le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I m B é a l an P h o b a i l .
*************************
An old friend returns!
Is dócha gur thug sibh uilig faoi deara, gur fada an lá anois ó chuala sibh tásc nó tuairisc ar ár seanchara, Séimí séimh an Droichid. Tá mé ag ceapadh, gur cheap roinnt mhaith agaibh go raibh an Séimí bocht céanna ag tabhairt an fhéir, faoi seo, sea, agus caithfidh mé a admháil, go raibh mé fhéin in amhras faoi dhán an fhir chéanna sin, ó tharla, nár casadh orm é, agus nár chuir sé glaoch telefóin orm, leis na cianta. Bhuel, tá deireadh leis an amhras sin anois, nó bhuail mo Shéimí fhéin isteach chugam anseo, an lá cheana, agus é lomlán le scéalta ón domhan thiar, is ón domhan thoir.
Cá raibh sé le cupla ráithe, an ea?
Thall sa Spáinn a bhí sé, ag crú na gréine buí (sunbathing), agus é ag cur faoi i dteach a iníne, i rith an achair sin, agus do bharúil, nach bhfuil sé meáite ar dhul ar ais chuici arís, faoi Shamhain na bliana seo. “Ní tír ar bith í seo” adeir sé liom, de chogar “le Geimhreadh a chaitheamh inti. Ach ní chuige sin atá mé an babhta seo, ach chuige seo.”
What’s New ?
“Do chéad fáilte ar ais go hÉirinn” arsa mé fhéin, agus mé ag súil le scéal, nó dhó, faoi nósa na Spáinneach, a chlos uaidh. “Agus cé’n scéal agat é ar ais chugainn, ó Spáinnigh an fhíona, agus ón dtír ina mbíonn sé ina Shamhradh i gconaí inti ?”
“Ná bac leis na Spáinnigh mhacánta, an tráth seo, faoi mhuintir na tíre seo, ach go háirithe, ba mhaith liom an scéal a tharraingt, an turas seo.”
“Agus céard é, go díreach, atá ag dó na geirbe agat faoi na Gaeil bhochta anois,” arsa mé fhéin, agus mé ag iarraidh craitheadh a bhaint as a chorraicín. D’éirigh liom sa bhfiontar céanna sin, nó thug mé faoi deara, gur chorraigh beol uachtair ár seancharad, comhartha cinnte go raibh a sprioc bainte amach ag an sáiteán sin uaim.
“Tá, go bhfuil siad ina gceap magaidh agus ina staicín áiféise os comhair phobail na cruinne.”
What’s wrong with us ?
“Ach, a Shéimí, cén chleasaíocht, nó diabhlaíocht, atá déanta acu anois, leis an drochchlú sin a tharraingt orthu fhéin? Cheap mé fhéin, gur i bhfeabhas a bhí cúrsaí ag dul abhus, agus gur dea-chlú atá tuillte ag Éireannaigh, ó cheann ceann na hEorpa, faoin am seo.”
“Furas a aithint nach I bhfad ón gclábar a théann tú fhéin, ach tú feistithe as do dheireadh anseo, feadh do shaoil, sa chaoi nach bhfeiceann tú, agus nach gcloiseann tú, a bhfuil ag tarlú os comhair do dhá shúil amach.”
“Ach, a Shéimí, in ionad bheith ag raideadh maslaí liom, b’fhéidir go gcuirfeá lena bhfuil idir chamáin agat, agus tú id’ Yank anseo, ar lic mo thinteáin fhéin, agam.”
“Déanfaidh mé cinnte, agus ní fál go haer é, a leithéid a dhéanamh, ag duine ar bith a bhfuil roinntín bheag den tsaol seo feicthe aige. Ar an gcéad dul síos, ar thug tú faoi deara, an oiread caimiléireachta atá ar siúl againn anseo, le cupla scór bliain anuas. Níl le déanamh agat, ach na nuachtáin a léamh, nó fiú aird a thabhairt ar na meáin eile, le tabhairt faoi deara, go bhfuil slad, gadaíocht, robáil, bréagadóireacht, éigniú, mugáil, mí-úsáid, agus tuilleadh, ar liosta le háireamh iad uilig a lua, ar siúl anseo againn ó cheann ceann na bliana.”
“Ach, nach bhfuil a leithéid ar siúl i mbeagnach chuile thír faoi luí na gréine, nó nach ’in oidhreacht Pheaca an tSinsir?
