le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Ceiliúradh Thiar 4
Peadar Bairéad
(This week we continue our journey in Erris)
.
Turas in Iorras
Mar a dúirt mé in alt na seachtaine seo caite, bhí an déanaí ag teacht ar luas, agus bhí roinnt mhaith le déanamh againn fós ar Leithinis an Mhuirhead, agus mar sin, bhuaileamar an bóthar ó thuaidh, gan a thuilleadh moille. D’iompaigh muid ar chlé ag Séipéal an Gheata Mhóir agus ar aghaidh linn ansin trí thaobh tíre álainn, spéisiúil. Bhí cuma na maitheasa ar an taobh tíre seo uilig. Anois, níorbh aon Saorbhealach é an bóthar ar a raibh muid ag thaisteal, níorbh ea muis! ach bóthar anacair, casta, agus é cúng go leor in áiteacha, ach leanamar linn agus muid ag baint taitnimh as an radharcra a bhí leata os ár gcomhair amach. Chuamar trí Bhéal Doire, áit a raibh baile mór na dúiche sular tógadh baile an Bhiongamaigh, nó an Geata Mór. Ba bheag dá chomhartha a bhí le feiceáil againne an lá sin, thar an corriomaire a bhí fanta fós sa tsraith, mar a mbíodh fallaí tithe fadó. Suas fanán linn, agus muid díreach os cionn na mara, mar a raibh trá gheal, bhán, ag miiogarnaigh faoin ngréin.
An Teampall Mór
Thar Reilg an Teampaill Mhóir, mar a bhfuil fothracha an tSéipéil mhóir Phrotastúnaigh, maraon le leachta cuimhneachain i gcuimhne na ndaoine a cuireadh ansin, blianta ó shoin. Go gairid ina dhiaidh sin, tháinig muid chomh fada leis an Reilg Chaitliceach. Agus tá orm a admháil anseo, go mbeadh sé deacair Reilg níos bláfaire a fháil áit ar bith i gContae ollmhór Mhaigh Eo. Bhí an áit socraithe agus leibhéalta go deas, néata, féarmhar, agus crosanna, leachta, agus plásóga, leagtha amach faoi mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin iad a bheith. Thugamar cuairt ar uaigheanna mo mhuintire, mar a bhfuil m’athair, mo mháthair, mo dheirfiúr Cáit, agus mo dheartháir Micheál is a bhean, curtha. Chuireamar paidir lena n-anamnacha uilig, rinneamar ar gcomhrá faoi na seanlaethe, agus d’fhágamar an Reilg sin inár ndiaidh.
Mar adúirt mé cheana, bhi an déanaí ag teacht ar luas, agus dá bhrí sin, shocraíomar gan cuairt a thabhairt ar uaigh Riocard Bairéad, file, i Reilg Mhainistir na Croise, an turas seo. ach go gcuirfeadh muid an chuairt sin ar athló agus ar aghaidh linn ansin go Reilg an Chairn, mar a bhfuil baill eile den chlann, nó tá ansin, Seán agus a bhean, Siúbhán agus a céile, agus Síle, maraon lena céile siúd agus le slua dár ngaolta agus dár gcairde. Is breá go deo an áit ina bhfuil an Reilg sin suite, agus an-radharc uaidh ar an dúthaigh timpeall. Chuamar isteach, agus taobh istigh den gheata sin tá ár sean sagart paráiste, an Canónach James Kilgallon, agus é socraithe ansin le fáilte a chur roimh chuile dhuine dá Pharáistigh. Rinneamar ár gcuairt, chuireamar paiadreacha lena n-anamnacha, agus chaitheamar tamall ag breathnú ar uaigheanna ár ngaolta, ár gcairde, agus ár gcomharsana. Ar deireadh thiar, bhí na cuairteanna uilig déanta againn, agus go mall, smaointeach, ach cineál cumhach freisin, d’fhágamar slán ag Reilg an Chairn agus chur bóthair linn arís.
Malairt Slí
Bhuaileamar an bóthar ar ais go Béal an Átha, ach an turas seo, shocraíomar ar mhalairt slí a thógáil, agus chuige sin, thugamar bóthar an Chósta orainn fhéin, agus bíodh go raibh muid uilig spíonta, tugtha, tar éis an lae, d’éirigh leis an radharcra, fan na slí sin, ár gcroíthe a thógáil, nó a leitheid de thaobh tíre ní fheicfeá i do shiúl lae. D’dhéadfá a rá, go raibh muid ar bhruach na mara móire an t-am ar fad, agus bíodh nach raibh an talamh, fan na slí sin, thar mholadh beirte, ag an am gcéanna, níor bhasctha ar fad de, agus bhí cuma na maitheasa ar ghoirt is ar chimíní, ar mhóinéir agus ar phortaigh, a bhí leáta amach os ár gcomhair amach, fan an bhóthair sin. Chuamar thar Achaidh Chéide agus thar na faillte atá fan an chósta, in aice láimhe. Ní raibh an t-am againn cuairt a thabhairt ar an Ionad Stairiúil sin, ach, gheallamar go ndéanfaimis sin an chéad bhabhta eile. Trí Bhaile ciúin an Chaisil, agus trí Chill álainn Ala linn, ar luas, agus ba ghearr go rabhamar ar ais inár nÓstán, sa ‘Manor Hotel’ i Sráid an Bhairéadaigh, i mBéal an Átha.
