Enniscrone Hols.
.
Fis le Fiorú
Fís le fíorú
Peadar Bairéad
Comóradh an Chéid
Anois, agus muid ag druidim i dtreo Chuimhneamh Céad an Éirí Amach, táthar ag smaoineamh ar bhealaí áirithe leis an mbeart sin a chomóradh mar ba chuí agus mar ba chóir. Deir dream amháin gur chóir seo a dhéanamh, deir dream eile gur chóir siúd a dhéanamh, dár leis an bhfear thall, gurbh fhearr ócáid mhór chomórtha amháin a eagrú a mbeadh cuimhneamh uirthi lá is faide anonn, agus ceapann an fear abhus, gur chóir ócáid cheiliúrtha áitiúil a eagrú i ngach paráiste sa tír. Sea, faoi mar a chuireadh na Rómhánaigh é fadó – quot homines tot sententiae – nó faoi mar a chuirtear sa chéad teanga oifigiúil é, -Ní lia duine ná tuairim – Ach nach ndéarfadh an leathshaoi fhéin, gur mar a chéile ab fhearr iad. Ar an gcéad dul síos, tá muid ag iarraidh ár mbród as ár náisiúntacht, agus as iarrachtaí ár ndaoine sin a bhaint amach a cheiliúradh; agus ar an dara dul síos, nach bhfuil ár bpobail fhéin ansin freisin, agus nach é ár ndualgas é an dearcadh céanna sin a chur ar a súile dóibhsean freisin.
Ach céard tá le ceiliúradh againn gur fiú é a chur i mbéal an phobail, um an dtaca seo? Deir daoine áirithe, gur éirigh le lucht an Éirí Amach a bhfís a fhíorú le neart a lámh. Ceart go leor, táid ann adeir, gur éirigh leo saoirse a bhaint amach, ní don tír uilig, ach do sé chontae fichead di, agus faoi mar a bhí cúrsaí ag an am, bheadh sé do-dhéanta, dár leo, an tsaoirse sin a bhronnadh ar Shé Chontae an Tuaiscirt, nó bheadh an pobal ó thuaidh réidh le cur i gcoinne a leithéid de shocrú, mar bhí siadsan meáite ar fanacht sa Ríocht Aontaithe. B’in an chaoi ar fágadh an scéal i ndiaidh na troda go léir, ach nach raibh na clocha corra faighte againn sa Chonradh, ar ghlac an pobal leis, i ndiaidh an iomláin? Fiú má ghlacaimid le fírinne an ráitis sin, chaithfeadh duine a admháil, nach raibh sa mhéid sin ach leath na físe, nó nárbh é a theastaigh uathusan nó Éire Saor Gaelach a bhaint amach. Má ghlactar leis anois go raibh an tSaoirse bainte amach acu, céard faoin gcuid eile den bhfís? Bhuel, caithfimid glacadh leis, nárbh fhéidir an chuid sin den bhfís a bhronnadh ar an náisiún, d’aon iarracht, nó láithreach bonn, ach bhí an deis acu anois tabhairt faoin chuid sin den bhfís a réaladh le himeacht aimsire.
