le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
An Fear ó Bheijing
Peadar Bairéad
.
The Man from Beijing
le
Henning Mankell
.
Leabhar le Mankell
Anuraidh a foilsíodh an leabhar seo, a chéaduair. Ní hé seo an chéad leabhar ó pheann líofa an údair Sualannaigh seo, Henning Mankell, nó tá sraith leabhar againn uaidh cheana féin, leabhair lorgaireachta, ina bhfeidhmíonn Kurt Wallander mar laoch iontu, isea a mbunús. Ach, mór eatarthu sin agus seo, nó sa leabhar seo, bíodh go bhfuil páirt ghairmiúil ag póilíní na háite ann, ní hiad, i ndáiríre, a scaoileann fadhbanna iomadula an scéil, ach breitheamh meánaosta ó Dheisceart na Sualainne.
An Breitheamh Birgitta
Ach b’fhéidir gur chóir dom an breitheamh céanna sin a chur in aithne dhaoibh, i dtosach. Birgitta Roslin a bhí uirthi, agus ba bhreitheamh í i gcóras dlí agus cirt na Sualainne. Bhí cónaí uirthi i Helsingborg, sa tír sin, agus tharla gur chuir sí suim, agus dhá shuim, i gcoir uafásch a tharla i mbaile beag iargúlta Hesjovallen, um mheán oíche, ar an 12ú Eanair na bliana 2006. I lár na hoíche sin, rinne an Síneach, Liu Xan, sléacht ar mhuintir an bhaile bhig tuaithe sin, nuair a mharaigh sé, gan trua gan taise, muintir an bhaile sin uilig, cé is moite de thriúr seanduine, a tháinig slán ón mbúistéireacht dothuigthe sin. Níor fágadh fiú fear, nó bean, inste scéil, taobh amuigh den triúr thuasluaite, i ndiaidh an áir a deineadh orthu le Liu Xan, agus níorbh é sin amháin é, nó maraíodh chuile ainmhí, idir chait agus mhadraí, freisin.
Sléacht gan áireamh !
Roinnt laethe ina dhiaidh sin, tharla go raibh Karsten Hoglin ag taisteal tríd an dúthaigh iargúlta sin, agus ó tharla go mba dhuine é a chuir an-spéis i ngrianghrafanna, tuigeadh dó, go bhfeilfeadh sé dá ghnó, pictiúr nó dhó a thógáil de thithe an bhaile chéanna sin, Hesjovallen. Agus é i mbun an ghnó sin, tháinig sé ar radharc a bhain dá chosa é, beagnach, nó ba ghearr gur tuigeadh dó, go raibh muintir an bhaile sin uilig, chomh fada is a chonaic seisean é, sínte i gcosair cró, tar éis do dhuine éigin búistéireacht a dhéanamh orthu.
Amach leis as an mbaile sin le luas lasrach, agus tharla píosa ar shiúl ó Hesjovallen é, nuair a chuaigh a charr ó smacht, agus ba é deireadh an scéil é, nó gur tharla imbhualadh idir a charr agus feithicil eile a bhí ag teacht ina threo, ag an am. Ach sula bhfuair sé bás de thaom croí, d’éirigh leis cupla focal a rá, agus bhí, Hesjovallen, ar cheann de na focail sin.
Cé dhein é?
Bhí go maith. Ba ghearr go raibh na póilíní i mbun oibre sa bhaile iargúlta sin, agus ba ghearr freisin, go ndeachaigh sé i gcionn orthu, nach mbeadh sé éasca in an chor, bonn an dúnmharfóra seo a chur. Ach, má sea fhéin, tuigeadh dóibh, go raibh an cás scaoilte acu nuair a d’admhaigh fear buile eicínt, go mba eisean a rinne an sléacht uilig ar áitreoirí an bhaile sin, Hesjovallen, Ba ghearr freisin gur chuir an Breitheamh Birgitta Roslin spéis sa scéal, nó ba ghaolta dá cuid fhéin iad, cuid de na daoine a maraíodh. Fuair sí Dialann i measc na marbh, dialann a scríobh Jan Andren, gaol dá cuid fhéin, a chuaigh ar imirce go Meiriceá, tarraingt ar chéad go leith bliain roimhe sin, agus a chaith blianta fada i mbun oibre ag tógáil bhóithre iarainn tras-mhór-Roinneacha, sa tír ollmhór sin. Ba leor sin leis an mBreitheamh Birgitta a chur i mbun oibre, agus í ag iarraidh teacht ar fhuascailt na faidhbe ollmhóire a d’fhág ‘fadhb Hesjovallen’ le scaoileadh ag póilíní na Sualainne.
An Fear ó Bheijing
Tá scéal eile le léamh againn sa leabhar seo, faoi thriúr Síneach, a gabhadh, agus a seoladh, ina sclábhaithe, geall leis, go Meiriceá, thart ar an am gcéanna sin, agus níl léamh ná insint scéil ar an gcruatan, nó ar an anró, a d’fhulaing na créatúir sin agus iad i mbun an ghnó sin. Tháinig deartháir amháin acu sin slán, agus chuaigh ar ais chun na Síne, agus a chuntas, nó a Dhialainn fhéin, aigesean, faoin éagóir a rinne saoiste Sualannach orthu, le linn dóibh bheith faoina smacht thall. Ní call a rá, gur theastaigh díoltas ón Síneach cráite céanna sin. Bhuel, ar na táirní sin, éiríonn leis an údar ildánach Sualannach seo úrscéal ar dóigh a chrochadh. Tá mé ag ceapadh, go mbainfeá taitneamh agus toit as an úrscéal neamhghnách seo, nó le linn don údar bheith ag tabhairt an léitheoir leis ar thurasanna iomadúla ar fud an domhain mhóir, tugann sé léargus leathan-intinneach dúinn faoi pholaitíocht agus faoi shocheolaíocht domhanda an lae inniu.