Bí lioim arís an tseachtain seo chugainn, nuair a chuirfidh mé críoch leis an tsraith seo faoi “Cheiliúradh Thiar”.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
John Victor faoi’n bhfód
Peadar Bairéad
Cuimhní Aniar
.
De thimpiste a tharla gur léigh mé an colún úd, sa pháipéar áirithe sin, an lá cheana. Sílim gurbh é an Irish Daily Mail a bhí idir lámha agam ar an ócáid, agus ba é an colún a bhí i gceist nó Colún na Marbh. ba ar éigean a chreid mé mo shúile nuair a chonaic mé ansin, i gcló glan, soiléir, go raibh John Victor McAndrew imithe uainn ar Shlí na Fírinne, nó bhásaigh sé ar an 3ú Eanair, 2013, agus faoi mar adeireadh an tseandream fadó, d’imigh sé uainn ar ‘Chuireadh na Nollag’. Solas na soilse agus leaba i measc na Naomh dó anois agus i dtólamh.
Cérbh é John Victor McAndrew? adeir tusa.
Bhail! de réir an nuachtáin, a bhí á léamh agamsa, ar an ócáid sin, ba dhuine é a raibh bunús a shaoil caite aige ag dochtúireacht thall i Sasana, áit a bhfuair sé bás, agus ar adhlacadh é, ar na mallaibh. Níor Shasanach é áfach, nó rugadh agus tógadh é, mo dhála fhéin, in Iorras na nIontas, i gContae Mhaigh Eo. Níor chuir mé fhéin aithne air go dtí thart ar lár dhachaidí na haoise seo caite, agus ansin, chaithemnar roinnt blianta ag saighdiúireacht le chéile, i gColáistí an SMA, agus muid beirt ar ár ndícheall ag traenáil le bheith inár sagairt mhiseanacha, agus é fúinn ár laethe a chaitheamh ag freastal ar phobail na Nigéire, ach go hairithe, ag múineadh agus ag iarraidh an Deascéal a leathadh i measc na ‘Leanaí Gorma’ úd, a raibh aird chomh mór sin ag Caitlicigh na tíre seo orthu, an tráth sin. Ba bhreá agus ba chairdiúil an compánach é John Victor, é ard, scafánta, aiclí. Rugadh agus tógadh Seán i bparáiste Chill tSéadhna, gar do Bheannchorr Iorrais, in iarthar Mhaigh Eo. I Mí Iúil na bliana 1927 a saolaíodh é, rud a d’fhág go raibh bunaois mhaith aige tráth cailleadh é.
Peileadóir den scoth
Ba pheileadóir den chéad scoth é freisin, a chomhartha sin gur bhain sé clú agus cáil amach dó fhéin ag imirt ar fhoireann Mhaigh Eo, tráth a raibh ar a chumas dhá Chraobh na hÉireann, as a chéile, a ghnóthachtáil, i dtús chaogaidí na haoise seo caite, agus bhí sé d’onóir agam fhéin bheith i láthair i bPáirc an Chrócaigh, ar ócáid díobh sin, nuair a bhuaigh siad ar Chontae na Mí sa Chluiche Ceannais le 2 – 8 in aghaidh 0 – 9. B’in mo chéad turas ar Pháirc an Chrócaigh, agus d’fhéadfá a rá, gurbh é mo thuras deiridh é freisin, nó níor fhreastal mé ar chluiche san ionad sin ach uair amháin eile, agus mé ag breathnú ar bhuachaillí Choláiste Chiaráin agus iad ag iomáint go seoigh in aghaidh bhuachaillí ó Choláiste eicínt eile. Ach le filleadh ar an scéal, agus ar John Victor. Ar ball, thug Seán Victor an Bhreatain air fhéin, i dtús na seascaidí, agus tar éis dó daichead bliain a chaitheamh ag cleachtadh a cheirde sa ‘Black Country’, cailleadh thall i mBirmingham é. Is mór an chaill é dá bhean, Bríd, agus dá mhac, Seán, agus dá chairde agus dá ghaolta uilig. Is dócha gur chóir dom a lua anseo go raibh a dheartháir Pádraig, – nó ‘Big Pat McAndrew’, faoi mar a thugadh Micheál Ó hEithir air, tráth a mbíodh sé ag tráchtaireacht ar chluichí móra na linne sin, – Bhíodh Pádraig ag saighdiúireacht in éineacht linn i Nóibhíseacht an SMA, cóngaracht do Chill Cholgáin, i gContae na Gaillimhe. idir 1965 agus 1967. Bheadh sé deacair beirt pheileadóir inchurtha leo a fháil ó cheann ceann na tíre ag an am. Chuaigh an péire acu le dochtúireacht, tráth d’fhág siad an Nóibhíseacht, agus chaill an tír seo an bheirt acu ina dhiaidh sin. Chuaigh fear acu chuig na Stáit agus an fear eile chun na Breataine. B’in iad cuid de na smaointe a tháinig ar ais chugam ina dtréada, nuair a léigh mé go raibh John Victor imithe uainn ar shlí na Fírinne.
