le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
5u Deireadh Fomhair 2004.
.
A r n a M i s i n 1 9 .
**************************
……After the Flash Flood……
Sa ghála (instalment) deiridh, agus mé ag cur síos ar eachtraí an lae úd, an 26 Lúnasa, 2003, is cuimhin libh, an chaoi ar éirigh linn na cosa a bhreith linn as baile Julien, nuair a tharla go raibh muid amuigh le linn díle fearthainne, nó, “flash flood”, mar a thugthar ar a leithéid, sa taobh sin tíre. Bhuel, ar ár mbealach ar ais abhaile, an tráthnóna sin, nuair a ghlan an spéir arís, agus nuair a cheapfá nach bhféadfadh spéir chomh glan, braon báistí a scaoileadh anuas ar éinne riamh arís! Chuamar thar Loch álainn Cuyamaca, loch ata suite i gCuyamaca Rancho State Park, áit a gcaitheann roinnt mhaith daoine seal saoire, ag campáil, mar bheadh sé deacair dúiche níos áille do chaitheamh aimsire dá leithéid, a fháil, áit ar bith. Píosa eile chun tosaigh ansin, agus tháinig muid ar “Chaomhnú Indiach,” (Indian Reservation) Caomhnú na Viejas (Fuaimnigh….Bhí.. é.. theas). Agus bí ag caint ar “Chaomhnú”! mar bheadh sé deacair baile agus foirgintí chomh hálainn, a fháil i do shiúl lae. Anois, bhí an Caomhnú seo tamall isteach ón mbóthar, ach ó tharla gur theastaigh sos uainne, le teacht chugainn fhéin arís i ndiaidh na díleann, shocraíomar ar scathamh a chaitheamh sa Chaomhnú seo.
On the Reservation .
Níorbh ionann an Caomhnú seo agus Caomhnuithe Indiacha eile a chonaiceamar, áit nach mbeadh fáilte roimh dhuine geal, nó bhí fógraí sa timpeall anseo, ag iarraidh ar an taistealaí, geal nó gorm, buaileadh isteach chucu.
Tuige an raibh siad chomh fáilteach sin, sa chás áirithe seo, an ea?
Bhuel, nach bhfuil Ionad ollmhór Siopadóireachta, agus Ionad fairsing Cearrbhachais, tógtha acu, i lár an Chaomhnaithe, sea, agus chomh maith le sin, tá tithe bia, le cúl a chur ar ocras agus tart na gcuairteoirí, le fáil go flúirseach ann. Féach mar a chuirtear é, sa bhfógra glic úd, atá acu leis an gcuairteoir a mhealladh isteach chucu…..
Come for the food, stay for the chips.
Déanann na hIonaid chéanna sin carn airgid don treibh, chuile bhliain, sa chaoi go mbronntar sparán teann ar chuile bhall den treibh chéanna sin in aghaidh na bliana, agus gan orthu faic na fríde a dhéanamh len é a shaothrú.
Ach, b’fhéidir go ndéarfadh duine, nach bhfuil an cearrbhachas dleathach i Stát Chalafóirnia, agus tuige mar sin a gceadaítear é i gCaomhnú úd na Viejas?
Gambling permitted .
Is í cúis go gceadaítear é sa Chaomhnú sin, nó nach ritheann dlí an Stáit taobh istigh de theorainneacha an Chaomhnaithe, agus sa tslí sin, tá de chead ag ceannairí na Treibhe sin cearrbhachas a cheadú, taobh istigh dá gCaomhnú fhéin.
Agus an ndéanann aon Treibh eile an cleas céanna a dhéanamh ina dtailte siúd?
Bí cinnte go ndéanann, agus sa tslí sin, saothraíonn na hIndiaigh seo na milliúin Dollar, in aghaidh na bliana, ag freastal ar an bhfonn millteach chun cearrbhachais, a chránn an fear geal. Tá roinnt mhaith treibheanna anois a bhfuil Ionad Cearrbhachais i mbun oibre acu, le hairgead a chur ar fáil do bhaill an Chaomhnaithe. Agus ní hé sin amháin é, ach cuireann siad cuid áirithe dá dteacht isteach ar leataobh, len é sin a roinnt ar aon treibh nach bhfuil Ionad Cearrbhachais dá gcuid fhéin acu. Sea, mh’anam, ar deireadh thiar, tá ar chumas na bhfear rua, an dubh a chur ina gheal ar an bhfear bán, tar éis na robála go léir sin a dheineadh orthusan, anuas tríd na blianta fada úd, nuair a d’éirigh leis na fir gheala saibhreas na nIndiach a mhealladh uathu, ar chupla coirnín gloine!