“Sea, ach cá bhfuil an dara tír, ar dhroim talún, a bhfuil an oiread sin Coimisiún agus Binsí Fiosraithe, faoi lán tseol iontu, is atá againne anseo i dtír seo na Naomh is na nOllamh?”
“Ach, a Shéimí, ní bhfuarthas éinne cionntach sna coireanna sin uilig a liostaigh tú os comhair na gCoimisiún is na mBinsí Fiosraithe úd, go nuige seo, ach go háirithe.”
“Ní bhfuarthas, agus chuile sheans nach bhfaighfear ach oiread, nó sin nós atá againn sa tír s’againne, nó cé gur beag tír a bhfuil dlithe níos fearr ar leabhar na Reacht acu ná mar atá againne anseo in Éirinn, ach dheamhan maitheas an diabhail fhéin sna dlithe céanna sin, mura gcuirtear i bhfeidhm iad go bun na dúide.”
“Ach ó tharla gur loisc tú an choinneal, is dócha go bhfuil sé chomh maith agat an t-orlach a loisceadh freisin. Bhfuil locht ar bith eile orainne, Éireannaigh, a thug tú faoi deara, ó d’fhill tú ar ais ón iasacht orainn?”
Any other faults ?
“Bhuel, ó tharla gur iarr tú orm é, tá, agus lán a’ mhála díobh. Ó tharla, le mám maith blianta anuas anois, gur chaill na hEaglaisí cibé cumhacht a bhí acu, tá cúrsaí moráltachta imithe chun donais, amach is amuigh.”
“Cén cineál moráltachta atá i gceist agat, a Shéimí chóir?”
“Cúrsaí gnéis, ach go háirithe, atá i gceist agam anseo. Níl le déanamh agat, ach breathnú ar na meáin, idir nuachtáin agus teilifís, ach go háirithe, agus tuigfidh tú céard tá i gceist agam. Minic a chloiseadh mé, mar nath cainte ag an tseandream fadó, go dtiocfadh Fómhar na mBan gan Náire, roimh lá Philip a’ Chleite, agus dár mh’anam, go bhfuil chuile chosúlacht ar an scéal anois, go bhfuil an Fómhar céanna sin ar lic an dorais chugainn isteach. Breathnaigh ar na pictiúir graosta, gáirsiúla, gnéasacha, a “mhaisíonn” cuid dár nuachtáin, lá i ndiaidh lae, agus ná habair liom, go bhfoilseofaí iad sin, mura raibh daoine amuigh ansin á n-éileamh?
Faoi mar a chuir Mártan a’ Tairbh é, an lá cheana…..Mná ina bpeilt, agus gan snáithe orthu, agus mná eile agus gan orthu ach snáithe!
Sea, agus bheadh sin dona go leor, ach leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, téann scéalta fada, ó Shamhain go Bealtaine, le chuile phictiúr acu sin, ar eagla nár dhein na pictiúir fhéin dochar go leor, as a stuaim fhéin. Sea, a chara, is fada liom uaim é Lá Samhna, an lá sin, nuair a ardóidh mé mo sheolta arís, le haghaidh a thabhairt ar thír álainn ghrianmhar na Spáinne.”
“Ach a Shéimí, nach mbaineann roinnt mhaith daoine sásamh as na pictiúir chéanna sin, agus nár mhór an throscadh orthusan é, pictiúir dá leithéid a fhágáil ar lár?”
“Bhuel, níl de fhreagra agam ar an ráiteas sin, ach, faoi mar adúirt an té adúirt….’Tá muid uilig sa láib, ach coinníonn cuid againn ár súile dírithe ar na réalta…..
What about the Ads?
Bhí mé chun tagairt a dhéanamh do na fógraí gránna, amaideacha, a dhírítear orainn, ó mhaidin go hoíche, ar na meáin uilig, agus an chaoi nach féidir le cuid acu fógra ar bith a ullmhú, gan ceirín den ghnéas a chuimilt leis. Sea, agus cá bhfágfainn láithreoirí áirithe, nach bhfuil ar a gcumas srian a choinneáil ar a dteanga, le linn dóibh bheith i láthair an phobail, ach iad béalscaoilte, graosta, gáirsiúil, freisin. Ó bhuel, b’fhéidir nuair a fhillfidh mé ón Spáinn i ndiaidh na Féile Bríde seo chugainn, go mbeadh deis agam áladh a thabhairt ar na maistíní gránna céanna sin. Ach, déarfainn, go bhfuil mo sháith ráite agam don bhabhta seo”
Agus le sin, thug sé an doras amach air fhéin, faoi mar ba chat scólta é.
