le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Partners and Pay ?
“Nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fhéin, go bhfuil an tóin i ngeall le bheith tite as Eacnamaíocht na tíre s’againne, i láthair na huaire seo?” arsa mo sheanchara, Séimí a’ Droichid, liom, an lá faoi dheireadh, agus muid beirt suite chun boird, ar ár sáimhín só, i bProinnteach an Phuncáin, anseo i lár na Cathrach Áille.
“Agus céard ba chúis leis an dtubaiste sin uilig, a Shéimí, a chara” arsa mé fhéin, agus mé ag iarraidh an scéal a mhealladh as.
“Tionscail na tógála a landáil an buille ba mheasa, díreach ar smig shaol tionsclach na tíre seo. Caithfear a admháil, i dtosach, go raibh eacnamaíocht na tíre seo ag brath an iomarca ar an dtionscal céanna sin. Bhí na mílte agus na mílte ag saothrú a gcoda ar an mbuildeáil, agus bhí an Stát ag brath ar na cánacha iomadúla a chrúigh sé as bó seo na tógála. Bhí de thoradh ar na cúrsaí sin uilig, nó go ndeachaigh praghas na dtithe sa tír seo suas díreach trí dhíon na céille, agus thuigfeadh an leath-amadán fhéin, nach bhféadfaí bheith ag súil, go leanfadh an bhó sin ag tál chomh flúirseach, fairsing, céanna sin, ar Údaráis an Stáit s’againne, go Lá Philip a’ Chleite. Agus níor dhein, nó faoi mar is eol do chách anois, tógadh an iomarca tithe, agus ar deireadh thiar, ní raibh an glaoch ag coinneáil cois ar chois le huimhir na dtithe a bhí á dtógáil. Ag an bpointe sin, thit an biorán, agus cluineadh an trup sa Domhan Thoir fhéin, agus dhúisigh an trup céanna sin daoine as a dtromshuan. Stop an ceannacht buile, agus tosaíodh ar phraghas na dtithe a ísliú, ag iarraidh an margadh a spreagadh arís, ach, faoin am sin, bhí sé ró-mhall, bhí an cat lighte as an mála, agus tuigeadh go raibh deireadh leis an mustar, agus ba ghearr ina dhiaidh sin gur thosaigh daoine ag cúbadh chucu, agus ag coinneáil greim daingean ar shreanga a sparáin.
Cut-backs followed
Ba ghearr gur tosaíodh ar an ngearradh siar, ar an spáráil do lá na coise tinne, ar an mbata agus ar an mbóthar a thabhairt do na hoibrithe tógála, go dtí sa deireadh, gur tuigeadh, nach raibh an t-airgead ag doirteadh isteach i sparán do-líonta an Stáit, faoi mar a bhíodh, le breis is scór bliain roimhe sin, agus bhí a thoradh fhéin ar an dtarlúint chéanna sin, agus ba é sin nó gur shocraigh an Stát ar ghearadh siar ar a chaiteachas, toisc nach raibh an fáltas céanna airgid le fáil sa sparán céanna sin. Shocraigh an Stát ar leath bhilliúin níos lú a chaiteamh ar sheirbhísí, idir seo is deireadh na bliana seo, agus a dhá oiread sin a ghearradh as bhuiséad na bliana seo chugainn.”
“Ach, a Shéimí, nach raibh a lán cúiseanna eile leis an dtubaiste eacnamaíoch sin, seachas ró-tháirgeadh tithe ag tionscal na tógála abhus. Céard faoi phraghas na hola, agus céard faoi fhadhbanna creidmheasa bhainc Mheiriceá, nó fiú, céard faoi chúrsaí iomaíochta i dtáirgeadh earraí?”
“Tá sin go breá ar fad” ar seisean, “agus d’aontódh duine ciallmhar ar bith go raibh gá le cúbadh chugainn, agus gearradh siar, ach is í an áit a tharlaíonn an t-easaontas nó nuair a deintear iarracht a shocrú, cé bheidh thíos leis na ngearradh siar uilig seo.
Roinnt na Caillí !