Thainig a la !
Sea mh’anam, tháinig a lá! Ní call dom a rá, gur Ionad ollmhór Siopadóireachta atá tógtha acu anseo. Féach mar a chuirtear sa phoiblíocht é….
“Designed after an authentic Native American village, and nestled among acres of lush landscaping, natural water features, and massive rock formations. The Viejas Outlet Center is truly a one-of-a-kind, open-air shopping, dining and entertainment complex”…….
“Let the kids laugh and play in our interactive water fountain”…..
“The fun starts just a half-hour east of San Diego.”
Sea, mh’anam, nach fada ón Tepee, agus ó na comharthaí toite a tháinig na Viejas, le tamall de bhlianta anuas, agus nach n-aontófá liom, go raibh a leithéid tuillte, agus tuillte go maith acu, tar éis ar fhulaing siadsan, anuas trí na blianta.
The Water Court Won .
Caithfidh mé a admháil, go ndeachaigh an Chúirt Uisce i bhfeidhm go mór orm fhéin. Bhí an chúirt chéanna sin suite i lár baill, agus spás ollmhór fágtha lom, do pháistí ag imirt a gcuid cleas, agus istigh sa phlás fairsing spóirt sin, bhí scairdeáin uisce scaipthe go flúirseach, agus páistí ag rith timpeall, agus iad ag iarraidh na scairdeáin chéanna sin a sheachaint, ach ansin, de réir mar ba mhian leo, d’fhéadfadh siad scairdeáin áirithe a chur ag stealladh, nó a mhúchadh, agus an screadach agus an spraoi a bhí ag an aos óg istigh ansin, i mbun a gcluichí! Bhainfeadh sé blianta díot.
Viejas versus Vegas
Agus céard faoin gcearrbhachas, an ea?
Bhuel, deirtear go bhfuil na hIonaid Chearrbhachais i mbun oibre ansin ceithre huaire fichead, in aghaidh an lae, agus iad ag dul in iomaíocht le Las Vegas fhéin, nó in áit an turas fada a dhéanamh suas go Las Vegas, le seal a chaitheamh i mbun an chearrbhachais chéanna sin, is féidir le cearrbhaigh San Diego agus na dúiche timpeall, teacht amach go hIonad Cearrbhachais Viejas, lena gcuid airgid a chailliúint ansin, ar a sáimhín só, in áit dul suas go Las Vegas, agus na huaireanta fada a chaitheamh ag tiomáint, leis an ngnó céanna sin a dhéanamh. Féach mar a chuirtear é, sa phoiblíocht a dhéanann an tIonad Cearrbhachais fhéin…
“Looking for a little bit of Vegas in Southern California? Well, your search ends and excitement begins just 30 minutes east of downtown San Diego. Viejas Casino is a stunning gaming facility with thrills to match any taste”…
What a Day !
Bhuel, sin agat cur síos ar a bhfuil le fáil, is le feiceáil, ag an gcuairteoir a bhuaileann isteach i gCaomhnú úd na Viejas, ar thaobh Saorbhealaigh a hOcht. Agus mar a mhínigh mé sa ghála deiridh, chuamar abhaile an tráthnóna sin trí San Diego, agus ó thuaidh linn ansin, ar Saorbhealach a Cúig ansin chomh fada le Cardiff by the Sea. Ba lá dár saol é, nó thaistil muid ó thuilte agus díle Julien, go dtí compórd agus sáimhe Viejas. Ní dhéanfaidh muid dearmad ar an lá sin go ceann i bhfad.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Leabhar spreagúil
.
American Youth……………………..Céadchló….2007
By
Phil Lamarche………………………………………..£12.99
.
.
De thimpiste a tháinig mé ar an leabhar seo, a chéaduair. Thíos i Leabharlann an Locha Bhuí a bhí mé, agus mé ag ransú liom trí na seilpeanna leabhar, féachaint an bhféadfainn teacht ar leabhar eicínt, a dhúiseodh aithinne na fiosrachta sa chroí istigh ionnam. D’oscail mé an leabhar seo, agus bhreathnaigh mé ar an leabhar úd, agus léigh mé brollach an leabhair úd eile, ach faic ní fhaca mé, a chorródh an croí istigh ionnam, ach ansin, de phlimp, chonaic mé an leabhar seo, a raibh clúdach spreagúil air, pictiúr láimhe a bhí deartha air, agus an chorr mhéar, agus an mhéar fhada, sínte amach, agus scríofa orthu siúd bhí…American Youth….Sea, agus os cionn na láimhe sin, ar an gclúdach, bhí, idir chomarthaí athluaite…
‘Gripping and memorable’
Colm Tóibín
Ba é a cheap mé i dtosach, nó go mba é Colm s’againne a scríobh an leabhar seo, agus ba mhó mo spéis ann dá bharr sin, ach ba ghearr gur thuig mé gurbh e a bhí i gceist, nó go raibh Colm tar éis an leabhar a léirmheas, agus tar éis an iomláin, bheartaigh mé triall a bhaint as an leabhar seo. Rinne mé a raibh le déanamh agam leis an leabhar a thabhairt abhaile liom, agus ar ball, nuair a fuair mé an deis chuige, thug mé faoin scéal a léamh.