“Slán abhaile” a chuir mé fhéin ina dhiaidh, ach tá faitíos orm nár chuala sé mé, nó faoin am sin, bhí sé imithe an geata amach, de rúid reatha. Ba é mo thuairim fhéin, go ndearna an Spáinn amadán ceart críochnaithe de, an créatúr, nó cé go mbíodh ábhairín den bhuile ag baint leis chuile lá riamh, ag an am gcéanna, d’fhéadfá ceart eicínt a bhaint as, ach é a ghlacadh go deas réidh. Ó, bhuel, is dócha nach bhfuil leigheas ar an scéal ach é a mharú le foighid!
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Saithe na gCuimhní
Mar scaoth beach a fhilleann na cuimhní
Ina saithe dhlúth, chealgach, groí,
Is dorchaíonn aghaidh na gréine,
Nuair a éiríonn as codladh na mblian.
.
Ní féidir liom breith ar an iomlán,
Nó tá an tsaithe sin iomarcach, tréan,
Is mearaíonn dordán a sciathán
Mo mheabhair, le buarach a dtéad.
.
Ach anois is arís, is gan choinne,
éalaíonn beach as an dtréad,
is sáitheann a chealg go feirc ‘nam,
le cuimhní a scaoileadh ‘na slaod.
.
Dúisítear leis cuimhní is eachtraí,
Is mothúcháin a bhí dearmadta, tréith,
Clúdaithe le cúbhar dúr na mblianta,
Mar ar luigh siad ar ghrinneall mo ré.
.
Ach ar ball, éiríonn siad ró-phianmhar,
Gan cheirín leis an bpian a mhaolú,
Is ruaigim uaim saithe na gcuimhní
Le scaird toite as bosca na mian.
.
Éalaíonn an tsaithe de phlimp uaim,
Ar ais leo de ruaig, chuig a bpluais,
Is fágtar mé idir dhá chomhairle,
ar shona, nó ar dhona, a gcuairt.
.
***********************************
1 Eanair 2008.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
“Séimí anseo”……
Peadar Bairéad
I mBéal an Phobail
Ag iarraidh píosa na seachtaine seo a chur i dtoll a chéile a bhí mé, anseo ar an ríomhaire, nuair a phléasc cling an telefóin taobh liom. Nuair a tháinig mé chugam fhéin, i ndiaidh na geite a baineadh asam, thóg mé suas an glacadóir, ach sára raibh am agam tada a rá, réab guth an scairteora ciúineas an tseomra thart orm, agus thóg mo chroí, ag an am gcéanna, nó cé bheadh ag ceann an líne ach ár seanchara, Séimí a’ Droichid fhéin. Bhí áthas orm scéala a fháil uaidh, nó bhí sé buailte síos le galar eicínt, le tamall anuas, agus gan fonn cainte nó eile air, ach é sínte ansin sa leaba, faoi mar a bheadh sé gan aithne gan urlabhra. Nuair a fuair mé an deis, d’fhiafraigh mé dhe, an raibh aon scéal nua aige, nó b’fhada ó chuala mé scéal nó duan uaidh.
“Cén gá ata le scéal nó le scuan nuair atá chuile dhuine sa tír, agus taobh amuigh di freisin, ag caint faoin ábhar céanna?”
“Agus cén t-ábhar é fhéin?” arsa mise, agus mé ag iarraidh an scéal a mhealladh uaidh.”
“Cén t-ábhar, an ea? agus chuile dhuine sáite go dtí na cluasa i scéal téipeanna an Bhainc Angla-Éireannaigh. Sin an scéal atá idir chamáin agam fhéin, ar na mallaibh.”
Ach, a Shéimí, nár dhúirt Mártan a’ Tairbh liom, nach raibh sa scéal céanna sin ach scéal mhadra na n-ocht gcos. Cibe saghas scéil é fhéin?”
“ Bhí cuid den cheart aige sa mhéid sin, nó is scéal é a bhfuiltear ag dul thar fóir ar fad leis. Scéal é ar chóir cos a bhuaileadh anuas air i dtosach báire.”
