le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Cloch ar a Charn
Peadar Bairéad
Mothóimid uainn é
Tháinig mé fhéin go Cill Chainnigh a chéaduair tar éis dom a bheith ceaptha mar mhúinteoir i gColáiste Chiaráin, sa bhliain 1966, agus b’in mar a tharla gur chuir mé aithne i dtosach ar an Athair Tommy Maher, faoi mar a bhí sé an tráth sin, agus bíodh gur chuir mé suim agus dhá shuim, sna cluichí náisiúnta roimhe sin, b’fhada ó chamáin agus ó shliotair a rugadh agus a tógadh mé fhéin in Iorras thiar, ach ba ghearr i gColáiste Chiaráin mé go raibh mé faoi gheasa ag scil agus ag luas na hiománaíochta, agus bíodh go raibh orm tosú arís i mbun mo cheirde, agus cé go raibh orm aithne a chur ar idir mhúinteoirí agus dhaltaí, ní fhéadfainn éaló ó dhraíocht, nó ó gheasa an chamáin, a bhí le mothú chuile áit thart orm, ag an am.
Ceapadh an tAthair Tommy mar mhúinteoir sa Choláiste, sa bhliain 1953, tar éis dó seal a chaitheamh ag obair in Ard-deoise Átha Cliath tar éis a oirnithe, sa bhliain 1948, ach chomh maith le sin, ba é a d’adhain tine an ghrá don iomáint imeasc daonra an Choláiste ag an am gcéanna. Dá chomhartha sin, d’éirigh le foireann iomána an Choláiste Corn an Chrócaigh a bhuachan, sa bhliain 1957, agus arís sa bhliain 1959. D’éirigh leo freisin é a bhuachan roinnt blianta eile idir sin agus an bhliain 1983, nuair a d’fhág draoi an chamáin fhéin an Coláiste le post nua mar shagart paráiste a ghlacadh i Muileann a’ Bhata. Ní gá a lua anseo, an bhaint a bhí aige le Foireann Sinsir Chill Chainnigh, mar ar fheidhmigh sé mar thraenálaí foirne ar feadh bliain is fiche, nó tá fhios ag madraí an bhaile fhéin, – gan cait an bhaile a lua in aon chor,- faoina éachtaí sa ghort céanna sin.
Dualgas Ghiolla na mBróg
Bhí ard-mheas ar an Athair Tommy mar mhúinteoir matamaitice, mar déan, agus mar uachtarán i gColáiste Chiaráin, ach dá éagmais sin ar fad, níor dhuine ardnósach é in aon chor, agus le linn a shaorama, chuile sheans go bhfeicfeá é i mbun poistíneachta eicínt. Is cuimhin liom ócáid amháin, tar éis dom a bheith ceaptha mar Leas–ardmháistir, gur chuir mé ceist air faoi dhualgaisí a phoist. Ba é adúirt sé nó rud ar bith a fhágfai gan déanamh, a dhéanamh. Ba ansin a thuig mé meon agus cleachtadh an uachtaráin fhéin, sé sin, gnó ar bith a fágadh gan déanamh, a dhéanamh. B’in é dualgas an ‘Boots’ i dTeach Aíochta! Ní raibh éirí in airde ar bith ag baint le Tommy, faoi mar a thugtaí air coitianta, nó ba dhuine umhal, cráifeach, comharsanúil é chuile lá riamh. Mothóimid uilig uainn é sna bólaí seo, mar dhuine, mar chríostaí umhal, mar iománaí oilte, cliste, agus mar Chill-Chainneach dílis, agus ar deireadh thiar, mar shagart cráifeach, ar bronnadh an teideal measa úd, Monsignor, air. Mairfidh a chuimhne lá is fuide anonn; a mhiongháire ciúin, cuthaileach; a ghaelachas; a thuiscint ar scileanna agus ar ealaíona na hiománaíochta; agus níos iontaí fós, a fhlaithiúlacht i múineadh, agus i roinnt, na scileanna céanna sin orthu siúd ar suim leo forbairt agus saothrú na slite ab fhearr le caighdeán na himeartha a chur chun tosaigh.