Iarracht inmholta
Caithfear a admháil gur dhein an Saorstát iarracht inmholta le cuid den bhfís sin a thabhairt i gcrích trí bhéim a leagan ar mhúineadh na teanga sna scoileanna, agus is dóigh gur tuigeadh, ag an am, go leathfadh polasaí oideachais dá leithéid, go leathfadh sé labhairt na Gaeilge i measc daoine le himeacht aimsire. ach ní dóigh liom gur tuigeadh ag an am chomh deacair is a bhí sé teanga a bhí i mbéal an bháis a athbhunú i bpobal, agus feictear anois freisin, chomh gann is atá samplaí de thír ar bith ag tabhairt go dáiríreah faoin bhfiontar céanna sin, taobh amuigh d’Iosrael, b’fhéidir . Ní gá a lua anseo, go bhfuil samplaí eile den Ghaelachas beo beathach inár measc go dtí an lá atá inniu ann, mar atá, rinncí, ceol, amhránaíocht ar an sean-nós, cluichí, agus rud ar bith eile, a shil anuas chugainn, mar chuid dár n-oidhreacht. B’in iad na rudaí a bhí i gceist ag laochra na Cásca nuair a léadh Forógra ár bPoblachta ar Shráid Uí Chonaill, sa bhliain 1916, beagnach céad bliain ó shoin anois. Ghlac an pobal lena bhfís, agus dá chomhartha sin, tá an fhís sin beo inár measc go dtí an lá atá inniu ann, ach anois, nach bhfuil sé thar am againn breathnú ar an bhfís chéanna sin arís. An é nach raibh inti i ndáiríre ach leagan gaelach de Útóipe? agus an é atá le déanamh againn anois, mar chine, nó ár leagan fhéin den bhfís chéanna sin a fhógairt don aonú haois fichead? leagan a chuirfeadh san áireamh na hathruithe atá tagtha ar ár bpobal san idirlinn,agus áit sa bhfís sin a chur in áirithe do na mílte agus na mílte “thar toinn do ránaig chugainn,” agus áit faoi leith freisin a chur in áirithe dán Lucht Taistil fhéin. Sea, agus caithfimid sainmhíniú a thabhairt ar ‘shaoirse’ agus ar ‘ghaelachas’ dóibh siúd atá suas anois, sa chaoi go mbeidh fís nua, suas chun dáta, againn, a bheidh mar mhéar an eolais d’Éireannaigh na haoise seo, agus iad ar a dturas chuig an Éirinn idéalach sin, atá folaithe i gceartlár chroí na muintire a áitíonn cúig cúigí Éireann, i láthair na huaire seo. Faoi mar adúirt an té adúirt...breathnaigh isteach i do chroí fhéin, más uait spléachadh a fháil ar fhís an dara céad.
.
G A E L S C O I L O S R A I 2 .
G A E L S C O I L O S R A Í .
**************
Thug mé cuairt ar Ghaelscoil Osraí, ar na mallaibh, agus caithfidh mé a admháil dhuit anseo, gur bheag nár bhain an radharc an anáil díom, nó san áit a raibh na seomraí beaga ísle réamhdhéanta ina seasamh, an uair dheiridh ar thug mé cuairt orthu, bhí anois, foirgneamh breá, aerach, nua-aoiseach, ina sheasamh, mar phirimid, le díon a chur ar fáil d’fhís an oideachais lánGhaeilge, a réalaíodh san ionad seo, mám beag blianta ó shoin. Seo mar a chuirtear síos ar bhunú na Gaelscoile, sa leabhrán suimiúil a cuireadh i gcló le hoscailt oifigiúil na scoile nua, ar an 28 Meán Fómhair 2000, a chomóradh ….
“Gairid roimh oscailt na scoile ní raibh cóiríocht chuí faighte. In am an ghátair tháinig C.L.G. Shéamais Stiofáin i gcabhair orthu, nuair a d’ofráil siad a gclubtheach don scoil nua-shaolaithe, ar feadh bliana.
Mar sin, I Meán Fómhair 1984, thosaigh Gaelscoil Osraí, le 22 dhalta, agus Múinteoir óg as an gColásite Oiliúna, Gobnait Ní Choitir, mar Phríomh Oide.
Caitheadh bliain taitneamhach fiúntach i nGort na Learóg.
