le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Grisham aris!
Playing for Pizza
by
John Grisham
Leabhar eile ón Máistir
Leabhar eile ó pheann líofa an údair cháiliúil, Mheiriceánaigh, seo, is ea Playing for Pizza, ach caithfear a rá, láithreach bonn, gur chineál eile leabhair, amach is amuigh, isea an ceann seo. Is minic cheana a scríobh mé faoi leabhair le John Grisham, ach den chuid is mó, ba chúrsaí dlí a bhí mar chúlra, agus mar dhúshraith, ag na scéalta sin, agus ní gá a rá, go mba leabhair spéisiúla, tarraingteacha, lán-teannais, iad uilig. Leabhair ar nós:-
The Firm, the Pelican Brief, The Runaway Jury,
The Summons, The Last Juror, agus The Broker.
Rinne sé cupla iarracht freisin, ar leabhair a ghaibhniú taobh amuigh den dlí, leabhair ar nós:-
A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers.
Ach ba chumadóireacht a bhí sna leabhair sin, taobh amuigh den Painted House, b’fhéidir. Ní gá a rá, gur scríobh sé leabhar de chineál eile ar fad, anuraidh, leabhar a bhí bunaithe ar fad ar an bhfírinne. The Innocent Man, ata idir chamáin agam anseo, agus ba é mo bhreith ar an leabhar sin, nó ar bhealach eicínt, go mba iontaí ar fad an scéal é ná mar a bhí le fáil ina chuid leabhair ficsin.
Athrú Treo
Ach sa scéal seo, Playing for Pizza, fágann sé na cúirteanna agus an dlí ar leataobh arís, agus tugann sé faoi scéal a chumadh, taobh amuigh den ghort úd ab ansa leis. Cúrsaí Peile Meiriceánaí atá idir chamáin aige anseo. Tharla, agus é i mbun taighde do leabhar eile ar fad, go bhfuair sé amach, go raibh Peil Mheiriceánach á imirt san Iodáil, agus go raibh lear mór foirne bainteach leis an gcleachtas seo. Ar leibhéal amaitéireach a deintear an cluiche a eagrú ansin. Bhí de nós ag cuid de na foirne sin, Meiriceánach, nó dhó, a fhostú, le cúnamh a thabhairt dóibh fanacht i dteangmháil leis an gcluiche Meiriceánach. Cá bhfuair an t-údar an teideal dá leabhar? Bhuel, in ionad pá a íoc leis na himreoirí Iodálacha, is amhlaidh a bhíonn féasta acu, go rialta, agus is é an Pizza an príomh earra ar an mbiachlár, do na féastaí céanna sin!
An Ceathrúchúlaí
Is é an príomhcharactar sa scéal seo nó Rick Dockery, ceathrúchúlaí, nó quarterback, mar a thugtar ar imreoir dá leithéid thall. Ba é Arnie a ghníomhaire, agus bíodh go raibh seal maith caite ag Rick, ag gabháil don chluiche sin thall, ag an am gcéanna, níor éirigh leis clú, nó cáil faoi leith, a bhaint amach dó fhéin mar imreoir. Tharla nach mbíodh an t-ádh ina chaipín, de ghnáth, agus ba é toradh a bhí ar sin, nó go mbíodh air bóthar a bhualadh minic go maith, ach faoi thús an scéil seo, bhí sé ag imirt mar cheathrúchúlaí do na Cleeveland Browns. Tharla go raibh an Fhoireann sin ag imirt sa chraobhchluiche. Bhí ag eirí thar barr leo, agus iad 17 pointe chun tosaigh, ach sa chuid deiridh den chluiche sin, d’éirigh le Rick Dockery páirt chinniúnach a ghlacadh san imirt, agus, mo bhrón! trína leibideacht, agus trí dhrochphasanna, d’éirigh leis bua gan choinne a bhronnadh ar a gcéilí imeartha. Ba é toradh a bhí ar an bpáirt a ghlac sé sa chluiche sin, nó gur deineadh staicín áiféise de os comhair an náisiúin, agus dá bharr sin, ní raibh foireann ó cheann ceann na Stát Aontaithe, a bheadh sásta baint nó páirt a bheith acu leis!