Is é adeir dream amháin nó gur chóir go dtitfeadh an crann sin ar lucht an airgid, nó ba iad a chrúig bó an Stáit, nuair a bhí sí ag tál chomh flúirseach sin, le linn laethe an Tíogair Cheiltigh, ach má sea, ní aontódh lucht an airgid leis an gcinneadh sin, nó dár leosan, orthusan a bheidh an todhchaí ag brath, ag súil go ndéanfadh siadsan a gcuid airgid a infheistiú in eacnamaíocht na tíre seo arís, leis an Tíogar a mhealladh ar ais chugainn athuair. Ar an dtaobh eile den scéal, is é adeir dream eile fós, nó gur chóir gur ar an lucht oibre, agus ar na Státsheirbhisigh go háirithe, a thitfeadh an crann, nó sa tslí sin, d’fhéadfadh tionsclóirí an Stáit seo dul in iomaíocht arís le tionsclóirí an domhain mhóir, agus murar féidir linn dul in iomaíocht leosan, bhuel, ansin beidh muid uilig in umar na haimiléise, agus an cluiche caillte againn, cheana féin.
Níl dabht ar domhan ach go bhfuil sláimín den bhfírinne ag an dá dhream sin, ach tá sé chomh soiléir céanna nach féidir linn freastal ar an dá thrá.”
Whither Now?
“Ach cad is féidir linn a dhéanamh mar sin?” arsa mé fhéin, nó tuigeadh dom, ag an bpointe sin, nach raibh mo Shéimí cóir ag éisteacht liom in aon chor, agus bheartaigh mé ar a cheann a ligint leis.
“Bhuel,” ar seisean, “dá mbeadh Solamh de chineal eicínt againn, d’fhéadfadh seisean idirbheartaíocht a dhéanamh, sa tslí go dtuigfeadh an dá dhream sin, go rabhthas ag géilleadh dóibhsean, agus sa tslí sin, d’fhéadfaí teacht ar chomhréiteach a shásódh an dá bhuíon. Murar féidir linn a leithéid a dhéanamh, bhuel, is féidir linn uilig ansin dul ag feadaíl, nó ní bheidh todhchaí, gurbh fhiú trácht air, in ndán feasta d’éinne in Éirinn iathghlas oileánach.”
“Bhuel, tá súil agam, mar sin, go mbeidh na Páirtithe Sóisialta ábalta, agus sásta, teacht ar chomhréiteach a dhéanfaidh an pobal s’againne a shlánú, agus todhchaí corraitheach, tairbheach, a chur ar fáil dúinn uilig. Nára fada uainn an socrú céanna sin.”
Hope Springs Eternal
Sa tslí sin, chuir mé críoch leis an agallamh le Séimí bocht a’ Droichid, nó tuigeadh dom, nach mbeadh againn, uaidh sin amach, ach comhrá na mbodhar, muid ag cur cúrsaí trí chéile, ach gan Séimí bocht sásta éisteacht le hargóint ar bith a bheadh ag teacht trasna ar a dhearcadh fhéin!
D’fhág mé slan aige ansin ar an bpointe, agus thug mo bhóthar abhaile orm fhén, agus ábhar smaointe, agus argóna, tugtha ag mo Shéimí cóir dom. Nár laga an Rí fhéin é sna laethe atá romhainn amach!
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
In am an Ghátair…
Peadar Bairéad
Mar is eol do chách, tá an tOlltoghchán thart anois. Tá na Teachtaí tofa. Tá an Rialtas roghnaithe, agus muid uilig anois ag súil le tús nua i saol polaitíochta, agus i saol sóisialta, na tíre seo. Táthar ag súil, go gcuirfí críoch le caimiléireacht, le héagoir, le bochtaineacht, le hanró, agus le soc sa trach ag lucht cumhachta. Dár ndóigh, tá’s ag an lá, nach bhféadfaí chuile dhuine a shásamh sna cúrsaí seo, nó dá gcuirfeá an cnoc thall ar an gcnoc abhus, bheadh duine eicínt fágtha amuigh, agus ábhar clamhsáin aigesean, ach… an leas is mó, don uimhir is mó… sin an sprioc daonlathach is ceart a shocrú don Rialtas nua. Ní gá a rá, go bhfuil ualach asail de mhí-shásamh, agus d’fhearg, lonnaithe ar dhroim daoine, in aois seo an chúlú eacnamaíochta.
Ina gcodladh i mbun stiúrtha!