“Tuige sin? a Shéimí, nár cheart scéalta dá leithéid a chur i mbéal an phobail, ionas go dtuigfeadh an pobal s’againne cén cineál céapair a bhí ar siúl ag lucht an Bhainc sin, ag an am, céapair a sháith pobal na tíre seo go dtí na cluasa i bhfiacha, agus a mhill ár neamhspleáchas eacnamaíochta, ar feadh na mblianta.”
“Fíor ar fad, ach nach bhfuil mám ceisteanna le freagairt fós faoi fhoilsiú na dtéipeanna céanna sin?”
Cén cineál ceisteanna, a Shéimí?”
“Tá. Ceisteanna mar iad seo….Cé chuir na téipeanna ar fáil, don nuachtán a d’fhoilsigh iad, a chéaduair? agus tuige ar dheineadh a leithéid? Nár chóir foilsiú na dtéipeanna sin a chosc, ar eagla go mbeidís ag teastáil ó Chúirt Dlí eicínt, le coireanna áirithe a chur i leith baincéirí ainmnithe? Agus ó tharla go raibh na téipeanna seo ar fáil le roinnt blianta, má bhíothas len iad a fhoilsiú, tuige nár foilsíodh cheana iad, nó bheadh sé deacair am níos mífheiliúnaí a fháil ná an t-am a roghnaíodh chuige, agus Rialas na tíre seo ag críochnú a théarma in Uachtaránacht an Chomhaontais Eorpaigh? Sea, agus tá tréad eile ceisteanna le cur, is le freagairt, faoi fhoilsiú na dtéipeanna céanna sin.”
“Ach, a Shéimí, céard faoi “publish and be damned”. nó, “Ní dhiúltaionn páipéar bán do dhúch riamh.” agus lena chois sin, nach bhfuil an ceart saothraithe ag an bpobal go leagfaí a bhfuil ar na téipeanna sin os a gcomhair amach, mar nach bhfuil feannadh an phoic déanta orthu ag údar na dtéipeanna céanna sin?”
“Tá stiall den bhfírinne in a bhfuil á r
á agat ansin, agus tú PC, gan dabht, ach cé’n mhaith é a bheith ‘Politically Correct’, más é a thoradh sin go ndéanfaí aimhleas an phobail? Trua nár leagadh an cheist sin ar fad os comhair ár gCúirteanna, sular breacadh ar nuachtán ar bith iad. Ach cén mhaith bheith ag caoineadh agus an anachain déanta? Ach fillfidh mé ar an scéal seo, ar ball, nuair a bheidh tuiscint níos fearr agam ar an scéal. Go dtí sin, Slán.”
Agus leis na focail sin, chroch Séimí suas a ghuthán agus fágadh mé im staic ansin, liom fhéin, agus gan ar mo chumas cur leis an argóint, bealach amháin nó bealach eile.
Céard fútsa, a léitheoir? Cá seasann tusa sa díospóireacht seo?
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Síocháin nó Cogadh ?
Peadar Bairéad
(This week we take a look at….- ‘War or Peace’ -)
Fís Ísáia Fáidh
Nárbh álainn go deo an fhís úd a bhí ag Ísáia, fáidh, fadó. Mhair sé i saol a bhí corraithe go maith, breis agus seacht gcéad bliain roimh Chríost, nuair a bhí cogaí, agus ráflaí cogaidh, chomh flúirseach le móin agus baol ón Aisire ag bagairt ar a chine ó lá go chéile. Ach chomh fada is a bhain sé leis an bhfís seo, fís a léiríodh dó trí thinfeadh an Spioraid Naoimh, fís inar gealladh go gcuirfeadh Dia saol síochánta ar fáil don chine daonna, ar ball :-
Tabharfaidh Sé a bhreith i measc na náisiún, agus eagróidh Sé réiteach idir na ciníocha, agus déanfaidh siad céachtaí iarainn as a gclaimhte, agus as a sleánna cumfaidh siad corráin bhearrtha. Ní thógfaidh náisiúin airm i gcoinne a chéile go deo arís, agus ní dhéanfaidh siad cogaíocht a fhoghlaim feasta go brách.
B’in mar a léiríodh ‘Útóipe Dé’ don bhfáidh Ísáia. Anois tá’s ag an saol mór nár fíoríodh fís sin Ísáia fós, ach mar adeir an seanfhocal, ‘Meileann muilte Dé go mall, ach meileann siad go mín’. Ionann sin is a rá, go gcaithfimid fanacht go dtí go dtarlóidh sé. Níl dabht ar domhan ach go bhfuil an fhís sin neadaithe i gcroí an daonnaí, agus bíodh go nglacann sé páirt i dtroid agus i gcogadh, ag an am gcéanna, ina chroí istigh, is é a theastaíonn uaidh nó síocháin agus deireadh le troid is le cogaíocht, faoi mar a léirítear dúinn i bhfís úd Ísáia fáidh.