Chomh fada is a bhain sé liom fhéin, ba dhuine cairdiúil, carthannach, comharsanúil, é an tAthair Tommy, fear a raibh meas agus omós tuillte go maith aige, i gcéin is i gcóngar, trína dhúthracht, trína dháiríreacht, agus trína dhílseacht.
Áit ag bord an Tiarna go raibh agat a Mhonsignor, anois agus feasta.
****************************
Caoineadh an Mhonsignor
.
An Monsignor uasal ‘nois sínte,
Is ní fheicfear a leithéid go luath,
Nó thuig sé cluiche Chúchulainn,
Is mhúin sé a chleasa dá ghlúin.
.
Súil seabhaic a shúil ar an sliotar
Ag eitilt ó chamáin go cúl,
An t-imreoir lán scil’ agus glicis
Ag fáil bua ar a chéile, gan dua.
.
B’eisean a lúbfadh a chamáin,
Le sliotar a sheoladh go cruinn,
Ach rinneadh sagart den imreoir,
is fágadh Páirc a’ Bháire gan Laoch.
.
Ár slán leat a Athair na míne,
Nár laga an Rí thú go deo.
Solas na soilse dod’ anam,
Anois agus choíche faoi shó.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Craobh na hÉireann sa Pheil 2013
Peadar Bairéad
Iomarbhá lucht leanúna…….
Thíos i dTeach Ósta an Smugairle Róin ‘sea bhíomar, an oíche faoi dheireadh, mé fhéin, Séimí a’ Droichid, agus Mártan Shéamais, agus tar éis dúinn tamall a chaitheamh ag moladh na haimsire, rud nach dtarlaíonn go ró-mhinic! rinne mo bheirt leath-bhádóir comhbhrón liom fhéin as díomua Mhaigh Eo i gCraobh na hÉireann sa Pheil, rud a tharlaíonn go ró-mhinic, faraoir géar! dár liomsa.
“Tharlaíonn níos measa ná sin ar toinn”, arsa mé fhéin, ag gabháil buíochais leo, agus ”go maire na hÁthcliathaigh a nuacht, nó ba iad a bhuaigh Craobh na hÉireann sa Pheil, don bhliain reatha seo 2013.”
“Céard a tharla in aon chor d’fhoireann Mhaigh Eo, foireann a chruthaigh chomh sciliúil, cleachtaithe, sin sa pheil, le cupla bliain anuas anois?” arsa Mártan Shéamais. Nár bhuaigh siad rompu agus ina ndiaidh go dtí sin i mbliana?
“Bhail”, arsa Séimí a’ Droichid, níor deineadh iad a robáil sa Chraobhchluiche sin, cé go gceapfainn fhéin go raibh moltóir an lae úd, ag taobhú leo.”
Sa Chéad Leath
“Fan ort nóiméad anois” arsa Mártan Shéamais, “Nach bhfaca chuile dhuine an chaoi ar imir foireann Mhaigh Eo sa chéad leath den chluiche sin. B’iad a sciob an chraobh imeartha leo, sa leath sin, agus léirigh Clár na Scór sin freisin, ach ba scéal eile ar fad é sa dara leath. D’athraigh na hÁthcliathaigh a stíl imeartha, agus d’éirigh leo stop a chur le rás Mhaigh Eo, trí mhódhanna imeartha Rugbaí a úsáid le stop a chur le himreoirí Mhaigh Eo teacht i raon scórála dá mbáire.”
Caithfidh gur ar chluiche eile ar fad ar a bhí tusa ag faire” a Mhártain, arsa Séimí a’ Droichid, “nó nár léir don dall fhéin go raibh an moltóir ar thaobh Mhaigh Eo, sa dara leath sin, agus é ar a dhícheall le deiseanna scórála a chur ar fáil dóibh, chuile bhabhta. Modhanna Rugbaí! adeir tú! Ní féidir gur i ndáiríre atá tú? Chaill Maigh Eo an cluiche sin toisc nach raibh ar a gcumas coinneáil suas le gaiscigh Átha Cliath. Nár thug chuile dhuine faoi deara, go raibh cic saor i ndiaidh chic saor á thabhairt ag an moltóir d’fhoireann Mhaigh Eo, le deiseanna scórála a thabhairt dóibh.”
