le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Sín chugam an Ghealach ! 1
Peadar Bairéad
(This week, let’s take a trip down Memory Lane)
Bóithrín na smaointe
Minic, na laethe seo, a théann m’aigne siar Bóithrín na Smaointe, siar thar bhlianta fada mo ré, agus mé ag iarraidh ciall eicínt a bhaint as an saol anróiteach, anacair, anásta, seo. Ar na geábhanna sin, siar thar laethe mo ré, is minic a chríochnaím an turas agus mé im’ ghasúirín beag, óg, ag breathnú in airde ar aghaidh gheal Fhear na Gealaí gile. Chomh fada is a bhain sé liomsa, ní raibh tada riamh ar an saol seo a bhí chomh halainn, inmhianaithe, leis an liathróid soilseach úd, a bhí ag spréacharnach lei thuas ansin sa spéir réaltógach. Is cuimhin liom gur chuir mé na smaointe sin, chomh fada is a d’fhéadfainn ag an am, in iúl do m’athair, oíche amháin. “Fan ort anois,” ar seisean, “bíodh foighid agat, agus ceann de na hoícheanta seo, nuair a bheidh an ré sin beagáinín níos ísle ar an spéir, geobhaidh mise an seandréimire, agus gabhfaidh mé in airde, agus gheobhaidh mé greim an an mboc sin, cuirfidh mé isteach i mála mór an charraigín í, agus tógfaidh mé anuas liom í, agus bronnfaidh mé ortsa í. Anois, céard deir tú?”
Bhuel, A Thiarcais! Bhí mé chomh bródúil is dá mbronnfadh sé bó orm, agus thug caint úd mo Dhaid misneach agus sásamh domsa, go ceann i bhfad ina dhiaidh sin. I ndáiríre, is dócha go bhféadfá a rá, gur ghealaigh a gheallúint laethe dorcha mo bheatha dhom, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann, nó mhúin sé dom, go bhféadfá a chreidiúint go raibh fáil ar ghile na gile fhéin, ach a bheith foighdeach, agus tabhairt faoi le creideamh agus le fonn.
Tír na nÓg
Nuair a tháinig ann dom, blianta beaga ina dhiaidh sin, tháinig mé ar an dtuairim, go raibh difir mhór idir Thír na nÓg agus a raibh ar fáil i nGleann seo na nDeor, ach ag an am gcéanna, tuigeadh dom, gur chóir dúinn dul ar thóir na foirfeachta i gcónaí, bíodh nach sroichfeadh muid leibhéal Útóipeach riamh ar an saol seo. Agus, bíodh nach bhfuil fáil ar an bhfoirfeacht i gcónaí, is féidir linn, rud eicínt atá an-ghar dó a thabhairt i gcrích, ach a chreidiúint go raibh sé infhaighte agus indéanta, agus chuile dhícheall a dhéanamh ansin dul sa tóir air.
Blianta fada ina dhiaidh sin, rinne mé iarracht ar dhán beag a chumadh i gcuimhne na hócáide sin. ‘Fear na Gealaí Gile’ a bhaist mé air, agus b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh é bleaist bheag de a thabhairt duit anseo. Mar sin, seo chugat …..
Fear na Gealaí gile.
.
A Fhir ghealgháireach an Gealaí gile,
Ag breathnú anuas ar an saol duit,
An é ár n-amaidí, nó ár mbaois mhíchiallmhar
A leathann an straois sin ar t’aghaidh rocach?
.
Nó an amhlaidh a thuigeann tú daille an duine,
A mhilleann is a chreachann an saol seo,
Is baineann an iompar sin deoir as do shúile,
Is miongháire mí-ionraic ar do bheola.
.
Mo bhuíochas ó chroí dhuit, a fhir úd an lampa,
A threoirigh ár muintir gan tuisle,
Trí bhogach, trí riasc, is trí phortaigh gan teorainn,
Ar mhaithe le caidreamh na gcomharsan.
.
Ar leanúint an tseachtain seo chugainn…..
Sin chugam an Ghealach 2
Peadar Bairéad
(This week we continue our journey down Memory Lane)
.
Geallúintí geala
An tseachtain seo caite labhair mé faoi áilleacht na gealaí gile, agus faoi mar a chuir mé fhéin dúil inti ó laethe m’óige i leith…..Ach ní chuige sin uilig atá mé, an babhta seo, ach chuige seo. Ba mhaith liom labhairt anois faoi na geallúintí uilig a tugadh, agus a thugtar fós, do dhaoine, d’fhonn iad a mhealladh treo amháin, nó sa treo úd eile. Cuir san áireamh freisin, na féidireachtaí uilig a leagadh os ar gcomhair amach le dallamullóg a chur orainn, tráth a raibh pobal macánta, saonta, anseo againn.
Anois, bíodh gur chreid mé sna féidireachtaí sin uilig, agus déarfainn gur chreid roinnt mhaith de na daoine thart orm sa leagan amach céanna sin, nárbh asainn a baineadh an mealladh, nuair a fuaireamar amach, nach mar sin a tharlaíodh sa tsaol cam, casta, céasta, a bhí thart orainn.
Geallúintí Polaitíochta!