An bhfuil muid ag teacht cóngarach don lá beannaithe sin, an gceapann tú?
Beag an Baol!
Beag an baol! nó má bhreathnaíonn tú ar an saol faoi mar atá, thart orainn, i láthair na huaire seo, feicfidh tú nach bhfuil an croí daonna réidh fós d’fhíoradh na físe sin, agus fiú sna háiteanna úd ar deineadh réiteach agus síocháin iontu, níl ann ach go bhfuil na pobail sin ar chipíní fós ag iarraidh fanacht glan amach óna sean-naimhde, mar ní fonn barróige atá orthu ach fonn dul isteach agus a bhfaltanas a agairt orthu arís. Níl sé éasca an tsíocháin eatarthu a choinneáil, agus theipfeadh ar an iarracht, ach amháin go bhfuil baill áirithe den phobal sásta a gcuid ama agus a ndúthracht a chaitheamh, ag iarraidh síocháin a chothú eatarthu. Níl le déanamh agat ach súil a chaitheamh thart ar na hionaid trioblóide, ó cheann ceann na cruinne, agus feicfidh tú nach bhfuil aon chosúlacht ar chúrsaí go bhfuil muid ag druidim cóngarach don saol Útóipeach úd a gheall Ísáia fáidh dúinn.
Scéilín
B’fhéidir nárbh olc an tseift í, scéilín as mo chleachtadh fhéin ar an saol, a insint anseo, le cuid eicínt den deacracht, a luaigh mé thuas, a léiriú. Nuair a bhí mé fhéin i mo ghasúr, eagraíodh olltoghchán na bhliana 1932. D’éirigh go seoigh le Poblachtaigh san olltoghchán sin, agus níor éirigh go ró-mhaith le leantóirí an tSaorstáit. Go gairid i ndiaidh sin, bhailigh Poblachtaigh na dúiche, agus rinne siad máirseáil trí dhúiche leantóirí an tSaorstáit. Bí ag caint ar an ‘Twalfth’, mar nach é an scéal céanna é, ar bhealach. Bhí slua mór acu ann, agus ceol, craic, agus béicíl, ar siúl acu. I ndáiríre ba cheiliúradh acusan é, agus fair play dhóibh, nach raibh bua bainte acu? Bhí comharsa amháin áfach, i measc leantoiri an tSaorstáit, nach bhféadfadh ceiliúradh dá leithéid a fhulaingt, agus amach leis. Thug aghaidh ar an slua. Bhí ‘Up Dev–anna’ ar siúl ag an slua, agus arsa mo dhuine, á bhfreagairt…’Up Dev?’ adeir sibh, bhuel, sin an fear a chuirfidh an hata bán oraibh… agus le sin, chaith se rud eicínt ina dtreo. Stad an ceol. Ar ball beag, stad an slua. Dúradh seo, agus dúradh siúd, ach ba é deireadh an scéil é nó gur ardaíodh an ceol arís, agus lean an mháirseáil gan a thuilleadh trioblóide. Roghnaigh siad síocháin in áit cogaidh.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
.
Straitéis fiche bliain don Gaeilge
Peadar Bairéad
.
(This week we take a look at – “Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge 2010 – 2030” – a seoladh in eireaball na bliana 2010, le beannacht traspháirtíoch, agus le gártha buabhaill. – as we recall what was written then, in this column, concerning same.)
Deascéal ó Dhia chugainn!
Dea-scéal ó Dhia chugainn, faoi mar adeireadh an tseandream fadó. B’in iad na focail a rith liom, tráth chuala mé faoi Straitéis nua seo an Rialtais s’againne. Is fearr go deireanach ná go deo, adéarfadh duine b’fhéidir, nó bíodh go bhfuil na Rialtais s’againne ag útamáil le cúrsaí na hathbheochana le tarraingt ar cheithre scór bliain anois, ní fhéadfadh duine ar bith a mhaíomh, gur éirigh le hiarracht ar bith acu deireadh a chur le cúlú na teanga i rith an achair chéanna sin. Is fíor freisin, gur tuigeadh, blianta fada roimhe sin, go raibh an Ghaeilge i mbaol a báis, agus go raibh gá le holliarracht an náisiúin leis an mbaol sin a mhaolú. Nach iomaí iarracht a deineadh, nach iomaí coimisiún a cuireadh i mbun taighde, agus nach iomaí páipéar bán agus páipéar glas a foilsíodh, d’fhonn an gnó sin a chur i gcrích, ach bheadh sé deacair ag duine ar bith a mhaíomh, gur éirigh le hiarracht ar bith dár deineadh, talamh slán a dhéanamh de shlánú na teanga s’againne, go nuige seo.
