 or so?”
“What was his name,” the lady inquired.
“Father Albert”, I said.
“Oh, you mean our Father Bibby.”
“The same man,” I responded.
Another attendant then joined in and said
“He died here in 1925. He was buried here. He must have been very well-thought-of in his own country, because many important people from Ireland came here for his funeral. However, they did not leave his body here permanently, as his remains were exhumed in 1958, and brought back to rest among his confreres in his native land.”
“Fr. Bibby came from Kilkenny city, in Ireland, and I have come here from that same city. I am glad to learn, that Fr Bibby is still remembered among you.”
“He deserves no less”, she said, thoughtfully.
And on that note I brought that instalment of my series on, The Spanish Missions in California, to an end. I trust that you find it of some interest.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week we continue our look at the Democratic System)
Planda Leochaileach 2
Níl dabht ar domhan ach go bhfuil mianta áirithe fréamhaithe go daingean i gcroí an duine daonna. Má bhreathnaíonn muid ar stair ár gcine, is gearr go bhfeictear dúinn, go bhfuil an tsaoirse mar chloch lómhar ar a bpaidrín acu agus bíodh go dtosaíonn a mbunús á n-eagrú fhéin faoi chóras lánchumhachta, is gearr go n-éiríonn siad tuirseach den chóras sin, agus go dtosaítear ag dul ar thóir na saoirse pearsanta daonna, ach is gearr ansin go dtuigtear dóibh, nach éasca teacht ar an tseoid do-fhála chéanna sin. Ní mhúchann sin a dtart don earra sin, agus diaidh ar ndiaidh, éiríonn leo, córas inghlactha a chur i dtoll a chéile. Ní bhíonn an córas céanna sin gan locht áfach, ach leanann siad orthu ag feabhsú agus ag athrú an chórais sin, agus ó tharla gur chóras daonna atá fionnta acu, is féidir a bheith cinnte, nach n-éireoidh leo córas foirfe gan locht a chumadh, ach ag an am gcéanna, is féidir glacadh leis go mbeidh sé níos fearr ná aon chóras a bhí acu roimhe sin.
Daonlathas óg
Daonlathas an-óg atá againn in Éirinn, nó níorbh iad fhéin a bhí i mbun rialú na tíre go dtí gur éirigh leo saoirse a bhaint amach dóibh fhéin, in óige na haoise seo caite, mar anuas go dtí sin, ba iad na Sasanaigh a bhí i gceannas na tíre seo, agus bíodh go bhfuil córas faoi leith acusan, thall, ní fhéadfadh duine ar bith a mhaíomh, gur chothaigh siad fíordhaonlathas inár measc anseo. Fágann sin go raibh orainn fhéin, mar chine, ár gcineál fhéin daonlathais a eagrú, agus caithfear a admháil, gur chuir siad chun oibre le fonn, ag iarraidh córas a bhunú anseo a thabharfadh Cothrom na Féinne do chuile shaoránach.
Ar éirigh leo sa bhfiontar sin? Táid ann adéarfadh gur dhein, ach tá daoine eile den tuairim nár éirigh, nó go raibh dhá chóras á oibriú anseo, córas amháin do lucht an airgid, agus córas eile dóibh siúd nach bhfuil sparán teann acu. Ach moladh gach éinne an t-áth mar a gheobhaidh, ach cé déarfadh go bhfuil pobal na tíre seo lántsásta leis an gcóras rialaithe atá againn anseo, le tamall de blianta anois.