Breathnaigh ar chúrsaí polaitíochta, i dtosach. Nuair a bhí mise óg, caithfidh mé a admháil, gur chreid mé chuile fhocal ón lucht polaitíochta! Dúradarsan linn, go gcruthódh siad saol an mhadaidh bháin dúinn ach ár vótaí a bhronnadh orthu, lá an toghcháin. Dá ndéanfadh muid amhlaidh, chuirfeadh siadsan Útóipe ar thalamh ar fáil dúinn. Bheadh obair le fáil ag chuile shaoránach, bheadh áras in áirithe do chuile chlann, bheadh scolaíocht den scoth le fáil, saor in aisce, ag chuile mhac máthar, agus iníon athar, sa tír. Ní gá dhom cur síos ar na háiseanna eile a chuirfí ar fáil dúinn, ach bheadh cúrsaí leighis, cúrsaí taistil, cúrsaí léinn, agus chuile chineal cúrsa eile, ar fáil, d’óg agus d’aosta, sa Phoblacht a bheadh againn, dá mbronnfaimís an chumhacht chuige sin orthusan. Sea, agus bheadh deireadh go deo le bochtaineacht, le hanró, le cruatan, agus le gorta.
Tuar agus Tairngreacht
Agus ar tháinig an tuar faoin dtairngreacht, tráth fuair siad na vótaí agus an chumhacht?
Ag magadh fúm atá tú! nó in áit dóibh Útóipe a chur ar fáil dúinn, nó dá mhéad a gheall siad, is ea ba lú a dháil siad! Nó b’in mar a samhlaíodh dúinne é, ach go háirithe.
D’fhéadfá breathnú freisin ar chúrsaí léinn agus ar chúrsaí sláinte, agus thuigfeá gurb é an scéal céanna sna cúrsaí sin é. Gealladh don duine óg go mbeadh saol an mhadaidh bháin aige ach luí isteach ar na leabhair, agus staidéar dian a dhéanamh, le linn a óige. Seafóid arís! Mar is dócha nach bhfuil fáil ar shaol an mhadaidh chéanna sin, dubh, bán, nó riabhach, ar an saol seo, nó má tá, caithfear dul trí chruatan agus trí hanró lena bhaint amach. Agus ag caint ar chúrsaí sláinte, nach minic a ghealltar don duine óg go mbeadh chuile shórt ar a dheis aige, ach an bheatha cheart a ithe, na deochanna sláintiúla úd a ól, agus fanacht glan amach ó phóit is ó chraos.
Geallúintí nár fioraíodh
Bhuel! Ní i gcónaí a fhíoraítear na geallúintí céanna sin, ach oiread, nó nach bhfaightear an tseanduine, anseo is ansiúd, a dhearbhaíonn, gurbh iad an tobac agus an bhiotáille a choinnigh sa tsiúl é, trí bhlianta fada a ré.
Sea, mh’anam! Ar deireadh thiar, cuireadh ina luí orm fhéin, go raibh cosúlachtaí idir an ghealach agus an dréimire úd, – ar dhein mo Dhaid tagairt dóibh agus mise i mo ghasúr, – agus cúrsaí an tsaoil seo. Mar nuair is cúrsaí an tsaoil seo, agus cúrsaí daonna, atá idir chamáin againn, caithfimid glacadh leis, go bhfuil difir mhór idir an rud atá inmhianaithe, agus an rud a bhfuil fáil air, le linn ár ré abhus. Soilsíonn Útóipe an casán dúinn, agus spreagann sé sinn i dtreo na foirfeachta daonna, ach, i ndáiríre píre, ní éireoidh linn an stádas sin a réaladh, fad is beo sinn. Ní bhfuair mé fhéin greim riamh ar an ngealach gheal soilseach úd, ach shásaigh an smaoineamh agus a fhéidireacht mé, le linn laethe duairce, dorcha, mo bheatha. Mar sin, ná cuireadh sé aon lagmhisneach orainn fáil amach nach bhfuil an Útóipe úd inshroichte, ar an saol seo, ach ag an am gcéanna, nár chóir go spreagfadh an choincheap chéanna sinn teacht chomh cóngarach agus is féidir linn, don Útóipe ar thalamh úd, a mheall, agus a shásaigh sinn, go háirithe le linn laethe neamhaí dóchasacha, na hóige..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
An Chathair Álainn
.
(This week, I mBeal an Phobail casts a kindly eye on our Faire Citie.)
.
Ba í an chéad uair a leag mé fhéin súil ar an gCathair Álainn s’againne nó i nDeireadh Fómhair na bliana 1966. Bhí mé ag obair i mBaile Átha Cliath, agus tharla go raibh seacht mbliana caite agam ag obair san Ardchathair faoi’n am sin, agus bhí mo dhóthain dubh faighte agam di. Bhí fógra sna nuachtáin an tráth sin, ag cur in iúl go raibh múinteoir uathu i gColáiste Chiaráin, agus tuigeadh dom, go ndéanfadh post sa Choláiste sin an beart go seoigh dhom dá ndéanfaí a leithéid a thairiscint dom. Chuir mé isteach ar an bpost sin, agus tar éis mé a chur faoi agallamh, glacadh liom mar mhúinteoir san institiúid ársa, céanna, sin. Ba ar lá an agallaimh a fuair mé an chéad spléachadh ar an Faire Citie seo, agus chuaigh áilleacht na cathrach i gcionn chomh mór sin orm, gur dhúirt mé liom fhéin, go mbeadh sé deacair áit níos feiliúnaí a fháil, le fréamhacha a chur síos, agus le cathróireaht a bhaint amach, ná an chathair ársa seo. Tairgeadh an post sin dom, ar ball, agus ní call dom a rá, gur ghlac mé go fonnmhar leis an dtairiscint sin. Sin mar a tharla gur tháinig mé chun cónaithe, agus chun oibre, anseo cois Feoire.