An-scéal, an-láimhseáil. An-aistriúchán le Laurie Thompson.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
An tAchomharc
.
The Appeal…………… Céadchló…..………. 2008
le
John Grisham……………………………….£18.99
.
.
Leabhar mór-ráchairte
.
Seo an Grishamach chugainn arís le leabhar mór-ráchairte eile. Ní shileann ó pheann an údair ildánaigh, Meiriceánaigh, seo, ach leabhair den chéad scoth, leabhair a bhaineann cáil amach dá n-údar, ó cheann ceann na cruinne, agus a chonách sin air! nó nach mbíonn blas agus boladh na taighde, agus na scile, ar chuile cheann riamh acu?
Níl sé chomh fada sin ó shoin anois ó léigh mé an leabhar ba dhéanaí uaidh, ag an am, agus b’in, “Playing for Pizza”, leabhar a bhí éagsúil go maith leis na leabhair eile a chum sé, nó d’fhág sé an dlí taobh thiar de sa leabhar sin, agus thóg ábhar eile ar fad chuige, le scéal suimiúil, corraitheach, a chrochadh air, agus níor den díogha é an leabhar céanna sin, ach oiread. ach bhíomar cleachtach ar an gcineál eile leabhair faoi chúrsaí dlí, nó ba í an dlí a bhí mar chúlra agus mar dhúshraith acu.
.
Leabhair shuimiúla
Leabhair spéisiúla, tarraingteacha, lán-teannais, iad uilig. Leabhair ar nós :-
The Firm, The Pelican Brief, The Runaway Jury, The Summons, The Last Juror, agus The Broker.
Rinne sé cupla iarracht freisin, ar leabhair a ghaibhniú taobh amuigh den dlí, leabhair ar nós :-
A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers.
Ní gá dhom a rá gur scríobh sé leabhar de chineál eile ar fad, anuraidh, leabhar a bhí bunaithe ar fad ar an bhfírinne! The Innocent Man atá idir chamáin agam anseo, agus ba é mo bhreith ar an leabhar sin, nó ar bhealach eicínt, go mba iontaí ar fad an scéal é ná mar a bhí le fáil ina chuid leabhair ficsin!
“The Appeal”
Ach fillimis ar an leabhar seo is déanaí ó Ghrisham, “The Appeal”, nó is é atá idir chamáin agam sa phíosa seo. Ní call dom a rá, go bhfuil an t-údar fillte ar chúrsaí dlí arís, sa cheann seo, agus fadhb chasta an lae inniu idir chamáin aige. Fadhb idirnáisiúnta atá a phle aige sa leabhar seo, nó díríonn sé ar chumas na dlí deighleáil le Comhlachtaí Móra Saibhre, a dhéanann an-dochar do shláinte, agus do leas, an phobail, agus iad i mbun a ngnó, ag carnadh airgid dá scairshealbhóirí.
Cuireann an t-údar síos, sa scéal seo, ar Chomhlacht Mór dá leithéid, Krane Chemicals. Comhlacht a chuireann ceimicí contúirteacha ar fáil, sea, agus ceimicí a bhfuil an-ráchairt orthu, agus sa tslí sin déanann an Comhlacht áirithe sin fortún di fhéin, ach ar an dtaobh eile den scéal, fágtar an-chuid dramhaíle tocsainí mar fhotháirgeadh. Níor deineadh aon ró-iarracht ar dheighleáil leis an ábhar contúirteach sin, nó ní cheapfá go raibh Krane Chemicals ró-thógtha le leas an phobail, ach oiread, mar is amhlaidh a chaithidís an dramhaíl chéanna sin ar leataobh, amuigh ar an iargúl. Ach ba é deireadh an scéil sin nó go ndeachaigh an t-ábhar nimhneach sin isteach i gcóras uisce an bhaile sin, Bowmore, agus rinne sléacht ar mhuintir an bhaile, sa chaoi gur cailleadh roinnt, agus gur tholg roinnt mhaith eile ailse as, agus chomh maith le sin, chuir sé isteach ar shláinte roinnt mhaith eile fós.
Breith don Phobal
Cuireadh an dlí ar Krane Chemicals.
“In a crowded courtroom in Mississippi, a jury returns a shocking verdict against a chemical company accused of dumping toxic waste into a small town’s water supply, causing the worst ‘cancer cluster’ in history.”
Sea, agus níorbh fhás aon oíche í, an bhreith chéanna sin, nó b’fhada, achrannach, chasta, an chúis dlí í…
After forty-two hours of deliberations that followed seventy-one days of trial that included 530 hours of testimony from four dozen witnesses, and after a lifetime of sitting silently as the lawyers haggled and judge lectured and the spectators watched like hawks for telltale signs, the jury was ready…
41 Milliún Dolar
Cás samplach a bhí ós a gcomhair. Cás a thóg Jeanette Baker i gcoinne Krane Chemicals, toisc gurb iad ba chúis le bás a mic agus a céile fir. Fuair an giúiré ina fábhar, agus gearradh fíneáil de 41 milliún Dolar ar an gComhlacht, Krane Chemicals.