Don Scoilbhliain 1985/86, d’aistrigh gach duine don tseanascoil i Sráid Phádraig, go gearr-théarmach. I ndiaidh na Samhna bogadh isteach go dtí seomraí réamh-dhéanta, a bhí tógtha ar shuíomh a fuarthas ó Pharóiste Phádraig sa Loch Buí. Um Nollaig 1986 bhog an Príomhoide go Corcaigh agus bhí ar Phroinnsiasa Ní Chathasaigh feidhmiú mar Phríomh Oide go dtí gur tháinig Micheál Máirtín go dtí an scoil mar Phríomh Oide, I Mí Aibreáin 1987
Tógadh cúig aonad réamh-dhéanta le 11 seomra ranga ar an suíomh.”
Bhuel, b’in mar a tharla, triocha bliain ó shoin anois, agus sin mar a tharlaíonn go bhfuil Gaelscoil den chéadscoth againn anseo cois Feoire, um an dtaca seo.
Ní gá a rá gur chuir mé fhéin suim, agus dhá shuim, sa Ghaelscoil chéanna sin, ó bunaíodh í, agus is maith is cuimhin liom an lá ar thug mé cuairt ar an scoil chéanna sin, agus í faoi lán-tseol faoina Príomh Oide, Gobnait Ní Choitir, agus is cuimhin liom fós an t-ionadh a bhí orm, nuair a chuala mé na chéad-daltaí sin ag spalpadh Gaeilge go líofa, agus gan ach tamall gearr caite acu ag freastal ar an nGaelscoil an t-am sin. Chuireadar seó ar siúl dom, ar an toirt, cé nach raibh fhios acu, roimh ré, go raibh mé le bualadh isteach chucu, in aon chor. B’in mo chéad chuairt ar Ghaelscoil Osraí, ach ón lá sin amach, bhí áit speisialta bainte amach ag an scoil sin im chroí istigh. Ní call dom a rá gur thug mé cuairt orthu, ó am go ham, san idirlinn, agus fiú nach raibh mé im Dhaidí na Nollag acu, uair nó dhó, freisin! Cé nach raibh na seomraí réamh-dhéanta céanna sin thar mholadh beirte, ag an am gcéanna, bhain idir dhaltai agus oidí leas astu, nuair nach raibh a mhalairt ar fáil dóibh, agus deineadh an Ghaeilge a mhúineadh iontu chomh maith is a d’fhéadfaí í a mhúineadh i bhfoirgneamh den scoth, sea, agus chuireadar daltaí den scoth ar fáil do Choláiste Pobail Osraí, nuair a tháinig an scoil sin ar an saol, in am tráth. Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil ag éirí thar na bearta le múineadh agus le cothú na Gaeilge, sa dúiche seo, agus déanann an Ghaelscoil s’againne a cion fhéin den obair sin. Nár laga an Rí iad sna blianta atá romhainn amach, agus gura seacht fearr a bheas siad sna blianta atá le teacht.
Tharla áfach, gur tuigeadh, ar ball, do dhaoine áirithe, go raibh gá i gCill Chainnigh le foirgneamh buan, le tinteán dá gcuid fhéin a chur ar fáil do lucht na scoile LánGhaeilge sin, agus chuige sin, cuireadh feachtas ollmhór ar siúl, le suíomh oiriúnach a cheannacht agus le bunscoil LánGhaeilge a thógail ar an suíomh sin. Ar deireadh thiar, d’éirigh le lucht an fheachtais sin suíomh oiriúnach a cheannacht ó Pharóiste Phádraig, anseo ar an Loch Buí, i mbéal an dorais ag seanscoil na seomraí réamh-dhéanta. Seo mar a chuirtear e sa leabhrán a luaigh mé thuas….
“Chas an tAire Oideachais agus Eolaíochta, Micheál Ó Máirtín, an Chéad Fhód i mBealtaine 1998.
Don Scoilbhliain 1998/99 bhí orainn bogadh go dtí Aonad na nGasóg ar Bhóthar Dhroichead Bhinéid, fad a bhí tógáil an fhoirgnimh nua ar siúl. I Meán Fómhair 1999, bhogamar isteach san fhoirgneamh álainn, nua. Is lá an-stairiúil é inniu i saol na Gaeilge, agus i saol oideachas LánGhaeilge i gCill Chainnigh. Tá bród orainn ar fad go bhfuil an lá seo sroichte againn. Buíochas do chuile dhuine a chabhraigh linn.