Mór idir Inné agus Inniu
Ní gá dhom a rá, gur mór go deo an difríocht idir an chathair, faoi mar a bhí in eireaball na bliana, 1966, agus an chathair chéanna faoi mar atá sí in eireaball na bliana seo, 2011, cúig bliana is dhá scór ó shoin anois! Cathair den tseandéanamh a bhí inti an tráth úd, agus ba bheag rud i bfoirm athnuachana, a bhí le feiceáil ó cheann ceann na cathrach, ag an am, ach ag an am gcéanna, bhí pearsantacht stairiúil, ársa, Gaelach, le tabhairt faoi deara ar shráideanna agus ar fhoirgnimh na Cathrach seo. Ní call a rá, go ndeachaigh an Caisleán, na hEaglaisí, Coláiste Chiaráin, Teach an Rútaigh, An Tholsel, agus tuilleadh, ar liosta le háireamh iad, go ndeachaigh siad i gcionn go mór orm. Thaitin leagan amach na cathrach liom freisin, í tógtha thart ar abhainn na Feorach, a shníomhann a slí, go síorai, sásta, sleamhain, trí chroí an phobail, sea, agus na sráideanna a théann ag fánaíocht thart, ag cuartaíocht ar chuile chomharsanacht sa timpeall. Chuir Sráid Mhaudlin faoi gheasa mé, nó bhí rian láimh na staire le feiceáil go soiléir ansin. agus í mar cheangal idir an Mhór Roinn agus Sráid Eoin. Sea, agus nár dheacair foirgneamh níos suimiúla a fháil, áit ar bith, ná Coláiste Chill Chainnigh, ar bhruach álainn na Feoire, agus é suite ansin ar an gcúlráid, ach radharc aice ar Chaisleán niamhrach, álainn, na mBuitléarach. Ionad oiriúnach d’aos léinn, d’aos fionachtana, sea, agus d’aos eagna freisin.
Coláiste cianaosta Chiaráin
Ach bíodh go ndeachaigh na hionaid sin uilig, agus tuilleadh, i bhfeidhm go mór orm, ba mhó fós a chuaigh Coláiste Chiaráin fhéin i bhfeidhm orm, nó ba í seo an chéad uair a raibh deis agam súil seabhaic a dhíriú uirthi. Chuaigh mé isteach trí Gheata Bhóthar Chalainne, agus ba bheag nár bhain an chéad spléachadh sin a fuair mé ar an suíomh ársa, álainn, sin, ba bheag nár bhain sé radharc na súl díom. An Fhaiche ghlanbhearrtha, na faichí imeartha, na cúirteanna liathróid láimhe, agus ansin dínit agus draíocht aghaidh chlasaiceach an fhoirgnimh ghotaigh sin, ag éirí go clochach, neamhaí, os mo chomhair amach. Ba dheacair a shárú de radharc a fháil i do shiúl lae. Chuaigh an radharc sin i bhfeidhm go mór orm, agus caithfidh mé a admháil, gur mar sin atá, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann.
Ach, bíodh gur thóg siad siúd uilig mo chroí, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil, gur mó fós a théann Sráidíní caola, cúnga, casta, na cathrach áille seo i bhfeidhm orm. D’éirigh leis na Sráidíní céanna dáinín a bhaint asam, agus mé i bhfad ar shiúl uathu, nó tharla go raibh mé ar saoire sna hOileáin Chanáireacha ag an am. I Maspalomas, faoi mar a tharla…
B’fhéidir nár dhochar ar bith é, athlua a dhéanamh air, ag an bpointe seo. ‘Sráidíní Cúnga’ a bhaist mé air, agus seo chugaibh anois é……
.
SRÁIDÍNÍ CÚNGA
.
Mothaím uaim sibh,
A shráidíní cúnga,
A shráidíní ársa Chill Chainnigh.
.
Sráidíní naofa,
A sméideann go rúnda
Ar dheoraithe céasta
Chill Chainnigh.
.
Sráidíní áille,
Ag brúchtadh go sásta
Le sult is le gáire
Chill Chainnigh.
.
.
Anocht is mo throithe
Ar shráid Mhaspalómas,
Filleann mo chroí
Ar Chill Chainnigh.
.
Is feicim go soiléir,
Trí shúile na cuimhne,
Sráidíní dílse
Chill Chainnigh.
.
A shráidíní cúnga an cheana,
Snasta ag bróga na gcianta,
Chugaibh, trí cheo bog na mílte,
Seolaim gan seachrán mo bheannacht.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
T i t i m n a h O í c h e ?
***********************
…. A r m a g a d a n ….
.
Thíos sa Smugairle Róin, a bhí mé fhéin is mo sheanchara, Séimí a’ Droichid, an oíche cheana, muid ar ár sáimhín só, agus ag iarraidh fadhbanna casta an tsaoil mhóir seo a scaoileadh, nuair a thóg mo Shéimí breá cruacheist doscaoilte, agus chaith idir an dá shúil chugam é.
“Nóiméad amháin”, arsa mé fhéin, “nár chuala tú riamh é ráite i measc daoine, gur túisce deoch ná scéal? Bhuel, fóill ort nóiméad amháin, mar sin, go n-iarrfaidh mé ar ár seanchara ‘Tóin Mhór’ fhéin, braoinín den stuif chrua a leagan os ár gcomhair amach, braoinín a bheidh mar spreagadh againn, agus muid ag dul i mbun na ceiste sin”
Ba ghearr an mhoill ar ghiolla an leanna na deochanna a leagan ar an mboirdín beag sin a bhí eadrainn, istigh i gCailleach (Snug) an Smugairle Róin. Thóg Séimí cóir a ghloine fhéin, d’ardaigh go hómósach idir é fhein agus an solas é, scrúdaigh go fuarchúiseach, ealaíonta é, agus ansin, chuir chun a bhéil é, agus bhain smeachán as, d’ísligh an gloine ansin, go mall, cúramach, chun an bhoird arís. D’aithneofá ar a aghaidh, go raibh sé thar a bheith sásta lenar bhlais sé.