Ag an bpointe sin a thosíonn an t-uisce faoi thalamh, agus an chaimiléireacht, agus an Comhlacht Saibhir sin ag iarraidh achomharc in aghaidh bhreith úd an ghiúiré, achomharc a chuirfeadh cos i bpoll le breith úd an ghiúiré . Conas a d’fhéadfaidís a leithéid a chur i gcrích, an ea? Bhuel, tá faitíos orm, más uait an t-eolas sin a fháil, go gcaithfidh tú an leabhar corraitheach seo a fháil, agus a léamh duit fhéin. Tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh as, nó deineann sé an fhadhb úd ar thagair mé di, i dtús an phíosa seo, déanann sé í a chur faoin mhícreascóp, sé sin an chaoi ar féidir le lucht an airgid mhóir, bealaí éalaithe a fháil ó fhaobhar chlaidhimh an chirt, agus na dlí.
An-scéal, an-scil, an-chur-chuige. Tapaigh do dheis anois, agus léigh an leabhar seo.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
….Misean Mhuire gan Smál….
Tar éis dúinn Misean Santa Ynez a fhágáil inár ndiaidh, thugamar aghaidh ar bhaile a dtugtar Lompoc air, nó cóngarach don bhaile sin, agus thart ar scór míle siar ó bhaile Buellton, tá Misean La Purisima suite. Is é an t-ainm iomlán a baisteadh ar an Misean céanna nó “ Mision La Purisima Concepcion de Maria Santisima”, Nó Misean Mhuire RóNaofa gan Smál. Baisteadh an t-ainm sin air toisc gur bhunaigh an Padre Presidente, Fermin de Lasuén, é, ar an ochtú lá de Mhí na Nollag, Féile Ghiniúint na Maighdine Muire gan Smál, sa bhliain úd 1787. D’éirigh go maith leis an Misean céanna sin ó lá a bhunaithe, go ceann tamaill, ach go háirithe, agus nuair a bhí sé i mbarr a réime, bhíodh thart ar 1,500 Indiach nuachreidmheach, de threibh na Chumash, ag cur futhu sa Mhisean sin, maraon le beirt Phadre, agus cúigear saighdiúir.
.
….Bliain na gCreathanna Talaimh….
Chuaigh cúrsaí ar aghaidh go seoigh, go dtí an bhliain 1812, bliain ar bhaist siad “El Ano de los Temblores” nó bliain na gCreathanna Talaimh, air, nuair a leagadh an Misean sin go talamh. Is fíor gur éirigh leis na Padres agus leis na hIndiaigh Misean nua a thógáil, ceithre mhíle ar siúl ón tseanionad, agus go ndeachaigh siad i mbun oibre ansin, go ceann roinnt blianta eile, ach i ndáiríre, ní raibh sa mhéid sin ach tús tuile, nó faoin am sin, bhí sé ina dheargchogadh idir an Spáinn agus Meicsiceo, agus Meicsiceo ag iarraidh a saoirse fhéin a bhaint amach, agus an ruaig a chur ar na Spáinnigh.
Agus ó tharla gur thosaigh an cogadh sin sa bhliain 1810, faoin mbliain 1812, ní rabhthas ábalta, a thuilleadh, soláthairtí a chur ar fáil do na Presidiónna Spáinneacha, a bhí bunaithe fan chósta Chalafóirnia, agus dá bharr sin, bhí ar na Misean soláthairtí a chur ar fáil dóibh, rud, b’fhéidir, a cheangal an t-Arm agus an Eaglais sa dúiche sin. Chuaigh cúrsaí chun donais ar fad, sa bhliain 1824, nuair a tharla gur thug na saighdiúirí Meicsiceacha, a bhí tagtha i gcomharbacht ar na saighdiúirí Spáinneacha, faoin am sin, thug siad droch íde ar Indiach, a bhí ag feidhmiú mar gharda míleata, ag Misean Santa Ynez.
.
Éirí Amach Indiach.
Chuir sin an lasair sa bharrach, agus chuaigh cuid d’Indiaigh an Mhisin sin i gcomhar le hIndiaigh Mhisin La Purisima, agus ghlacadar seilbh ar an Misean, agus dheineadar é a dhaingniú ina dhún daingean doghabhála, len iad fhéin a chosaint ar na Meicsicigh. D’éirigh leo seasamh amach i gcoinne na saighdiúirí gairmiúla sin, ar feadh míosa, ach ansin thóg na Meicsicigh trúpaí athneartaithe isteach, maraon le marcaigh agus gunnaí móra. Chuadar i mbun oibre ar na hIndiaigh, agus i gceann trí huaire a chloig, bhí ballaí an Mhisin leagtha, agus an Misean gafa acu. Maraíodh sé dhuine dhéag de na hIndiaigh sa ghráscar sin, agus cuireadh seachtar dá gceannairí chun báis. Gearradh téarmaí príosúntachta ar dháréag eile. B’in deireadh leis an Éirí-amach.
.
Dí-eaglaisiú na Misean.