Deiseanna Scórála
“Go dtuga Dia ciall dhuit, a Shéimí na mbréag! nó déarfainn gur chóir dhuit smaoineamh ar chuairt a thabhairt, gan aon ró-mhoill, ar na ‘Specsavers’ úd a mbíonn chuile dhuine ag caint fúthu, na laethe seo! Aontaím leat áfach, gur thug an moltóir cic saor i ndiaidh chic saor d’fhoireann Mhaigh Eo, ach thug sé na ciceanna saora sin dóibh, toisc go raibh na hÁthchliathaigh ag déanamh calaois i ndiaidh calaoise orthu, le stop a chur lena rás, lena scileanna, agus lena ndúthracht imeartha. Theip orthu scóráil toisc gur deineadh bunús na gcalaoisí sin ró-fhada amach ón gcúl len iad a iompó ina scóranna.”
“Fan oraibh anois nóiméad amháin” arsa mise, agus mé ag cur isteach orthu beirt agus a gcuid argóna.”Tá an cluiche sin thart, níor maraíodh éinne sa chluiche sin, agus, chomh luath is a bhí an cluiche thart, bhí sé thart, agus bíodh gur Maigh Eoach mise, glacaim go huile le breitheanna an mholtóra. ‘Fair Play’ do na hÁthcliathaigh. Rinneadar an beart ar an lá spriocailte, agus go maire siad a mbua, ach, faoi mar adúirt leantóirí na Mí liomsa, dhá bhliain is seasca ó shoin, ar an Long Stand i bPáirc an Chrócaigh, tá mé ag súil go dtabharfaidh siad aire na haire don Chorn, idir seo agus Meán Fómhair na bliana seo chugainn, nó beidh foireann eicínt eile chucu ansin, leis an gCorn sin a thabhairt abhaile leosan.”
Bhail, chuir sin an gobán im’ bheirt chara. agus b’in críoch leis an argóint agus d’fhág mo bheirt leathbhadóir slán agam go gairid ina dhiaidh sin……….
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Dá mbeinnse ’mo sheasamh i gceartlár mo dhaoine….4
(Saoire Thiar Thart)
Tréad Cuimhní
Tar éis dúinn spórt agus taitneamh a bhaint as na laethe a chaitheamar thiar, i ndeireadh na dála, tháinig an lá le slán a fhágail ag an ‘Manor Hotel Ballina’, agus le filleadh abhaile athuair. Ní gá a rá, go raibh an dúiche thoir ag glaoch abhaile orainn, agus caithfear a rá, go raibh fonn ar chuile dhuine againn an glaoch sin a fhreagairt, ach ag an am gcéanna, ní hionann sin is a rá, nach mbeadh cumha orainn uilig, i ndiaidh an Iarthair Fhiáin. Ní dhéanfadh muid dearmad go luath ar a bhfacamar, nó ar ar chualamar, le linn na laethe breátha a chaitheamar thiar. Cé dhéanfadh dearmad ar an lá breá, gréine úd a chaitheamar thart ar Lissadell, i gContae suaimhneach Shligigh, nó ar an lá iontach sin a chaitheamar ag guairdeall thart in Iorras na nIontas, agus muid ag baint taitneamh as a raibh le feiceáil againn thiar ansin i ndúiche mo mhuintire, – an talamh, an tír, na farraigí fiáine thart ar chosta na Leithinse, agus na hoileáin draíochta úd ina luí mar bhraisléad thart ar chósta na dúiche áille sin. Ach, mar adeir an seanfhocal, ‘Más fada an lá, tiocfaidh an tráthnóna’ agus ba é an scéal céanna againne anois é, agus chaithfeadh muid filleadh ar ár ndúiche fhéin, ar deireadh thiar.