Leis an scéal a dhéanamh i bhfad Éireann níos measa, tuigtear dá lán, nach de thimpiste a tharla a leithéid, ach gurbh é cúis a bhí leis, nó gur thit ar Rialtas ina gcodladh agus iad i mbun stiúrtha, agus gurbh é toradh a bhí ar an miogarnach sin nó gur caitheadh i dtír ar charraigreacha garbha fiachacha muid, gur polladh báidín an Stáit, agus gur fágadh muidinne sáinnithe agus i gcruachás ceart, gan slí ar bith éasca éalaithe fágtha againn. Ach, bíodh sin fíor bréagach, caithfidh muid ár mbealach a dhéanamh amach as an sáinn seo, ar ais nó ar éigean.
Margadh nua uainn
Agus mar is eol do chách anois, sé an gad is giorra don scórnach atá le scaoileadh againn ná go gcaithfidh muid an margadh a deineadh leis an AE, agus leis an IMF. a athscrúdú, agus a athstruchtúrú, nó má leantar le cúrsaí faoi mar atá i láthair na huaire seo, níl dabht ar domhan, de réir na saineolaithe, ach go mbeidh orainn loiceadh i nglanadh ár bhfiacha.
Ach nach gceapfá, go mbeadh sé éasca go maith a leithéid a dhéanamh?
B’fhéidir go gceapfá, ach má sea fhéin, ní mar a shíltear a bhítear, go minic, nó deir an AE, go mbeidís fhéin sásta athruithe a dhéanamh ar an margadh a dhein Rialtas na hÉireann leo, i laethe deiridh an Rialtas deiridh, ar choinníoll go mbeadh Rialtas nua na hÉireann sásta Cáin Chorporáide na tíre seo a ardú go leibhéal an Aontais Eorpaigh. Anois, níl an Rialtas s’againne sásta géilleadh puinn ar leibhéal na Cánach céanna sin, agus dá bharr sin, níl an tAontas sásta ísliú úis, ar a n-iasacht, a thabhairt dúinne, agus sin mar a fágadh an scéal tar éis Chruinniú Mullaigh na dTaoiseach Eorpach, ar an Aoine, an t-aonú lá déag de Mhárta.
Ach, nach gceapfá go mbeadh ar Enda Kenny, ag feidhmiú thar cheann an Rialtais s’againne, go mbeadh air géilleadh, sa cheist sin, do na Ceannairí Eorpacha?
Bhail, b’fhéidir gur chóir a rá, gurbh iad an Fhrainc, an Ghearmáin, agus b’fhéidir, an Tír Fó Thoinn, is mó a chuir an leagan-amach sin chun tosaigh. Anois, b’fhéidir go bhfuil siadsan den tuairim sin, toisc go bhfuil toghcháin le reachtáil sna tíortha sin, amach anseo, agus go bhfuil a fhios go maith acu, nár chabhair in aon chor dóibhsean géilleadh do sheasamh na hÉireann, sa scéal seo.
Cairde móra!
Ach nár dhúirt duine eicínt liom, le déanaí, gur gheall tíortha an AE dúinn, sular ghlacamar le Conradh Lisboa, ar an dara iarraidh, nár gheall siad dúinn, go mbeadh cead ár gcinn againn, sa todhchaí, ár gCáin Chorporáide, agus cúrsaí cánach go ginearálta, a choinneáil díreach mar a bhí, dá mba é sin a theastaigh uainn. Ach, thugadar an gheallúint sin dúinn, nuair a theastaigh uathu, go nglacfadh pobal na tíre seo le Conradh Lisboa, ar an dara iaraidh. Ach, nuair a bhreathnaíonn muid anois ar éileamh na mboc mór san Aontas, nach bhfuil sé deacair go maith, bheith ag brath orthu sin, sa todhchaí. Sea, ar mhaithe leis fhéin a dhéanann an cat crónán! Tá faitíos orm, gurb é sin an chiall is cóir dúinn baint as “lámh chúnta” seo ár gcairde móra mór-roinneacha! “In am an ghátair a aithnítear na cairde” an chomhairle a shíneann ár sinsear anuas chugainn, thar taoide thréan na mblianta. Tugaimis cluas easóige dóibh.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
L e a b h a r B e a g N e a m h c h o i t i a n t a .