Cloch ar a Charn
Crann eile inár gcoill anois sínte,
Crann taca ár muintir’ ar lár,
Crann díreach gan chaimne ‘na bhrúscar,
Cé seasann na camchrainn faoi bhláth.
.
Gura sómhar do chúinne sna Flaithis,
Gan chrá ar bith feasta, go deo,
Ach suaimhneas gan chríoch do do chúmhdach,
I nDún Dé faoi shíocháin is só.
.
******************************************
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Peadar Bairéad
Cúlú Eacnamaíochta, adeir tú!
Peadar Bairéad
Crannchur gnóite
“Nach beag duine a bhfuil sparán teann aige na laethe seo, laethe an chúlú eacnamaíochta, nó an té a bhfuil na pingneacha aige anois, ní call dom a rá, go bhfuil sé ar dhroim na muice, agus ní ró-olc an áit í sin, do dhuine ar bith, i laethe seo an ghanntain agus an ghorta. B’in iad na smaointe a rith liom, tamall ó shoin, nuair a fuair mé ríomhscéal, ag cur in iúl dom go raibh mé tar éis lab airgid a ghnóthú, i gcrannchur de chineál eicínt, bíodh anois nár chuala mé fhéin tada riamh faoi lucht eagraithe an chrannchuir chéanna sin agus bíodh freisin nach raibh ticéad, nó tada ar bith eile, agam i gcrannchur ar bith, ag an am. UK Lottery, de chineál eicínt a bhí i gceist, agus bíodh a fhios agat, nach pingneacha beaga nó suaracha, gan trácht in aon chor ar rua, a bhí idir chamáin acu sa chrannchur thuasluaite, níorbh ea muis! nó dúradar liom, go raibh mé tar éis ocht gcéad míle punt Sasanach a ghnothú sa chrannchur céanna sin, agus d’fhágfadh sin go raibh thart ar mhilliún Euro gnóite agam sa chrannchur fial, flaithiúil sin. Bhuel! nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac, arsa mise liom fhéin, agus gan le déanamh agamsa ach roinnt bheag eolais a chur ar fáil don dream thall.
An dara splanc thintrí!
Bhí go maith! Ach breis bheag is dhá mhí ina dhiaidh sin, fuair mé litir tríd an bpost, an babhta seo.
Ná habair gur ghnóthaigh tú lab eile airgid?
Sin é díreach atá á rá agam, nó ba é an scéal a bhí sa litir seo nó go raibh lab eile airgid gnóite agam i gcrannchur Spáinneach, an turas seo, agus arís níor bheag, nó suarach, an méid a bhí i gceist sa litir chéanna sin.
Cé mhéad a ghnóthaigh tú sa Chrannchur Spáinneach seo, má sea?
Breis agus ocht gcéad míle Euro a bhí i gceist acu sa litir seo, litir a tháinig chugam ó Chathair Mhadrid na Spáinne.
Ná habair liom, nár dhein tú iarracht ar bith le greim a fháil ar an ualach asail sin de Euro, a bhí á thairiscint duit, ag na daoine uaisle sin?
Dheamhan iarracht, nó cuid de iarracht, a dhein mé, nó arís, nár cuireadh fainic na bhfainic orm, go mion minic, ar an Raidió, agus ar an Teilifís, gan aird dá laghad a thabhairt ar litreacha, nó ar ríomhscéalta, dá leithéid, mar nach raibh iontu ó thús deireadh ach caimiléireacht agus cleasaíocht coirpeach, agus iad ar a ndícheall dearg ag iarraidh greim a fháil ar cibé pingneacha fánacha, a d’fhéadfaidís a ghoid, nó a mhealladh, ó bhobarún eicínt.