Soir a chuamar
Bhíomar inár suí go breá luath an mhaidin deiridh sin, agus tar éis dúinn chuile ullmhúchán a dhéanamh don turas fada soir, chaitheamar bricfeasta ríoga, i mBialann fial, flaithiúil, an Manor Hotel, mar ar roinneadh gan dochma, gan ghorta orainn, fad a bhíomar ag cur fúinn faoi dhíon fáilteach an Ostáin nua-aoisigh, sin. Bhailíomar ár gcip is ár meanaithe, agus go haiféileach, agus go brónach, líonamar isteach sa charr arís. Fad is a bhíomar ansin ar ár marana, dúirt duine eicínt nárbh olc an smaoineamh é cuairt a thabhairt ar an ‘Beleek Castle Hotel’, amuigh ar imeall an bhaile,, roimh dhul abhaile dúinn. Níor chuir einne i gcoinne na comhairle sin agus bíodh gur chaith mé fhéin seacht mbliana i mo mhúinteoir i gColáiste Mhuireadhaigh, i mBéal an Atha, i gcaogaidí na haoise seo caite, caithfidh mé a admháil, nár thug mé cuairt riamh ar an ionad stairiúil sin, nó thart ar an am sin, ba Ospidéal é an Caisleán céanna sin in iarrachtaí na tíre seo an lámh in uachtar a fháil ar an Eitinn.
D’fhágamar an Manor Hotel Ballina inár ndiaidh, agus thugamar aghaidh ar an Belleek Castle Hotel, ar imeall an bhaile sin. Tá Belleek Castle Hotel píosa amach ón mbaile mór fhéin, ach i ndeireadh na dála, fuairemar radharc ar an bhfoirgneamh stairiúil fhéin, agus ba bheag nár bhain sé radharc na súl dínn, nó sheas sé ansin go ríoga, státúil, agus faichí áille, glan-bhearrtha, os a chomhair amach, agus timpeall air. Níor leasainm ar bith caisleán ríoga a bhaisteadh air. Tógadh an caisleán úd Bhelleek idir 1825 agus 1831, agus tógadh é ar shuíomh mhainistreach mheánaoiseach, ceann de na ceithre mhainistir a suíodh ar bhruach thiar na Muaidhe, fadó. Ba é Sir Arthur Francis Knox-Gore, a shocraigh ar a fhoirgneamh a thógáil ar an suíomh sin, agus thaitin a chuma meánaoiseach le daoine, sa ré sin. Mhair muintir Knox-Gore sa Mhanor House sin go dtí daichaidí na haoise seo caite.
Deisiú agus athnuachan
Bhí drochbhail ar an gCaisleán faoin mbliain 1961 nuair a fuair Marshall Doran, mairnealach trádála, seilbh ar an áit, agus chaith sé seal á athnuachan, agus á dheisiú, go dtí gur oscail sé mar Óstán é, sa bhliain 1970, agus is é mac Marshall atá i mbun an Chaisleáin, faoi láthair, le cabhair ó Ms. Maya Nikolaeva. Bhí an-spéis ag Marshall fhéin i gcúrsaí mara, ach go hairithe, agus tá a chuma sin fós le léamh ar fheisteas agus ar throscán an Chaisleáin, agus chomh maith le sin, ba bhailitheoir airm agus seandachtaí é, sa chaoi gur iarsmalann neamhghnách é Belleek Castle, sa lá atá inniu fhéin ann. Chaithemar seal ag guairdeall timpeall, agus ag tabhairt chuile shórt faoi deara, ach i ndeireadh na dála, tuigeadh dúinn, go raibh sé in am againn an bóthar abhaile a bhuaileadh, agus d’fhágamar slán ag ‘Belleek Castle Hotel’ ar bhruacha maorga na Muaidhe, agus le Béal an Átha freisin, ach gheallamar filleadh ar an áit arís, an bhliain seo chugainn, má fhágann Dia an tsláinte againn, agus, mar adeireadh lucht scéalaíochta fadó, ní haitristear ár n-imeachtaí gur bhuaileamar ceann ar scríbe i má mhéith Mha Nuat.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Déanfaidh an Cúlu Eacnamaíochta reatha seo maitheas don Tír.
.