.
*****************************************
.
The Invention of Dr Cake………..céadchló…………2003.
l e……………………………………………………………………………..
A n d r e w M o t i o n ……………………………UK £12.99.
.
******************************************
.
Tháinig mé ar an leabhar beag neamhchoitianta seo, ar na mallaibh, agus bíodh go raibh orm é a léamh cupla babhta, le ciall iomlán a fháisceadh as, ag an am gcéanna, cheap mé gurbh fhiú dom, píosa a scríobh faoi, anseo i mBéal an Phobail, nó is annamh a thagann duine trasna ar leabhar dá leithéid. Tá an leabhar seo neamhchoitianta, ar dhá chúis, ar a laghad.
.
Ar an gcéad dul síos, is leabhar é le file Chúirt Shasana, nó leis an “Poet Laureate”, mar a thugtar air thall. Is annamh go maith a chloisimid faoin bhfear céanna sin, bíodh go bhfuil an-chuid curtha i gcrích aige, mar fhile, agus mar scríbhneoir. Rugadh an fear céanna sin, sa bhliain 1952, rud a fhágann go bhfuil an leathchéad sáraithe aige, faoin am seo. Cuireadh scolaíocht air in Ollscoil Oxford, agus tá mám duaiseanna liteartha gnóite aige, cheana. Duaiseanna ar nós, “The Whitbread Prize for Biography”, duais “Dylan Thomas”, agus tuilleadh. Tá sé ina Ollamh le Filíocht, in Ollscoil East Anglia, agus faoi mar adúirt mé thuas, ceapadh é ina Fhile Cúirte, sa bhliain 1999. Is féidir linn, mar sin, glacadh leis, go bhfuil fios a cheirde, i mbun pinn, foghlamtha, agus foghlamtha go maith aige, faoi’n am seo.
.
Ar an dara dul síos, is leabhar neamhchoitianta é, toisc gur leabhar lorgaireachta, leabhar beathaisnéise, agus leabhar fiannaíochta fiú, (fiannaíocht le – f – beag, dár ndóigh,) curtha i dtoll a chéile ag an bhfear seo a bhfuil a ainm in airde mar bheathaisnéisí, agus mar fhile, le blianta fada anois. I ndáiríre, is mó de leabhar lorgaireachta nó de leabhar beathaisnéise é.
.
D’fhéadfá a rá, gurb é an Dochtúir Cake, an príomhcharachtar sa scéal seo, fear a chaith seal ag staidéar, agus ag cleachtadh a cheirde, i gcathair Londain, a d’imigh ansin ar seachrán ar fud na hEorpa, ar feadh seal de bhlianta, agus ansin ar deireadh thiar, a d’fhill ar Shasana arís, ach an babhta seo, in ionad leanúint leis ag cleachtadh a cheirde i gcathair Londain, d’imigh leis amach faoin tuath, agus chuaigh i mbun a oibre arís, i mbaile Woodham, áit ar chaith sé an chuid eile dá shaol, ag saothrú ar a mhíle dhícheall, ar son a phobail. I rith an chuid deiridh sin dá shaol, níor tharraing sé aird na tíre air fhéin, ach amháin, nuair a d’fhoilsíodh sé altanna sna hIrisí Leighis. Ní raibh ag cónaí in éindí leis ach a bhean tí. Bhí an-chuid leabhar aige, agus an té a scrúdódh na leabhair sin, ní fhéadfadh sé gan tabhairt faoi deara, go raibh spéis faoi leith ag an nDochtúir Cake i bhfilíocht agus i ndráma. B’fhear lách, cineálta, carthannach é, a raibh “gnaoi agus gean ag gach n-aon air”.
.
Nuair a bhí an t-údar ag déanamh taighde le leabhar faoi John Keats a chur i dtoll a chéile, roinnt bheag blianta ó shoin, tháinig sé ar charachtar, ar chuir sé suim ann, an Dochtúir Tabor.
…”partly because I’d discovered someone else during my researches, whom I felt would stretch still further the way I thought about the connection between life and art. His name was William Tabor.”
Ar ball, agus an leabhar faoi Keats curtha dhe aige, d’fhill sé ar an nDochtúir Tabor arís, agus i Leabharlann Choláiste Ríoga na Máinlianna, tháinig sé ar pháipéir an Dochtúra.