Is dócha gur éirigh na Meicsicigh tuirseach de na Misin Spáinneacha, a bhí suite, faoin am seo, ina gcríocha-san, agus deich mbliana ina dhiaidh sin, sa bhliain 1834 rinne siad na Misin uilig a dhí-eaglaisiú, scun scan, agus sa bhliain 1835, dhíoladar Misean La Purisima, le John Temple. Ní gá a rá, gur tréigeadh an Misean, agus nuair a bhronn an Union Oil Company an Misean sin, La Purisima, ar na Stáit, ar leo an tír, faoin am sin, sa bhliain 1933. Ba bheag a bhí fágtha faoin am sin den Mhisean álainn, a bhí acu ansin, nuair a bhí an Misean sin i mbarr a réime. Ach, caithfear a rá, gur deineadh atógáil, athmhaisiú, agus athfheistiú air, sa chaoi go bhfuil an Misean anois atógtha, díreach mar a bhí sé, i bhfichidí an naoú haois déag, agus ní hé sin amháin é, ach is Páirc Stairiúil Náisiúnta anois é, murab ionann agus bunús na Misean eile, nó níl ach trí cinn de na Misin i gCóras na bPáirceanna Stairiúla Stáit, agus deirimse leat é, gur chaith an Stát céanna go fial, flaithiúil, díograiseach, leis an Misean seo, anuas go dtí an lá atá inniu ann.
.
.
Athchóiriú.
Chuadar i mbun oibre a chéaduair, nuair a bronnadh fothracha an Mhisin orthu, sa bhliain 1933. Chuathas i mbun oibre, i ndáiríre, an bhliain dár gcionn, agus faoi stiúradh an “National Park Service” d’éirigh leis an “Civilian Conservation Corps,” Calafóirnia na bliana 1820, a athchruthú, agus ar an seachtú lá de Mhí na Nollag, sa bhliain 1941, fógraiodh an Misean mar chuid den “State Park System.” Anois, ní hamháin gur deineadh an Misean a atógail, ach deineadh an obair sin uilig trí mhodhanna tógála aimsir na Misean fhéin, a úsáid. Rinneadar na brící, agus na tíleanna díreach mar a rinneadh iad, ag Indiaigh agus ag tógálaithe Meicsiceacha, i ndeireadh an ochtú haois déag, agus ba é críoch na mbeart é, nó gur admhaíodh, nach raibh a shárú de thionscadal athchóirithe, agus atógála, le fáil, taobh thiar den Mhississippi.
Athchóiriú den scoth.
.
Chuir an National Parks Service chun oibre, agus toisc nach ndearnadar aon dá leath dá ndícheall, bhí a chuma ar thoradh a saothair, nó le breathnú ar an bhfoirgneamh inniu, cheapfá go mba fhíorchóip den Mhisean a tógadh a chéaduair, é, ach ag an am gcéanna, tá, folaithe sa bhfoirgneamah sin, chuile áis nua-aoiseach, leis an bhfoirgneamh a thabhairt slán, dá dtarlódh crith talaimh, am ar bith sa todhchaí.
Bhí áfach, difir mhór idir an Mhisean seo, agus na misin a bhfuil pobail Chaitliceacha á n-úsáid, lá i ndiaidh lae, agus leis an scéal sin a leigheas, chuir cairde an Mhisin seo chun oibre, le meitheal a earcú, le freastal ar an Misean, agus a sheoda a chaomhnú. D’éirigh thar barr leis an bhfeaachtas seo, agus sa lá atá inniu ann, tá na scórtha liostáilte sa mheitheal sin, agus gan de cheangal ar na daoine sin, ach amháin, go ngeallann siad, go dtabharfadh siad thart ar 96 huaire a chloig, saor in aisce uathu, in aghaidh na bliana, don Mhisean. Anois, feidhmíonn na daoine sin mar threoraithe, agus chomh maith le sin, feidhmíonn cuid eile acu mar charactair ó ré an Mhisin, cuid acu mar shaighdiúirí, cuid acu mar Indiaigh, agus cuid eile fós, mar shagairt, nó mar cheardaithe. Ní haon ionadh, go mbíonn tarraingt na mílte ar Mhisean úd La Purisima Concepcion.
Agus ní hé amháin go bhfuil an foirgneamh atógtha, athchóirithe, athfheistithe acu, ach chomh maith le sin, tá thart ar naoi gcéad acra talaimh acu, thart ar an Misean, le tionchar an fichiú haois a choinneáil glan amach uathu, agus lánchead ag an gcuairteoir, dul ag spaisteoireacht trí na coillte sa timpeall, agus tá ann freisin, casáin do mharcaigh, le dul ag falaireacht ansin, ar a sáimhín só, agus i ndáiríre, nuair a théann tú isteach ansin, ar chuairt, tá sé cosúil le turas a thabhairt ar mheaisín ama, siar go ré na Misean, nó tá atmosféar iomlán na ré sin athchruthaithe acu, san ionad speisialta sin. Fiú amháin, nach n-éiríonn leo sin a dhéanamh sna garraithe, os comhair an fhoirgnimh amach, ina bhfuil beithigh den mhianach a bhí in úsáid acu, aimsir na Misean fhéin, agus geallaimse dhuit go dtabharfá suntas do na beithigh chéanna sin, nó ní chuile lá a d’fheicfeá a leithéid. Tá ansin, caoirigh “churro”, sé sin, caoirigh a bhfuil ceithre adharc ar chuile chréatúr acu, agus tá ansin freisin, asail bheaga, a dtugaidís “Burros” orthu. Sea, mh’anam, agus chonaic mé ansin freisin, ba na n-adharc fada, cé dúirt nach mbíonn adharca fada ar na buaibh thar lear? Bhuel, bhí adharca an-fhada ar na ba sin, geallaimse dhuit é, bíodh nárbh adharca órga iad! Tá sna garraithe sin acu freisin, capaill, gabhair, muca, nach bhfeicfeá a leithéid anseo ‘gainne, géabha, lachain, turcaithe, agus tuilleadh, le hatmosféar iomlán, ré na Misean, a athchruthú ag La Purisima.
