Céide…..I R I S Ó N I M E A L L…

le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir

I R I S   ÓN I M E A L L   1

.

Peadar Bairéad

.

(This week we go back to a piece published here some fourteen years ago about the Magazine, CÉIDE ‘A Review from the Margins’.)

“CÉIDE”

N’fheadar ar léigh tú an iris sin “Céide” riamh? Bhuel! fuair mé fhéin cóip d’eagrán June/July den iris, sin thíos in Inis Crabhann, tamall o shoin, (sa bhliain 2001) agus caithfidh mé a admháil, gur bhain mé taitneamh agus tairbhe nár bheag aisti. Bheadh sé deacair, i ndáiríre, teacht ar iris ar bith eile sa tír seo, i nGaeilge, nó i mBéarla, a bhfuil leagan amach, nó dearadh, níos gairmiúla, níos taitneamhaí, nó níos tarraingtí, uirthi, ná mar atá ar ‘Chéide’ s’againne Ní iris í a ghlacann go héasca le tuairim ar bith, mar is amhlaidh a chuireann sí chuile thuairim faoi thóirse na taighde agus na scoláireachta, nó fiú faoi shúil ghrinn, ghlinn, na céille.

Mo chuidse de, glacaim go ró-éasca, b’fhéidir, leis an eagna oidhreachtúil agus le fís na bhfáithe, le bheith bainteach, go cnámh na huilinne, le fiontar dá leithéid. Ach ag an am gcéanna, ní hionann sin is a rá, nach féidir liom adhmad ar bith a bhaint as plé agus dearcadh irise dá leithéid.

Áisiúil agus suimiúil

Ach le filleadh ar an iris iontach seo, “Céide”, caithfidh mé a admháil, go mbeadh sé deacair ábhar léitheoireachta níos áisiúla don duine gnóthach a fháil. Tá chuile alt ann suimiúil, spreagúil, spéisiúil. Ní thógann sé ró-fhada ort alt ar bith acu a léamh, agus tríd is tríd, bheadh sé deacair stíl na scríbhneoirí, nó ábhar a bplé, a lochtú. Breathnaigh nóiméad ar an gcéad alt, leis an bhfear eagair fhéin, Kevin Hegarty, fear a bhfuil a cháil mar iriseoir, agus mar eagarthóir, imithe i bhfad agus i ngearr, le mám maith blianta anois. Taisí Threasa Naofa fhéin atá idir chamáin aige sa chéad alt sin a luaigh mé, agus cheapfá uaidh, nach mó ná sásta atá sé leis an ómós atá á thabhairt do na taisí céanna sin ag na fíréin.

Rudaí a tharla le déanaí

Déanann sé cur síos ar chuid de na rudaí a tharla le déanaí san Eaglais Chaitliceach Rómhánach.

Ach ansin déanann sé tagairt do thuairim an Athar Joseph O’Leary,agus é ag labhairt linn on tSeapáin, nuair adúirt seisean gur léirigh an “parade” céanna sin … “theological destitution” na hEaglaise Caitilcí in Éirinn na linne seo.

Agallamh

Deir an scríbhneoir nach n-éireoidh leis an Eaglais, mura bhfuil sí sásta dul in agallamh oscailte le creidimh, agus le sainaicmí eile creidimh; le brainsí eolais agus léinn; le heolaíocht agus le fealsúnacht; le healaíon agus le litríocht. Ach le sin a dhéanamh, caithfidh sí cineál eile diagachta a cheapadh, cosúil leis an gceann ar dhein Karl Rahner trácht air, blianta ó shoin….

”A theology of the Mysteries of Christ, of the physical world, of time and temporal relations, of history, of man, of birth, of eating and drinking, of work, of seeing, hearing, talking, weeping, laughing, of music, of dance, of culture, of television, of marriage and of family, of ethnic groups and the state of humanity”

.

Ar leanúint, an tseachtain seo chugainn……

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Cluiche Craoibhe san Iomiant 2012

le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir

I mBéal an Phobail

Peadar Bairéad

Na Cait go Deo !