Meirg an Amhrais
Agus níor dhein tú iarracht dá laghad crúb leat a leagan ar chuid eicínt, fiú, den saibheas sin?
Iarracht dá laghad níor dhein mé a theacht ar chuid eicínt den bhfáltas céanna sin, nó chreid mé a dúradh liom sna cláracha raidió, agus teilifíse sin a mhol dom litreacha dá leithéid sin a chaiteamh sa tine, nó a scrios, ar bhealach amháin nó ar bhealach eile. Aon tuairim agat fhéin, a léitheoir, faoin ndeis úd nár thapaigh mé?”
Bíonn……. an Tríú hUair …….sona?
Cheap mé fhéin go raibh deireadh leis na céapair chéanna sin, ach do bharúil? nach bhfuair mé téacs ar an bhfóinín póca, cupla lá ó shoin.
Ná habair gur ghnóthaigh tú lab mór eile airgid?
D’fhéadfá sin a rá, nó an babhta seo, ba é adúradh a raibh gnóite agam nó….dhá mhilliún Dolar!!! An gcreidfeá sin anois? Cuirfidh mé geall nach gcreidfeadh, ach is é lomchlár na fírinne é. Seo an téacs a seoladh chugam….”Your number has won you 2,000,000USD in the freelotto mobile promotion……..” Anois, céard deir tú? agus an seandream ag maíomh de shíor nach mbuailfead tintreach an áit chéanna, an dara huair as a chéile, riamh…..Ó, Bhail! nach ndeirtear freisin go mbíonn an tríú huair sona…..
Anois, do bharúil faoi sin? Meas tú ar sáraíodh na seanfhocail sa chás seo?
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Dáithí Ó hÓgáin
Peadar Bairéad
(This week we remember, Dáithí Ó hÓgáin, a former Lecturer at Daonscoil Osraí)
Cloch ar a Charn
Laoch eile ar lár
.
Peadar Bairéad
An Drochscéal
Níorbh aon strainséar sna bólaí seo é, Daithí ciúinbhriathrach,séimh, Ó hÓgáin., nó ba bhreá leis i gcónaí freastal ar ár nDaonscoil fhéinig fadó, Daonscoil Osraí, Ba as Cill Chainnigh dá thuistí, ar gach taobh den teach, agus sílim gur tuigeadh to maith dó, agus é ag tabhairt léachta uaidh anseo ag Daonscoil Osraí, go raibh sé i measc a mhuintire fhéin, bíodh nár rugadh sa dúthaigh seo é. Ní gá dhom a rá anseo, go raibh Daithí ar dhuine de scoláirí móra na Gaeilge. Bhí aithne mhaith ag scoláirí Dhaonscoil Osraí air, agus meas dá réir sin acu air, nó ba charraig ar chuile ghné den teanga é. Ba dhoimhin a chuaigh a spád i ngort tofa a spéise, le prátaí blasta eolais agus léinn, idir bheag agus mhór, a nochtach os ár gcomhair, agus é ag tabhairt deis dúinne, toradh a chuid rómhair a phiocadh suas go saoráideach, cruinn. Sea, agus rinne sé an gnó crúógach sin agus miongháire ar a bhéal, gan aon chur i gcéill.
Tugtha don Léann
I gContae an Chláir, a rugadh Daithí, sa bhliain 1949, rud a d’fhág nár mhórán thar na trí scór dó, nuair a cailleadh é. Bhí sé tugtha don léann ó thús, agus ba é deireadh an scéil sin é, nó gur bhain sé Céim Dochtúrachta amach sa bhliain 1976, ach i ndeireadh na dála, dhírigh sé a aire ar bhéaloideas, agus ar stair a chine, agus níor chríochnaigh sé go dtí gur shroich sé barr Dhréimire an Léinn, agus gur bhain sé amach aitheantas idirnáisiúnta dó fhéin sa ghort sin.
Ba fhile aitheanta é freisin, a chuir roinnt bhailiúchán dá shaothar ar fáil dúinn thar bhlianta a ré.
Chuir mé fhéin aithne ar Dhaithí, anseo i gCill Chainnigh, le linn blianta áirithe dár nDaonscoil áitiúil fhéin, Daonscoil Osraí. Mhothaigh mé i gcónaí go mba dhuine uasal, geanúil, cneasta, cúthail é, ach ba shoiléir a ghrá don léann agus don taighde agus é i mbun léachta, nuair a d’fheicfeá an lasair áthais ag soilsiú trína shúile beoga, agus an chaoi a dtagadh na focail amach as a bhéal ina gcaise do-stoptha, corraitheach, dáiríreach.