“Bhuel,” ar seisean “an gceapann tú go bhfuil ‘Lá Philip a’ Chleite’ buailte linn?”
“Go bhfóire Dia na Glóire orainn uilig,” arsa mé fhéin, ach céard a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin thú, a chara na gcarad?”
“Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, tá an scéal scanraitheach sin á scríobh thall is abhus dúinn, ag méar Dé fhéin, le tamall de bhlianta anuas anois.”
“Tá faitíos orm, nár léigh mé fhéin tada dá leithéid ar Chlár Dubh na Cruinne, go fóill, ach go háirithe.”
“Cá raibh tusa aimsir na súl? Nach bhfuil sé le léamh agat i scéalta móra an domhain seo, ó ló go ló, agus ó sheachtain go seachtain, agus ó cheann ceann na bliana.”
“B’fhéidir, a Shéimí, go n-inseofá dom, cad é go díreach, an scéal atá le léamh agat chomh rialta, soiléir sin.”
“Déanfaidh mé sin, cinnte. Nach léann tú na nuachtáin, agus nach mbreathnaíonn tú ar an teilifís, gan trácht in aon chor ar éisteacht leis an raidió, agus nach bhfuil an scéal céanna sin le léamh, agus le clos, ó éirí go dul faoi na gréine, chuile lá, go bhfuil muid ag druidim i dtreo Armagadan. Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil Báire na Fola chugainn ar luas.”
“Cogadh atá i gceist agat, mar sin, an ea?
“Cogadh, cinnte, ach cogadh níos measa ná aon chogadh a troideadh ó thús an tsaoil go nuige seo. Breathnaigh ar a bhfuil ar siúl sa díthreabh, thart ar Mhurascaill na Peirse, na laethe seo? Amuigh anisn ar an gcúlráid, folaithe ó shuile fiosracha daonna, tá na Stáit Aontaithe, agus a gComhghuallaithe, ag tionól agus ag tiomsú arm ollmhór, le cogadh díothaitheach a chur ar an Iaráic, mar chuid dá gclár, le Sceimhlitheoireacht Idirnáisiúnta a dhíothú. Ní gnáth-shaighdiúirí, nó gnáth-airm, atá a mbailiú acu, amuigh ansin ar an gcúlráid, sna gainimhligh thart ar Mhurascaill úd na Peirse. Ní hea mh’anam, ach saighdiúirí stóinsithe, seantriailte, righne, agus airm nua-aimseartha, nimhneacha, mallaithe, agus nuair a bheidh an slógadh agus an tiomsú uilig críochnaithe, beidh ansin, fórsa millteanach, do-bhuailte, agus fórsa nach bhfacthas a leithéid ar thalamh an domhain seo, cheana riamh.”
“Ach a Shéimí, nach bhfuil chuile sheans ann anois, nach mbeidh orthu piléar amháin fiú, a scaoileadh i bhfeirg, nó de réir mar a thuigtear do na saineolaithe, tuigfidh Saddam go bhfuil a chaiscín meilte, agus géillfidh sé, sula mbeidh gá le cogaíocht ar bith i gcoinne na hIaráice.”
“Tá súil agam go bhfuil an ceart agat, ach caithfear a chur san áireamh anois, go bhfuil an t-arm ollmhór sin tógtha ag Meiriceá trasna an domhain, agus slógtha ansin, i ngaineamhlach Mhurascaill na Peirse, agus thuigfeadh duine ar bith, nach ar mhaithe le caisleáin ghainimhe a thógáil, a seoladh chun na háite iargúlta sin, a chéaduair iad, agus dá bharr sin, tá chuile chosúlacht ar an scéal, go mbeidh ina chogadh fuilteach, fíochmhar, ansin, sára fada. Agus má tharlaíonn an cogadh sin, is féidir linn a bheith cinnte, go mbainfidh an dá thaobh leas as chuile bhuntáiste airm atá ar fáil dóibh, ar mhaithe lena namhaid a scrios is a dhíothú. Má tharlaíonn a leithéid, bhuel, ansin beidh Lá Armagadain buailte linn, nó d’fhéadfadh sé, go mbainfeadh an dá thaobh úsáid as airm do-luaite, agus go leathfadh nimh agus fíoch na cogaíochta sin ó cheann ceann na cruinne, nó má bhaintear an claibín den bhuidéal, ní bheidh éinne ábalta srian a chur ar dhiabhail ollscriosacha Armagadain.”
.
M a c a n B h a c a i g h !
.
“Ach a chara na gcarad, níor chóir do dhuine ar bith na nithe sin faoi Armagadan a lua, fiú, nó nach mbíodh seanfhocal againn fadó…
‘Ná bac le mac an bhacaigh is ní bhacfaidh mac an bhacaigh leat.’
Nach é an scéal céanna é i gcás na cogaíochta sin, sa Mheán Oirthear. Ach le casadh ar cheirtlín eile ar fad, cad é do thuairim” a Shéimí, “faoi riail agus reacht i dtír seo na hÉireann, i láthair na huaire seo?”
“Is beag nach bhféadfá a rá, nach bhfuil ceachtar den dá earra sin le fáil in ár measc, faoi láthair. Breathnaigh ar an chaoi a bhfuil gasúir, faoi cheithre bliana déag d’aois, imithe fiáin, i mbailte agus i gcathracha, ó cheann ceann na tíre seo. Gasúir á dtógáil os comhair ár gcúirteanna, agus iad á scaoileadh amach ar na sráideanna arís, toisc nach bhfuil priosún ar bith sa tír, a bheadh oiriúnach len iad a choinneáil ann, bíodh go bhfuil siad tar éis bheith os comhair na gcúirteanna céanna go mion minic cheana. Agus i gcás na ndaoine fásta, tá cosúlacht ar an scéal anois, go bhfuil muid ag cur fúinn i, Dodge City, nó i Chicago, le linn ré an Iarthair Fhiáin. Ní chuireann sé ionadh ar éinne, sa lá atá inniu ann, nuair a théann gunnadóir isteach i dteach ósta, púicín air, gunna ina láimh leis, siúlann suas chuig duine eicínt istigh ansin, agus díríonn a ghunna, agus scaoileann é, faoi mar ba mhadra, nó nathair nimhe é. Sea, a chara, tá an tír seo imithe chun an donais ar fad, le roinnt bheag blianta anuas.”