Nuair a chríochnaigh Cluiche Craoibhe san Iomaint 2012 ar chó–scór trí sheachtain ó shin, bhí roinnt áirithe daoine ag ceapadh, go mbeadh an lá ag na Gaillimhigh san athimirt. Ba é fáth ar ceapadh a leithéid nó go bhfacthas do na daoine sin, go raibh na Cait éirithe tuirseach, agus go raibh maolaithe ar a ngoile do bhua agus do bhoinn. Anois, caithfear a admháil go raibh faobhar fonnmhar ar na Gaillimhigh an lá céanna sin, agus nuair a chuireann tú sin lena mbua i gCraobh Laighean, i mbliana, ní haon ionadh go raibh luchóga an amhrais ag creimeadh leo ar mhisneach lucht tacaíochta na gCainneach. Bhí daoine eile den tuairim, go raibh an oiread sin sásaimh agus pléisiúir tugtha don phobal ag iománaithe an Chontae seo, go raibh se an-deacair a bheith ag iarraidh orthu anois Páirc na hImeartha a thabhairt orthu fhéin, uair amháin eile, agus a mórdhícheall iomána a dhéanamh arís, le goile an phobail don iomáint ag an sár-leibhéal taitneamhach sin, a chur ar fáil dóibh, uair amháin eile. Ach, taobh amuigh de na tuairimí sin ar fad, bhí bunús an phobail den tuairim, go raibh idir ghoile agus fhonn fanta ag na Cait fós, agus nach raibh le déanamh ag éinne a cheap a mhalairt ach fanacht go bhfeicfeadh sé an iomáint ar Dhomhnach na Craoibhe.

Neodrach, an ea?

Chomh fada is a bhain sé liom fhéin, is dócha go bhféadfá a rá, gur fhan mé neodrach sa tuairimíocht chéanna sin, ach taobh thiar den neodracht sin, bhí mé ag ceapadh, go n-imreofaí sár-chluiche os ár gcomhair amach i bPáirc stairiúil an Chrócaigh sa chluiche ath-imeartha. Le teacht ar an dtuairim sin, chuir mé san áireamh, scil, misneach, agus fearúlacht na nGaillimheach, nó níl dabht ar domhan ach go bhfuil a gceird foghlamtha go seoigh ag imreoirí na dTreabh, agus ag an bpointe sin ama, is dócha go bhféadfá a rá, nach raibh an dara Contae sa tír seo a d’fhéadfadh a ndúshlán a thabhairt ar pháirc an bháire ach na Cait chróga. Sea, tugadh an dúshlan, agus thug an dá fhoireann Páirc an Chrócaigh orthu fhéin, ar an 30ú lá de Mhí Mheán Fómhair na bliana seo, 2012.

Bhí mé fhéin ar chipíní, ag súil leis an gcluiche céanna sin, nó bíodh gur Iorrasach, as Contae Mhaigh Eo, mé fhéin, agus bíodh nach bhfaca mé cluiche iomána, nó camán, nó sliotar fhéin fiú, agus mé ag fás aníos sa dúiche sin, chuir mé aithne ar na hearraí céanna nuair a thosaigh mé ar mo chuid meánscolaíochta i gColáiste Cónaithe, cóngarach do Bhall Álainn, sa Chontae céanna sin, agus geallaimse dhuit é, nár ró-éasca an cluiche le foghlaim é, ag an aois sin, ach mar sin fhéin, thug mé faoi, le fonn, agus d’fhéadfá a rá gur fhoghlaim mé an chuid ba mhó de scileanna an chluiche chéanna sin, agus b’in rud a chuir ar mo chumas, taitneamh agus pléisiúr a bhaint as bheith á imirt agus as bheith scathamh eile ar an gclaí, ag breathnú ar iontaisí sciliúla an chluiche sin. Agus sin an fáth a bhfuil mo chroí sáite fós in ealaíon agus i scil na hiomána, agus i scil cheardúil na mbáireoirí.