.
Treoraithe ildánacha freisin.
Chuir sé ionadh orainn freisin, an méid eolais a bhí bailithe ag na treoraithe a bhí ag dul timpeall leis na turasóirí, agus eolas iomlán acu faoi’n gcineál saoil a caitheadh ansin, ag Indiaigh, ag Saighdiúirí, ag Padres, agus ag ceardaithe, nuair a bhí an Misean i mbuaic a mhaitheasa.
Chuamar ar thuras an Mhisin ansin. Muid ag tabhairt chuile shórt faoi deara. Na ceardlanna, na seomraí inar chuir na sagairt futhu, ionad cónaithe na saighdiúirí, an Séipéal álainn, dea-mhaisithe, dea-dheartha, gona phictiúir, gona dhealbha, gona ornáideachas, agus nuair a smaoineofá ar na laethe, nuair a bhí na céadta agus na mílte Indiach ag cleachtadh a gcreidimh, san ionad sin, bhí sé éasca go maith dul i dteangmháil le hanamnacha na gcríostaithe céanna sin, nó bhí a scáileanna le tabhaiart faoi deara go dearfa, sa timpeall sin. Bhi freisin, radharc le fáil againn ar an gcistin, ar na linnte níocháin a bhí acu, le héadaigh a ní iontu, díreach mar a dheintí san Iarthar s’againne, trí scór bliain ó shoin, nuair a thógthaí na héadaí amach, len’ iad a ní, agus a chur ar tuar, taobh amuigh, faoin spéir.
Ar deireadh thiar thall, b’éigean dúinn iachall a chur orainn fhéin, an áit álainn, spreagúil sin, a fhágail inár ndiaidh, ach bhí orainn a admháil, go mba mhór an chreidiúint don Stát é, Misean dá leithéid a thógáil ar a n-aire, agus críoch chomh maith sin a chur air. Sea, mh’anam, agus níl an obair sin críochnaithe ar fad acu fós, nó tá ar intinn acu tuilleadh a dhéanamh, amach anseo, le deis a thabhairt do chuairteoirí páirt a ghlacadh i saol an Mhisin, nó cuireann siad deiseanna ar fáil do dhaoine, teacht chucu, agus páirt ghníomhach a ghlacadh in imeachtaí, cosúil le ceachtanna a eagrú i gceirdeanna, cosúil le ceird na fíodóireachta, déanamh coinnle, agus ceirdeanna eile dá leithéid. Chomh maith le sin, d’fhéadfaidís dul ar thuras an Mhisin le treoiraithe oilte, sciliúla, agus sa tslí sin, blas faoi leith a fháil ar an gcineál saoil a chaití i La Purisima, thart ar dhá chéad bliain ó shoin.
.
Agus cé chuireann na pingneacha ar fáil?
Agus cé thugann an t-airgead dóibh le sin uilig a dhéanamh? Adéarfadh duine, b’fhéidir.
Tugann cuairteoirí áirithe sintiús airgid dóibh, bailíonn siad táillí ballraíochta ón Prelado de los tesoros, nó ó chosantóirí na seod, mar a thugtar orthu, agus chomh maith leis an méid sin, éiríonn leo freisin, sochar a dhéanamh as díol cuimhneachán mínithe, ina siopa fhéin, sa Mhisean. Caithfear a admháil, go bhfuil ag éirí go seoigh leo sa bhfiontar sin atá idir lámha acu. Ach, bhí turas romhainne fós, nó bhí orainn Pismo Beach a bhaint amach an tráthnóna sin.
Agus ag an bpointe seo, déarfainn go bhfuil sé in am agam slán a fhágail ag La Purisima, ceann de na Misin ba mhó a chuaigh i gcionn orm go dtí an pointe seo, ach go háirithe, agus fágfaidh mé an chuid eile den scéal go dtí an chéad bhabhta eile, nuair a bheidh mé ag cur síos ar Pismo Beach fhéin agus ar ar gcuairt ar Chaisleán Hearst, caisleán atá tógtha díreach as Tír na nÓg fhéin! Ach bí liom ar an ócáid sin, agus beidh mé in ann tú a thógáil liom ar an gcuairt do-dhearmadta chéanna sin.
.
*****************
Peadar Bairéad.
*****************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mB é a l a n P h o b a i l .
Cothrom na Féinne, an ea?