“Beatha teanga í labhairt”, agus cinnte tá an Ghaeilge beo beathaithe i nGaelscoil Osraí.”
Fair play dhóibh uilig, a chonách sin orthu, agus go maire siad uilig a nuaíocht.
Ach le filleadh ar an gcuairt úd a thug mé ar an nGaelscoil nua, ar na mallaibh…D’fháiltigh an Príomh Oide, Micheál Máirtín, go Ceallach romham Shuíomar tamall, ar dtús ina oifig néata, fhairsing, agus nuair a bhí ár gcomhrá déanta againn, thug an Príomh Oide ar chuairt na scoile mé. Ó, a Thiarna! nach mór idir scoil álainn an lae inniu, agus seanscoil úd na seomraí réamh-dhéanta? Bhí an foirgneamh dea-dheartha, dea-dhéanta, dea-mhaisithe seo, lán d’atmosféar Gaelach, nó bhí idir phictiúir agus fhógraí, a bhí crochta go flúirseach ar bhallaí agus ar chláir, ag fógairt do chách, go raibh meas ar an gcéad teanga oifigiúil, sna bólaí sin. Bhí an scoil leagtha amach mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin í a bheith, sé sheomra ranga ar ‘chaon taobh, agus halla breá fairsing istigh i lár baill, áit a d’fhéadfaí an scoil a chruinniú, ar ócáidí speisialta. I gcás na seomraí ranga, bhí a ainm fhéin ar chuile cheann acu, agus ní call dom a rá, go bhfuil siad ainmhnithe as seanríochtaí agus as sean-ionaid tábhachtacha i dtír seo na hÉireann fadó. Tá le fáil ansin, istigh i lár baill, Osraí, agus taobh lei, tá Caiseal. Ansin tá seomraí ainmnithe as Cruachan, Dal gCais, Corca Dhuibhne, Sceilig, Tír Chonaill, agus Breifne, agus ar an dtaobh eile den teach, tá Fotharta, Teamhair, Uisneach, Oirial, Dal Riada, Aileach agus Eamhain Mhacha. Tá seomraí eile, a bhfuil Múscraighe, Déise, agus Cairbre, orthu. Bhí seomraí beaga ansin freisin, le freastal ar ghrúpaí beaga, agus le deis a thabhairt do na múinteoirí feabhais a gceird fhéin a chleachtadh iontu. Istigh i lár baill, tá clós speisialta, mar a raibh an ghrian gheal ag spalpadh anuas orainn, clós é sin a thug spás oscailte isteach i gcroílár “Scoil na Gréine Gile”, mar adéarfá.
Amuigh ar chúl, bhí spás le cluichí a imirt, cluichí ar nós leadóige, agus ar thaobh na scoile, tá faiche imeartha, mar a bhfuil spás leibhéalta, réidh, le deis a thabhairt do chuile rang sa scoil ionad imeartha a bheith in áirithe dóibhsean amháin. Ní gá a rá, gur chuir an leagan amach sin uilig áthas ar mo chroí, nó tá deiseanna curtha ar fáil i nGaelscoil Osraí, do lucht foghlamtha trí Gaeilge, atá ar aon leibhéal, nó inchomórtais le haon rud atá curtha ar fáil dóibh siúd a dhéanann a gcuid foghlama trí Bhéarla, agus nach cúis áthais agus mórtais dúinn, a leithéid a fheiceáil anseo in ár measc, sa Loch Buí?