Ar an ‘Long Stand’

Labhair mé anseo, seachtain ó shin, faoi’n lá iontach sin a bhí agam, i Meán Fómhair na bliana 1951, agus mé sáite istigh ansin ar an ‘Long Stand’ i bPáirc an Chrócaigh, ag breathnú ar fhoireann Mhaigh Eo ag sciobadh na Craoibhe sa Pheil leo, an lá sin. Bheul, an babhta seo, bhí mé suite cois tine, sa bhaile, i gcathair Chill Chainnigh, agus geallaimse dhuit é, gur bhain mé níos mó pléisiúr agus taitneamh as an gcluiche sin ná mar a bhain mé fiú, as bua Mhaigh Eo sa bhliain 1951! Ach, Fair Play do na Cait! Níor chaill siad riamh é. D’éirigh leo an Chraobh a sciobadh leo arís, an la cinniúnach sin. A Chonách sin orthu! agus gura fada buan iad mar sheaimpíní Éireann san Iomáint.

Cuairt Dé

le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir

Cúirt Dé ar Chuairt

Nach deacair don Chríostaí a chreidiúint, go bhféadfadh a Dhia teacht ar chuairt chuige, i bhfoirm Abhlainne, agus ar bhealach míorúilteach, go dtarlaíonn ionchollú an Tiarna ansin os comhair a dhá shúl, chuile bhabhta a ghlacann sé an Chomaoineach Naofa? Cinnte, is cuimhin linn uilig an uair úd ar dhein an Tiarna tagairt don chaoi a raibh sé chun a Chorp fhéin a thabhairt mar fheoil dá lucht leanúna, agus go raibh sé chun a chuid Fola a dháileadh orthu mar dheoch, mar, ar seisean, ní bia go feoil mo cholainne, agus ní deoch go fuil mo chroíse. Sea, agus mairfidh an té a chaithfidh an bia agus an deoch sin go deo na ndeor.

Bhuel, nuair a chuala a lucht éisteachta sin, shocraigh roinnt mhaith acu é fhéin is a bheatha shuthain a thréigint, feasta, nó nár dheacair a raibh á rá aige a chreidiúint? Ní dócha gurbh é sin an cineál beatha, nó Ríochta, a bhí i gceist, nó á lorg, acusan. Nárbh fhearr i bhfad, dá mbeadh i gceist ag an Máistir na Rómhánaigh a ruaigeadh as a dtailte?

Creideann muidinne ar dhúirt Sé áfach, agus mar sin, tá muid sásta an bia neamhaí seo a chaitheamh, agus sa “dáinín” seo a leanas, tuigtear go ndéanann an bia ainglí seo sinn a athrú ó bhonn, díreach mar a creideadh fadó, go bhféadfaí ór a dhéanamh as gnáthmhiotail trí Chloch an Fheallsaimh a chuimilt leo. Sa chaoi chéanna, éiríonn lenár mbaisteadh beatha ar leibhéal níos aoirde ar fad a chur ar fáil dúinn, sa chaoi go bhfuil ar ár gcumas feasta, bheith páirteach i mBeatha na Tríonóide, tri roinnt an Spioraid Naoimh linn. Agus ar bhealach, nach bhfuil, Cúirt Neimhe ina suí, istigh ansin, i ndorchadas ciúin, doshroichte, ár mbeithe, don tréimhse a fhanann an Tiarna linn, agus mar sin, nach ionann is Oisteanóir an Críostaí, tar éis dó Comaoinach Naofa a ghlacadh. Sea, agus nach cosúil, ar bhealach, an Chomaoineach chéanna sin agus Sláníoc na Neamhbhásmhaireachta, ar chaith feallsaimh na Síne a ndúthracht á lorg, fadó.

O i s t e a n s ó i r .

.

Tráth glacaimse Comaoineach Naofa,

Is nuair a shuím sa tSéipéal, liom fhéin,

Ní ghnáthdhuine mise feasta,

Ach Oisteansóir soilseach faoi réim.

.

Nuair a luchtaítear m’Oisteansóir liosta

Leis an Ahlainn ghlan, ainglí, bhán,

Sea déantar ór buí dem’ luaidhe,

Is scalaim go drilseach, gan cháim.

.

Is umhlaíonn aingil go béasach,

Is canann Cór foirfe na Naomh,

Nuair a thagann mo Dhia ar chuairt chugam,

Suíonn an Chúirt Diaga i m’ chroí.