I mbun Diabhlaíochta!
Osclaíonn an scéal le Teddy leClare, an príomhcharachtar, nó Theodore, mar a thugann daoine áirithe air, agus cara leis, Terry Duvall, agus iad amuigh leo fhéin, i mbun diabhlaíochta, nó chaitheadar buamaí peitril, féachaint céard a tharlódh. D’éirigh leo teacht saor ón ngábhadh sin, ach tugann an méid sin blas eicínt dúinn, ar a bhfuil idir chamáin ag an údar sa scéal seo. Ar ball, tagann comrádaithe eile le Teddy leClare isteach ar chuairt chuige, nó tá Teddy leis fhéin sa teach, agus ó tharla go raibh an-spéis ag athair Teddy i ngunnaí, bhí roinnt mhaith gunnaí timpeall an tí acu, agus theaspáin Teddy na gunnaí sin dá chairde, Bobby agus Kevin Dennison. Bhíodar ag útamáil leis na gunnaí céanna, agus cuir Teddy piléar isteach i gcraos ghunna acu. D’fhág sé na gasúir eile ag súgradh leis an ngunna, agus ba é toradh a bhí ar an eachtra sin nó gur scaoileadh an t-urchar sin, agus gur maraíodh duine de na deartháireacha. Bhí Bobby bocht sínte ar fhleasc a dhroma ar an urlár agus é gan aithne gan urlabhra. Ní gá a rá go raibh Teddy sáite go dtí na cluasa i dtrioblóid.
Strainséirí le díbirt
Ar ball, d’éirigh sé mór le buíon gasúr ina scoil, buíon antoisceach, a bhí eagraithe, le chuile iarracht a dhéanamh ar strainséirí a dhíbirt as an gcomharsanacht sin. George, ab ainm dá gceannaire. D’fhéadfadh sé tarlú go raibh tuistí na ngasúr sin páirteach i ngrúpaí antoisceacha, arbh fhuath leo, duine ar bith nach raibh sásta rómhar faoi mar a dhéanaidís fhéin é. Thit Teddy i ngrá le Colleen, an cailín, a raibh George ag siúl amach lei. Ar aon nós, bhí na gasúir seo sásta dul amach, faoi choim na hoíche, agus dochar a dhéanamh do shealús strainséirí ar bith, a raibh cónaí orthu ina measc. Anois, bíodh go raibh Teddy sásta taobhú leis an mbuíon seo, ar feadh scathaimh, ar deireadh thiar áfach, tuigeadh dó nárbh é an bealach ab fhearr é, nó ní bheadh de thoradh air, i ndeireadh thiar, ach fuath, trioblóid, agus foréigean. Sea, agus scar sé le Colleen, freisin.
Cora Crua an tSaoil
Mhol a mháthair do Teddy ráiteas bréagach a thabhairt do na póilíní, agus ghlac sé leis an gcomhairle sin ar feadh tamaill, ach i ndeireadh na dála, fuair sé a bhealach fhéin as an mbogach morálta ina raibh sé sáinnithe. D’inis sé an fhírinne do na póilíní, thréig sé an bhuíon antoisceach, agus tugann sé le fios dúinn, go raibh sé ag fáil an láimh in uachtar ar an gclaonadh do-bhuailte chun dochar a dhéanamh dó fhéin, a bhí a chrá le blianta. Sea, tá Teddy ag fás agus ag forbairt leis, agus bheadh dóchas ag duine, go n-éireodh leis teacht i dtír, mar dhuine maith meáite, morálta. Ar bhealach, is gnáth-ghasúr é Teddy, a dtagann cora crua an tsaoil sa mbealach air, agus an baol ann go dtreascródh siad é, ach ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, nó b’fhéidir gur de thimpiste é, ach dhealródh sé, go n-éiríonn leis na deacrachtaí sin uilig a shárú, agus teacht slán. Téann an t-údar ar oilithreacht trí aigne do-thuigthe, do-mhúnlaithe, do-fhorbartha, na hóige, agus é ag iarraidh ciall a bhaint as an earra céanna sin.