(B’fhéidir go n-athraíonn roinnt áirithe dár ndearcadh ar cúrsaí spóirt, ó am go chéile, ach fanann prionsabal Chothrom na Féinne mar aidhm, agus mar chuspóir, ag bunús chuile dhuine, ar mór leis srian a chur ar chomórtas agus ar choimhlint, faoi mar a nochtar iad i ndúchas an spóirt sa daonnaí. Scríobh mé an píosa seo thíos, tamall ó shoin, faoi na cúrsaí seo, agus an tseachtain seo, ba mhaith liom filleadh ar an ábhar céanna sin, le deis a thabhairt don léitheoir an cheist a athscrúdú, i bhfainaise tarlúintí ag ár gcluichí, le tamall anuas.)
Nach iontach go deo é an spórt, mar chaitheamh aimsire, mar thógáil anama, agus mar leigheas ar an ngalar dubhach. Nuair atá duine gafa i líon an spóirt, cuirtear a anam faoi gheasa, agus a chorp faoi dhraíocht, agus saortar a spiorad, ó bhuarthaí greamaitheacha an tsaoil anróitigh seo. Nach cuma, i ndáiríre, cén cineál cluiche atá idir chamáin againn, cluichí aonair nó cluichí foirne, chomh fada is a ghlacann an duine daonna fhéin páirt in imirt an chluiche sin, mar imreoir, nó mar dhuine den lucht féachana. I ndáiríre, is iad na cluichí foirne is mó a imríonn a ndraíocht orainn, go háirithe ár gcluichí náisiúnta fhéin, nó labhrann siadsan le smior na gcnámh istigh ionainn, toisc gur chuid inmheánach, doscartha, dár n-anam iad. Mo chuidse de, bhain mé taitneamh nár bheag as cluichí a imirt le linn m’óige, bíodh anois nárbh aon saineolaí sna cúrsaí sin mé, ag an am gcéanna, níorbh aon iománaí ar an gclaí mé, ach oiread.
Ach, b’fhéidir anois, go gcuirfeá ceist orm faoi chluichí an lae inniu, An mbainimse taitneamh astu? nó an gceapaim go ndéantar iad a imirt ar mhodh spóirtiúil, fearúil, nó banúil, de réir mar a oireann? An dtugtar Cothrom na Féinne d’imreoirí na gcluichí céanna sin?
Sport Today ?
Mar adeireadh an tseandream fadó, is fusa go mór ceist a chur ná ceist a fhreagairt, agus nach deacair an sean-nath céanna sin a shárú? Leis an gceist a fhreagairt i gceart, is dócha go mbeadh ar dhuine a rá, go bhfuil difir mhór idir na cluichí gairmiúla agus na cluichí amaitéaracha, nó glactar le caighdeán faoi leith sna cluichí gairmiúla, toisc nach ar son an spóirt amháin a imrítear na cluichí sin. Is é bun agus barr na himeartha sin nó buachaint, ar ais, nó ar éigean. Sea, agus mura bhfuil bealach spóirtiúil le scór a stopadh, ansin glactar leis, go coitianta, go bhfuil sé ceadmhach, feall gairmiúil, mar a thugtar air, a dhéanamh. Má fheiceann an Réiteoir an feall sin, gearrfaidh sé pionós, de shaghas amháin, nó de shaghas eile, ar fhear déanta na coire, agus sin sin. Anois, sna cluichí Náisiúnta, amaitéaracha, toisc gur ar son an spóirt a imríonn na himreoirí, bítear ag súil le cineál eile caighdeáin iompair ar fad iontusan, agus i gcás imreora a bhfuil fuadar scórála faoi, ní ghlactar leis go bhfuil sé ceadmhac feall gairmiúil a dhéanamh air. Ionann sin is a rá, mura bhfuil ar chumas an chosantóra, an t-imreoir sin a stopadh, de réir rialacha an spóirt, ansin, ba chóir dó scaoileadh leis, nó bhí bua imeartha faighte aige ar an gcosantóir sin. Sea, mh’anam, agus má stoptar an t-imreoir sin, go fealltach, ionann sin is a rá nár tugadh Cothrom na Féinne dó, agus murar tugadh, briseadh rialacha an spóirt, go hoscailte, agus go náireach, freisin.
Tá sin go breá, ach an mar sin a imrítear na cluichí amaitéaracha ar ár bpáirceanna imeartha, lá i ndiaidh lae, agus seachtain i ndiaidh seachtaine? Bíodh trí splaideog céille agat, a mhac! Nó cá raibh tú aimsir na súl? Nach bhfeiceann tú na buillí fill a thugtar don té a fhaigheann scór, mar fholáireamh dó gan a leithéid a dhéanamh arís, agus nach bhfeiceann tú freisin, faoi mar a bhuailtear an t-imreoir maith, len é a cheansú, a smachtú, nó fiú, a chur den pháirc.
Why Not?
Agus tuige? adéarfadh duine, b’fhéidir, tuige a tharlaíonn a leithéid?