Peil Americano!
Bhí a ghníomhaire, Arnie bocht, i gcruachás agus é ag iarraidh post a fháil dá cheathrúchúlaí, i bhfoireann ar bith de lucht imeartha Peile Meiriceánaí sna Stáit, agus ar deireadh thiar thall, ba é an post ab fhearr a d’fhéadfadh sé a fháil dó nó mar cheathrúchúlaí leis na Parma Panthers, foireann a d’imir Peil Mheiriceánach san Iodáil. Ní gá a rá nach saothródh sé an oiread céanna airgid san Iodáil agus a shaothríodh sé thall, ach nuair is crua don chailleach caithfidh sí rith! agus ba é an dála céanna ag Rick s’againne é.
Bhuail sé an bóthar chun na hIodáile, agus fáiltíodh roimhe sa tír sin, nó ba pheileadóir aithnidiúil é, a d’fhoghlaim a cheird mar cheathrúchúlaí i gcliabhán na Peile Meiriceánaí. Is léir go dtaitníonn cultúr agus sibhialtacht na tíre sin leis an údar, agus caitheann sé a dhúthracht ag cur síos dúinn ar chleachtais bia agus dí na nIodálach. Nach é a chuireann síos go blasta, cruinn, ar na féastaí a chaitheadar, agus an pléisiúr a bhaineadar as a mbéilí agus as a bhfíonta. Ar ball ansin, déanann an t-údar a dhícheall cur síos cruinn, soiléir, a thabhairt dúinn ar an gcluiche fhéin, ar Pheil Mheiriceánach.
Super Bowl Iodálach!
Caithfidh mé a admháil, nár éirigh leis dul i gcionn orm fhéin, lena chur síos mion, chúramach, ar Pheil Mheiriceánach, bunús an ama, ach ag an am gcéanna, caithfidh mé a rá, gur bhain mé taitneamh as a chur síos ar theannas, ar fhhisiciúlacht, ar dhíograis, agus ar dháiríreacht na n-imreoirí agus a lucht leanúna. Ba e aidhm agus cuspóir na bPanthers nó Super Bowl a bhuachaint, rud nár éirigh leo a dhéanamh, riamh cheana, ach anois, ó tharla go raibh an ceathrúchúlaí iontach Meiriceánach seo acu, tuigeadh dóibh, go raibh an-sheans acu mian a gcroí a bhaint amach.
Ar éirigh leo sin a dhéanamh? agus conas a d’éirigh lena gceathrúchúlaí nua, dul i gcionn ar a chomhimreoirí? Bhuel, tá faitíos orm go gcaithfidh tú an leabhar seo a fháil, is a léamh, más uait freagra na gceisteanna sin a fháil!
Ní déarfainn gurb é an leabhar is fearr fós é, ó pheann an údair cháiliúil seo, ach ag an am gcéanna, éiríonn leis dul i gcionn orainn, lena dháiríreacht, lena scil, agus lena chur chuige.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Teacher Man
by
Frank McCourt
————————————
Méaróg ar a charn
Tá a fhios ag an Saol Gaelach, faoi seo, gur bhásaigh an t-údar cáiliúil, Frank McCourt, ar na mallaibh, agus mar mhéaróg ar a charn, ba mhaith liom píosa beag a scríobh sa cholún seo, faoin leabhar deiridh a shil óna pheann líofa. Níl mé ag tagairt anseo do, Angela’s Ashes, nó do, ’Tis, an dá leabhar ba cháiliúla uaidh, ach tá mé ag tagairt don leabhar deiridh dá chuid, sé sin, do Teacher Man, leabhar a scríobh sé, le cur síos a dhéanamh ar ar bhain dó, agus é i mbun a cheird mar mhúinteoir, i Scoileanna éagsúla i gCathair mhór Nua Eabhrac. Tá sé soiléir ó thús, go bhfuil muid ag plé le duine umhal, carthannach, fiosrach, agus le duine a raibh tine ina bholg, de shíor á thiomáint i dtreo na foirfeachta i gceird na múinteoireachta.