.

Ní mhaireann an mhíoruilt i bhfad, ámh,

Nó tá fairsinge m’anama ró-chung

Le Cúirt Dé, na Naomh, is na n-Aingeal,

A choinneáil faoim’ dhíonsa go buan.

.

Ach fillfidh Sé arís chugam amárach,

Is blaisfeadsa bia na Naomh,

Nuair a thiocfaidh mo Dhia ar chuairt chugam,

Beathóidh sé m’anamsa go fial.

.

Is fanfaidh liom cuimhne na cuairte,

Is mé ag streachailt le stró is le buairt,

Is cuimhneod ar Sholas na Soilse,

Nuair a thiocfaidh mo Thiarna ar chuairt.

.

.

.

.

.

.

Dáil gan cheann

le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir

I mBéal an Phobail

Peadar Bairéad

(This week we consider our Dáil difficulties)

Dáil gan Cheann

An cúigiú lá déag d’Aibreán 2016.

Agus an píosa seo á scriobh agam, tá Dáil Éireann seacht seachtain ar an saol, agus gan Taoiseach tofa aice fós! Ní haon ionadh é go bhfuil daoine áirithe bréan den ghnó seo ar fad, nó ba é ba lú a raibh súil acu leis, nó go mbeadh Taoiseach tofa acu faoi’n am seo. Tar éis roinnt seachtainí toghchánaíochta, d’éirigh le toghlaigh na tíre seo céad caoga agus seacht dTeachta chun na Dála sin a thoghadh, agus bhíothas ag súil, go ndéanfadh an slua Teachta sin an beart, taobh istigh d’achar gearr. Ach níor dhein! agus tá daoine ann, adéarfadh, nár chóir lán-tuarastal a thabhairt dóibh go dtí go mbeadh an beart sin curtha i gcrích acu, Thogh na vótóirí na Teachtaí sin, ar an gcéad dul sios, leis an tír a ríalú, agus sa dara háit, le haire faoi leith a thabhairt do ghnóthaí an toghlaigh a thogh iad. Conas a d’fhéadfaidís na gnóthaí sin a dhéanamh, mura mbeadh Taoiseach agus Rialtas roghnaithe acu, agus a fhios ag madraí an bhaile go bhfuil a leithéidí ag teastáil go géar ón dtír s’againne, i láthair na huaire seo. Nár mhinic a chualamar caint sna seanlaethe, faoi ghuth an phobail, nó faoi toil an phobail, i gcás dá leithéid seo? Agus ba é a bhí i gceist ag daoine an tráth sin, nó gur thogh an pobal na Teachtaí, agus b’in sin! Bhí a ngnó–san déanta acu ansin, agus bhí ar na Teachtaí tofa scil a bhaint as toradh an toghcháin, agus Rialtas a roghnú, faoi mar ba thoil do na vótóirí. Bhuel! bhí sin éasca go maith, nuair nach raibh sa Dáil ar fad ach an dá pháirtí mhóra agus cupla mionpháirtí. Ach, de réir mar a chuaigh uimhir na bpáirtithe agus na neamhspleáigh i méad, chuaigh an cheist chéanna sin i gcastacht, go dtí gur tharla, faoi mar atá againn i láthair na huaire seo, fadhb atá chomh do-réitithe le Caor’ Inis Gé, geall leis. agus leis an gceist a dhéanamh níos casta fós, tá coimheá na cumhachta, faoin am seo, ag buíon beag neamhspleáigh. Ach sin uilig ráite, caithfear a admháil, go bhfuil léaró beag solais, agus dóchais, dírithe ar chosán inmhianaithe os ár gcomhair amach, cosán a thabharfaidh thar bhogach choraí crua an tsaoil sinn, sa todhchaí.