B’fhéidir go mbainfeá fhéin taitneamh as an scéal seo? Nó is leabhar é a théann i bhfeidhm ar an léitheoir, agus a fhanann mar iarsma spreagúil ar théip na cuimhne.
.
Peadar Bairéad
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
An Gasúr ab’ uaigní ar an Saol
(Oisín i ndiaidh na Féinne)
………………………………………………………………….
‘THE LONLIEST BOY IN THE WORLD’….…Céadchló…..2014
by
Gearóid Cheaist Ó Catháin with Patricia Ahern……€12.99
.
Guth úr ón mBlascaod Mór
Tá’s ag an saol, go bhfuil roinnt mhaith leabhar curtha ar fáil ag pobal an oileáin seo, cheana féin, ach seo ceann úr curtha ar fáil ag duine a rugadh ar an oileán fhéin, sa bhliain 1947, agus a bhí thart ar sé bliana d’aois nuair a thréig a mhuintir an Blascaod Mór, sa bhliain 1953. Mar sin fhéin, chaith sé sé bliana dá óige mar bhall de phobal an oileáin agus dá bhrí sin, bhí ar a chumas traidisiún agus cultúr phobal an oileáin, a ól isteach agus a chuid fhéin a dhéanamh de, go réidh nádúrtha, faoi mar a dhiúlfadh leanbh bainne na beatha óna mháthair. Sna ‘Cuimhní Cinn’ seo, cuireann Gearóid, le cabhair óna chomh-údar, Patricia Ahern, cuireann sé síos ar chúrsaí a shaoil fhéin agus ar an saol mór a bhí thart air, feadh a ré.
Faoi’n am ar rugadh é sa bhliain 1947, ní raibh leanbh ar bith eile á luascadh i gcliabhán ar an oileán. Bhí Gearóid fágtha ina Oisín i ndiaidh na Féinne, gan éinne dá chomhaois ar an mBlascaod le bheith ag déanamh spraoi leis, agus ba é a uncail an duine ab óige de na daoine a bhí fágtha ar an oileán, agus bhí seisean thart ar thriocha bliain d’aois ag an am, nó bhí pobal an Bhlascaoid laghdaithe go mór, faoin am sin, ag an imirce go Meiriceá agus ag daoine óga ag tréigean an oileáin, mar bhí teipthe ar an eacnamaíocht a thug slí bheatha do na hoileánaigh go dtí sin. Faoin am sin, bhí pobal an Bhlascaoid fágtha ar an mblár folamh, gan aibhléis, gan dochtúir, gan sagart, gan scoil, gan eaglais, ach má bhí fhéin, deir Gearóid linn, go raibh óige iontach aige fhéin i measc na gcomharsan. Ach tuigeadh ag an am nach raibh an dara suí sa bhuaile ag na hoileánaigh ach an t-oilean a thréigean, agus tuigeadh do Ghearóid, go raibh fonn ar a mháthair an t-oileán a thréigean, nó bhí a mháthair ag smaoineamh ar scolaíocht a chur ar fáil dó, agus ní raibh scoil nó múinteoir le fáil ar an mBlascaod. Féach mar a chuireann sé sin ina leabhar…
”She was becoming more concerned about my schooling, as I was nearly six years of age. Making sure I got an education became her priority”.
Mar sin, nuair a bhí Gearóid thart ar sé bliana d’aois, d’fhág siad an tsean-áit ar an oileán agus thug siad Dún Chaoin orthu fhéin, áit ar fhás sé suas. Fuair sé a chuid Meánscolaíochta in Achadh Úr, i gContae Chill Chainnigh agus sa Daingean freisin.
I mBéarla a scríobhadh na Cuimhní Cinn seo
Tríd an leabhar seo, cuireann Gearóid síos ar an saol a chaitheadh daoine timpeall air ag an am, agus bíodh gur i mBéarla a scríobh sé a chuimhní cinn, ní locht ar bith air é sin, mar tugann sé le fios dúinn dán na mBlascaodach, a raibh orthu dul i ngleic le saol an Bhéarla, tar éis dóibh an t-oileán a thréigean. Ní hé seo an chéad leabhar a scríobh Blascaodaigh, agus iad ag cur síos go cruinn dúinn, ar shaol a bhí ag dul i léig os comhair a gcuid súl amach, saol nach bhfuil fáil air a thuilleadh, taobh amuigh de na leabhair iontacha sin. Smaoiníonn muid ar, ‘An tOileánach’, le Tomás Ó Criomhthain, ‘Peig’, le Peig Sayers, ‘Fiche Bliain ag Fás’, le Muiris Ó Súilleabháin agus tuilleadh. Ní bheidh ar ár gcumas dul chun an tobair sin go deo arís, mura n-éiríonn le Gearóid dul i mbun pinn arís, amach anseo. Ach cibé ar bith é, tá a dhualgas déanta, agus déanta go maith ag Gearóid, mar cuireann sé síos ar shaol a mhuintire, agus ar an dteangmháil a bhí acu leis an saol mór amuigh, agus na daoine cáiliúla a thug cuairt ar an oileán sin le blas an chultúir dúchais sin a fháil, sula leagfaí na hordóga air, nó faoi mar a chuir Tomás Ó Criomhthain go cruinn ceart é…”Ní bheidh ár leithéidí arís ann.”