Nach mithid?
Tuigeadh dúinn áfach, go raibh an Rialtas meáite, le tamall anuas, ar iarracht amháin eile a dhéanamh leis an dteanga a shlánú, agus uimhir na gcainteoirí Gaeilge a mhéadú ó thart ar 83,000, faoi mar atá i láthair na huaire seo, go 250,000, ag deireadh thréimhse fiche bliain. Is fearr déanach ná go deo, adéarfadh duine b’fhéidir, agus más maith fhéin, nach míle mithid? Ba chóir a thabhairt faoi deara freisin, an bláthú as cuimse a tháinig, ar litríocht na Gaeilge, agus ar chineálacha eile ealaíon trí mheán na Gaeilge, le tamall de bhlianta anuas,
Aon dul chun cinn déanta san idirlinn
Bhuel! tá geall le cúig bliana caite anois ó seoladh an “Straitéis Fiche Bliain” úd, agus nach bhfuil sé tar am againn anois, breathnú ar chúrsaí, féachaint an bhfuil aon dul chun cinn déanta againn i réalú pholasaí na Straitéise céanna sin. Bheadh duine ag súil anois go mbeadh fonn ar an Rialtas a ndul chun cinn sna cúrsaí céanna sin a fhógairt os ard, le gártha buabhailll, fiú, dá mbeadh aon cheo suntasach curtha i gcrích acu san idirlinn. Bheadh duine ag súil freisin, go mbeadh fonn ar na hEagraíochtaí Gaeilge, maraon leis na hIrisí Gaeilge, aon dul chun cinn, nó a mhalairt, a deineadh, a chur i mbéal an phobail, leis an bpobal a mhisniú le dul i gcionn mhisin na Straitéise le fonn agus le flosc sna blianta atá fágtha fós den bhfiche bliain úd a luaitear san Straitéis Fiche Bliain.
.
B’fhéidir go bhfuil corrdhuine inár measc adéarfadh gur trua nár shocraigh siad (se sin an Rialtas a bhi i gcumhacht sa bhliain ud 2010) ar an Straitéis chéanna sin blianta ó shoin, nuair a bheadh deis eicínt acu an Straitéis sin a chur i gcrích go hoifigiúil, in ionad é a dhéanamh anois, nuair nach bhfuil fágtha acu sa diallait ach thart ar mhí amháin? Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, nuair atá príomhailtirí an Rialtais nua meáite, ar ábhar deonach a dhéanamh den Ghaeilge san Ard Teistiméireacht, feasta! Cuir le sin ar fad, an scéal a chuala mé, ar na mallaibh, go raibh socruithe déanta ag an Rialtas gearradh siar ar an méid airgid a chuirfí ar fáil d’obair na Gaeilge feasta, agus tuigfidh tú an fáth a bhfuil lagmhisneach orm i dtaobh na Straitéise Fiche Bliain seo.
A thóin leis!
D’fhágfadh cinnidh dá leithéid an Plean Fiche Bliain sin agus a thóin leis. Ach sin uilig ráite, admhaithe, caithfear a rá, gur fearr ann ná as é, agus má thugtar aird air, bhuel, déarfainn go mbeidh toradh céatach air.
Níl le déanamh agat ach stracfhéachaint a thabhairt ar an doiciméad fhéin le sin a thabhairt faoi deara. Tosaíonn sá le cur síos ar an bhfís atá taobh thiar den bplean seo. “An Fhís” a bhaistear ar an gcaibidil seo, agus déantar cur síos ann, ar an straitéis fhéin agus an gá atá lei. Dearbhaíonn sé i dtús báire, go maireann ár dteanga beo mar theanga phobail, agus mar theanga theaghlaigh, agus chomh maith le sin, go bhfuil eolas na teanga chéanna sin ag céatadán ard dár ndaonra, cé go bhfuil a lán talamh caillte aice leis na céadta bliain. Is é polasaí an Rialtais, mar sin, nó a chinntiú go mbeadh an oiread agus is féidir dár ndaoine dhátheangach, i nGaeilge agus i mBéarla, ach, chomh maith le sin, tuigtear an gá atá le slánú, le forbairt, agus le leathnú, na Gaeltachta, nó ní bheadh an dátheangachas inshroichte, nó inmharthana, go fadtéarmach, mura mbeadh Gaeltacht bheo ar an bhfód, mar nach droichead é an dátheangachas idir dhá theanga éagsúla?