Tugann muid faoi deara freisin, agus an Cúlú Eacnamaíochta seo ag réabadh tríd an tír ina loscadh sléibhe, go bhfuil praghas an Pheitril imithe tríd an díon, cheana féin. Anois, mar adeir an seanfhocal… an rud is measa le duine ná a bhás, ní fheadar sé nach é lár a leasa é…Mar an gceanna le ardú praghas seo an Pheitril, mar cuirfidh an ganntanas seo srian leis an bhfás ollmhór atá tagtha ar uimhir na ngluaisteán ar ár mbóithre, agus dá bharr sin, ní bheidh an tír seo ag caitheamh an oiread céanna airgid ag ceannacht gluaisteán, agus tharlóidh sé freisin, nach mbeidh an oiread céanna á chaitheamh againn ag ceannacht peitril, agus dá bharr sin, in ionad na milliúin, agus na milliúin, a chaitheamh ag íoc as na hearraí sin, fanfaidh an t-airgead sin anseo in Éirinn agus spreagfar ár muintir fhéin le tionscail nua a bhunú anseo sa tír s’againne, sea, agus cuirfidh sé iachall orainn freisin, teacht i dtír ar uimhir níos lú gluaisteán, rud a thabharfaidh deis dúinn ár gcóras iompair a fheabhsú, agus ár mbóithre a chur in oiriúint do thrácht na haoise nua seo.
Fadhb ollmhór i sláinte an náisiúin seo isea an raimhre, nó an bheathaíocht, agus sa lá atá inniu ann, caitear na milliúin Euro in aghaidh na bliana, ag iarraidh leigheas a fháil ar an ngalar contúirteach seo. Ach céard is cúis leis an ngalar seo? Is é a thuigann gach éinne, nó gurb é an fhlúirse bia, atá le fáil gan stró, ag daoine, is cúis leis. Bhuel! cuirfidh an Cúlú Eacnamaíochta reatha seo srian ar an méid beatha a bheidh le fáil ag daoine, agus cuirfidh sin smacht ar an mbeathaíocht seo, atá ag éirí chomh coitianta sin i measc daoine, na laethe seo. Sea, agus ní bréag ar bith a rá, go mbeidh ár muintir i bhfad níos sláintiúla dá bharr.
Toradh eile a bheidh ar an gCúlú seo nó, ní bheidh an oiread céanna airgid ag daoine, le caitheamh ar bhréagáin do pháistí, agus bíodh gur maith linn uilig na daoine beaga sin a mhilleadh le bréagáin, ag an am gcéanna, ní dhéanfaidh ganntanas bréagán dochar ar bith dóibh, nó in áit na mbréagan, beidh ar ár bpáistí ansin dul i muinín a samhlaíochta fhéin, agus rudaí a chumadh, is a cheapadh, a chuirfidh caitheamh aimsire saor, cliste, ar fáil dóibh.
Feictear, mar sin, nach é deireadh an tsaoil é an Cúlú Eacnamaíochta reatha seo, atá le tabhairt faoi deara sa tír seo, i láthair na huaire seo, agus ní hé sin amháin é, ach cuirfidh sé iachall orainn, bealaí úra a cheapadh lena mhíbhuntáistí a chur ar gcúl, agus bealaí eile a cheapadh, le sinn a thabhairt slán, amach as an ngéirchéim seo ina bhfuilimid sáinnithe i láthair na huaire seo. Sea, mair a chapaill is gheobhair féar, agus nach fíor an ráiteas sin, má mhaireann an capall sách fada! Ach i gcás an duine, nach cuma nó asal duine gan seift, agus bíonn na seifteanna ann ach smaoineamh orthu. Bhuel, sin an cleas! Má éiríonn linn a bheith seifteach, tiocfaidh muid slán as an gCúlú Eacnamaíochta reatha seo.
………………………Críoch…………………………
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Caibidil 6
Saolta ag athrú
Nach mór idir inné agus inniu, agus nach mór na hathruithe atá tagtha ar an saol ó bhí mise ag fás aníos thiar in Iorras Domhnann, i dtús thriochaidí an ocrais. Tá sé deacair agam fhéin anois an saol céanna sin a shamhlú fiú, gan trácht in aon chor ar é a thabhairt chun chruinnis. Ba gheall le saol na meánaoiseanna é, agus ba bheag rud i bhfoirm innealra nó áiseanna nua-aimseartha a bhí le fáil in ár measc, thiar , an t-am sin.
