le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Pól, a chara,
Seo thíos an píosa a chuir mé chugat a chéaduair. Súil agam go dtaitneoidh sé leat!
Beir Bua…ó…Peadar Bairéad.
.
.
Chuig
Eagarthóir Comhar
.
A Chara,
N’fheadar ar spéis leat piosa dá leithéid seo? Má thaitníonn sé leat, b’fhéidir go bhféadá ríomhscéal a chur chugam.
Beir Bua agus Beannacht
Peadar Bairéad
.
.
Scéal casta an Úill Mhóir
.
Peadar Bairéad
Let the Great World Spin………..ceadchló……….2009
le
Colum McCann…………………………………………€ 16.15
.
Saol an daonnaí i gcathair ollmhór Nua Eabhrac, agus an chaoi a gcastar na daoine ar a chéile i sochaí ilnáisiúnach dá leitheid, agus an chaoi, freisin, a fhítear ollsnáith ildualach as snáitheanna iomadúla daonna shochaí na cathrach céanna sin. Sin an gnó atá idir chamáin ag an údar, san úrscéal draíochta seo. Colum McCann a chuir an scéal i dtoll a chéile dúinn, agus caithfear a admháil, gur mór atá muid uilig faoi chomaoin aige as an leabhar cruthaíoch, spreagúil, lánteannasach, seo, a chumadh dúinn. Ní call dom a mhaíomh, gur Éireannach é Colum, fear a rugadh i mBaile Átha Cliath, sa bhliain 1965. B’ann a tógadh é freisin, agus chuaigh sé le hiriseoireacht leis an Irish Press, i dtosach báire. Ar ball, áfach, tar éis dó tamall a chaitheamh sna Stáit Aontaithe, agus tar éis dó seal a chaitheamh ag taisteal, chuaigh sé fhéin is a bhean chun cónaithe i Nua Eabhrac, mar a bhfuil cónaí air faoi láthair. Bhain sé roinnt duaiseanna amach lena chuid scríbhneoireachta, agus tá fáil ar a shaothar i thart ar thriocha teanga.
Téadchleasaí
Ach le filleadh ar “Let the Great World Spin”, caithfear suntas a thabhairt don chaoi a gcuireann sé tús lena scéal, le cur síos ar eachtra Philippe Petit, sa bhliain 1974, nuair a shiúl an téadchleasaí sin trasna, ar théad rite, ó cheann amháin de thúir an “World Trade Centre” go dtí an ceann eile………
“Those who saw him hushed. On Church Street. Liberty. Cortlandt. West Street. Fulton. Vesey. It was a silence that heard itself, awful and beautiful. Some thought at first that it must have been a trick of the light, something to do with the weather, an accident of shadowfall. Others figured it might be the perfect city joke….”
Céard déarfá faoi sin mar stíl?
Ach níorbh aon scéal grinn, nó “city joke,” a bhí i gceist sa tarlúint seo in aon chor, ach bhí duine thuas ansin, 110 stór os cionn leibhéal na sráide, agus é ar a bhealach ó cheann amháin de thúir an “World Trade Centre” go dtí an ceann eile, agus é ag déanamh a shlí trasna ar théad rite. Sea, bhí fear thuas ansin, ar a bhealach trasna, agus é thuas ansin idir an dá shaol.
Baineann an t-údar leas as an tarlúint seo lenár n-aire a dhíriú ar chathair Nua Eabhrac, agus sníonn sé an eachtra chéanna sin isteach is amach tríd an scéal ar fad, le haontas ait a bhronnadh ar scéalta díchosúla charachtair an úrscéil uilíoch seo.
Manach buile!
Téann sé ar aghaidh ansin, le scéalta na gcarachtar éagsúil a ríomh. Tosaíonn sé le le hÉireannach buile, Corrigan, ar chineál manaigh é, manach a bhfuil móideanna crábhaidh glactha aige, sea agus manach a dhéanann beart de réir a bhriathair. I Nua Eabhrac dó, caitheann sé a dhúthracht ag cabhrú le striapacha bochta na cathrach sin.