Ré Nua tosaithe

Tá na seanlaethe thart. Deireadh feasta le bheith ag súil go mbainfeadh Páirtí ar bith móramh iomlán amach, nó ní hé sin toil an phobail. Tuigtear don phobal cliste s’againne, gurb é ár leas é dá mbeadh Rialtas cumtha as comhaontú páirtithe áirithe, a chumfadh Rialtas as na páirtithe sin, le toil na Dála, chomh fada is a leanfaidís polasaithe a shásódh móramh na Dála, agus a mbeadh páirtithe eile sásta gan chur ina choinne, ar feadh tréimhse áirithe. Nár dheacair leagan amach dá leithéid a bhualadh? nó bheadh deis feasta ag Neamhspleáigh páirt a ghlacadh i ríalú na tíre, agus bheadh seans acu freisin, páirt iomlán a ghlacadh i gcumadh, agus i leasú dlithe na Poblachta s’againne. Nó, tá a fhios ag fia is ag fiolar nach raibh an deis sin ag neamhspleáigh, nó ag roinnt mhaith cúlbhinseoirí, cheana. Ní raibh rompu, i ndáiríre, ach blianta fada ag freagairt rolla, ag scríobh litreacha, ag lorg fábhair, agus ag féachaint chuige go mbeadh vótóirí a dtoghlaigh sásta glacadh leo aris, sa chéad toghchán eile. Dár ndóigh, bhí cumhacht de chineál eile acu, an t-am ar fad, bhí cumhacht morálta acu, an cineál cumhachta a bhronn an pobal orthu, agus cumhacht a bhainfeadh stad as Rialtas, dá mbeadh siad ag iarraidh feidhmiú i gcoinne toil an phobail. Sea, tá mé ag ceapadh go bhfuil ceacht á mhúineadh ag an bpobal don lucht polaitíochta, ceacht a raghadh chun leas an Stáit, sna blianta atá romhainn amach. Tá súil agam, go dtoghfaí Taoiseeach i rith na seachtaine seo chugainn agus go roghnóidh seisean Airí cliste, eolgaiseacha, astu siúd a bheadh toilteanach, le cead a bPáirtí, – más ball de Pháirtí iad – , bheith ina mbaill dhílse de’n Rialtas nua, agus guímis uilig Rath Dé ar a gcuid oibre sa Dara Dáil Triochad.

.

Deirimse Pleanáil Leat

le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir

I mBéal an Phobail

Planning! is it?

Peadar Bairéad

.

“Deirimse pleanáil leat!”

B’in mar a chuir mo sheanchara, Séimí an Droichid é, an oíche cheana. Thuig mé láithreach, go raibh rud eicínt neamhghnách ag dó na geirbe ag an bhfear bocht, nó b’annamh leis tús obann dá leithéid a chur lena chomhrá.

“Ní hamhlaidh atá tú ag maíomh nach bhfuil ár gcóras pleanála thar mholadh beirte!” arsa mé fhéin, go deas, réidh, neamhurchóideach.

“Sin é díreach atá á mhaíomh agam.”

“Ach a Shéimí, cá bhfaighfeá forbairt chomh hilghnéitheach, chomh healaíonta, chomh dea-dheartha, leis an bhforbairt iontach atá á dhéanamh thart ar an gcathair s’againne, i ngach treo baill, i láthair na huaire seo”

Is it blind you are?

“In ainm Chroim! ach cá raibh tusa aimsir na súl? nó an dall, amach is amuigh atá tú? Ar bhreathnaigh tú ar a bhfuil ag tarlú thart ar Thimpealláin Chuarbhóthair Chill Chainnigh? Tithe ilstóracha á gcaitheamh suas, – faoi mar ba chaisleáin ghainimhe iad -, róchóngarach don bhóthar, agus b’fhéidir go bhféadfá glacadh le sin, dá mba fhoirgnimh ealaíonta, spreagúla, a bhí iontu, agus iad fada go leor siar ón mbóthar, le go bhféadfá taitneamh a bhaint as a ndearadh, agus as a ndéanamh.”

“Ach a Shéimí, a chroí, nach dtuigeann tusa go maith anois, go gcosnaíonn suíomh fan na mbóithre céanna sin, go gcosnaíonn siad pingin mhaith”.