Ní raibh flúirse ag éinne, ach muid uilig ón lámh go dtí an béal, agus Conchúr Mór sa chúinne ag daoine an chuid ba mhó den am. Ní bhíodh aon teacht isteach rialta acu, nó b’fheirmeoirí beaga, nó iascairí, chuile dhuine acu. Ach ní chuige sin atá mé, an babhta seo, ach chuige seo. Acraí, agus modhanna oibre, atá ag dó na geirbe agam, an turas seo, go háirithe na hacraí, agus na modhanna sin, atá dearmadta, nó beagnach dearmadta, faoin am seo.
Leis an gceann a bhaint den scéal, tosóidh mé le scéal na móna. Ba mhór agus b’fhada an scéal againne thiar é, an t-am sin, i dtús na dtriochaidí. Ní raibh inneall bainte móna ag duine ar bith acu, an tráth sin, geallaimse dhuit é! Ní raibh mh’anam! Ní raibh acu ach an sleán, agus don té nach bhfaca ceann acu sin riamh, ba ghléas é cosúil le spád, ach amháin go raibh binn bheag, ghéar, ag gobadh amach ó thaobh amháin d’íochtar na spáide sin, leis an ngearadh a dhéanamh. Ba é an chéad rud a dhéanaidís mar sin, agus iad ag ullmhú don mhóin a bhaint, nó an portach a shioscadh, nó an barrfhód a bhaint de, agus é a chaitheamh isteach sa lagphortach, le ruaig a chur ar an uisce a bhíodh lonnaithe ansin. Ansin, théadh fear an tsleáin i mbun oibre, agus ghearradh sé na fóid leis an ngléas draíochta sin, agus chaitheadh sé ina chith uaidh iad, amach ar an mbruach, áit a mbeadh duine, nó beirt, ag fanacht len iad a chaitheamh níos faide amach fós, go dtí an port scartha, áit a ndéantaí iad a fhágáil le triomú faoi sholas agus faoi theas na gréine. Ba dheacair radharc ní b’fhearr a fheiceáil ná fear breá, scafánta, ag scaoileadh na bhfód uaidh ón sleán, faoi mar ba philéir as béal gunna iad, agus iad ag sleamhnú, agus ag sciorradh leo, fan na talún, deich dtroigh ó bharr an tsleáin. Bhí draíocht ag baint leis na radharac sin, murab ionann is saothrú na móna, sa lá atá inniu ann, nuair nach bhfuil le feiceáil agat ach an mhóin ag úscadh amach as inneall, faoi mar ba ispín mór dubh, ramhar, gránna í! B’fhéidir go raibh draíocht ag baint leis an obair, ach geallaimse dhuit é, go raibh anró agus cruatan ag baint leis freisin, nó bheadh do dhroim scoilte agat, tar éis lá iomlán a chaitheamh ag saothrú móna ar an bportach. D’fhágtaí an mhóin scartha ar an talamh mar sin ar feadh roinnt laethe, nó go mbíodh craiceann tagtha ar na fóid, agus ansin, dhéantaí í a iompú, le deis a thabhairt don taobh eile bolg le gréin a dhéanamh freisin! Nuair a bhíodh an mhóin láidir go leor le cur ina seasamh, dhéantaí roinnt fód a chur ina seasamh i gcoinne a chéile ina ngróigín, le deis a thabhairt dóibh triomú tuilleadh, agus uaidh sin, go gróigíní níos mó fós, go dtí go mbeadh an mhóin sách tirim le cur amach ar thaobh an bhóthair, áit a ndéanaidís cruach di. B’in an lá nuair a thagadh meitheal gasúr le chéile agus asal gona phárdóga móra ag chuile dhuine acu, agus chaitheadh siad an lá uilig ag tarlú na móna ón bportach amach go dtí taobh an bhóthair. Ba bheag am saor a bhíodh ag na gasúir chéanna sin ó éirí go luí na gréine, an lá cruógach céanna sin, ach mar sin fhéin, ba nás é, agus níor mhaith le héinne nós a dhéanamh, nó nós a bhriseadh, an tráth áirithe úd. Bhíodh bbuntáistí áirithe ag baint leis an lá, dár leis na gasúir fhéin. Bhíodh toitíní le fáil go flúirseach acu, agus anois is arís, bhíodh sú liomóide, nó buidéal beorach fiú! le fáil ag an té a dhéaanfadh gaisce i mbun na móna!