Ar ball, caitheann an t-údar tamall ag cur síos ar bhuíon máitheacha a thagann le chéile in árasán i “Park Avenue”, le seal a chaitheamh ag smaoineamh, agus ag caoineadh a muintir a cailleadh i gcogadh Viet Nam. Ar ball, cuireann an t-údar “Tillie” in aithne dhúinn, agus í ag saothrú a coda le striapachas, agus fiú nach dtógann sí a hiníon óg lei ar an ród céanna sin! Castar breitheamh orainn freisin, an fear a bhfuil air cúis an téadchleasaí a thriáil. Tuigtear dó fhéin go dtugann sé breith a raghadh sé dian ar Solomon fhéin é a shárú, bíodh gur Solomon a bhí ar an mBreitheamh céanna seo freisin! Ní gá a rá, gur bhain an t-údar úsáid as an mBreitheamh Soderberg, le ceangal a shníomh idir charachtair eile sa scéal. Ach, ní chuige sin atá mé, ach chuige seo. Bhí an Breitheamh seo chomh bródúil as a bhreith is a bheadh madra na gcúig gcos as a chos bhreise! Agus cén bhreith a thug an Solamh puncánach seo, an ea?
Pingin an Stór!
Bhuel, ghearr sé pingin an urlár ar ár dtéadchleasaí ildánach, agus ó tharla gur shiúl sé céad agus a deich n-urlár os cionn leibhéal na sráide, ghearr an Breitheamh Soderberg Dolar a deich air, mar fhíneál, agus lena chois sin, chuir sé iachall air seó eile, saor in aisce, a eagrú, sea, bheadh air siúl arís ar théad rite, ach an babhta seo, chaithfeadh sé an tsiúlóid dlite seo a dhéanamh i “Central Park”, le caitheamh aimsire a chur ar fáil don aos óg!
Sea, d’fhéadfá leanúint ar aghaidh ag cur síos ar eachtraí, agus ar charachtair éagsúla, an scéil seo, ach níl slí níos fearr leis an eolas sin uilig a bhailiú chugat fhéin ná an leabhar a fháil, is a léamh, ar do shuaimhneas.
An-leabhar, an-léamh, an-chumadóireacht. Ach, caithfidh mé a rá anois, go ndeachaigh an leabhar seo i gcionn go mór orm fhéin, agus gur bheag nár bhain cuid den scéal sin, deoir asam, nó dár liomsa, tá an scríbhneoireacht seo ag scríobadh beagáinín ró-chóngarach don chnámh, mar ar bhealach eicínt, d’éirigh leis an údar a scéal a shá isteach go smior na gcnámh ionam. Sea, féachann an t-údar seo isteach i gcroí na fírinne, agus na beatha, sa turas seo a thugann sé trí shochaí agus trí shaol anróiteach phobal an Úill Mhóir fhéin
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Foclóir
an t-eiteachas, refusal; Ag ligint orainn, pretending; Teach na Scoile, the schoolhouse; sna preaba tintrí, like lightning; bhí se fánach aige, he failed; trácht, traffic; fianaise, evidence; tranglam tráchta, traffic tangle; i ndeireadh na dála, at long last; fóinín póca, mobile phone; déanta na fírinne, to tell the truth.
.
Ceist
Tharla go raibh tú i láthair nuair a tharla timpiste bóthair. Déan cur síos ar a bhfaca tú ar an ócáid sin. Sa bhfreagairt duit dean cur sios ar ait na timpiste, ce ba chuis leis, agus cen toradh a bhi ar an eachtra sin?
.
.
Timpiste a chonaic mé
.
.
Ní dhéanfaidh mé dearmad go deo na ndeor ar an dtimpiste a chonaic mé, agus mé ar mo bhealach abhaile ó Scoil na mBráithre anseo i gCill Áirne, tráthnóna inné. Thíos ag Coirnéal an Bhúistéara, cóngarach do Theach na Scoile a bhí mé, nuair a tharla sé. Chonaic mé fhéin gluaisteán mór dubh ag gluaiseacht sna preaba tintrí amach Bóthar an Phiarsaigh, ach má chonaic, ní fhaca an Máire Ní Riain nó a comrádaí é, nó bhí an péire acu ag siúl leo go socair sásta trasna an bhóthair, díreach ag an am gcéanna sin.