“Agus, a Sheimí, an gceapann tú go bhfuil leigheas ar bith ar an scéal seo, nó an féidir linn an claibín a chur ar ais ar an mbuidéal arís?”
“Tá faitíos orm, go bhfuil sé ag éirí níos deacra, agus níos deacra, in aghaidh an lae, an claibín céanna sin a chur ar ais ar an mbuidéal, gníomh a thabharfadh deis dúinn, mar phobal, smacht eicínt a fháil ar ais ar chúrsaí, in Oileán seo na Naomh is na nOllamh. Ach ag an am gcéanna, ní bheinn gan dóchas, amach is amuigh, nó má bhreathnaíonn tú ar an teorainn luais sin, atá i mbéal gach éinne, na laethe seo, toisc gur shocraigh an Rialtas ar phhoinntí pionóis a ghearradh ar éinne a bhrisfeadh na teorainneacha céanna sin, feasta. Bhuel, thar oíche, thosaigh tiománaithe ag géilleadh do na teorainneacha luais chéanna sin, áit nach mbíodh meas an mhadra acu orthu roimhe sin. Anois, dá dtosódh an Rialtas ar pholasaí an “Zero Tolerance” úd, a tosaíodh i Nua Eabhrac, roinnt blianta ó shoin, déarfainn, go bhféadfadh siad smacht eicínt a chur i bhfeidhm sa tír seo arís.”
“Ach, a Shéimí, nach bhfuil a fhios agatsa, faoi mar atá a fhios agamsa, go bhfuil daoine ann, agus cuma sa tsioc cad a dhéanfaidh tú, brisfidh siadsan an dlí, nó tá sé de dhlúth is d’inneach iontu, sin a dhéanamh, sea, agus d’fhoghlaim siad an dearcadh sin óna dtuismitheoirí agus ón dream a tháinig rompu, den chuid is mó. Conas is féidir le “Zero Tolerance” deighleáil le daoine dá leitheid. Bainfidh siadsan leas as chuile chleas a d’fhoghlaim siad riamh, le buntáiste a bhreith ar an bpobal, agus ar an dlí freisin.”
“Tagaim leat sa mhéid sin, tá daoine dá leithéid ann, ach ar ámharaí an tsaoil, níl an oiread sin díobh ann, agus d’fhéadfadh an Stát díriú orthu siúd, ar bhealach speisialta.”
“Conas a d’fhéadfaidís tabhairt fúthusan, nó is dream iad, nach bhfuil meas ar bith acu ar riail nó ar reacht, ar Dhia no ar dheamhan. Ní thuigeann na daoaine sin tada ach neart, agus ní théann tada i bhfeidhm orthu, ach buillí. Bronnann neart ceart, chomh fada is a bhaineann sé leosan, agus má tá siad láidir a ndóthain le seilbh a ghlacadh ar do mhaoinse, bronnann an neart sin únéireacht na maoine sin orthu. Conas is féidir leis an Stát s’againne dul i gcoinn ar dhaoine dá leithéid, mar sin?”
“Glacaim leis gur leag tú do mhéar ar an bhfadhb ansin, ach ag an am gcéanna níl cumas na sibhialtachta ídithe againn fós, mar adúirt Príomh Aire Shasana tráth, agus nach bhfuil seanfhocal againn fhéin sa Ghaeilge adeir, gur “Fonn a dhéanann Fiach”, sé sin, má theastaíonn uainn é a dhéanamh, déanfaimid é.”
“Ach, níor éirigh linn na daoine sin a chur faoi smacht an Stáit fós, nach bhfuil sé ag éirí beagáinín déanach sa lá le bheith ag smaoineamh ar phleananna chuige sin anois?”
“Bheadh an ceart agat, gan dabht, mura bhfuil plean nua againn le sin a bhaint amach.”
“Agus an gceapann tú, i ndáiríre, go bhfuil a leithéid de phlean ann?”
“Cheapfainn go bhfuil, agus plean réasúnta simplí freisin. Níl ach slí amháin againn as an bhfadhb ina bhfuil muid sáinnithe, ag an nóiméad seo, agus sin na coirpigh sin uilig a imtheorainniú, agus ansin, iarracht ollmhór a dhéanamh ar a bhfrithshóisialtacht a leigheas.”
“Ach, conas a d’fhéadfá na coirpigh doleigheasta sin a roghnú, má sea?”
“Bheadh orainn sin a fhágáil faoi cheannforit an Gharda Síochána. Ach ar aon nós, thaharfadh sé deis do dhaoine siúl ar shráideanna a mbailte, agus a gcathracha fhéin, arís, gan faitíos, gan eagla, gan bhaol. Agus rud amháin eile, dealraíonn sé go bhfuil fhios ag madraí an bhaile fiú, cé hiad na coirpigh chéanna sin, agus cá bhfuil cónaí orthu, agus cé tá ag obair dóibh, freisin, ach is é an cheataí atá sa scéal nó nach féidir leis an nGarda Síochána fianaise a bhailiú, le cúis inchreidte ina gcoinne a leagan os comhair Cúirte, toisc go bhfuil faitíos ar dhaoine scéitheadh orthu, ar eagla a mbasctha.”