Cloch ar a Charn
Rinne mé iarracht ar chupla véarsa a shnadhmadh le chéile mar chloch ar a charn, agus le mo mheas ar ár Scoláire Gaelach fhéin a chur in iúl. Seo chugaibh anois é………………
.
Laoch eile ar lár
.
Trom anocht croí éigeas Osraí,
Millteach mór a chaill,
Fear dána eile sínte, caillte,
Fleasc a cheirde sciobtha ar fán.
.
Tobar eolais, Foinse eagna,
Crann taca Gael go hiomlán
Laoch sa bhearna in am an ghátair,
Ár gcosaint tréan ar scrios is ár.
.
Cé sheasfaidh feasta sa bhearna bhaoil dúinn,
Nuair a thiocfaidh géar ar chine Gael?
Cé dhéanfaidh taighde, lenar gcás a scaoileadh,
Nuair a dhéanfar ionsaí ar ár n-aos léinn.
.
Mothóidh muid uainn thú, a Dháithí oilte,
Ag léiriú is ag cíoradh dúinn ciste an Léinn,
Mar ghlac tú chugat saorántacht Osraí
Mar dhúthaigh ársa do chine ghil fhéin.
Solas na Soilse ag soilsiú na slí dhuit,
Is leaba gan chnaipe id chomhairse gach tráth,
Scoláireacht is taighde dod mhealladh le héifeacht,
Anois agus choíche, go bruinne an bhrátha.
.
Solas na soilse agus leaba i measc Naoimh Éireann go raibh ag a anam uasal, anocht, agus i dtólamh.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Dlíodóir Rógánta
Peadar Bairéad
.
Rogue Lawyer….by.…John Grisham….céadchló……2015
.
(This week we take a look at John Grishams latest legal thriller )
Scéinséir Dlíthiúil
Nach iomaí scéal breá atá leagtha os ár gcomhair ag an údar sciliúil, tréitheach, sin, John Grisham, agus is féidir liom a mhaíomh anseo gur scríobh mé píosa faoi chuile cheann acu, geall leis. Ní call dom a rá, go bhfuil an Grishamach ar cheann de mhór úrscéalaithe an domhain. Rugadh é in Arkansas, sa bhliain 1955, rud a fhágann go bhfuil breis agus trí scór blianta bailithe aige faoi’n am seo . B’fhéidir gur cuimhin leat cuid de na húrscéalta atá curtha ar fáil aige cheana féin, leabhair cosúil le – The Last Juror, The Racketeer, The Summons, agus Sycmore Row. Más cuimhin, ní gá domsa a shaothar a mholadh, nó tá sin molta agus mise i mo thost. Ach ag tagairt don leabhar seo, caithfidh mé a admháil nach bhfuil sé cosúil leis na leabhair eile a shil óna pheann.
Dlíodóir Corr
Is é, Sebastian Rudd, an príomhcharactar sa scéal seo. Dlíodóir is ea Sebastian, ach dlíodoir nach bhfuil cosúil leis na dlíodóirí éagsúla a mhaireann agus a fheidhmíonn taobh istigh de chlúdaigh scéinscéalta Ghrisham, nó i gcás Rudd, is dlíodóir corr é, a chaitheann a dhúthracht ag cosaint coirpigh nach mbacfadh dlíodóirí measúla leo, agus dá thoradh sin, is beag meas atá ag a chomhdhlíodóirí, nó ag lucht an dlí frí chéile, nó ag na gnáthchathróirí fiú, air. Éan cuideáin isea Sebastian, gan dabht ar domhan. Ní oibríonn sé as oifig i mbaile mór, ach as veain piléardhíonach speisialta, agus gan de fhoireann cabhrach aige ach fear amháin, a fheidhmíonn mar thiománaí, mar rúnaí, agus mar bhalcaire tréan cosanta, fear atá thar a bheith dílis do Rudd toisc gur dhein Rudd é a shábháil ón bpríosún, tráth a raibh an tiománaí céanna os comhair na cúirte agus chuile sheans go gcuirfí isteach sa phríosún é murach gur tháinig Sebastian i gcabhair air.