Nuair a bhí sé ró-dhéanach, chonaic tiománaí an Jaguar mór dubh iad. Luigh sé ar na coscáin, ach bhí sé fánach aige, nó bhí sé ró-chóngarach do na girseacha ag an am. Phléasc scréach na hadhairce, agus sianaíl chaointeach na gcoscán, ciúnas marbhánta na maidine, agus d’éirigh scamall toite ó ruibéar dóite na mbonn. Chuala mé fhéin scread scannraithe, chluas-phléascach, na gcailíní, agus ag an nóiméad céanna beagnach, chonaic mé an péire acu á gcaitheamh in airde san aer, faoi mar ba bhréagáin éadaigh iad.
Stop an gluaisteán i ndeireadh na dála. Bhailigh slua daoine timpeall. Stopadh an trácht. Bhí fóinín póca ag duine den slua, agus cuireadh fios láithreach ar na gardaí agus ar an otharchárr. Ba ghearr go raibh carr na ngardaí ar an bhfód, agus ní raibh moill ar bith orthusan dul i mbun a gcuid oibre. Triúr acu a bhí ann. Chuaigh duine acu le haire a thabhairt don bheirt a gortaíodh, agus thosaigh an bheirt eile ag tógáil toisí ansin ar an mbóthar, agus ag bailiú fianaise ón lucht féachana.
Ag an bpointe sin, chualamar sianaíl ghéar, léanmhar, an otharchairr, ag teacht in ár dtreo le luas lasrach. Stop siad san áit a raibh an garda i mbun na ndaoine gortaithe. Beirt a bhí ar an otharcharr, agus geallaimse dhuit é, nár chuir siad aon am amú, ach iad ag brostú leo ar a míle dhícheall. Scrúdaigh siad an bheirt a bhí sínte, lag, ar thaobh an bhóthair, thug siad instealladh an duine dóibh, lena bpian a mhaolú, agus ba ghearr go raibh an bheirt chéanna sin ar bord an othair cháirr, agus iad ag gluaiseacht sna preaba, ar a mbealach go dtí Ospidéal an Chontae, i dTra Li, , sea, agus garda ar ghluaisrothar os a gcomhair amach, ag déanamh slí dóibh trí thranglam trachta an tráthnóna.
Cuireadh an Jaguar mór dubh isteach ar thaobh an bhóthair, agus nuair a bhí chuile shórt ag ionad na tionóisce socruithe ag na gardaí, thógadar tiománaí an ghluaisteáin duibh leo, i gcarr na ngardaí. Bhí ráfla ag dul sa timpeall, go raibh tiománaí an chairr dhuibh dallta le hól, agus imithe as a mheabhair le drugaí, ag an am gcéanna bhi ráfla eile adúirt nár leis an Jaguar in aon chor, ach gurbh amhlaidh a ghoid sé é i gcarrchlos lárchathrach, agus má bhí aon fhírinne sna ráflaí sin, chuile sheans nach mbeidh seisean ag tiomáint aon chairr go ceann tamaill mhaith arís, nó seans go gcaithfidh sé cupla bliain ag déanamh málaí poist don Stát, agus é faoi ghlas istigh i bpríosún Luimní.
Chuala mé, an tráthnóna sin, go dtiocfaidh na girseacha as, agus cé go raibh cosa duine acu briste, agus cé go raibh easnacha an chailín eile brúite, tuigeadh ag an am gcéanna, nach mbeidh clóic orthu, amach anseo, cé go mbeidh orthu tamall maith a chaitheamh sínte in Ospidéal an Chontae.
Mo chuidse de, tá súil agam, nach bhfeicfidh mé tionóise dá leithéid arís go deo na ndeor, nó déanata na fírinne, níl mé tagtha chugam fhéin fós, ach d’fheadfadh cursai a bheith i bhfad nios measa. Buíochas mór le Dia nach bhfuair éinne bás ar an ócáid, mar “níl luibh nó leigheas in aghaidh an bháis.”
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Buntaistí agus Míbhuntáistí Rialtas an Mhionlaigh
(Cineál nua Rialtais)
(This week we consider some of the achievements, and problems, of our Present Government.)
Bliain sa Diallait!
Nach fada an bhliain í, ó tugadh cumhacht na Dála don Rialtas s’againne? agus ní bréag ar bith é, a rá, gur chosúla le bliain reo-aoise í.