**********************************
.
D o f h e i c t h e !
B’fhéidir gur chuimhin libh, gur scríobh mé in alt anseo, tamall ó shoin anois, go n-éiríonn seandaoine dofheicthe! Saineolaí croí ó Mheiriceá, fear a bhí mar dhalta agam fhéin, blianta fada ó shoin, a chuir sin ar mo shúile dhom, anuraidh. Chomh luaath is a éiríonn tú as obair, a chara, ar seisean, téann tú as amharc, diaidh ar ndiaidh, go dtí sa deireadh, bíonn tú dofheicthe, chomh fada is a bhaineann sé leis an bpobal thart ort. Anois, níl dabht ar bith ach go raibh an ceart ar fad ag an saineolaí cliste sin, nó ta sé tughta faoi deara agam fhéin freisin. Ach, an tseachtain seo, ina Alt nua, ar an Sunday Independent, rinne Gay Byrne tagairt don bhfírinne chéanna sin. B’fhéidir gur mhaith leat an rud adúirt Gay a athléamh. Agus os ag tagairt don cholún céanna mé, caithfidh mé a rá, gur thaitin an cineál dialainne, atá idir chamáin aige, go mór liom. Ach seo an rud a bhí i gceist agam thuas…
“We were not invited to the Irish premiere of Gangs of New York. Everybody else in the world was. When I was a major star of stage, screen and raidio-cabs, we were invited to every such bunfest under the sun. For the most part, I regarded them as rather irksome additions to an already overcrowded schedule. Now I have all the time in the world, and we get invited nowhere. How quickly they forget…..”
Nach ‘in é díreach é! Cheana féin tá Curadh mór na Teilifíse fhéin, ag dul as radharc, agus mar a fheiceann tú, thug sé fhéin faoi deara é. Gay! níl ansin ach an tús, geallaimse dhuit ú! Anois, níl Gay chomh dona sin ar fad fós, nó tá ag éirí leis a ainm a choinneáil os chomhair an phobail, trí chláracha teilifíse, agus anois trí cholún ar Nuachtán Domhnaigh, ach, smaoinigh ar na daoine nach bhfuil na buntáistí sin acu, agus iad ag seoladh leo anonn sna blianta….
Dofheicthe, a chara, dofheicthe….dofheic….
Sea, mh’anam, tá sé thar a bheith deacair t’ainm, nó t’aghaidh, a choinneáil i mBéal an Phobail, tar eis d’ualach na mblianta tú a shá chomh híseal sin i dtalamh, gur beag má tá tú infheicthe, a thuilleadh. Ó! Bhuel!, Nach ‘in an “Human Condition” agat, a mhac!!!
.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Fís an Cheiltigh
.
(This week we take a look at an epic and moving novel based on the life and times of Roger Casement)
.
The Dream of the Celt….le….Mario Vargas Llosa
.
Gafa i bPentonville
I bPeiriú a rugadh an t-údar seo sa bhliain 1936. Tá cáil idirnáisiúnta bainte amach aige mar úrscéalaí, agus bronnadh Duais Nobel sa Litríocht air, sa bhliain 2010. Deirtear ar chlúdach cúil an leabhair seo….
“Casement was feted as one of the greatest humanitarians of the age. Now he is about to die ignominiously as a traitor.”
Is dócha go bhféadfá a rá, gur ar na tairní sin a chrochann Mario Vagras Llosa bunús an úrscéil seo faoi Ruaidhrí Mhac Easmainn. Ba í Edith Grossman a d’aistrigh an leabhar seo go Béarla.
Tosaíonn an scéal agus Casement ina phríosúnach i bPríosún Phentonville, i Samhradh na bliana 1916, agus é ag fanacht ar a choinne leis an gcrochadóir, nó bhí sé daortha chun a chrochta agus bíodh go raibh sé ag fanacht ar fhreagra na n-údarás ar a iarratas ar thrócaire, tuigeadh dá lán nach bhfaigheadh sé, i ndeireadh na preibe, ach an t-eiteachas.
Cuireann na t-údar síos i dtosach ar óige Roger, agus mar a d’fhás sé suas sa tír seo. Agus bíodh gur rugadh i mBaile Atha Cliath é, rómhair sé leis an gcois eile, nó féach mar a chuireann an t-údar é…
“…he took for granted what his father, Captain Roger Casement, who had served…in India, had inculcated in him: his true birthplace was County Antrim in the heart of Ulster, the Protestant and pro-British Ireland where the Casement line had been established since the eighteenth century.”
Fuair an t-athair sin bás den eitinn sa bhliain 1876, agus ó tharla go raibh an mháthair básaithe cheana féin, fágadh Roger óg ina dhílleachta, agus gan é ach dhá bhliain déag d’aois. D’fhás agus d’fhorbair sé, agus ar ball, chaith sé seal ag déanamh taighde ar iompar na nEorpach sa Chongo, go háirithe dhírigh sé a aire ar iompar Leopold na Beilge, agus an chaoi ar bhain seisean agus Eorpaigh eile, sochar as allas agus as feoil na ndúchasach sa tír sin. B’uafásach go deo an scéal a bhí le hinsint aige ar deireadh thiar, nuair a bhí a ghnó sa Chongo críochnaithe aige.