Teanga labhartha
Chomh maith le sin, is é polasaí an Rialtais nó cur le méid na dteaghlach a bhaineann úsáid as an nGaeilge mar theanga chumarsáide laethúil, agus mar thaca do na polasaithe sin, féachfar chuige, chomh fada agus is féidir, go mbeidh deis ag chuile shaoránach úsáid a bhaint as a rogha den dá theanga, ina theangmháil leis an bpobal, agus le seirbhísí an Stáit freisin. Tá caint freisin ar an dteanga a dhéanamh níos infheicthe sa tsochaí, mar theanga labhartha ag ár gcuid saoránach, mar aon le bheith le feiceáil ar chomharthaí, agus i litríocht. Dearbhaítear freisin, go gcoinneofar súil ghéar ar dhán na teanga i dTuaisceart Éireann, nó is toradh nádúrtha é sin ar na socruithe idirnáisiúnta a ceangladh idir an dá chuid dár dtír, ar na mallaibh.
“An dá arm aigne”
Tá líofacht sa Bhéarla tábhachtach freisin i saol an náisiúin seo, agus chuige sin, agus dá bharr sin, leanfar ar bhéim a leagan ar an dátheangachas, ach amháin a thuiscint, nach i gcónaí a d’oirfeadh polasaí dá leithéid do na ceantracha Gaeltachta. Ach sin uilig ráite, admhaítear go mbraitheann todhchaí na teanga ar dhaoine a roghnóidh, go cinnte, ar leas a bhaint as na deiseanna a chuirfidh an Rialtas ar fáil dóibh, tríd an Straitéis seo.
Ní gá a dhearbhú anseo, go mbunaítear an straitéis uilig seo ar an méid a dlitear i mBunreaht Éireann, in Airteagal 8…”Ós í an Ghaeilge an teanga náisiúnta is í an phríomhtheanga oifigiúil í”. Níor chóir dearmad a dhéanamh de sin, nó is cinnte go seasann stádas dlithiúil na teanga náisiúnta, go huile is go hiomlán, ar a bhfuil reachtaithe ansin i mBunreacht Éireann.
Spriocanna cinnte
Tá mé cinnte, go mbeidh an-toradh ar an Straitéis Fiche Bliain seo, ach ag an am gcéanna, bheadh duine ag súil go leagfaí síos an dátheangachas mar sprioc do Dháil Éireann freisin, sa chaoi is go mbeifí ag súil go sroichfeadh obair an Oireachtais spriocanna cinnte, chomh maith le duine. Rud eile a mbeifí ag súil leis, nó go leagfaí síos spriocanna áirithe do thréimhsí áirithe i rith an scór bliain sin. Ní leor go ndéarfadh an Rialtas go ngríosfaí an pobal le seo, siúd, agus eile, a dhéanamh, agus gan am faoi leith a lua, le seo, siúd, nó eile, a thabhairt chun críche. Féach mar a leagann an IMF spriocanna áirithe síos i gcás aisíoc na n-iasachtaí a thug siad don Rialtas s’againne, ní hé sin amháin é, ach tá socraithe acu teacht chugainn chuile mhí, le féachaint chuige, go mbeadh na spriocanna sin sroichte againn. Sin an cineál ruda atá i gceist agam sa chomhthéacs seo freisin. Ach sin uilig ráite, caithfear an t-ath a mholadh mar a fhaightear. Leor nod don eolach!
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Arbh fhiu an Tairbhe an Trioblóid?
(This week we take a look at the vision of the “Éirí Amach” people)
Ceist ?