Chuile thuige, nó imrítear na cluichí amaitéaracha anois faoi mar ba cluichí gairmiúla iad. Déantar diantraenáil ar na himreoirí amaitéaracha, sa lá atá inniu ann, agus bíonn siad cíocrach, díocasach, teanntaithe suas, le bua a bhreith ar a gcéilí imeartha ar an lá, ar ais nó ar éigean. Breathnaigh ar na himreoirí seo sul má chaitear an chaid, nó an sliotar chucu isteach in aon chor, agus tuigfidh tú cad chuige a bhfuilim. Tá siad ansin sna píobáin ag a chéile, iad ag soncáil a chéile, ag imirt faltanais ar a chéile, ag brú, ag priocadh, ag bulaíocht, agus chuile chleas eile faoi luí na gréine á n-imirt acu, le léiriú dá gcéile imeartha, go bhfuil siad níos láidre, níos contúirtí, níos dainséirí, mar dhuine, ná eisean, cuma sa tsioc faoina máistreacht ar scileanna an chluiche. Agus ní hé sin amháin é, ach leanann an cineál sin iompair tríd an gcluiche ar fad, chuile iarracht á dhéanamh le bua a bhreith ar an bhfear eile, ní hamháin trí mháistreacht i scileanna na himeartha, ach trí bhealach ar bith eile, taobh istigh, nó taobh amuigh den mháistreacht chéanna sin, sea, agus nach beag an drugall a bhíonn ar imreoirí áirithe buille fill a bhualadh, amannta. Breathnaigh freisin ar iompar na mbuaiteoirí, i ndeireadh na himeartha thiar. Nach minic a chaitheann siad a ndúthracht ag déanamh comhghairdis lena chéile, in ionad comhbhrón a dhéanamh lena gcéilí imeartha. Anois, ná síltear go bhfuilim ag maíomh anseo, gur mar sin a tharlaíonan chuile bhabhta a théann foirne amaitéaracha ag imirt, nó ní mar sin atá, Bheadh ar dhuine ar bith a rá, go n-imríonn bunús na bhfoirne, agus na n-imreoirí, go fearúil, féaráilte, onórach, agus go léirionn siad meas agus ómós dá gcéilí imeartha, agus go gcraitheann siad lámh leo, go carthannach, cairdiúil, i ndiaidh an chluiche, ach nach ar an dream eile a dhírítear ár n-aird, go minic.
Reality Check !
Anois, b’fhéidir nach dtabharfadh éinne aird dá laghad ar alt mar seo, ag an am gcéanna, ba chóir dúinn uilig, caighdeán ár gcluichí a chur sa mheá, corruair. B’fhearrde go mór ár gcluichí a leithéid a dhéanamh go rialta!
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Náisiún ag éirí as a shuan
Peadar Bairéad
Tá cuimhne mhaith agam fós ar an mbliain 1932. Bhí an Stát s’againne fós ina óige. Bhí corraíl draíochta san aer, agus borradh úr ag teacht in anam, agus in aigne, an náisiúin. Bhí cónaí orm fhéin in Iorras na nIontas, thiar i gContae Mhaigh Eo, ag an am, agus thabharfadh duine ar bith faoi deara, go raibh meisce na saoirse fós ag coipeadh i bhfuil agus i bhfeoil na cosmhuintire. Ná ceap anois, go raibh saol an mhadaidh bháin fós curtha in áirithe dár muintir. B’fhada uainn an saol Útóipeach sin fós, nó ní raibh acu ach ón láimh go dtí an béal, agus Conchúr Mór sa chúinne ag a mbunús fós. Ach bhí dóchas ina gcroí istigh acu go raibh an Geimhreadh thart.
Ag ceiliúradh theacht na Críostaíochta
Ar scoil dúinn, rinne ar múinteoir, Iníon Ní Choinn, chuile iarracht ar sholúntacht na hócáide a chur i dtuiscint dúinn. Sea, agus thugadh sí sinn ar thurasanna chuig Theach Phobail an Gheata Mhóir, agus mhíníodh sí dúinn, tábhacht an cheiliúrtha a bhí ar siúl i dtír seo na hÉireann, ag an am. Mhínigh sí, go raibh muid ag ceiliúradh theacht na Críostaíochta chun na tíre seo, cúig chéad déag bliain roimhe sin, nó nár tháinig Pádraig Mac Calprainn fhéin chugainn, leis an gCríostaíocht a chraoibhscaoileadh anseo in ár measc, sa bhliain 432 AD. Thuig sí, nach mbeadh a chomhmhaith de cheiliúradh againn sa tír seo arís go dtí an bhliain 2032, agus chuile sheans, dár lei, nach mbeadh sise, nó sinne, páirteach sa cheiliúradh sin.
Bratacha ar foluain
Is cuimhin liom freisin, gur mhol an sagart paráiste dá phobal, bratacha Náisiúnta agus bratacha an Phápa a fháil agus a chur in airde ar shimnéithe a dtithe, leis an ócáid stairiúil sin a cheiliúradh. Sea, agus rinneadar rud air freisin, agus geallaimse dhuit é gur ghalánta, chorraitheach, an radharc é, breathnú ar na bhratacha sin, ar foluain le gaoith, os cionn shimnéithe na dtithe aoldaite, ceanntuí, agus iad ag seoladh go bródúil ó cheann ceann an bhaile, faoi mar ba chabhlach mara iad. Sin iad na cuimhní a rith liom, an lá cheana, nuair a chuala mé go rabhthas le Comhdháil Eochairisteach a thionól i dtír seo na hÉireann arís, sa bhliain 2012, le cuimhne cheithre scór bliain Chomhdháil 1932, a chomóradh. Ba ansin a tuigeadh dom, go raibh breall ar Iníon Ní Choinn, agus nach mbeadh orainn fanacht céad bliain don chéad cheiliúradh eile. Sea, is fada liom uaim é an ceiliúradh céanna sin, nó ba bhreá liom meisce dhraíochta na Comhdhála Eochairistí a bhlaiseadh athuair.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Cainneach Achadh Bó
Peadar Bairéad
Cathair Álainn Chill Chainnigh
.