Feiceann muid cúrsaí an scéinscéil seo trí shúile an dlíodóra chorr seo, agus i dtús an scéil tá baol ann go gceapfadh an léitheoir, nach úrscéal atá os a chomhair amach ach cnuasach gearrscéalta. Ní mar sin atá áfach, ach an t-udar ar a dhícheall ag iarraidh charachtar agus saothar an dlíodóra chorr seo a léiriú dúinn trí na cúiseanna éagsúla a dhéanann sé a chosaint os comhair na gcúirteanna. Breathnaigh ar chuid de na cúiseanna sin. Tóg, mar shampla, cúis ‘Gardy’, an té ar cuireadh dúnmharú ina leith. Maraíodh beirt chailín, agus dár le madraí an bhaile fiú, ba é Gardy a mharaigh iad. Bhí ar Rudd a sheacht ndícheall a dhéanamh le cruthú nárbh eisean an dúnmharfóir in aon chor. Anois, níorbh é Gardy an scian ba ghéire sa tarraiceán! agus cuir le sin, nach raibh aon dlíodóir eile sa cheantar toilteanach é a chosaint, ach Rudd amháin, ach b’in an cineál cliaint a thaitin leis, agus bhíodh sé sásta chuile chleas, a bhí sa mhála aige, a tharraingt chuige, leis an gcliant sin a chosaint.
Ciontach, nó neamhchiontach?
Bhíodh bunús a chliant ciontach, ach ba rí-chuma le Sebastian faoi sin, nó tuigeadh dó-san, go raibh cosaint den scoth tuillte ag chuile dhuine a gcuirfí an dlí air. Bhí cliant aige darb ainm ‘Tadeo’, ar ‘Cage Fighter’ é, spórt a raibh Rudd an-tugtha dó, agus tharla i dtroid amháin nár shásaigh breith an mholtóra Tadeo, ba é toradh a bhí ar sin nó gur ionsaigh sé, agus gur mharaigh sé, an moltóir sin. Ní call dom a rá, gur dhein Rudd é a chosaint os comhair na cúirte.
Bhí cliant eile aige a mharaigh ball den ‘Homeland Security’ tar éis dóibh iarracht a dhéanamh ar é a ghabháil, toisc gur tuigeadh dóibhsean, go mba dhíoltóir drugaí é. Bhí ualach asail de chliaint eile aige, agus chuile cheann acu sáite go dtí na cluasa i dtrioblóid amháin, nó i dtrioblóid eile, ach, taobh amuigh den obair sin uilig, ba fhear dealaithe é, a bhí i dtrioblóid lena iar–bhean go minic, toisc nach raibh ar a chumas dea–shampla a thabhairt dá mac, tráth ar bith a mbíodh sé ina bhun.
An-leabhar, an-chur-chuige. Sárscéal corraitheach eile ó pheann an mháistir. Faigh agus léigh é, nó tá mé ag ceapadh, go mbainfidh tú taitneamh nach beag as.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
coscrach, shattering; scaoth dabhtanna, a flock of doubts; cuimil ceirín den díchuimhne leis, forget about it; sna bólaí sin, thereabouts; sláimín den Ghaeilge, a handful of Irish; blianta an ghanntain, the years of want; ba mhór an gar é, it was a great help.
.
Blianta an Ghanntanais ?
.
Peadar Bairéad.
.
Changing House and Job
Is coscrach go deo an rud é aistriú ó theach amháin go teach eile, agus ó phost amháin go post eile, nó don mbeart sin, bíonn tréimhse fhada pleanála, agus tréimhse fhada ullmhúcháin i gceist, sul má choraíonn tú fiú cos thar tairseach, agus i rith an ama sin uilig, bíonn scaoth dabhtanna do do chéasadh, agus do do chrá, agus iad ag iarraidh cur ina luí ort go raibh botún do-leigheasta á dhéanamh agat, agus nach n-éireodh leat sa phost nua, nó sa timpeallacht nua a bhí roghnaithe agat. Bhuel, chuamarna tríd an gcrá agus tríd an gcéasach sin uilig, agus ba é an lá ba mheasa ar fad nó an lá ar chasamar an eochair sa seanteach den uair dheiridh, agus go ndeachamar ar bord na traenach go Baile Átha Cliath, le ré nua dár saol a thosnú ansin.
A Roof over our Heads
Bhí an t-ádh orainn go raibh muintir mo chéile sásta díon a chur os ár gcionn, fhad is a bhíomarna ag iarraidh teach dár gcuid fhéin a roghnú agus a cheannacht. Ó! a Thiarcais! dá gceapfainn go mbeadh an obair seo go léir le déanamh againn san Ardchathair, chuile sheans go bhfanfainn mar a rabhamar thíos ansin cois na Muaidhe, i mBéal an Átha, ach bhí sé ró-dhéanach ansin, mar bhí an crann curtha, agus ní raibh le déanamh againn feasta, ach ceirín den díchuimhne a chuimilt leis an eachtra ar fad, agus an bóthar rómhainn a bhualadh, go dian, dásachtach.