Anois, ní gá a rá nach bhfuil an scéal ar fad inste agam anseo, I ndáiríre, níl ach fíorbheagán de scéal na scoile sin inste anseo agam daoibh, ach ní fál go haer é sin, sa lá atá inniu ann, nó nach bhfuil a suíomh fhéin ar an idirlíon faighte anois ag Gaelscoil Osraí, sa chaoi go bhfuil ar chumas duine ar bith anois, chuile eolas faoin scoil fhéin, agus faoi dhúiche seo Osraí, a fháil amach trí bhualadh isteach chucu, ag http://homepage.eircom,net/~osrai
Le críoch a chur leis an bpíosa seo, déanfaidh mé tagairt amháin eile don leahrán álainn sin, a chuir an scoil ar fáil anuraidh agus oscailt oifigiúil na scoile nua á comóradh acu, nó ar chlúdach cúil an leabhráin sin, tá…Rosc na Gaelscoile, mar atá….
G a e l s c o i l O s r a í.
Gaelscoil Osraí, Gaelscoil Osraí,
Scoil na gréine gile.
Gaelscoil Osraí, Gaelscoil Osraí,
Grá mo chroí go huile.
.
Níl ár sárú mar dhaltaí le fáil
In Osraí na scéal is na ndán.
Ní bhímidne crosta gan chiall,
Ach muid dílis don scoil is dá riail.
.
Tá dhá véarsa eile sa Rosc sin, agus is dócha gurb é fáth a bhfuil an oiread sin suime agam fhéin ann, nó toisc gur mise a cheap is a chum an Rosc céanna sin, agus caithfidh mé a admháil, go gcuireann sé an-áthas orm a chlos, go gcantar an Rosc sin go rialta, murab ionann is an Rosc a chum mé do Choláiste cáiliúil áirithe sa Chathair Álainn seo ‘gainne! Ach sin scéal eile, do lá eicínt eile. An turas seo áfach, molaimse Gaelscoil Osraí, maraon lena foireann agus lena daltaí. Rath Dé orthu uilig, sna blianta atá romhainn amach.
.
*************
Peadar Bairéad.
*************
Grianghraf mo Mháthar
Grianghraf mo Mháthar
.
Aghaidh chaoin chneasta mo mháthar
Ag breathnú go dáiríreach glé
Isteach idir an dá shúil orm,
T’réis blianta fada faoin gcré.
.
Aghaidh nár leag mé súil uirthi
le breis agus leathchéad bliain,
Ón tráth a roinneamar gaineamh bog bán lei
I Reilg na Croise, faoi chian.
Aghaidh a bhí nach mór clúdaithe
Faoi dheannach dhearmadach na mblain;
Aghaidh a bhí beagnach síobtha
Ag gaotha is ag gálaí gan chríoch.
.
Ach ansin, nuair a d’osclaíos-sa le fonn
Clúdach úd litir na rún,
Thit grianghraf glé úd na gcuimhní
ar chlár os comhair mo dhá shúl,
Tugadh srian ansin do na chumhní
A bhí glasáilte le fada gan bhrí
Ag blianta fánacha fuara
faoi screamh sobhriste na mian
.
.
Is anois is féidir liom athuair
Cuimhní a aoireacht go sámh,
Nuair a bhreathnaím idir an dá shúil,
Ar aghaidh chaoin chneasta mo Mham.
.
Is titeann ualach na mblianta
Siar agus síos go tóin poill,
Siúlaim go calma misniúil,
Is tarraingím dallóg’ na mblian.
.
Chun tosaigh liom anois agus feasta
Ag siúl cos ar chois leis an mbean,
A bhronn a bhfuil agamsa orm,
Is a d’ídigh í fhéin sa mbeart.
.
I mBéal an Phobail Industrial Schools
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Maith dhúinn ár gCionta…..