Leor sin don bhabhta seo, nó tá mé cinnte go mbainfidh tú fhéin taitneamh as Cuimhní Cinn Ghearóid Cheaist Uí Chatháin.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Diagacht, Theology; cosmhuintir, the ordinary people; cillín, cell; rois piléar, a volley of shots; ar a gcoimeád, on the “run”; athadhlacadh, reinterment; ciapadh agus céasadh, torture and torment.
.
An tAthair Albert
.
.
Peadar Bairéad
Early Days
Rugadh an tAthair Bibby i Muine Bheag, sa bhliain 1877, ach ba i gCathair Chill Chainnigh a tógadh é, cóngarach do Mhainistir na gCaipisíneach, sa chathair sin, agus ba ansin a dhéanadh sé Aifreann a éisteacht go rialta. Cuireadh scolaíocht air i Scoil na mBráithre, sa Chathair Álainn, agus ar ball, chuaigh sé le sagartacht go Coláiste na gCaipisíneach, i mBaile an Róistigh, Contae Chorcaí, áit ar glacadh leis mar bhall den Ord sin, sa bhliain 1894. Oirníodh ina shagart é sa bhliain 1902, tar éis dó cáil a bhaint amach dó fhéin mar mhac léinn Ollscoile. Chaith sé seal ina Ollamh le Fealsúnacht, agus le Diagacht, agus mhúin sé na hÁbhair Naofa sin do baill a Oird fhéin. I rith an ama sin, casadh scoláire óg leis, An tAthair Doimnic, fear a d’fhan ina chara buan, agus ina chomrádaí dílis, ag an Athair Albert, i rith na mblianta cinniúnacha sin idir 1917 agus 1925. Ba shagart i measc sagart é an tAthair Albert, fear a chaith a dhúthracht i measc na mbocht, agus é ag iarraidh chuile chúnamh a d’fhéadfadh sé, a thabhairt dóibh. Bhí meas an domhain aige ar an nGaeilge, agus ba bhreá leis cuairt a thabhairt ar an nGaeltacht, le cainteoirí ó dhúchas a chlos ag spalpadh na teanga ab ansa leis. Choinnigh sé súil ghéar ar Éirí Amach na Cásca, sa bhliain 1916, agus thug faoi deara an sléacht a rinne sé ar an gcosmhuintir, ar na hÓglaigh, agus ar a muintir siúd.
During the “Rising”
Ar oíche an 3ú Bealtaine 1916, cuireadh scéala chuig Mainistir na gCaipisíneach i Church Street, go raibh baill den Ord ag teastáil, i bPríosún Chill Mhaighneáin, nó go rabhthas le hÓglaigh áirithe a scaoileadh ar maidin. Cuireadh an tAthair Albert agus an tAthair Augustine chun an Phríosúin, agus rinneadar freastal ar na hÓglaigh dhaortha ansin, Oíche Dhomhnaigh, an 7ú Bealtaine, 1916, fuarthas scéala eile i Church Street, go mbeadh an tAthair Albert agus an tAthair Augustine ag teastáil arís, i bpríosún Chill Mhaighneáin, an mhaidin dár gcionn, nó bhíothas le tuilleadh Óglaoch a scaoileadh. Chaith an tAthair Albert seal ag cabhrú leo siúd a bhí daortha. Ina dhiaidh sin, thug sé cuairt ar Sheán Heuston. Nuair a shroich sé cillín Sheáin, bhí an fear sin ag rá a phaidrín. Ní raibh ar a aire aige, an t-am sin, ach é fhéin a ullmhú mar ba chóir le dul i láthair a Shlánaitheora. Chaith an bheirt acu seal ansin ag paidreoireacht. Ar ball, tháinig saighdiúir Sasanach, le cur in iúl dóibh, to raibh an t-am tagtha. Amach leo. Rinneadh a raibh le déanamh. Shiúl an bheirt acu amach go láthair an scaoilte. Dúradh le Seán suí ar bhosca a bhí ansin sa chlós, agus scaoileadh rois mharfach piléar leis, rois a chuir lán stad lena théarma ar an saol seo. Chuaigh an tAthair Albert chuige agus chuir an Ola air láithreach.