Ní raibh aon tuairim againn roimh ré, cé chomh daor is a bhí tithe san Ardchathair, agus cé chomh deacair is a bhí sé teach a fháil in aon áit cóngarach don Scoil s’againne, i nDroichead na Dothra, nó tá’s ag madraí an bhaile fhéin, go gcosnaíonn teach sna bólaí sin pingin mhaith, ach tá faitíos orm go rabhamarna dall ar fad ar na cúrsaí sin, ag an am. Ar deireadh thiar thall áfach, nuair a bhí an chathair uilig siúlta againn ar thóir tí, d’éirigh linn ceann a fháil amuigh i gCluain Tairbh, ar imeall na farraige.
Transport was of the Essence
Bhí rud eile i gceist freisin i roghnú tí dúinn, agus sin go gcaithfeadh sé a bheith gar go maith do stad bus, nó ní raibh gluaisteán, nó tada dá leithéid, le cur faoi mo thóin agam fós. Cheannaíomar an teach sin, agus shocraíomar ár dtroscán ann, bíodh go raibh sin éasca go leor, nó ba bheag den earra chéanna sin a bhí againn, ag an am, ach cibé scéal é, bhí ár n-áit fhéin againn anois, ár seoladh fhéin, agus uimhir ghutháin mar sméar mhullaigh ar an iomlán, agus tuigeadh dúinn go raibh muid ar mhuin na muice, agus saol an mhada bháin os ár gcomhair amach sna laethe a bhí rómhainn amach. Tuigeadh dúinn freisin, go raibh teach againn anois don chuid eile dár saoil. Ach sin scéal eile ar fad, agus dár ndóigh, ní mar a shíltear a bhítear, ach mar a chinntítear, ach fillfimid ar an scéal céanna sin arís, amach anseo.
Teacht tús Mheán Fómhair, bhí chuile shórt in ord is in eagar, agus bíodh go raibh amhras eicínt orainn fós faoin gcéim ollmhór a bhí tógtha againn fan oilithreacht na beatha, ag an am gcéanna bhíomar sásta glacadh leis an gcinneadh a bhí déanta againn, agus tabhairt faoin saol mór, nua, corraitheach, a bhí thart orainn. Nuair a osclaíodh Coláiste Mhuire Cois Abhann, mar a baisteadh ar Marian College, i nDroichead na Dothra, bhí orm aghaidh a thabhairt ar an Scoil sin go breá luath ar maidin.
That First Morning
Fuair mé an bus thíos ag bun Ascaill Bhearnon, ar bhruach na mara. Isteach liom ansin go dtí Stáisiún na Traenach ag Sráid Amiens, agus uaidh sin ar an traein to dtí Stáisiún Dhroichead na Dothra, agus bhí an Stáisiún sin i ngiorracht urchar méaróige don Choláiste. Ní raibh ach ceataí amháin sa scéal, agus b’in go mbeadh orm bheith amuigh le giolc an ghealbhain, chuile mhaidin, nó níor theastaigh uaim bheith déanach, mar cuireadh i dtuiscint dom go raibh Cluain Tarbh píosa fada ón gColáiste, agus gurbh fhearr le húdaráis na Scoile sin, dá n-éireodh liom teach a fháil níos cóngaraí don Choláiste, sea, agus bhí sin go maith, ach ní raibh an oireadh sin airgead agamsa le go bhféadfainn teach dá leithéid a cheannach, ach is dócha go raibh sé deacair sin a chur abhaile ar Ord Rialta, nach raibh aon tuiscint ró-chruinn acu ar chumas ceannaithe tí an té atá ar bheagán fháltais, agus geallaimse dhuit é, nach raibh siadsan ag baint na sál dá chéile, ag iarraidh teacht i gcabhair orm, bealach ar bith. Ach ní haon mhaith bheith ag caoineadh agus an anachain déanta. Bhí orm cur suas leis an gcrann a thit orm. Ní gá a rá, go raibh deacrachtaí taistil le sárú agam le freastal ceart a dhéanamh ar an bpost nua a bhí tógtha agam, san Ardchathair. Sea, agus ní raibh ansin ach a leath, nó bhí orm anois dul i dtaithí ar ghasúir na cathrach móire, gasúir nach raibh an dearcadh céanna acu ar an saol is a bhí agamsa, nó ag na daltaí a raibh cleachtadh agamsa orthu, ó chuaigh mé i gcionn cheird na múinteoireachta, a chéaduair. Ach, tríd is tríd, d’éirigh liom na deacrachtaí sin uilig a shárú, agus sílim gur éirigh liom sláimín den Ghaeilge a mhúineadh do dhuine anseo is ansiúd, agus chomh maith le sin, d’éirigh liom grá eicínt don Ghaelachas a thabhairt don chorrdhuine eile.