“Tuigim sin go maith, ach ní cosc ar bith é sin ar dhea-dhearadh, nó ar dhea-dhéanamh. Sílim fhéin go bhfuil an scéal ar fad imithe isteach sa mhuileann orainn, sa chaoi nach gcuirfeadh sé lá iontais orm, dá dtarlódh, mar a deir mo sheanchara, Mártan a’ Tairbh, an lá cheana.”

Round Towers on Roundabouts!

“ Agus céard dúirt Mártan bocht s’againne faoi na cúrsaí seo?”

“Ní chuirfeadh sé ionadh ar bith orm, adeir sé, dá dtabharfaí cead pleanála do dhuine eicínt, ceann de na laethe seo, Túr Cruinn ollmhór, a thógáil ar cheann de na timpealláin bhreátha, mhóra, atá chomh flúirseach sin, timpeall na cathrach seo.”

An i ndáiríre a bhí sé, meas tú?”

“Lom dáiríre, geallaimse dhuit é, agus an bhfuil fhios agat, b’fhéidir go raibh sláimín den cheart aige sa mhéid sin freisin.”

“Ag magadh atá tú, a Shéimí.” arsa mé fhéin, nó tuigeadh dom, go raibh mo Shéimí breá ag dul thar fóir ar fad lena thuairimí buile, an babhta seo.

“Diabhal magadh nó mugadh atá ar siúl agamsa.”

Excellent Planning, All told!

“Ach nach bhfuil an-jab á dhéanamh ag an lucht pleanála sin, nuair a smaoiníonn tú ar an méid tógála atá ar siúl timpeall na Cathrach Áille seo?”

“Is dócha go gceapfadh lucht pleanála go bhfuil a gcuid oibre ag cur le háilleacht na timpeallachta in ár measc, ach táid ann adeir, nach bhfuil cuma nó crot ar an bhforbairt atá ar siúl sa dúiche seo, le tamall de bhlianta anuas. Sea, agus breathnaigh freisin ar na sráideanna, agus ar na bóithre, ar a ndéanann muid taisteal, ó ló go ló!”

“Céard tá cearr leis na bóithre, nó leis na sráideanna? Nach den scoth chuile cheann acu?”

“Caithfidh go bhfuil sé an-éasca tú a shásamh! An bhfaca tú na timpealláin atá ag méadú, faoi mar ba fhás aon oíche iad, agus cuid áirithe acu beagnach chomh beag le miosarún! Agus ar thug tú faoi deara, an chaoi a bhfuil bacainní á dtógáil ar shráideanna is ar bhóithre, na laethe seo. Blianta ó shoin, chaitheadh oibrithe a ndúthracht ar fad, ag iarraidh na bealaí móra dhéanamh deas leibhéalta, ach anois, caitheann siad a ndúthracht, ag iarraidh uchtóga a thógáil ar na bóithre leibhéalta céanna sin. Nós eile a thug mé faoi deara, le tamall, nó an fonn atá ar na húdaráis bóithre a chúngú, bíodh gur caitheadh airgead fadó ag iarraidh iad a leathnú! Ach, an bhfeiceann tú an t-am? Beidh Naipí bhocht s’againne ag súil liom, an créatúr! agus níor mhaith liom buairt ar bith a chur uirthi. Slán go fóill, mar sin”

Agus le sin, bhí sé glanta as mo radharc, faoi mar ba chat scólta é. Ní call dom a rá, gur bhain a thuairimí an chaint díom fhéin, nó ar chuala éinne riamh a leithéid de ráiméis?

Ach, ní lia duine nó barúil! faoi mar adeireadh an tseandream fadó.

E a c h t r a i g h D ú i n n 3 0 A

le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir

.

E a c h t r a i g h D ú i n n

Caibidil 19

.