After the “Rising”
Ní gá a rá go raibh na hÓglaigh fhéin, agus a muintir, buíoch do na Caipisínigh a rinne freastal chomh fial sin, orthu siúd a scaoileadh, i gclós Chill Mhaighneáin, i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, 1916. Agus nach bhfuil sé ina scéal i measc daoine áirithe, gur chuir James Connolly fios ar Father Aloysius, OFM Cap., agus gur dhúirt sé leis, gur theastaigh uaidh buaileadh leis mar shagart, nó go raibh scéalta cloiste aige faoin éacht a rinne idir shagairt agus mhná rialta le linn an Éirí Amach. Deirtear go ndearna sé a fhaoistin agus gur ghlac sé Comaoineach Naofa freisin, ar an ócáid. Nuair a bhí chuile shórt thart, agus an tÉirí Amach curtha faoi chois, níor dhein an tAthair Albert dearmad ar mhuintir na nÓglach a scaoileadh, agus ba é a nós cuairt a thabhairt orthu, go rialta.
Nuair a tharla Cogadh na Saoirse, idir na blianta 1917 agus 1921, lean an tAthair Albert ag friotháil ar phríosúnaigh Poblachtacha, i bpríosún, nó ar a gcoimeád dóibh. Ar ball, áfach, ghabh na Dúchrónaigh é fhéin agus a chara dhil, an tAthair Doimnic. Tógadh chun an Chaisleáin iad, mar ar deineadh iad a chiapadh agus a chéasadh.
Into Exile
Nuair a bhí ár Stát fhéin bunaithe anseo againn, chuir Údaráis an Oird an tAthair Albert go Meiriceá, i Meithemh na bliana 1924. N’fheadar cén fáth? Ach ar bhealach amháin, d’fhéadfá a rá go raibh toil Dé fhéin á léiriú dó sa deoraíocht chéanna sin, nó tharla go raibh áit faoi leith ag Naomh Úna i spioradáltacht agus i gcráifeacht an tsagairt chráifigh, Ghaelaigh seo, agus bhíodh pictiúr an Naoimh sin crochta i gcónaí ina chillín aige. Cuireadh i gceannas ar Mhisean Santa Ynez, i gCalafóirnia é, mar Phastor, agus nach bhfuil a fhios ag cách gurb ionann Úna agus Ynez, nó Agnes i mBéarla. Níor tugadh deis dó, i ndáiríre, mórán oibre a dhéanamh sa Mhisean cáiliúil céanna sin, nó faoi dheireadh na bliana sin 1924, bhuail taom trom tinnis é, agus cuireadh go hOspidéal Naomh Proinsias, i Santa Barbara é, mar a bhfuair sé bás i bhFeabhra na bliana 1925. Is dócha gurbh é mian a chroí é go gcuirfí a chorp faoin bhfód i dtír a dhúchais, ach chuile sheans nach raibh sin indéanta, ag an am, agus dá bharr sin, cuireadh i Reilg na SeanMhainistreach sin Santa Ynez é.
Home, at last
Ar feadh blianta ina dhiaidh sin, bhíothas ag iarraidh anseo go dtabharfaí a chorp abhaile go hÉirinn, maraon le corp a charad, an tAthair Doimnic, lena gcur i measc a mBráithre anseo, i gcré bheannaithe na tíre seo, ar thug siad grá a gcroí di. Ar deireadh thiar, deineadh sin, agus le toil na hEaglaise, le toil an Oird, agus le toil an Stáit s’againne, tógadh a gcoirp, faoi ghradam, abhaile go tír seo na hÉireann, ar an 13u Meitheamh 1958. Taobh amuigh de chathair Chorcaí, chuir Ard Mhéara Chorcaí agus Bardas na Cathrach sin Fáilte Oifigiúil rompu abhaile, agus ar an bhfód freisin an lá sin, bhí Ard Mhéara Átha Cliath, maraon le Méaraí Chill Chainnigh agus Luimní. Cuireadh i Reilg an Oird iad, i mBaile an Róistigh, i gContae Chorcaí. Bhí maithe agus móruaisle na tíre i láthair don athadhlacadh sin, le meas an náisiúin a chur in iúl, os ard, do bheirt laoch Éireannach a rinne a gcion fhéin le linn an Éirí Amach anseo, um Cháisc na bliana 1916.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
A r n a M i s i n . 11.
***********************
……What a Guesthouse !…..