“… and was led in due course to the Library of the Royal College of Surgeons, where Tabor’s papers were deposited soon after his death in 1850. When I began to look at them properly, I saw that the real fascination with Tabor’s story didn’t lie with the man himself, but with someone he had met; a certain Dr. John Cake.
.
Choinnigh an Dr. Tabor cuntas ar chuile chuairt a thug sé ar othair, agus ar thug othair air, le linn na mblianta a chaith sé ag cleachtadh a cheirde i Finchley, ar imeall chathair Londain. Ba iad na cuntais sin an chuid ba mhó de na páipéir a tugadh do Choláiste Ríoga na Máinlianna, sa bhliain 1850. Ach i measc na bpáipéar sin freisin, bhí roinnt bheag eile, ar chuir an t-údar, Andreaw Motion, suim ar dóigh ionntu. Bhí le fáil sna páipéir sin, cuntas ar an bhfógra mairbh a scríobh an Dr. Tabor faoi John Cake, agus chomh maith le sin, bhí dhá phíosa eile ina gcuireann sé síos ar an teangmháil a bhí aige fhéin leis an nDochtúir Cake, agus ar an gcomhrá a tharla eatarthu, ar na hócáidí sin. Breathnaigh ar an gcaoi a chuireann sé síos ar an gcaoi ar casadh ar a chéile iad, a chéaduair….
My acquaintance with Dr John Cake of Woodham in the county of Essex has been occasioned by my knowledge of his medical work. While preparing my Survey, I have taken it upon myself to complement my findings, and solidify my conclusions, by seeking out various others whose interests coincide with my own. Dr. Cake, having produced a number of articles which report on the circumstances of his neighbourhood, was an obvious choice, and I did not hesitate to write to him, even while he was still a stranger to me.
Ba de thaisme, mar sin, a tharla an teangmháil sin eatarthu, agus ar ball, chuadar níos fuide na sin leis an gcaradas a snaidhmeadh eatarthu, nó thug Tabor cupla cuairt ar an nDochtúir Cake, ina theach fhéin, i Woodham. I rith na gcuairteanna sin, tharla comhráite scolártha eatarthu, iad ag cíoradh, agus ag spíonadh, cúrsaí morálta, filíochta, liteartha, agus pearsantachta. Níl fúm anseo, cur síos mion a dhéanamh ar na comhráite céanna sin, nó is féidir leis an léitheoir cúr síos mion fúthu sin, a léamh sa leabhar seo, “The Invention of Dr. Cake”, ach faoi’n am ar tharla na comhráite sin, bhí an Dr. Cake in ísle brí, i ndáiríre, agus ba é críoch an scéil é, go bhfuair sé bás, go gairid ina dhiaidh sin. Ní gá a rá, go raibh Tabor i láthair ag an sochraid, agus tar éis dóibh an chré a dháileadh leis an Dr. Cake, casadh bean tí an dochtúra ar Tabor, agus thug sí cuireadh dó, teacht ar chuairt chuici, ach níor dhein sé rud uirthi, agus ansin, d’iarr sí air, fógra mairbh a scríobh, don pháipéar áitiúil. D’aontaigh sé chuige sin, agus dhein sé amhlaidh, ar ball. Fuair Cake bás i Lúnasa na bliana, 1844, agus bhí rud ait amháin ag baint lena chónra. Rud a chuir a sháith ionaidh ar an nDochtúir Tabor, agus sin, nach raibh ainm ar bith ar phláta brollaigh na cónra céanna sin. Ní gá a rá, gur chuir sé ionadh freisin ar ár n-údar, Andrew Motion.
.
Bhí dhá ní eile i measc pháipéirí an Dr Tabor, a fritheadh i Leabharlann Ríoga na Máinlianna, agus b’in dhá litir a scríobh, bean tí an Dr. Cake, Mrs Aileen Reilly, chuig Tabor. Sa chéad cheann, gabhann sí a buíochas leis, as a chomhbhrón ar bhás an Dochtúra Cake, agus sa dara ceann, luann sí gur sheol sí beart chuige, nó, dár lei, thuig an bheirt acu, faoin am sin, nach raibh mórán ama fágtha aici fhéin ar an saol seo.