Tuige? adéarfadh duine, b’fhéidir.
Chuile thuige! nó ar an gcéad dul síos, breathnaigh ar an méid ama a thóg sé le Rialtas a roghnú! Táid ann adéarfadh, nár chóir a mhilleán sin a leagan ar na Teachtaí Dála fhéin.
Agus cé air ar chóir é a leagan, murab orthusan é, má sea?
Ar na vótóirí, a thabharfadh siad mar fhreagra ar an gceist sin, nó chuireadar an oiread sin dreamanna polaitíochta chun na Dála, nárbh éasca an gnó é rialtas a ghaibhniú as na dreamanna éagsúla sin.
Milleán á leagan
Go réidh anois! Ní hé mo thuairim gur chóir a mhilleán sin a leagan ar na vótóirí, nó chonacthas do mhadraí an bhaile fhéin, go mbeadh sé thar a bheith éasca Rialtas a chur i dtoll a chéile, dá mbeadh na Teachtaí réidh le loighic an toghcháin a chur i gcrích, mar bhí sé thar a bheith éasca móramh na Dála a fháil, dá mbeadh péire de na príomhpháirtithe sásta cur le chéile, ar mhaithe le leas an phobail a dhéanamh, agus toil na vótóirí a chur i gcrích, ach i ndeireadh na dála, d’éirigh leo Rialtas de chineál nua ar fad a chur i dtoll a chéile leis an tír seo a rialú go ceann cupla bliain nó trí. Leis an mbeart sin a chur i gcrích, thoiligh Fianna Fáil tacaíocht a thabhairt don Rialtas FineGaelach, ar chúinsí áirithe, agus thoiligh Fine Gael ansin Rialtas a ghaibhniú, as a mbaill fhéin, agus as baill ó mhionpháirtithe agus ó neamhspleáigh éagsúla eile.
Ciallmhar agus fadcheannach
D’fhéadfadh duine a rá freisin, go mba chiallmhar, agus go mba fhadcheannach, an socrú é sin, i gcás go mbeadh na Teachtaí toilteanach úsáid chiallmhar a bhaint as, ar mhaithe le leas an phobail, nó thabharfadh an leagan amach seo deis don Dáil úsáid a bhaint as scileanna, agus as tuiscint, bhaill iomlán na Dála, in ionad bheith ag brath ar bhaill an aon pháirtí amháin, nó ar bhaill Chomhrialtais. Faoi’n am seo áfach, tá deis againn anois breathnú ar thoradh na trialach seo, ar tugadh deis dó a chumas a léiriú do phobal na tíre seo, nó faoi’n am seo, tá bliain iomlán caite ag an Rialtas seo sa diallait. Ar éirigh leo leas an phobail a dhéanamh, agus é sin a dhéanamh níos críochnúla ná mar a dhéanfadh Rialtas an mhóraimh, nó Rialtas Aonpháirtí. Táid ann adéarfadh, nár dhein, nó go raibh an iomarca laincisí agus buairíní á gcur orthu. le go bhféadfaidís aon dul chun cinn ar fónamh a dhéanamh, nó dá molfadh an Rialtas a leithéid seo, nó a leithéid siúd a dhéanamh, bheadh daoine ansin len iad a ionsaí ar dheis is ar chlé, agus iad réidh, agus ullamh, vótáil i gcoinne cibé a bhí á moladh, agus sa tslí sin, bhí ar a gcumas fís an Rialtais a lot, is a mhilleadh, agus sa tslí sin freisin, cuireadh dris chasáin roimh an Rialtas, chuile bhabhta, rud a fhágann an Rialtas i mbealach a bhasctha, gan ar a chumas feidhmiú mar ba chóir do Rialtas feidhmiú.