Bhí Caislean Hearst sroichte againn, i ndeireadh na dála. Bhí na céimeanna iomadúla sin, a luaigh mé cheana, curtha dínn againn, agus muid ansin i bplás deas leibhéalta, os comhair ceann de Thithe na gCuairteoirí amach, áit a raibh radharc fíor-álainn againn ar dhúiche agus ar rainse San Simeon. Tar éis dúinn seal a chaitheamh ansin, ag breathnú ar an Neptune Pool, agus muid uilig faoi gheasa ag áilleacht chlasaiceach na timpeallachta agus na háite sin, tógadh muid ansin, le spléachadh a fháil ar cheann de na Tithe Cuairteoirí. Sna Tithe sin, a thug Hearst lóistín, agus bheith istigh, dá chuairteoirí agus dá aíonna, sé sin le rá, dóibh siúd ar thug seisean cuireadh chun an Chaisleáin dóibh, agus ag breathnú ar liosta na gcuairteoirí sin, b’ionann is bheith ag breathnú ar liosta maithe agus móruaisle na linne é. Níl dabht ar domhan, ach go raibh cuma agus blas an airgid ar chuile shórt sna Tithe Cuairteoirí (Guest Houses) céanna sin.
….Showers for all!…
“En Suite” curtha ar fáil do chuile aoi acu, ach san “En Suite” sin, ní raibh dabhach folctha curtha isteach aige i gceann ar bith acu, – ina n-ionad, – is amhlaidh a chuir sé cithfholcthaí isteach ina n-áit, rud a bheadh an-neamhchoitianta ar fad ag an am, agus dá chruthú sin, b’iomaí aoi a rinne a dhícheall, nó a dícheall, folcadh a tógail i gcupla orlach uisce, ar urlar an chithfholctha chéanna! Rud a thaitneodh go mór le Hearst fhéin, nó is cosúil gur le bob a bhualadh ar a aíoanna ardnósacha a chuir sé na cithfholcthaí (Showers) céanna sin isteach, a chéaduair.
Chun tosaigh linn ar ball, chuig an “Casa Grande” fhéin, nó an Teach Mór, sé sin, an Caisleán fhéin, bíodh nach bhfuil cuma caisleáin air, in aon chor, is cosúla é, ar bhealach, le Misean Santa Barbara, ná le caisleán ar bith! Is fiú tabhairt faoi deara anseo, go bhfuil 115 seomra sa Chaisleán dé-thúrach (twin-towered) álainn sin.
….Treasures, old and new….
Is beag nach mbainfeadh an saibhreas áilleachta agus ealaíona atá ar teaspaint don turasóir os comhair an Chaisleáin Draíochta sin, an anáil díot. Tá ansin, ceithre dhealbh de Sekbmet, bandia Éigipteach an chogaidh, agus is fiú cupla nóimeat a chaiathemh ag bbreathnú orthusan, nó is iad na seoda is ársa i gCaisleán Hearst ar fad iad, nó deirtear gur dealbhaíodh iad, idir na blianta 1350 agus 1220, Roimh Chríost!
I do sheasamh ansin, sa Plaza os comhair an Chaisleáin, agus tú ag breathnú in airde ar ghréas, agus ar dhearadh, an fhoirgnimh álainn sin, tthabharfá faoi deara an cúram cruinn ceart a deineadh den ornáidíocht, agus den mhaisiú ealaíonta i leagan amach aghaidh an chaisleáin chéanna sin. Arís, chuirfeadh ársacht na ndealbha a bhí sa timpeall siar ar do chosa deiridh thú. Ar ball, nuair a bhí muid sásta go raibh cuid eicínt den áilleacht sin taiscithe againn i gcófraí do-scriosta na cuimhne, threoraigh ár dtreoraithe isteach sa “Casa Grande” fhéin sinn.
….Talk about style!…
Bí ag caint ar shaibhreas, ar ársacht, ar áilleacht! Bhí sin le tabhairt faoi deara i ngach coirnéal. Bhí sé os do chionn inairde, thart ar chuile thaobh díot, agus ar an urlár thíos fút freisin. I gcás na n-urlár, bhí a mbunús clúdaithe le cairpéid, rugaí urláir, agus mataí, a bailíodh ó chuile choirnéal den domhan thiar agus den domhan thoir. Ba é an scéal céanna é i gcás na síleálacha (ceilings) os do chionn in airde, nó bailíodh cuid acu sin freisin ó Mhainisteacha agus ó Thithe Móra, cuma cá raibh siad suite, ach bheadh ort a admháil go raibh áilleacht thar na bearta ag baint lena mbunús. Dúradh linn, freisin, mura mbeadh ar chumas Hearst, síleáil áirithe a fháil do sheomra a n’oiriúnfhadh sí dó, ansin chuirfeadh sé saineolaithe (experts) i mbun oibre, le cóip ceart cruinn a dhéanamh de, nó b’in an cineál duine é.