D’inis mé dhaoibh gur chuir múinteoirí i Scoil Náisiúnta na Cille Móire, Iorrais, obair shealadach ar fáil dom, agus ní call a rá, gur ghlac mé leis an bpost sin, le fonn is le flosc, agus ba thríd an bpost céanna sin, a fréamhaíodh grá don mhúinteoreacht sa chroí istigh ionnam, ach le filleadh ar an scéal a bhí idir chamáin agam…

Bíodh nach raibh an mhúinteoireacht chomh héasca is a cheap mé, ag an am gcéanna, thaitin sé go mór liom, ar bhealach eicínt. Bheadh sé deacair na gasúir sa scoil sin a shárú. Nár chuid dem phobal fhéin iad, agus tar éis dom scathamh a chaitheamh im mhúinteoir sealadach, tháinig me ar an tuairim, go n-oirfeadh ceird na múinteoireachta go seoigh liom. Chuaigh mé i gcomhairle le mo sheanmhúinteoir, an Máistir Ó Cróinín, agus ba é a mhol seisean dom, nó cur isteach ar chúrsa don “H Dip in Ed” i gColáiste na hOllscoile, Gaillimh, don bhliain scoile dár gcionn. Rinne mé rud air, agus glacadh liom, agus socraíodh go raghainn isteach ansin, faoi Dheireadh Fómhair na bliana sin, 1950.

Sea, bhí an fhadhb scaoilte agam, bíodh gur de thimpiste fhéin é. Raghainn le Meán- múinteoireacht. Mhol mo sheanmháistir dom freisin, cuairt a thabhairt ar roinnt Meánscoileanna, féachaint an mbeadh aon fholúntas acu, sa chaoi go bhféadfainn dul ag múineadh chucu, an Meán Fómhair sin, agus go raibh seans ann, go ligfí dom freastal ar chúrsa an “H Dip.” i rith na bliana sin. Rinne mé amhlaidh, ach, i ndáiríre, ba shaothar in aisce dom é, nó cé gur gealladh dom, i gcupla scoil, go gcuirfí fios orm, gan aon ró-mhoill, le dul i mbun oibre dóibh, tá mé ag fanacht fós ar litir uathusan, ag moladh dom teacht chucu. Ó Bhuel! nach ‘in an saol agat! An té tá thuas óltar deoch air, ach an té tá thíos, buailtear cos air. B’in mar a mhothaigh mise, ar aon nós, an tráth úd.

Ach, níorbh fhál go haer é, nó teacht an Mheán Fhómhair, bhailigh mé mo chip is mo mheanaithe arís, agus thug m’aghaidh ar Ghaillimh na gCuan. Fuair mé lóistín dom fhéin i dteach aíochta, amuigh ar imeall na cathrach, i nGarraithe an Léana Bhuí, le muintir Mhic Aonghusa, agus caithfidh mé a rá, nach bhféadfainn áit níos fearr, níos oiriúnaí, nó níos cairdiúla a fháil, áit ar bith, i gcathair mhór na Gaillimhe, an tráth úd, ná an teach céanna sin, agus níor dúradh cat dubh, nó cat bán liom, i rith na bliana ar fad a chaith mé ina gcosamar, sea, agus roinneadar go fial, flaithiúil, fairsing, agus go cairdiúil, liom, fad a bhí mé ina measc. Bhí buntáiste eile ag baint leis an dteach lóistín céanna sin, sé sin, go raibh sé an-ghar don Ollscoil, agus tharla go raibh rothar agam, ní thógadh sé aon achar orm dul isteach chun na hOllscoile, nó teacht abhaile as arís, ach chomh beag.

D’airigh mé, go raibh mé i measc cairde, san Ollscoil chéanna sin, nó nach raibh seal de bhlianta caite agam ag freastal uirthi, tráth raibh mé im Nóibhíseach, i gCloughballymore House, tamall roimhe sin?

Ní call dom a rá, go raibh Garraithe an Léana Bhuí cóngaraach go maith do Bhóthar na Trá, agus chomh maith le sin, ní raibh Halla mór Rince, “Seapoint”, thar fad urchar méaróige uainn, agus geallaimse dhuit é, gur mhinic ár dtriall ar an ionad aerach, álainn, céanna sin. Anois, bhí fear óg eile ar lóistín le muintir Mhic Aonghusa, in éineacht liomsa, Albanach fir ba ea é, agus Jimmy ab ainm dó. D’éiríomar cairdiúil le chéile, agus théadh an bheirt againn chuig na damhsaí sin, a luaigh mé thuas, agus ba bhreá an comhluadar ar ócáidí dá leithéid é. Bhí Halla Rince eile sa dúiche sin freisin, ach ní bhíodh sé oscailte leath na gcuarta, an tráth úd, “The Hangar”, a thugtaí ar an Halla mór sin, agus bhíodh a ainm i mbéal an phobail, i nGaillimh, lá dá raibh, ach is dócha go raibh a sheal tugtha, faoin am ar tháinig mise ar an bhfód. Ní call dom a rá, ach oiread, go raibh chuile dheis ar fáil, fan Bhóthar na Trá, don té a mbeadh fonn snámha air, nó bhí ansin, tránna fairsinge, bána, agus chomh maith le sin, bhí céibh, agus clár tumtha, ansin, don té a chuirfeadh spéis ina leithéid.