Rialtas ar dóigh
Ar an dtaobh eile den scéal, táid ann a déarfadh, gur Rialtas ar dóigh atá againn faoi láthair, agus cibé tá á moilliú faoi láthair, nach bhfuil ann ach nach bhfuil cleachtadh faighte againn fós ar an gcineál seo Rialtais, agus nuair a thiocfaí isteach ar Rialtas an mhionlaigh, go n-oibreoidh sé go seoigh ar fad, ar fad, nó go mbeidh deis ag chuile dhream agus fiú ag an duine aonair fhéin, a ladar a chur sa scéal, agus sa tslí sin, go mbeadh chuile sheans ann, go dtiocfaí ar leagan amach a shásódh móramh na Dála, agus a bheadh inghlactha ag móramh an phobail freisin. I ndáiríre, dá ndéanfaí iarracht ar an gcineál seo Rialtais a oibriú i gceart, chuile sheans go mbeadh sé i bhfad níos daonlathaí ná an cineal Rialtais a bhíodh againn go nuige seo, nuair nach raibh aon deis ag an bhfreasúra a dtionchar a fhí isteach i muabhrat polaitíochta an Stáit s’againne.
Céard a cheapann tú fhéin faon na socruithe sin?
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
.
I m B é a l a n P h o b a i l
Peadar Bairéad
Jim Carew remembered
Tharla go raibh mé i Má Nuat, ón 24ú go dtí an 29ú Bealtaine, agus dá bharr sin, ní raibh ar mo chumas bheith i láthair ag tórramh nó ar shochraid seanchara liom, a cailleadh ar an Aoine, an 25ú Bealtaine 2007. Ni bhfuair mé amach go raibh Jim Carew básaithe go dtí gur léigh mé an drochscéal sa Kilkenny People, ar an gCéadaoin, an 30ú Meitheamh.
Ní chuile lá a chasfadh fear cosúil le Jim Carew leat, nó ba dhuine uasal é go smior na gcnámh. É carthannach, comharsanúil, cabhraitheach. Dáiríreach, nuair a bhí gá le dáiríreacht, ach taobh leis an dáiríreacht sin bhí féith fuascailteach an ghrinn ann freisin. Ba dhuine é Jim, a dtabharfaí aird ar a thuairim chuile lá riamh. Ní go minic a labhradh sé i lúb chruinnithe, ach nuair a dhéanadh, d’éistfí leis. Ní bréag ar bith a rá go n-aireoimid uainn é, sna laethe atá romhainn amach. Rinne Jim freastal ar Choláiste an Chroí Ró-Naofa, i mBéal an Átha Fhada, i gContae Mhaigh Eo, áit ar chaith mé fhéin seal freisin, rud a d’fhág ceangal caradais agus tuisceana eadrainn, le linn ár mblianta le chéile, i gColáiste Chiaráin.
A leader
Mar is eol do chách anois, chaith Jim a shaol gairmiúil, mar mhúinteoir, i gColáiste Chiaráin. Ní raibh mé fhéin ró-fhada i mbun oibre sa Choláiste céanna sin, nuair a tháinig Jim Carew isteach chugainn mar mhúinteoir, sa bhliain 1971, déarfainn. Fear breá, óg, ard, scafánta, a bhí ann, ag an am. É fuinniúil, fearúil, friothálach. Ba ghearr go raibh a thionchar chiúin le tabhairt faoi deara ó cheann ceann na scoile. Ar an bhFraincis a dhírigh sé a scileanna múinteoireachta, agus ní call dom a rá, gur éirigh go geal leis sa bhfiontar sin, ach le himeacht aimsire, d’éirigh le Jim a thionchar a leathadh i ngoirt eile múinteoireachta, agus ba ghearr go raibh sé ag traenáil fhoireann sacair an Choláiste, agus dá ndéarfainn é, níorbh aon ghobán é an Jim céanna i mbun na hoibre sin, agus bhain sé cáil amach dó fhéin freisin, mar imreoir, sna bólaí seo. Is iomaí uair freisin a sheol Jim buíon daltaí ó Choláiste Chiaráin go tíortha i bhfad i gcéin, fiú chomh fada ó bhaile leis an Rúis fhéin. Bhí sé ullamh i gcónaí teacht i gcabhair ar dhaltaí, nó ar mhúinteoirí, nuair a bheadh a chúnamh ag teastáil uathu.
Níor phíobaire an aon phoirt é Jim s’againne, ach oiread, nó chaith sé a dhúthracht freisin ag saothrú le Clubanna Chumann Lúthchleas Gael.