Putumayo Pheiriú
Faoi mar a insíonn an t-údar scéal Roger, filleann sé, gach re seal, ar a chruachás i bpríosún, agus é ag fanacht ar scéal ó na h-údaráis, cé acu a raibh siad sásta an bhreith bháis a loghadh dó, nó nach raibh, agus ansin, leanann sé ar aghaidh leis an scéal, ag cur síos ar an gcarn oibre a dhein Mac Easmainn ar son dhúchasaigh na Congo, agus ar son mhuintir Amazonia freisin. Ba mhór an oscailt súl é do chiníocha sibhialta an Iarthair, ach go háirithe, tráth chuala siad faoi’n leatrom agus faoin éagóir uilig a bhí á ndéanamh ina n-ainm siúd, i bPutumayo Pheiriú agus sna dúthaigh iargúlta sin Amazonia.
Ba dhian an praghas a dhíol sláinte agus aigne Ruaidhrí fhéin, fad is a bhí an taighde céanna sin á dhéanamh aige ar an mí-úsáid a tugadh do na ciníocha céanna sin. Ach, gan dabht ar domhan, d’aithin an saol mór sibhialta an gar gan áireamh a rinne sé dóibh, agus moladh go hard na spéire é mar an daonchara ba mhó a mhair lena linn. Dá chomhartha sin, bhronn an Impireacht fhéin gairm Ridire air, agus cheapfá go mbeadh an saol mór ar a thoil aige feasta, ach ní mar a shíltear a bhítear go minic, nó ag an bpointe sin, gabhadh in eangach greamaitheach na náisiúntachta Éireannaí é, mar b’fhacthas dó, go raibh éagóir agus leatrom á ndéanamh ar a chine fhéin freisin, agus gur chóir dó rud eicínt a dhéanamh faoi. Rud a dhein. Ach gabhadh ‘in flagrante’ é ar chósta Chiarraí agus chuir sin, agus poibliú a dhialanna, na tairní deiridh ina chónra.
An-leabhar, an-léamh, ina gcuireann an t-údar faoi gheasa sinn, lena scil, lena scéal, agus lena thuiscint ar stair na tréimhse sin.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l .
.
Peadar Bairéad
(This week I mBeal an Phobail recalls memories of a magazine that has survived the tides of time.)
“An Timire”
“Nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac.” B’in an smaoineamh a rith liom, an lá cheana, nuair a tháinig “An Timire”, de thuairt, isteach trí pholl na litreach, i ndoras tosaigh an tí s’againne. Anois, mar is eol duit, is ionann “Timire” agus “Messenger”, agus ar an ábhar sin, ba ar an tseanMhessenger a thosaigh mé fhéin ag smaoineamh, tráth raibh mé ag breathnú ar an leabhrán breá, néata, nua sin, a tháinig ar chuairt chugam.
Cén Messenger atá i gceist agam, an ea?
Iris bheag a chuireadh, agus a chuireann, na hÍosánaigh i gcló. Cúrsaí creidimh a bhíodh, agus a bhíonn, idir chamáin acu san Iris sin. Tá fáil ar an Iris chéanna sin fós sa lá atá inniu fhéin ann.
The Messenger…..
Cén chaoi ar chuir mé fhéin aithne ar an Iris sin, a chéaduair, an ea?
Bhuel, dháiltí chuile eagrán de, ar Chaitlicigh, i ndiaidh an Aifrinn, im’ pharáiste thiar, an tráth úd, mar léitheoireacht spioradálta, agus b’earra é sin, a bhí sách gann, ag an am sin, agus mar sin, ba mhór an fháilte a chuirtí roimpi mar léitheoireacht Domhnaigh, sular tháinig na Nuachtáin Domhnaigh ar an bhfód thiar, le sinn a mhearú is a bhodhrú, agus le béadán a leathadh, Domhnach i ndiaidh Domhnaigh.
Bhuel, ar ball, is dóigh gur tuigeadh do na hÍosánaigh go mba mhaith an smaoineamh é “Messenger” i nGaeilge, a chur ar fáil do na pobail le Gaeilge agus b’in é díreach a dhein siad, sa chaoi gurbh é an leagan Gaeilge sin, “An Timire”, a thagann ar chuairt chugamsa, ceann in aghaidh na ráithe, agus geallaimse dhuit é, go mbíonn fáilte agam fhéin roimhe, chuile bhabhta. Agus faoi mar a tharlaíonn, chuile bhabhta, bíonn saibhreas thar na bearta taobh istigh de chlúdaigh na hIrise smaointí seo
Eagrán an Fhómhair seo
In eagrán seo an Fhómhair, 2012, tá a lán altanna spreagúla le léamh, freisin. Molann an t-eagarthóir, Frainc Mac Brádaigh SJ dúinn, san eagarfhocal, ‘Tinteáin’ a bhunú do lucht na Gaeilge, le go bhféadfaidís teacht le chéile in atmosféar Críostúil, cairdiúil, carthannach, le go bhféadfadh Críostaithe teacht thart air, agus le go bhféadfaidís freisin, scéal a mbeatha a insint, gan náire, gan chúthaileacht. Tuigtear dó, gurb ‘in croílár na Críostaíochta, é a bheith ar ár gcumas teacht le chéile mar Phobal Dé, i gcreideamh, i gcairdeas, agus i ngrá. D’fhéadfadh duine tamall maith a chaitheamh ag déanamh a mharana faoin dearcadh céanna sin.
Tá alt ann freisin leis an tSiúr Eilís Ní Thiarnaigh, faoi Aifreann i nGaeilge a ceiliúradh mar chuid de cheiliúradh an Chaogadú Comhdháil Eochairiseach. Aifreann a cheiliúir an tEaspag Breandán Ó Ceallaigh, Easpag Achadh Chonaire, agus ba iad an Cairdinéal Seán Mac Brádaigh, an Cairdinéal Keith O’Brien, agus an tAthair Pádraig Ó Cochláin, a chomhcheiliúraithe sa cheiliúr sin.