Nuair a tháinig an lá spriocáilte, bhí mé fhéin thíos sa Choláiste, agus mé réidh lem’ thraenáil mar mhúinteoir a thosú. Chuireamar aithne ar ár nOllamh, an tOllamh Pádraig Ó Lorcáin. Ní fhéadfainn dul thar fóir i moladh an fhir sin, nó b’fhíor dhuine uasal é, a thiomhnaigh a laethe agus a shaol don léann, agus don taighde, agus fear nár dhein aon dá leith dá dhícheall, sa chabhair, nó sa chúnamh, a dháil se orainne, go fial, flaithiúil, fairsing. Ba dhuine cúthaileach é freisin, agus fear nár chuala mé riamh ag baint sclaimhe as mac léinn ar bith, bíodh gur mhinic a tugadh chuile chúis dó a leithéid a dhéanamh! Sea, mh’anam, ní fhéadfainn locht a fháil ar Pheat Larkin, agus tuigeadh dom i gcónaí, gur dhein sé a dhícheall, chuile lá riamh, bóthar an léinn a réiteach dúinn uilig. Bhí Peat suas-chun-dáta ina thaighde, agus ina chur chuige, agus déarfainn gur mór atá an tír s’againne faoina chomaoin aige, as ar dhein sé le caighdeán na múinteoireachta a chothú agus a fheabhsú, tráth raibh seisean ina Ollamh le hOideachas, i gColáiste na hOllscoile, Gaillimh.

Bhí gné eile den saol mór, a bhí thart orm feasta, nár dhein mé tagairt ar bith dó, go nuige seo, sa chaibidil seo.

Agus céard é fhéin? Adéarfása, b’fhéidir.

Buel, bhí mé thart ar chúig bliana is fiche, faoin am sin, agus m’fhocal is mo lámh dhuit, nár thaobhaigh mé le cailín, nó le bean ar bith, anuas go dtí an pointe sin den shaol. Bhuel, an mbeifeá ag súil lena athrach uaim? Bhí baol ann anois, go bhfanfainn glan amach uathu, an chuid eile dem shaol, agus mar sin, bhí orm suí síos agus mo mharanna a dhéanamh, faoi na cúrsaí sin, féachaint céard ba cheart, agus céard ba chóir dom a dhéanamh, feasta.

B’fhéidir, gur chóir dom an chuid sin dem scéal a fhágáil go dtí an chéad ghála eile, nuair a bheidh mé ag cur síos ar an chaoi ar thosaigh mé orm fhéin a chur in oiriúint do shaol an tuata, in Éirinn na gcaogaidí. Bí liom, mar sin, don chaibidil sin, go bhfeicfidh tú cé mar a chuaigh mé i dtaithí an tsaoil chasta, chéasta, chéanna, sin.

.

Iarscríbhinn……….

Bhuel, a léitheoir, tá roinnt míonna imithe trí mhuileann an ama, ó chríochnaigh mé an chaibidil thuas. Ach cé mhéad atá scríofa agamsa faoi na cúrsaí sin, san idirlinn, faoi mar a gheall mé dhaoibh? Faic! Diabhal focal amháin fhéin! Ach, ná bíodh aon bhuairt oraibh faoi sin, nó tá mé meáite ar leanúint leis an scéal sin, amach anseo, agus bí cinnte, go gcuirfidh mé le m’fhocal, sár i bhfad.

.

.

.

.