A Man of Many Skills
Chuir Jim ionadh orainn freisin lena scileanna mar thógálaí, nó nach ndeirtear linn gur dhein sé éacht i dtógáil a thí fhéin? Sea, b’ildánach an Críostaí é, agus mar dhuine a d’oibrigh taobh le taobh leis, thar achar maith blianta, is féidir liom a rá, go raibh meas thar na bearta agam air, mar chomhleacaí, mar chomrádaí, agus mar chara.
léirigh Coláiste Chiaráin an meas a bhí acu ar a n-iarmhúinteoir, nó bhí idir fhoireann agus scoláirí na scoile sin, i láthair i Ardeaglais Mhuire, anseo i gCill Chainnigh, len é a chur faoi bhrí na guí, agus chomh maith leo siúd, bhí ar an bhfód freisin, baill de na Cumainn éagsúla spóirt, a raibh sé bainteach leo, lena meas siúd a chur in iúl freisin. Chomhcheiliúir thart ar dháréag sagart Aifreann na Marbh, san Ardeaglais, maidin na sochraide, agus dáileadh an chré leis i Reilg Chiaráin, anseo sa Chathair Álainn, i ndiaidh an Aifrinn chéanna sin.
Is oth linn uilig bris a mhuintire, nó is mór an chaill orthu a bhás agus é fós ina fhear óg. Ba mhaith liom ár gcomhbhrón a chur in iúl dá bhean, dá chlann, dá chairde agus dá ghaolta.
Solas na soilse dá anam uasal, agus áit ag Bord an Tiarna, go raibh aige anois agus i dtólamh.
Farewell
Slán go Fóill
.
Aniar aduaidh, gan trua,
Sea d’éalaigh an bás, gan trup,
Gur sciob sé uainne ár gcara
Is d’fhág muid buartha gan sos.
.
Mothóimid uainn thú, a chara,
Do ghreann, do spórt, is do chiall,
B’fhearúil, Críostaí, do dhearcadh,
Gan fuath, gan fearg, gan fíoch.
.
.
Mar lia os do leacht mo dhánsa,
Ag scaoileadh do sceoil do chách,
Ag buanú do chuimhne id dhúthaigh,
Is ag ceiliúradh do rath agus d’ágh.
.
Anois is d’oilithreacht déanta,
Is fóda na bhFlaitheas geal fút,
Go raibh solas na soilse dod’ stiúradh
I gcomhluadar naomh agus sua.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
St Jude’s,
Bóthar Phort Láirge,
Cill Chainnigh.
11ú Nollaig 2015.
.
A Phádraig, a chara,
Tá mé an-bhuíoch díot as do chárta, a fuair mé inné. Agus ó tharla nach mbíonn fonn ar mo mhéaranna mórán scríbhneoireachta a dhéanamh na laethe seo, tá orm an ríomhaire seo a úsáid ina n-áit. Tá súil agam go maithfidh dhom é, Feicim gur chas tú ar Úna Ní Ghabhláin i gCaisleán an Bharraigh, agus ní call dom a rá, go bhfuil togha na Gaeilge ag Úna, agus ní hé sin amháin é, ach bíonn fonn uirthi freisin an Ghaelige sin a úsáid. Feicim go raibh sibh ag trácht ar Riocard Bairéad, an file, tharla go ndeirtear go raibh gaol eadrainn, ar thaobh mo mháthar, nó ba Bhairéadach a máthair siúd, Bairéadach as an mBearaic, baile beag ar imeall Chuan Oiligh.
Tá mé an-bhuíoch díot as do chuireadh le cuairt a thabhairt oraibh i Mala Raithní, agus b’fhéidir am eicínt, amach anseo, go mbeadh ar mo chumas glacadh leis. Thugamar cuairt ar Mhaigh Eo an Samhradh seo caite. Bhíomar i mBéal an Átha le mo Nóchadú breithlá a cheiliúradh!!! Bhain mé an-taitneamh as an ócáid. Tá ag éirí go breá linn anseo, i gCill Chainnigh. Dúirt Patricia, mo bhean, liom, bheith cinnte, go ndéarfainn leat go raibh sí ag cur do thuairisce, agus le críoch a chur le seo, ba bhreá linn beirt, Nollaig shona agus athbhliain faoi shéan is faoi mhaise a ghuí ort fhéin is ar do chúram.
Ádh mór ort, anois agus i dtólamh,
ó
do chara
Peadar Bairéad
…………………………………………………………………………………
Gaeilge 
English