Nuair a chuir mé romham an colún seo a scríobh, a chéaduair, i mbliain an Phápa, tarraingt ar thriocha bliain ó shoin anois, ba é an chéad cheist a bhí le scaoileadh agam nó, cén t-ainm a bhaistfinn air, agus tar éis dom dul ar mo mharana, ar feadh scathaimh, ba é an cinneadh a dhein mé nó “I mBéal an Phobail” a thabhairt air. Caithfidh mé a admháil anois nach raibh a chathú sin orm riamh ó shoin, nó tuigeadh dom, go mba fheiliúnach an teideal é do cholún a dhéanfhad iarracht ar thagairt a dhéanamh d’ábhair a bheadh i mbéal an phobail, sea, agus a dhéanfadh iarracht freisin, ar ábhair áirithe a chur i mbéal an phobail chéanna sin, ó am go chéile. Bhuel, má theastaíonn uaim cloí leis an gcur chuige sin, caithfidh mé a admháil anois, nach bhfuil an dara suí sa bhuaile agam ach tagairt a dhéanamh don ábhar atá i mbéal gach éinne, na laethe seo, sé sin, ceist na Scoileanna Saothair agus na Scoileanna Ceartúcháin.
Ní dóigh liom, go bhfuil gá leis an téarmaí sin a mhíniú dom léitheoirí, nó is beag ábhar atá le léamh chomh minic sin ar ár nuachtáin, nó le clos ar na meáin chumarsáide, na laethe seo, le Ceist na Scoileanna céanna sin. Ba é a bhí i gceist, nó Scoileanna a bunaíodh a chéaduair, le freastal ar bhuachaillí, agus ar chailíní óga, ar tuigeadh do na hÚdaráis, agus do na Cúirteanna, ag an am, go raibh gá le Scoileanna dá leithéid, le freastal ar a riachtanaisí. Socraíodh go gcuirfí Oird áirithe, agus Cumainn Chrábhaidh faoi leith, i mbun na Scoileanna sin, agus go n-íocfadh an Stát iad as an saothar sin a dhéanamh dóibh. Go teoiriciúil, ba leis an Stát na Scoileanna sin, agus na hOird, agus na Cumainn Chrábhaidh sin fostaithe len iad a bhainistiú agus a sheoladh. Sea, agus thuigfeá uaidh sin, go mbeadh dualgas ar an Stát cigireacht a dhéanamh orthu. Is dócha gur tuigeadh, ag an am, go mba fheiliúnach an leagan amach é sin. Ach caithfear a chur san áireamh anois, nach raibh i gcuid de na daltaí a cuireadh chuig na Scoileanna sin ach gasúir óga, agus ina measc, bhí an corr-naíonán fiú.
Anois, cé go mbíodh an smacht dian go leor i ngnáthscoileanna ag an am, tharla gur éirigh an smacht sna Scoileanna Speisialta seo, níos géire, nios cruálaí, agus nios deine ar fad, ná mar a bheadh inghlactha. Sea, agus anuas ar na diansmacht cruálach sin, d’éirigh cleachtadh na mí-úsáide gnéasaí coitianta go maith ina measc freisin. Caithfear a thuiscint anois, go mba iad lucht stiúrtha na Scoileanna sin, a bhí ciontach sa mhí-úsáid ghnéasach sin. Ní gá dhomsa anois cur síos go mion ar na cúrsaí céanna sin, nó tá an scéal céanna sin le léamh, agus le clos, ar na meáin uilig, na laethe seo, ach ba chóir a lua, gur bhain Tuairisc an Bhreithimh Uí Riain stangadh asainn-ne, gnáthphobal na tíre seo, nuair a foilsíodh í ar na mallaibh. Glactar leis go raibh a fhios ag roinnt áirithe daoine, agus na daltaí úd ar deineadh an leatrom sin uilig orthu, ina measc, go raibh a leithéid ag tarlú sna Scoileanna céanna sin, ach bíodh gur tuigeadh don phobal, frí chéile, gur caitheadh go holc leis na daltaí úd, níor tuigeadh dá mbunús go raibh an droch-úsáid chéanna sin, chomh holc, chomh diabhalta, chomh huafásach, nó chomh forleathan, is a léiríodh dúinn í a bheith, sa Tuairisc sin an Bhreithimh Uí Riain.