.
I gcás an dara litir úd, féach mar a scríobh sí…
Please find enclosed the packet of which we have often spoken during your visits……Now that we both understand my time is short, my mind is made up. It will be yours for you to do with it as you decide.
A.R.
Scríobhadh an litir sin, ar an 26 Deireadh Fómhair, 1849, cúig bliana tar éis bháis Cake fhéin, agus cuireadh cóngarach dó í, i Reilg Naomh Mhuire, Woodham.
Téann an t-údar i mbun oibre ansin, agus é ag iarraidh ciall eicínt a bhaint as an bhfaisnéis, agus as an bhfianaise uilig, a bhailigh sé, i Leabharlann na Máinlianna.
Anois, mar is eol dúinn, bhí dianstaidéar déanta cheana ag an údar, ar bheatha agus ar shaothar John Keats, agus tuigeadh dó, go raibh an-chosúlachtaí idir Keats agus Cake.
• Cosúil le Cake, rugadh Keats sa bhliain 1795. Fuair a chuid scolaíochta i gcathair Londain. Chuaig mar phrintíseaach chuig Poitigéir, agus ansin, chuaigh ag staidéar Leighis, i Guys Hospital. Tuigeadh ansin go n-éireodh go seoigh leis mar dhochtúir.
• Déirigh sé as an ndochtúireacht seal, agus chuaigh ag fánaíocht timpeall, agus ag scríobh.
• Bhuail eitinn é, agus chaith sé dhá bhliain, ag iarraidh an lámh uachtair a fháil ar an ngalar uafásach céanna sin. Ba sa tréimhse sin, a scríobh sé na dánta a chuir a ainm in airde i measc lucht litríochta. Ní hionann sin is a rá, gur thuill na dánta sin clú agus cáil uilíoch dó, nó bhí daoine áirithe ann, a cháin go géar iad, ach tá siad ansin, mar oidhreacht uaidh.
• Sa bhliain 1820, agus é ag iarraidh bua a fháil ar a ghalar, sheol sé chun na hEadáile, mar ar bhásaigh sé, sa Róimh, an tEarrach dár gcionn, agus gan ach na cúig bliana fichead slánaithe aige.
Anois, bhí tuairim eicínt ag Tabor, gurbh é Cake Keats, agus b’fhéidir go raibh sé chun leabhar a fhoilsiú, le sin a chruthú, ach pé scéal é, níor chuir sé an chuspóir sin i gcrích i ndeireadh na dála, nó b’fhéidir gur cheap sé, go ndéanfaí ceap magaidh de, os comhair an tsaoil mhóir, dá ndéanfadh, agus céard a rinne sé ach saothar filíochta a fhoilsiú, agus d’fheicfeadh duine ar bith, nach raibh cosúlacht dá laghad ag na dánta sin, leis na dánta a scríobh Tabor, mar fhear óg, ach go raibh an-chosúlacht eatarhtu agus dánta Keats, agus fiú an t-ainm a bhaist sé ar an saothar filíochta sin, “Hyperion and Other Poems, nach raibh macalla shaothar Keats le sonrú ar an teideal céanna sin.
Cá bhfuair Tabor na dánta Keatsacha sin, an ea?
.
Nach cuimhin leat an beart úd a luaigh Mrs Reilly ina litir dheiridh chuig Tabor? Nach bhféadfadh go raibh slam de dhánta Keats bailithe sa bheart sin, ag Cake fhéin, le tabhairt do Tabor, ó tharla gur chuir Tabor an oiread sin suime i Keats fhéin, agus a shaothar. Agus freisin, nach bhfuil chuile sheans ann, gur tuigeadh do Cake, go raibh a rún scaoilte ag Tabor, agus dá bharr sin, nárbh aon dochar é, na dánta úd a fhágáil le huacht aige?
.
Sin an scéal atá á mheá, agus á mheas, ag an údar, ag Andrew Motion, sa leabhar seo, agus caithfear a rá gur éirigh leis, méar na féidearthachta a shíneadh i dtreo na teoirice, gurbh é Cake Keats. Ní hé mo thuairim go gcreidfear é, ar an mór gcóir, ach ag an am gcéanna, cuirfidh sé daoine ag smaoineamh arís, ar shaol agus ar shaothar an fhile úd, John Keats.