Clú agus Cáil
Tá’s ag madraí an bhaile anois, faoi mar a d’éirigh leis dul i gcionn ar an saol mór, lena dháiríreacht, agus lena mhacántacht in Angela’s Ashes. Táid ann adeir, nach bhfuil sa leabhar sin ach cumadóireacht agus fiannaíocht, agus gur scríobhadh é le freastal ar bhrionglóidí Ghael Mheiriceá, ach ní mar sin atá, in aon chor, nó sa leabhar sin, déanann an t-údar cur síos ar an saol, faoi mar a bhí i measc a mhuintire, le linn a óige-sean i gcathair Luimní. Ní hamháin go raibh siad bocht, ach bhí siad an-bhocht. Thug sé faoi deara, faoi mar a diúltaiodh dó fhéin is dá mhuintir, nuair a rinne a athair iarracht ar áit a fháil dó mar chléireach Aifrinn. Agus arís, thug sé faoi deara, an chaoi a raibh ar a mháthair déirc a lorg ó shagairt, le goblach a choinneáil lena hál. Ach taobh ar taobh leis an mbochtaineacht uilíoch sin, feicimid mar a chabhraigh daoine lena chéile, agus an chaoi ar theastaigh ón údar fhéin a bhealach a dhéanamh chun tosaigh. Tuigtear dó fhéin gur mhill an bhochtaineacht chéanna sin a mhisneach agus a spiorad, agus gur leag sí é i mbogach an easpa muiníne, agus d’fhéadfadh cuidín eicínt den cheart a bheith aige sa mheid sin, ach le filleadh ar Teacher Man…bíodh nach bhfuil ann ach thart ar cheithre scór leathanach, ó thús deireadh, caithfidh mé a rá, go ndeachaigh na leathanaigh chéanna sin i bhfeidhm go mór orm fhéin, nó tá dáiríreacht, macántacht, agus neamhurchóid, le feiceáil go soiléir tríd na scéilíní uilig, ó thús deireadh. An Máistir ag plé lena ranganna, a chéaduair, agus ansin, lena dhaltaí mar dhaoine daonna, atá á chur os ár gcomhair ag an údar, sa leabhar seo.
That Irish Childhood !
Breathnaigh ar an gcaoi a chuireann sé tús leis an scéal, sa chéad chaibidil…
“If I knew anything about psychology, I’d be able to blame all my troubles on my miserable childhood in Ireland. That terrible childhood took away my confidence and filled me with self-pity; it made me afraid of my emotions, jealous of other people, unable to obey orders, and frightened of the opposite sex…..So, it’s surprising that I ever managed to become a teacher.
Sea, mh’anam! Ach ní dóigh liom go gcreidfeadh mórán daoine go raibh an t-údar lom dáiríre sa ráiteas sin, go háirithe, nuair a chuireann tú san áireamh, gur chaith an fear céanna sin triocha bliain dá shaol i mbun na múinteoireachta céanna sin, i gcathair mhór Nua Eabhrac, áit a chuirfeadh sceon i gcroí múinteora ar bith! Sea, agus i rith na mblianta sin freisin, bhí de mhisneach aige, tuilleadh staidéir Ollscoile a dhéanamh, staidéar a chuirfeadh ar a chumas dul chun cinn a dhéanamh sa chóras scolaíochta, agus sa tslí sin, go n-éireodh leis dul i gcionn níos fearr ar a dhaltaí.
Ach ag tagairt dá ráiteas thuas, go ndeachaigh a thabhairt suas agus a scolaíocht fhéin go mór ina choinne, nuair a chuaigh sé i gcionn oibre thall, nach luíofadh sé le réasún, gurb é a mhalairt ar fad a bheadh fíor, nó nár chuir a thabhairt suas fhéin ar a chumas, an daltaí bochta ó chúlshráideanna Nua Eabhrac a thuiscint níos fearr ná mar a dhéanfadh a chomhmhúinteoirí thall?
“Angela’s Ashes”
Tugann muid faoi deara freisin, an t-ionad gradamach a thuill a chéad-leabhar, Angela’s Ashes dó, agus an chaoi ar tugadh aird domhanda air, as ucht an leabhar sin amháin sin a scríobh, agus ar an dtaobh eile den scéal, níor thug éinne aird ar bith air as an triocha bliain a chaith sé mar mhúinteoir i gcathair mhór Nua Eabhrac!