…..Wall Coverings…..
I gcás na bhfallaí timpeall orainn, bhainfeadh a n-áilleacht an anáil díot, nó ar fhalla anseo, bheadh tíleanna áille ildaite, a deineadh go speisialta don bhfalla áirithe sin, agus ansiúd bheadh falla eile clúdaithe le tíleanna a tógadh isteach ón iasacht, toisc gur theasaigh a leithéid uathu, don ionad áirithe sin. Ach ba é an rud ba mhó a chuaigh i gcionn orm fhéin, nó méid agus uimhir na dtaipéisí (tapestries) áille, ildaite, ealaíonta, a bhí crochta ar fud an chaisleáin. Cuma cá raghfá, sa “Casa Grande”, bhí na fallaí clúdaithe le taipéisí ollmhóra de chuile chineál, agus chuile cheann acu, geall leis, ina thaipéis bhunaidh, Chuamar ó Halla go Halla sa Chaisleán ollmhór sin, agus de réir mar a chuamar ó cheann go ceann acu, b’amhlaidh a mhéadaigh ar ár n-ionadh, nó ní chreidfeá go bhféadfaí teacht ar an oireadh sin de shaibhreas sa saol mór ar fad, ach d’éirigh le William Randolph Hearst teacht orthu! Nó b’fhéidir gur chóra dhom a rá gur éirigh leis iad a bhailiú, nó a cheannacht, ó bhailitheoirí cáiliúla i gcathracha móra Mheiriceá, nó i Londain Shasana freisin.
Compulsive Collector .
Tuigeadh do lucht díolta seandachtaí, ar fud an domhain, go raibh an fear seo i Meiriceá, ar bhailitheoir éigeantach é, agus ní hé amháin go gceannaíodh sé a dtaitníodh leis, ach cheannaíodh sé na seandachtaí sin ar theist na mbailitheoirí cáiliúla i Londain, i Nua Eabhrac, nó i Los Angeles, nó in aon ionad eile, a raibh ainm na scile sin amuigh orthu. I ndáiríre, bhí na céadta agus na céadta earraí dá leithéid ceannaithe aige, sular tógadh Caisleán Hearst in aon chor, agus ba mhinic a Ailtire, Julia Morgan, ag cur ionaid faoi leith in áirithe do sheandachtaí speisialta. Nuair a smaoiníonn tú ar chúrsaí ar an mbealach sin, d’fhéadfá a rá gur tógadh an Caisleán uilig, sa chaoi go mbeadh dánlann ag William Randolph Hearst, le bheith istigh oiriúnach a chur ar fáil dá sheandachtaí ársa, stairiúla, áille. Nuair a chonaic mé fhéin an méid uafásach seoda, de chuile shórt, a bailíodh ó shibhialtachta na cruinne, ba é a rith liom i dtosach, nó go mba robálaí é Hearst, a d’úsáid a chuid airgid, le saibhreas ealaíona dá leithéid a bhailiú chuige, bíodh gur fhág sé tíortha eile i bhfad Éireann níos boichte, dá bharr, agus go mba chosúla le hionad folaigh ag robálaithe é an Caisleán seo ná le Dánlann dáiríreach (a real Art Gallery).
A Safe Haven.
Ach, nuair a bhreathnaíonn tú air ó thaobh eile, d’fhéadfá a rá, gur bhailigh sé seandachtaí agus earraí ealaíonta dá leithéid chuige, le hIarsmalann daingean sabhálta a chur ar fáil dóibh ansin ar Rainse San Simeon, sa chaoi go dtabharfaí cúram ceart dóibh, feasta, agus sa tslí sin, go gcoinneofaí slán sábhálta iad, do na glúnta a thiocfaidh inár ndiaidh, nó ní bhréag ar bith é a rá, gur chuid dílis d’oidhreacht an chine dhaonna iad. Sa tslí sin, ghlac mé leis, nár réabadh reilge (desecration), amach is amuigh, a bhí déanta ag William Randolph Hearst, ach go mba chineál caomhnnóra é, a chuaigh amach ansin, agus a cheannaigh seoda dhaoine eile, lena chaisleán fhéin a mhaisiú! Agus leis na seoda sin a chaomhnú, ag an am gcéanna, do na glúnta a bhí le teacht in ár ndiaidh.
Bí liom arís, an tseachtain seo chugainn, nuair a bheidh tuilleadh le rá agam faoi Hearst Castle.
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
.
Gaeilge 
English