“The next, the stubborne Newre, whose waters gray
By faire Kilkenny and Rossponte boord,”
.
Ní haon ionadh in aon chor é, go bhfuil muintir na cathrach áille seo bródúil as a n-ionad cónaithe anseo cois Feoire, nó bheadh sé deacair áit chomh hálainn leis a fháil sa bhith críoch. Sea, agus oireann áilleacht na háite do shéimhe, agus do chineáltas, a muintire. Ní haon ionadh mar sin, gur mheall an áilleacht chéanna sin uimhir do-áirithe deoraithe chuici thar na céadta bliain. Níor Osraíoch críochnaithe é Cainneach fhéin, fear a shéid isteach anseo ó Dhoire Cholmchille, b’fhéidir, bíodh go ndeirtear go mba Osraíoch déanta í a mháthair, Mál, a raibh cáil na naofachta bronnta ag daoine uirthi sa dúiche sin. File oilte taistil ba ea a athair Lughadh a chuir faoi i nDoire, file a raibh cail tuillte aige i bhfad agus i ngearr.
Rugadh an Cainneach seo ‘gainne i gContae Dhoire, thart ar bhliain ár dTiarna, 515, agus cailleadh é sa bhliain 600, rud a d’fhág go raibh bunaois mhaith aige tráth bhásaigh sé. Chaith sé seal ag déanamh léinn i Mainistir Chluan Ioraird, áit ar casadh Naomh Colmchille air. Ar ball, i lár chaogaidí an séú haois sin, thug sé cuairt ar an Róimh, le beannacht an Phápa a fháil ar a chuid misinéireachta ina thír dhúchais fhéin. Chomh luath is a d’fhill sé ar Éirinn, chuaigh sé i mbun oibre, ag bunú cealla in áiteacha éagsúla. Thug sé cuairt ar a sheanchara ó Chluan Ioraird, ar Cholmchille, a bhí ag leathadh an deascéil óna phríomh ionad misinéireachta ar Oileán Í. Ba ghearr go raibh sé ag saothrú leis thall ansin, áit ar bhunaigh sé roinnt ceall, do chum glóire Dé.
Ar Chuairt na bhFilí
Is cuimhin liom fhéin, tráth raibh mé in Albain, ar Chuairt na bhFilí, roinnt blianta ó shoin, gur thugamar cuairt ar oileán beag ar chósta thiar na tíre sin, arb ainm dó, ‘Tíríodh’ agus le linn ár gcuairte, thugamar cuairt ar scoil ansin, a raibh sruth lánGhaelice inti, agus nuair a mhínigh mé fhéin dóibh gurbh as Chill Chainnigh dom, dúradar go raibh fothrach sheanmhainistreach ar chósta an oileáin sin, ar a dtugtar Cill Cainnich. Tuigeadh domsa ag an am, go mba mhanach eile a bhí i gceist sa mhainistir sin, ach tá mé den tuairim anois, go mba Cainneach s’againne fhéin a thóg cill san ionad iargúlta sin, tarraingt ar mhíle go leith bliain ó shoin anois. Bhuel! nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac, arsa mise liom fhéin, an lá céanna sin.
Achadh Bó
Níor chaith Cainneach an chuid eile dá shaol ar Oileán Í, nó ar Oileán Thíríodh, áfach, nó tuigeadh dó, go raibh gá lena chúnamh i dtír seo na hÉireann fós, agus chuige sin, bhrostaigh sé anall. Chaith sé roinnt mhaith ama ag leathadh an deascéil i Ríocht na Mí agus in Osraí freisin, agus ba in Achadh Bó, i gContae Laoise, a thug Rí na dúiche sin ionad Mainistreach dó. Ba san ionad sin, a bhí Suí Chainnigh ar feadh roinnt mhaith blianta, agus ba ón ionad céanna sin a rialaíodh Fairche Osraí. Ach chuir Diarmaid Mac Giolla Phádraig críoch le sin nuair a dhóigh sé baile Achadh Bó, agus nuair a mhill sé scrín agus taisí an Naoimh san ionsaí sin, i lár an cheathrú haois déag. Ón am sin i leith, tríd is tríd, athraíodh lárionad na Fairche go Cill Chainnigh, áit a bhfuil sé go dtí an lá atá inniu ann.
Táid ann adeir, gurbh é Cainneach s’againne a chuir críoch le réim na nDraoithe sa tír seo, nuair a fuair sé bua ar an Ard-draoi fhéin agus a lucht leanúna anseo i gCill Chainnigh. B’fhéidir gurbh ‘in an chúis gur roghnaigh sé an t-ionad seo lena Chill a thógáil, thart ar an áit a bhfuil Ardeaglais Chainnigh sa lá atá inniu ann, agus a dúshraith i dteangmháil le cré stairiúil Chill úd Chainnigh, a foirgneamh ina seasamh sa lá beannaithe atá inniu ann, agus é ag mealladh pobal Osraí fan an oilithreacht daonna chun na síoraíochta, agus a túr cruinn ag síneadh méire i dtreo na síoraiochta céanna sin atá mar sprioc ag an duine daonna.
.
.
Gaeilge 
English