B’iontach mar a bhain Frank McCourt úsáid as an scéalaíocht mar uirlis oideachais i measc na ndaltaí sin. Agus níos iontaí ná sin fhéin, gur chuir na daltaí stóinsithe sin aird ar a scéalta, ó thús. Ní raibh siad cinnte riamh céard a dhéanfadh an tÉireannach buile sin, a bhí acusan mar mhúinteoir, agus dá bhrí sin, bhídís ag faire amach i gcónaí, féachaint cén toradh a bheadh ar a mbligeardaíocht i rang Mhic Cuarta.
Tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh agus toit as an leabhar beag seo, nó tá slua iontach carachtar ann, carachtair a bhainfidh gáire as anois, agus a bhainfidh deoir asat ar ball, nó bíodh go bhfuil siad stóinsithe, seanaimseartha, ag an am gcéanna, tá siad macánta, neamhurchóideach, dáiríreach.
Críoch Chuí ?
Breathnaith mar a chuireann an t-údar críoch leis an leabharán seo. Tá sé ag éirí as an múinteoireacht, agus seo a rang deiridh críochnaithe aige. Buaileann an clog, agus……………
“The bell rang, and they all said goodbye to me. I was told to have a good life. I wished them, the same. As I left the classroom for the last time, a voice called out to me.
‘Hey, Mr. McCourt, you should write a book.’
I’ll try.”
Críoch chuí, oiriúnach, le triocha bliain múinteoireachta, agus comhairle chuí ó dhuine anaithnid dá dhaltaí. Níor bronnadh fiú uaireadóir óir air, tar éis a shaothair go léir!
Ach, nach ’in an saol agat, a mhiceo?
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Marian College…1954-2004……… ………..Golden Jubilee Special
.
My Marian Years
Tharla, ar an 28ú Aibreán, 2008, gur bhuail mé le Ned Prendergast, in Oifigí “CEIST” i Má Nuat, mar a bhfuil sé ag obair anois, mar fheidhmeannach leis an eagraíocht chéanna sin. M’iníon a réitigh an talamh don ócáid, nó tharla go bhfuil sise ag obair sna hOifigí céanna sin. Bhí deis agam, freisin, bualadh le baill na Foirne breátha, cairdiúla, atá ag saothrú leo sna hOifigí céanna sin. Ach b’fhéidir gur chóir dom dul siar, beagáinín, i dtosach, leis an teacht le chéile sin a shuíomh ina ionad ceart féin.
Thosaigh mé fhéin mo shaol múinteoireachta i gColáiste Mhuireadhaigh, i mBéal an Átha, i gContae Mhaigh Eo, agus tar éis dom seacht mbliana, nó mar sin, a chaitheamh ag saothrú na Gaeilge sa Choláiste sin, ghlac mé le post i gColáiste Mhuire Cois Abhann, nó i “Marian College”, faoi mar a thugtar air i mBéarla. Tháinig mé go Marian College i Meán Fómhair na bliana 1958. Caithfidh mé a admháil anois, go mbeadh sé deacair daltaí na scoile sin a shárú, an tráth úd, agus shaothraigh mé liom ansin ar feadh seacht mbliana, nó mar sin, ach ag deireadh na tréimhse sin, mhothaigh mé, ar chúinsí áirithe, go raibh sé in am agam bóthar a bhualadh arís, agus mo sheolta a ardú. Shocraigh mé ar Choláiste Chiaráin Chill Chainnigh, a thabhairt orm fhéin. Rud a rinne. Ní raibh aiféala orm riamh ó shoin gur chinn mé ar sin a dhéanamh an tráth úd, nó réitigh an t-athrú sin go seoigh liom.