Ach céard is féidir linn a dhéanamh anois, le cúiteamh de shaghas eicínt a chur ar fáil dóibh siúd a d’fhulaing an leatrom sin uilig, thar bhlianta fada. Deineadh an chéad ghála den chúiteamh sin a chur ar fáil, sé nó seacht de bhlianta ó shoin, ach ní leor in aon chor ar deineadh an tráth sin. Caithfear anois, mór-iarracht amháin eile a dhéanamh, lena bhfuil ó na daltaí sin, a chur ar fáil dóibh, agus sin go luath, neamhchoinníollach, flaithiúil. Caithfidh an Stát Iontaobhas Speisialta, Neamhspleách, a bhunú le cúram a dhéanamh den ghnó náisiúnta seo, agus caithfidh na hOird agus na Cumainn Chrábhaidh an tIontaobhas sin a mhaoiniú, cuma faoi thada eile.
Agus an méid sin uilig ráite, agus glactha leis, níor chóir dúinn dearmad a dhéanamh ar phrionsabail áirithe, ach oiread, prionsabail cosúil le “due process” agus “Cothrom na Féinne”, nó caithfidh mé a rá, go raibh cuid de na ráitis a chuala mé ó dhaoine áirithe ar na meáin dulta thar fóir ar fad. Gan dabht ar domhan, ba chóir an dlí a chur i bhfeidhm, ach ag an am gcéanna, ba chóir cearta an tsaoránaigh a chosaint, nó mura ndéana muid sin, céard a bheidh fágtha againn den Áilleacht Uafar úd a saolaíodh inár measc, tarraingt ar chéad bliain ó shoin anois?
Fútsa atá sé, a léitheoir…………
I mBéal an Phobail …… Leim an da Mhile
` I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
Leabhar spreagúil
Léim an Dá Mhíle……………………………………………..2009
Le
Pádraig Ó Fiannachta…………………………………….€10.00
.
Gafa i ngéibheann idir dhá shaol, ceann acu thall, agus an ceann eile abhus, atá an sagart dáiríreach seo, an tAthair Pádraig Ó Fiannachta. Caitheann sé súil ghéar tríd an nghloine shioctha a scarann an dá shaol óna chéile, le spléachadh neamhshoiléir a fháil, ar úire agus ar ghlaise an fhéir atá ag fás go buacach ar an dtaobh eile, agus ar an lúchair bhuan atá curtha in áirithe dúinn ansin ag íobairt Fhear na Gailíle.
Críost linn
Chuir sé spéis i ndán le Micheál de Liostún, a foilsíodh, thart ar thriocha bliain ó shoin, agus ba é a dúradh i seoladh an dáin sin nó…
“Rugadh Íosa in Áth Dara.
Bhí teach a mhuintire ar an tSráid Fhada…”
Nach éasca, i ndáiríre, Críost a shamhlú beo beathaíoch inár measc, ó tharla gur tógadh muid i measc Críostaithe an Iarthair, breis is an deich mbliana is trí scór ó shoin, nó an t-am sin, chloisfeá Críost ag labhairt leat amach as béal na gcomharsan, Domhnach agus Dálach.
Dhá Mhíle Bliain!
Léim an dá mhíle bliain, ó thús na mílaoise seo, siar go dtí laethe Chríost, (No is mar cheiliuradh ar an Mílaois a cumadh an saothar seo a chéaduair.) Níl sa Léim sin i ndáiríre ach cupla truslóg, adeir an tAthair Pádraig linn.
Sa phíosa thuas, níl tagairt déanta agam ach do leath an tsaothair seo, nó téann aistriú fileata le Natalie Trump, taobh le taobh, le saothar Uí Fhiannachta. Saothar an tsagairt ar chlé, agus saothar Natalie ar dheis. Jesus in Dingle, a bhaist Natalie ar a leagan sise.