.
Caithfidh mé a admháil áfach, gur bhain mé taitneamh as mar leabhar, nó in éineacht leis an teoiric úd, a luaigh mé, is iontach an píosa lorgaireachta a dhéanann an t-údar a leagan os ár gcomhair amach.
Má thagann tú trasna ar an leabhar seo, tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh as.
.
.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Leabhar den scoth
.
‘On an Irish Island’……..….by….……..Robert Kanigel
Céadchló………..…....……..2012………………………$26.95
.
Peadar Bairéad
(This week we review Robert Kanigel’s, ‘On an Irish Island’)
Bronntanas
Seo leabhar a fuair mé mar bhronntanas le déanaí. Shocraigh mé ar thabhairt faoina léamh agus thaitin sé go seoigh liom. Ach, cé hé an t-údar seo, Robert Kanigel, arsa mise liom fhéin, i dtosach báire? nó níl a chuma ar a ainm gur de bhunadh an Oileáin seo é. Fuair mé amach, ar ball, go mba údar aitheanta Meiriceánach é, a bhfuil sé leabhar cháiliúla curtha dhe aige cheana féin, agus leabhair iad sin a bhfuil cáil bainte amach acu dá n-údar i bhfad agus i ngearr. Nach bhfuil an-chaint faoi cheann acu, ‘The Man who knew Infinity’?
Ach le filleadh ar an leabhar iontach fhéin…
Stair phobal an Bhlascaoid Mhóir sa chéad leath den bhFichiú haois, agus scéal na scoláirí móra, agus na cuairteoirí aithnidiúla a mealladh chun an oileáin sin, ar chúis amháin nó ar chúis eile, sa tréimhse úd, atá le fáil againn idir chlúdaigh an leabhair shuimiúil seo. Tuige ar cuireadh an oiread sin suime san oileán iargúlta sin, an tráth úd, a d’fhiarfódh duine, b’fhéidir?
Is dócha gur tuigeadh dá lán de na cuairteoirí sin, go raibh pobal, teanga, agus córas maireachtála comharsanúil, ar leaba a bháis ar an mBlascaod Mór, agus nach raibh mórán ama fágtha acu le haithne a chur ar an leagan amach daonna sin, sula leagfaí na hordóga air, faoi mar a tharla cheana ar fud na hEorpa, agus tuigeadh dóibh freisin, nach mbeadh a leithéidí le fáil go deo arís. Ba é an seans deiridh é le chuile eolas fúthu a bhreacadh síos, agus a bhlaiseadh, sula nífí a gcosa agus sula bhfágfaí a n-oidhreacht ag faoileáin agus ag éanacha mara na bhfarraigí timpeall.
Cuairteoirí scolártha
Bhí John Millington Synge ar dhuine de na chéad daoine a thug cuairt dá leithéid ar an mBlascaod Mór, sa bhliain 1927, ar chomhairle Yeats, deirtear, fear ar tuigeadh dó, go raibh fáil fós ar chóras beatha dúchasach ár ndaoine ar an Oileán scoite céanna sin. Ní gá a rá, gur thug Synge cuairt ar Oileán Árann, sular mealladh chun an Bhlascaoid é. Tuigeadh do dhaoine áirithe freisin go raibh pobal an Bhlascaoid ar tí athrú ó chultúr an tseanchaí go cultúr na leabhar, agus faoi mar a dhearbhaigh Tomás Ó Criomhthain fhéin, nach mbeadh a leithéidí ann arís. Fear eile a thug cuairt scolártha ar an Oileán ba ea Carl Marstrander, teangeolaí aithnidiúil Iorúach, fear a ghéill a áit ar an bhfoireann Oilimpeach Iorúach, ar mhaithe le Samhradh a chaitheamh ar an mBlascaod Mór. Chaith Marie-Louise Sjoestedt seal ansin freisin, bean a raibh staidéar déanta aice ar ‘Celtic Studies’ i Sorbonne na Fraince. Chomh maith leo sin uilig, bhí George Thomson, Sasanach, ar scoláire clasaiceach den scoth é, agus cainteoir líofa, blasta, Gaeilge freisin, fear a thug a chéad chuairt ar an Oileán nuair a bhí sé thart ar scór bliain d’aois, agus a bhí ina chuairteoir rialta ar an mBlascaod uaidh sin amach go deireadh a shaoil. Sea, agus cá bhfágfainn Robin Flower, an Bláithín fhéin? agus ní call dom a rá, go raibh Gaeil freisin i measc na scoláirí cáiliúla a chaith a ndúthracht ag iarraidh cultúr agus teanga an Bhlascaoid a chur ó bhaol.