Córas Dépháirtíoch
Tuige sin? Bheul! breathnaigh ar ar tharla anseo ó bhunú an Stáit. Glacadh go fonnmhar leis an gcóras dépháirtíoch i dtosach báire, agus oibríodh é le fonn, ach ar ball, tuigeadh do dhaoine áirithe, gur chóir go mbeadh áit sa chóras sin do neamhspleáigh agus do pháirtithe eile freisin. Ar ball, áfach, tuigeadh go raibh deireadh go deo leis an gcóras dépháirtíoch, agus go mbeadh orthu feasta, dul i mbun chomhrialtais de mheascáin áirithe, agus tuigeadh freisin, go n-éireodh leis an socrú sin cos i bpoll a chur leis an bhfíordhaonlathas, nó dá dtiocfadh dian ar chomhrialtas, b’fhéidir go mbeadh orthu margadh a dhéanamh le neamhspleách eicínt, rud a thabharfadh mám cumhachta don té sin, agus a mhaolódh cumas rialaithe an mhóraimh. Tríd an margántaíocht chéanna sin, chonaic an pobal nár chathair mar a tuairisc é, an daonlathas céanna sin, agus thosaigh siad ag iarraidh é a fheabhsú. Tuigeadh dóibh siúd, a rinne a marana ar an gceist, go rabhthas ag milleadh fhís an daonlathais, agus nach raibh acu, i ndeireadh na dála, ach uisce na bhfataí, dríodar in áit uachtair, sop in áit scuaibe. B’in mar a cheap siad, agus dá bharr sin, tuigeadh dóibh go gcaithfeadh siad iachall a chur ar Rialtais tuairim na vótóirí a lorg níos minicí, agus aird a thabhairt ar phobalbhreitheanna, agus chomh maith le sin, gur chóir go mbeadh ar Rialtas aird faoi leith a thabhairt ar éileamh uimhir áirithe vótóirí a shíneodh a n-ainmneacha le hiarratas daonlathach, ag iarraidh ar an Rialtas toil an phobail a chur san áireamh, sára n-achtódh siad dlí áirithe. Céard a mholfá fhéin?
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Hi!
Just sending on this article again, in case the first copy got lost over the last few weeks.
Sincerely…..Peter Barrett….
********************************************************
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
ROOM…………………..by………………… Emma Donoghue
.
Úrscéal Neamhghnách
Ní bréag ar bith é a rá, gur úrscéal neamhghnách é seo, nó ní chuile lá a gheofá úrscéal bunaithe ar an ábhar is dúshraith don scéal seo. Corruair, léann muid sna nuachtáin, faoi fhear buile eicínt, a ghabh bean bhocht mar phríosúnach, agus a choinnigh i ngéibheann í, ar an gcúlráid, ar mhaithe le saol leithleach, gnéasach, a chur ar fáil dó fhéin, ar bhonn seasta. Tharla scéal scannrúil dá leithéid sin san Ostáir, cupla bliain ó shoin. Léann muid scéal dá leithéid, ó am go ham. Scannraíonn sé sinn, ach ar ball, deineann muid dearmad de, agus gabhtar sinn i ngréasán na beatha laethúla go dtí go dtarlaíonn a leithéid, nó níos measa, arís, ach seo scéal bunaithe ar iompar, nó ar mhí-iompar dá leithéid, agus bíodh go dtéann sé i bhfeidhm orainn, agus go bhfuil sé deacair an leabhar seo a fhágáil uait, go dtí go mbíonn an deoir deiridh dá scéal diúgtha agat, ag an am gcéanna, nuair a dhéanann tú do mharana ar an ábhar seo, thuigfeá láithreach, go dtéann an t-ábhar seo thar theorainn na daonachta amach, ach ó tharla go gcuirtear an scéal inár láthair trí ghasúr, a bhfuil na cúig bliana díreach sáraithe aige, cailltear roinnt áirithe den mhasmas, den samhnas, agus den déistean, a chuirfeadh an scéal céanna orainn, dá mba í an bhean fhéin a chuirfeadh an scéal inár láthair. Ach, b’fhéidir gur chóir dom tagairt a dhéanamh don scéal neamhghnách, scannrúil, lán-teannais seo.
An t-údar fhéin
Emma Donoghue a scríobh an scéal seo. Rugadh í sa bhliain 1969, agus scríbhneoir gairmiúil Éireannach is ea í, a bhfuil cónaí uirthi i gCeanada ón mbliain 1998, áit a mhaireann sí, i London, Ontario, lena páirtí, agus tá beirt clainne acu.
Ach le filleadh ar an scéal. Féach mar a chuir an t-údar tús lena scéal agus í ag cur a príomhcharachtar, Jack, in aithne don léitheoir :-
“Today I’m five. I was four last night going to sleep in Wardrobe, but when I wake up in Bed in the dark I’m changed to five, abracadabra. Before that I was three, then two then one, then zero. “Was I minus numbers?
“ Hmm?” ‘Ma’ does a big stretch.”
Sea, mh’anam! Níorbh aon dóichín é an maicín é Jack s’againne. Nárbh iontach go deo an múinteoir í. ‘Ma’, nó b’in an t-ainm a bhaist an t-údar ar mháthair Jack.
Níl dabht ar bith ann, ach gurb é Jack an príomhcharachtar sa scéal seo, agus é i gcomhar lena Mham sa bhfiontar sin. “Ma” a thugann sé ar a Mham, tríd an scéal seo síos. Anois, caithfear a chur san áireamh, nach bhfuil Jack ach cúig bliana d’aois, agus nár chuir sé cos taobh amuigh den “Room” riamh. Éiríonn leis an údar seo, an saol a chur in iúl dúinn trí shúile an ghasúir óig seo.