Turas chun an Tobair
Táim tar éis cupla turas a thabhairt ar an dtobar fíorálainn fíorGhaeluinne seo, a thochail na húdair ildánacha seo, agus tá mé meáite ar chupla cuairt eile a thabhairt air sul má dtí i bhfad, nó ní hé amháin go sásaíonn chuile chuairt acu mo chion ar theanga mo mhuintire, ach níos tábhachtaí fós, beathaíonn sé an dúil do-shásta, spioradálta, atá neadaithe sa chroí, agus san anam, istigh. Ní shásódh cuairt amháin mé. Caithfidh mé cosán a bhualadh chun an tobair dhothaomtha seo. Is mór an mhaise ar an leabhar é freisin na grianghrafanna agus na pictiúir dea-línithe a ghabhann leis. B’fhéidir gur mhaith leatsa triall a bhaint as?
Ach b’fhéidir gur chóir dom tagairt eicínt a dhéanamh don saothar fhéin.
I bhfoirm filíochta a chuirtear an saothar seo inár láthair, agus ní gá a rá, nach inné ná inniu a thosaigh an tAthair Pádraig ag shadhmadh focal ina ndánta sciliúla, ealaíonta, agus ní taise don iarracht seo é.
Íosa ag an gCé sa Daingean, a bhaisteann an file ar an gcéad chaibidil filíochta dá dhán, agus breathnaigh mar a chuir sé tús leis an alt filíochta seo.
“Ní os comhair an tsáipéil
A bhí Críost ag caint an lá úd
Ach thiar ag Bun Calaidh
Agus amuigh ar Cheann an Ché….”
Ainmníonn sé na daoine a bhí ar an bhfód don ócáid, daoine ón áit ba ea a mbunús. Bhí Aspail ann freisin, bhí Síomón agus Aindí beag i mbun a mbáid is a líonta. Bhí oíche caite acu ar thóir na scadán, ach ruball scadáin fhéin ní fhaca siad i rith na hoíche sin, agus anois bhí siad tagtha i dtír, suncaithe, sáraithe.
Ba ghearr gur thuig Íosa go bhféadfadh sé labhairt leis an slua, dá dtarlódh amuigh i mbád Shíomóin é.
Seanmóir á thabhairt
D’iarr sé ar Shíomón teacht i gcabhair air sa mhéid sin. Rinne. Agus thug Íosa Seanmóir uaidh as tochta an bháid sin.
Labhair Íosa leo faoi éisc agus faoi iascaireacht, rud a chuir ionadh ar dhaoine, nó nár shiúinéir é mac Iosaef? Nuair a bhí deireadh ráite aige, d’imigh na daoine, ach d’fhan na hiascairí, agus d’iarr Íosa orthu buaileadh amach píosa, “Agus déanaíg cor” ar seisean. Rinne siad mar adúradh leo, agus ba ghearr go raibh na líonta lán go scóig le héisc. Ghlaoigh Síomón ar Shéamas agus ar Eoin, agus ba é deireadh an scéil é nó go raibh…
“Na báid lán agus na líonta slán.”
Ag an bpointe sin, thuig Íosa go maith, go raibh Síomón gafa aige, agus go ndéanfadh sé iascaire fónta, ar ball, iascaire ar dhaoine.
Ina dhiaidh sin, déantar tagairt do eachtraí áirithe eile ó mhisean an Tiarna.
Clabhsúr
Le clabhsúr a chur ar a dhán, críochnaíonn an file an scéal dúinn trí thagairt a dhéanamh don Cháisc, agus don Aiséirí.
“Céad glóir le Dia!” arsa Síomón Peadar,
“Agus canaimis an Hallel.”
B’fhéidir nárbh olc an áit í seo, le críoch a chur lem’ smaointe fánacha ar Léim an Dá Mhíle.
.
.
Gaeilge 
English