Seven Years…. of Want, or of Plenty
D’fhan mé i mbun mo dhualgais ansin i nDroichead na Dothra ar feadh seacht mbliana, nó mar sin, n’fheadar mé anois, ar bhlianta an ghanntain nó ar bhlianta na flúirse a bhí sna seacht mbliana céanna sin, ach ní dóigh liom gur chruinnigh mé aon stór le linn an ama chéanna sin, agus b’fhéidir gur leor sin mar fhreagra ar mo cheist!
Tar éis dom cupla bliain a chaitheamh ag taisteal chun oibre le Córas Iompair Éireann, agus mé tuirseach traochta ar shroichint m’ionad oibre dom, chuile mhaidin, shocraíomar go raibh an t-am tagtha le gluaistean, de chineál eicínt, a chur faoi mo thóin ghaelach, agus tar éis roinnt mhaith cuardaigh, d’éirigh linn seanghluaisteán Ford a cheannach, ó Oifigeach Airm, a raibh an tír uilig taistealta sa seanghluaisteán céanna sin aige, sa chaoi gur bheag croí nó misneach a bhí fanta sa seanchréatúr céanna sin, ach, arsa mise liom fhéin, faoi mar adúirt Sean Phádraic Ó Conaire tráth, déanfaidh sé cúis, iompróidh sé mé fhéin, is mo chóta mór, is chuile shórt a bhíonn le hiompar ag múinteoir ar a thuras chun na scoile.
Wheels, at last!
D’éirigh leis an ngluaisteán, ar ball, cúis a dhéanamh domsa, ach ní hionann sin is a rá, gur éirigh leis saol sona, sásta, a chur ar fáil dom, ar deireadh thiar, nó níor dhein, ach is amhlaidh a d’éirigh leis liosta cúramaí nua a thabhairt dom, in áit na seanchúramaí a bhí dom chra, is dom chéasadh, roimhe sin. Ach nach ‘in an saol agat a mhac! Bíonn a ualach cúramaí le hiompar ag chuile dhuine beo, agus cuma cén iarracht a dhéanann sé fáil réidh leo, beag an baol go n-éireoidh leis! Ag an am gcéanna, is dócha gur éirigh leis an ngluaisteán céanna sin saol níos compórdaí a chur ar fáil, ní hamháin dom fhéin, ach don chlann ar fad, agus faoin am sin, bhí cúigear ar fad againn ann, mé fhéin is mo bhean, maraon le beirt mhac agus iníon amháin, nó bhí ar ár gcumas anois, dul ar sheilg, am ar bith a thogróimis, go háirithe, i rith na laethe saoire, agus ba mhór an chabhair é freisin, le dul isteach sa chathair, nó le dul ag siopadóireacht, nó chuig an Aifreann fiú. Sea, nuair a d’éirigh mé cleachtach air, ba mhór an gar é do dhuine ar bith, agus é ag cur faoi i gcathair. I ndáiríre, tá sé thar a bheith deacair teacht i dtír i gcathair dá cheal, sa lá atá inniu ann, cé go raibh sé indéanta, nuair a thugamarna an chathair orainn fhéin, i gcaogaidí na haoise seo caite.
A Time to Change
Ach, i ndeireadh na dála, caithfidh mé a admháil, nach mó ná sásta a bhíomar le saol na cathrach, nó dá ndéarfainn é, lem phost i nDroichead na Dothra, agus tar éis dúinn thart ar sheacht mbliana a chaitheamh ansin, agus gan cúrsaí taistil agus oibre mar a d’iarrfadh mo bhéal fhéin iad a bheith, thosaigh mé ag breathnú thar chlaí amach, féachaint an mbeadh fosaíocht níos fearr le fáil, in ionad eicínt eile. Bhí an t-ádh orm, nó thart ar an am sin, chonaic mé go raibh folúntas do mhúinteoir Gaeilge i gColáiste Chiaráin, i gCill Chainnigh. Bhuel! le scéal gairid a dhéanamh de, chuir mé isteach ar an bpost sin, agus tar éis chuile shórt a choimhlíonadh, faoi mar a iarradh orm, d’éirigh liom an post a fháil, agus socraíodh go raghainn i mbun mo chuid oibre sa Choláiste cáiliúil, cumasach, sin, i Samhain na bliana 1966. Bhí go maith is ni raibh go holc. Rinne mé a raibh le déanamh, agus ar an lá spriocáilte, chuaigh mé i mbun oibre, i Hallaí ársa na scoile sin, ach, fan ort nóiméad, nó tá rudaí eile le rá agam, faoin tréimhse a chaith mé i gColáiste Marian, i nDroichead na Dothra, agus fillfidh mé ar an ábhar sin, an tseachtain seo chugainn. Bí liom ansin, agus cuirfidh mé síos dhuit, ar chuid de na heachtraí a bhain dom, fhad is a bhí mé i mbun oibre san ionad cáiliúil sin.
Gaeilge 
English