Fios gach fátha
Conas a tharla, nár leag sé cos taobh amuigh den ‘Room’ riamh, an ea?
Bhuel! Le fios fátha an scéil sin a fháil, caithfear carachtar eile a tharraingt isteach sa scéal, ag an bpointe seo. Fear ba ea é, agus ba é ainm a bhaist ‘Ma’ agus Jack air, nó “Old Nick”. Tharla gur éirigh le “Old Nick” dallamullóg a chur ar ‘Ma’, nuair nach raibh inti ach cailín óg naoi mbliana déag d’aois. Mheall sé í. Rinne príosúnach di, agus tharlaigh abhaile leis í ina leoraí beag, gur shac sé isteach i ‘seid’ nach raibh ach aon troigh déag ar leithead faoi aon troigh déag ar fad. Ní raibh fuinneog ar bith ar an seid, nó ar an ‘Room’ seo, agus bhí an doras glasáilte an t-am ar fad, agus gan cód oscailte an ghlais sin ag éinne ach ag “Old Nick” fhéin. Thagadh sé ar chuairt chuile oíche, geall leis, agus thugadh bia agus riachtanais eile chucu, ar na hócáidí céanna sin. Dár ndóigh, bhí praghas le híoc ag ‘Ma’ as na sóláistí sin, nó dhéanadh Old Nick í a éigniú, go rialta, agus gan deis éalaithe ar bith ag ‘Ma’ bhocht. Chuile Oíche Dhomhnaigh, thagadh sé ar chuairt freisin, agus ar na hócáidí sin, thógadh sé féirín eicínt leis.
Treats ó “Old Nick”
Ar ball, dár ndóigh, rugadh Jack, agus ba bheag spéis a chuir Old Nick sa mhac céanna sin, thar an corrbhréagán a thabhairt chuige mar “Sundaytreats”. Thit an obair ar fad sin ar ‘Ma’ agus cloiseann muid an scéal ar fad trí bhéal Jack, agus óna bhfuil le rá aige sa scéal sin, tuigtear dúinn, go mba iontach, amach is amuigh, an Mam í ‘Ma’, nó do bhuachaill nach raibh ach na cúig bliana sáraithe aige, nach iontach go deo an méid atá foghlamtha aige, faoin am sin. Tá rannta, tomhaiseanna, scéalta, seanchas, agus tuilleadh, ar bharr a ghoib aige. Sea, mh’anam, agus nach líofa atá ar a chumas freisin, srian a ligint lena thaghd feirge, nuair a thuigtear dó, nach bhfuil ‘Ma’ sásta cead a chinn a thabhairt dó. Ach nach cúng go deo an domhan a bhí thart air! ‘An Room’, 11’ X 11’! nár bheag an ríocht a bhí faoina chúram aige?
Fonn Éalaithe
Ach anois, ó tharla go raibh sé cúig bliana d’aois, bhí na ceisteanna ag teacht go tiubh faoi theorainneacha an tsaoil bhig a bhí faoina aire aige, agus tuigeadh do ‘Ma’ go mbeadh uirthi tuilleadh eolais a chur ar fáil dó, feasta. Diaidh ar ndiaidh, d’éirigh lei sin a dhéanamh, agus ba é toradh a bhí ar sin nó gur bhuail fonn éalaithe í. Nach raibh blianta fada caite anois aici ina príosúnach gnéis, faoi smacht ag an bhfear uafásach, cruálach, mídhaonna, seo. Thosaigh sí láithreach ag pleanáil don eachtra iontach, saortha, fuascailteach, seo, a shaorfadh í ó thíoránacht, agus ó chuing na daoirse, faoina raibh sí sáinnithe.
Scéal Corraitheach, Tochtmhar
Ar éirigh lei éaló ón ‘Room’? Agus cad é an toradh a bhí ar an mian éalaithe seo? Sea, agus ar éirigh le Old Nick na cosa a thabhairt leis?
Le freagra na gceisteanna sin a fháil, caithfidh tú an leabhar corraitheach, neamhghnách, lán-teannais, seo, a fháil is a léamh. Ní bheidh a chathú ort, nó bheadh sé deacair leabhar níos corraithí ná an leabhar seo, ‘Room’, a fháil.
.
.
.
.
Gaeilge 
English