Alt suimiúil, spreagúil, eile, isea an píosa leis an Athair Oilibhéar Ó Croiligh faoi Chrosa Móra na hÉireann, alt ina ndéanann sé trácht ar scil agus ealaíon na ndealbhóirí a rinne na dealbha stairiúla sin a ghreanadh, i bpainéil ornáideacha, fan stoic agus géag na gcros mór sin. Nárbh iad na dealbhóirí céanna sin a thuig a gceird go hálainn, agus lena chois sin, nárbh iontach an cumas a bhí iontu a dtuiscint ar a gcreideamh a ghreanadh ar chloch.
Más duine thú ar spéis leis síolta a chreidimh a bheathú, agus píosa breá Gaeilge a léamh ag an am gcéanna, b’fhéidir nárbh olc an tseift í, greim a fháil ar ‘Thimire’ an Fhómhair 2012. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú idir thaitneamh agus thairbhe as.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Uisce, Uisce, ar gach taobh….2
Peadar Bairéad
( This week we continue our story about Leaking Pipes)
Longbhriseadh an Hesperus.
Uisce, uisce, ar gach taobh,
Na hadhmaid fhéin faoi stró,
Uisce, uisce, ar gach taobh,
Ach gan bolgam fhéin le hól.
Labhair mé, an tseachtain seo caite, faoin mbille úd a fuair mé ó Uisce Éireann ag cur in iúl dom, nach mbeadh orm ach €64.00 a íoc as an méid uisce a d’úsáid mé, sa ráithe ó 1 Eanair go dtí an 31 Márta 2015, ach míníodh dom, dá mbeadh orm íoc as chuile líotar uisce a d’úsáid muid sa ráithe sin, go mbeadh orm €11,859.14 a íoc leo!! Ní call dom a rá, gur bhain an bille sin stangadh asam, agus shocraigh mé láithreach go ndéanfainn chuile iarracht a fháil amach, conas a tharla gur úsáid muid an oiread sin uisce i rith na ráithe sin, nó ní call a rá, go raibh a fhios agam go maith, nach bhféadfaí an oireadh sin uisce a úsáid sa teach s’againne, sa tréimhse sin, agus dá bharr sin, nárbh fholáir nó go raibh uisce ag sileadh as na píopaí áit eicínt idir an méadar agus na buacairí sa teach s’againne.
Béasach
Chuir mé glaoch fóin orthu láithreach, agus caithfidh mé a rá, i dtosach báire, go raibh Uisce Éireann béasach, cineálta cabhraitheach liom, ó thús, sa teangmháil a bhí agamsa leo. Ba é toradh a bhí ar an gcéad ghlaoch fóin sin nó gur shocraigh siad ar oifigigh a chur chugam, le fios fátha an scéil a fhiosrú, agus iarracht a dhéanamh ar a fháil amach, cá raibh an t-uisce ag scéitheadh as na píopaí uisce. Dá mbeadh an scéitheadh sin ag tarlú taobh amuigh den teach, idir an foirgneamh agus an méadar, bheadh Uisce Éireann sásta íoc as an bpíopa fabhtach sin a dheisiú agus a chur ina cheart arís, ach dá dtarlódh sé, go raibh an scéitheadh ag tarlú taobh istigh den bhfoirgneamh s’againne, bhuel! sa chás sin, luíodh an costas ar fad ormsa!
In am tráth, tháinig na hoifigigh sin chugainn, agus tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag iarraidh teacht ar an áit a raibh an scéith, chuadar timpeall an tí agus gléasanna speisialta acu le scéitheadh a thabhairt faoi deara, ach cibé faoi sin, níor éirigh leo an cheist sin a scaoileadh dúinn, ach thugadar le fios dúinn, nár éirigh leo teacht air, agus go gcuirfeadh siad sin in iúl d’Uisce Éireann. Ar ball arís, chuir mé glaoch eile ar an gComhlacht, agus mhínigh mé an scéal doibh. Gheall siad go gcuirfeadh siad brathaire scéithe chugainn, le teacht ar an scéith sin. Ar ball, tháinig an brathaire scéithe chugainn, agus chuaigh i mbun oibre. Líon sé na píopaí s’againne le gás, agus ansin chuaigh thart le gléas speisialta, le bonn an gháis a bhí ag éaló a chur, agus tar éis dó tamall a chaitheamh ag dul ó cheann ceann an phíopa uisce, thosaigh an gléas braite ag sianaíl. “Thíos faoin bpointe sin atá an scéith” arsa an brathaire scéithe, agus é ag síneadh méire i dtreo choirnéal cheann de na seomraí leapa.
Loch faoi’n urlár!
Bhí go maith! Chuir mé fios ar ár bpluiméir fhéin, agus mhínigh an scéal dó. Tháinig seisean, agus taobh istigh d’uair a chloig, bhí an poll sa phíopa uisce aimsithe aige. Chuir sé ionadh orainn an loch uisce a bhí le tabhairt faoi deara faoi urlár an tseomra sin, ach ba ghearr go raibh an píopa fabhtach deisithe aige, agus bhí an t-uisce ag teacht isteach chugainn ar lán-chumhacht arís, rud a bhí in easnamh orainn, dár linne, ó cuireadh an méadar uisce isteach, tamall maith roimhe sin.
B’in sin! Chuir mé an scéal ar fad in iúl d’Uisce Éireann ansin, agus bhíodarsan sásta nár luigh an costas orthusan! agus freisin, go raibh scéith eile sa chóras uisce deisithe, rud a d’ísleodh an méid uisce a bhí ag dul amú chuile lá as poill sna píopaí uisce. Agus arís, ba mhaith liom a chur in iúl dóibh go raibh mé thar a bheith sásta leis an gcaoi ar láimhseáil siad mo ghearán-sa.
.
Gaeilge 
English