Ní call dom a rá, go mbíodh daoine fásta ansin freisin, leis na gasúir a bhrostú, aguss le gníomh a choinneáil leis an gcruach mhóna ar thaobh an bhóthair. Dár ndóigh, ní ghlacfaí le nós úd na dtoitíní sa lá atá inniu ann, ach an tráth úd, d’úsáidtí iad mar dhuais, le tuilleadh oibre a bhaint as na gasúir bhochta!
Bhíodh lá mór eile acu ansin ag tarlú na móna sin abhaile. Capaill agus cairteacha a bhíodh acu, nuair a bhíos fhéin im’ghasúr. Ach bhainidís úsáid as taarracóir, nó as leoraí, fiú, leis an mbeart sin a dhéanamh, ó aimsir an chogaidh i leith, ach bhíodh meitheal mhaith fear ag teastáil leis an ngnó sin a dhéanamh san aon lá amháin.
Gléas eile a bhíodh coitianta an tráth úd ba ea an castóir, sin an gléas a bhíodh acu le súgáin a dhéaanamh. Minic a chaith mé lá iomlán ag casadh na súgán diabhalta céanna sin, nó bhíodh an t-uafas den earra céanna sin ag teastáil don tuíodóireacht. Cailleach, a thugadh siad ar an gceirtlín ollmhór ságáin a dhéanaidís don ghnó sin. Bhíodh gá leis na súgáin le díon tuí a chur ar theach, nó ar chruach fhéir fhéin, an tráth úd. Agus féach! is beag nár dhein mé dearmad ar an speal agus ar an gcorrán, na hacraí a bhíodh acu le harbhar, nó le féar, a bhaint, an tráth úd. Ba í an speal an príomhghléas bainte a bhí acu agus mise ag fás aníos. Nuair a bhí mé i mo ghasúr, ní bhíodh inneall bainte ag duine ar bith sa chomharsanacht, agus nuair a smaoiníonn tú air, nár leor í an speal chéanna? nó bhíodh na feirmeacha beag, agus ní bhíodh acu leis an bhféar céanna sin a shábháil ach an píce agus an ráca! Arís bhí draíocht éigin ag baint le spealadóir a fheiceáil i mbun oibre, agus an siosarnach a dhéanadh an speal ghéar agus í ag réabadh a slí tríd an bhféar bog glas mar a ghearrfadh scian te a slí trí cnap ime, sea, agus an tsraith néata féir a d’fhágadh an buanaí ina dhiaidh, agus é ar a bhealach ó cheann ceann an mhóinéir. Bhí bua eile ag baint le hobair an spealadóra freisin, nuair a thagadh sé ar chuasnóg. Ní hé anois go dtaitníodh a leithéid leis an spealadóir, nó ní thaitníodh, ach thaitníodh sé linne, nó bhíodh mil le fáil, nuair a dhéanadh Daid an chuasnóg a chreachadh dúinn. Bhí baol ann áfach, go gcuirfeadh beach ga ionat, ach nár chuma, b’fhiú an tairbhe an trioblóid.
Ní raibh an corrán mórán in úsáid le mo linnse, ach ba bheag teach nach raibh ceann acu ann, mar bhaineadh siad úsáid as an acra céanna sin, nuair a bhíodh siad ag baint feamainne, nó nuair a bhíodh féar claí á bhaint acu, nó nuair a theastódh uathu féar a bhaint, áit ar bith nach bhféadfadh siad an speal a oibriú inti.
Bhuel, b’fhéidir gur leor sin don bhabhta seo, ach tá brosna eile scéalta sáinnithe istigh i gcistin na cuimhne agam, agus tá sé deacair go maith smacht a choinneáil orthu, nó teastaíonn ó chuile fhear acu éaló leis, amach ar fud na bhfud, ach bí cinnte go gcoinneoidh mé na cinn is fearr daoibhse, a léitheoirí.
Gaeilge 
English