Nach minic a fhiafraítear, arbh fhiú an tairbe an trioblóid? Chuala mé an cheist sin á cur, ar na mallaibh, i gcás Éirí Amach na Cásca, 1916. Leis an gceist sin a shoiléiriú, agus a chur ar bhealach intuigthe, is é atá i gceist nó ar díoladh luach ró-ard ar an saoirse a baineadh amach don tír seo, trí chogaíocht agus tríú chruatan thar bhlianta fada léanmhara. Is dócha gur chóir dúinn uilig an cheist sin a chur orainn fhéin agus muid ag druidim go formhothaithe, do-stoptha, i dtreo chomóradh céad an Éirí Amach chéanna sin.
Buntáistí agus Míbhuntáistí
Leis an gceist sin a fhreagairt go macánta, ba chóir dúinn breathnú ar na buntáistí, agus ar na míbhuntáistí a baineadh as an saoirse sin a saothraíodh dúinn Ar éirigh leis na daoine sin, a bhfís a chur i gcrích? Leis an gceist sin a fhreagairt, ba chóir dúinn breathnú ar an bhfís, le fáil amach, cén cineál físe a spreag chun gnímh iad. Is dócha go bhféadfá a rá gurbh í an tsaoirse fhéin bun agus barr a bhfíse, nó gan an saoirse chéanna sin, tuigeadh dóibh, nach mbeadh ar a gcumas aon dul chun cinn mar chine a dhéanamh. Bheadh fíoradh a bhfíse doshroiste, agus gan ann feasta ach aisling gan rath. Ar éirigh leo an tsaoirse sin a bhaint amach? D’fhéadfá a mhaíomh gur dhein, bíodh gur fágadh cuid den tír mar a bhí. Tuigeadh do lucht an Éirí Amach go mbeadh siad ar mhuin na muice ach fáil réidh leis na Sasanaigh. Dá n-éireodh leo sin a dhéanamh bheadh tír na bhfuíoll curtha ar fáil acu, mar bheadh ar a gcumas tál ar a muintir fhéin gan bacaint feasta le forlámhas na nAllúrach. D’éirigh leo sin a dhéanamh ar feadh roinnt mhaith blianta. Ach i ndeireadh na dála, cailleadh roinnt áirithe den neamhspleáchas céanna sin, agus faoi láthair, tá muid faoi smacht lucht an airgid arís, nó tá ár saoirse eacnamaíochta caillte againn. Ach sin uilig ráite, admhaithe, beidh saoirse againn fós trí hobair chrua na muintire s’againne, mar beidh ar ár gcumas fáil amach as an scraith ghlugair seo ina bhfuilmuid gafa. Sea, tá fís na saoirse céanna sin dár spreagadh chun tosaigh fós.
Athbheochan na Teanga
Sa dara cuid den bhfís, bhí sé d’aidhm ag lucht an Éirí Amach seanteanga na nGael a chur á labhairt inár measc arís. Tuigeadh dóibh, nárbh fhál go haer é a leithéid a thabhairt i gcrích, nó i ndáiríre, is dócha gur cheap siad nach mbeadh le déanamh acu ach tosú á múineadh sna scoileanna, agus i gcionn roinnt áirithe ama, bheadh Gaeilge ag chuile shaoránach, agus ansin chuirfeadh acht na Dála chuile dhuine ag Gaeilgeoireacht gan dua ar domhan! Cuireadh an teanga á múineadh sna scoileanna, agus ar ball, nuair a tuigeadh gur chóir go mbeadh Gaeilge ag chuile dhuine sa tír, cuireadh ar a súile dóibh, nárbh ionann an dá rud in aon chor. Bhí roinnt áirithe Gaeilge ag chuile dhuine, geall leis, ach níor leor sin le Gaeilge a athchur mar theanga labhartha i measc na ndaoine. B’fhéidir, i dtosach báire, nuair a tuigeadh go ndéanfadh na scoláirí óga an beart, b’fhéidir gurbh ansin a deineadh an botún, nó b’fhéidir gurbh é a theastaigh nó gnó na tíre, ó bhun go barr, a dhéanamh trí Ghaeilge, agus gan a bheith ag brath ar na páistí lenár ngnó a dhéanamh dúinn, mar nach féidir ceann críonna a chur ar ghuaillí óga! Ach fillfidh mé ar an ábhar seo arís, i gcionn tamaill, le breathnú ar an gcineál sochaí a d’fhás as fís úd an Éirí Amach. Mar fhocal scoir, is dócha go bhféadfá a rá, gur beag duine sa tír adéarfadh, sa lá atá inniu ann, nárbh fhiú an tairbhe an trioblóid.
.
Gaeilge 
English