Saothar Pinn na nOileánach
Ba é an saothar ba thábhachtaí a dhein na cuairteoirí sin uilig, nó gur chuir siad ina luí ar Oileanáigh áirithe, gur chóir dóibhsean luí isteach ar a scéal fhéin a chur ar phár, ar mhaithe len iad a shábháil do na glúnta a bhí le teacht. Ba é toradh a bhí ar a n-iarrachtaí nó gur dhein Oileanáigh áirithe rud orthu, agus gur chuireadar sraith leabhar ar fáil don saol mór, leabhair a chuaigh i gcionn ar dhaoine ó cheann ceann na cruinne, leabhair ar nós ‘An tOileanach’ le Tomas O Criomhthain, ‘Fiche Bliain ag Fas’ le Muiris O Suilleabhain ‘Peig’ le Peig Sayers, agus tuilleadh ar an dtéad céanna sin.
Más uait seal a chaitheamh ag dul siar bóithrín na smaointe, agus seal a chaitheamh i gcomhluadar na ndaoine sin uilig atá luaite agam thuas, níl le déanamh agat ach greim a fháil ar leabhar iontach, suimiúil, dea-thaighdithe seo, le Robert Kanigel agus e a léamh ar do chaothúlacht. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú taitneamh as.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
( I mBeal an Phobail this week recalls the Eucharistic Congress Year of 1932 )
A Nation re-awakening
I still remember the year 1932. Our State was still in its infancy. There was a magic stirring in the atmosphere, and a new spring in the step of the nation. At that time, I lived in the magic land of Erris in West Mayo. One couldn’t but notice at that time the intoxication of freedom still stirring in the heart of the community. Dont imagine now that our people were on the pig’s back, at that time, we were still a long distance from that Utopian land, as many of our people still lived from hand to mouth, and hungry want walked with the people, but there was hope in their hearts and they really felt that, at last, Winter had truly passed.
I still remember the election of that fateful year. We youngsters enjoyed the excitement of the election, with its speeches from the candidates outside Binghamstown \\\\church gates, every Sunday, as we made our way slowly towards Election Day. I remember the odd car decorated with coloured baloons making it’s way slowly over our rutted Erris roads, scattering coloured propaganda leaflets as they went. Yes, without a doubt it was an exciting time to be young and carefree, and not having any idea of the depth of the problems that grown-ups wrestled with at that time in the hungry thirties, but for us youngsters who yearned for fun and excitement, it was all good exciting fun.
At school, our teacher, a Miss Quinn, tried her very best to impress on us the great solemnity of the occasion, and she took us on visits to Binghamstown Church, where she explained to us the importance of the celebration of the Eucharistic Congress which we was taking place here in Ireland, at that particular time, because it happened to be the fifteenth centenary of the coming of Christianity to Ireland, as it was taken to us by our national patron, Saint Patrick, in the year of 432 AD. She told us too, that a like celebration would not happen again until the year 2032, a time when she felt none of us would be able to join in those celebrations, except, perhaps, a few of us youngsters, who might perhaps survive until that far away year.
I recall too, that at that time, our parish priest told his congregation that they should get two flags, the National flag, and the Papal flag, and fly them from the chimneys of their houses to show that they were taking part in the historic celebration. Yes, and they took his advice too, and didnt our village of thatched, cosy, whitewashed, houses look gallant and exciting as it sailed, as they looked like a naval squadron, sailing before a following wind, with all flags proudly flying.
These were some of the thoughts that rushed into the kitchen of my memory recently, when I read that we would hold the next Eucharistic Congress here in Ireland in the year 2012. It was then that I understood that Miss Quinn was mistaken when she told us that the next such Celebration would be held here in the year 2032. And some of the little people of 1932 would indeed be able to celebrate our next Eucharistic Congress!
Gaeilge 
English