We taught by Dodder’s Banks
Ní chuige sin atá mé áfach, ach le filleadh ar an gcruinniú a bhí agam le Ned Prendergast. Chuir mé suim ar leith sa chruinniú sin, nó chaith Ned seal ag múineadh i gColáiste Mhuire Cois Abhann, agus d’fhág sin go raibh deis againn ár gcomhrá, agus ár seanchas, a dhéanamh, faoin saol a bhí sa treis agus muid i mbun múinteoireachta ansin, blianta fada ó shoin. Luaigh mé thuas, gur bunaíodh an Coláiste sin sa bhliain 1954, rud a d’fhág go raibh Iubhaile Órga an Choláiste á cheiliúradh acu ansin, sa bhliain 2004, agus leis an ócáid chinniúnach sin a cheiliúradh mar ba chóir, d’fhoilsigh siad Iris bhreá, shuimiúil, Chomórtha, don Iubhaile chéanna sin. Anois, ó tharla go raibh chuile shnaidhm a cheangail mé leis an gColáiste céanna sin scaoilte le blianta fada, agus ó tharla nach bhfaca mé an Iris Chomórtha sin, nach orm a bhí an t-áthas nuair a bhronn Ned cóip de orm, ar an ócáid sin i Má Nuat.
Tar éis dom filleadh ar Chill Chainnigh, bhí deis agam an Iris sin a scrúdú, agus a chíoradh. Chuir mé suim, agus dhá shuim, in a raibh le léamh, agus le feiceáil, agam san Iris chéanna sin.
Seven Years of…………..
Chaith mé fhéin seacht mbliana ag saothrú na Gaeilge ansin, ón mbliain 1958, go dtí Samhain na bliana 1966, agus is dócha gur leagadh dúshraith na scolaíochta agus an léinn sa Choláiste i rith na mblianta céanna sin. Tháinig RTE i dtíos linn, i dtús na seascaidí, nó ní raibh a n-áit fhéin amuigh i nDomhnach Broc réidh dóibh ag an am, agus dá bharr sin, bhain siad úsáid as Amharclann an Choláiste lena scileanna a chleachtadh ann, agus nár bhreá an caitheamh aimsire dúinne é, tráth a chaitheamh ag breathnú orthu ag cleachtadh a gceirde thíos fúinn, san Amharclann, agus muidinne ag breathnú orthu tríd an bhfuinneoigín úd i Seomra na Múinteoirí. Cuimhní ag filleadh orm freisin faoi Chlós na Scoile, mar a thionóltaí na daltaí chuile mhaidin, roimh ranganna na maidine, b’in an “Assembly”, mar a thugtaí ar an dteacht le chéile sin, agus bhíodh ar chuile mhúinteoir bheith sa láthair, lena rang fhéin a thionlacan chuig a sheomra ranga, i ndiaidh an tionóil, ach nach gcuirtí fainic na bhfainic ar chuile dhalta acu, gan spág fiú, a leagan ar an bpaistín féarach úd a rith ó cheann ceann an Chlóis! B’iontach ciúin an áit í, ansin cois Dothra, agus í fada go leor isteach ó na sráideanna torannacha, sa chaoi nach gcuirfeadh gleadhradh bodhar an tráchta isteach orainn, a bheag nó a mhór. Sea, dhúisigh an Iris Chomórtha cuimhní iomadúla i gcistin na cuimhne, agus d’fhill scaoth cuimhní orm le chuile leathanach dár iompaigh mé.
Congratulations to the Editor
Ba mhaith liom comhghairdeas a dhéanamh leis an Eagarthóir, nó rinne sé éacht agus na cuimhní sin uilig a bhailiú, a rangú, agus a choimeád faoi smacht, taobh istigh de chlúdaigh ornáideacha na hIrise léannta ildaite seo. Ba spéisiúil freisin iad na grianghrafanna a bailíodh don ócáid, ach b’fhéidir go gcuirfeadh ainmneacha na ndaoine uilig sna grianghrafanna sin go mór leis an sásamh a bhainfeadh duine mar mise astu. Ach ansin, nuair a smaoiním gurbh é Pat Mór McDonagh fhéin a rinne eagarthóireacht ar an saothar seo, ní chuireann sé ionadh ar bith orm, nó chuir mé aithne ar an Pat céanna sin, sa bhliain 1958, nuair a tháinig sé aduaidh chugainn, le dul i gcomhar linn mar mhúinteoir, i Marian College. Ba chara dílis é Pat, i rith na mblianta a chaitheamar ag treabhadh linn i bhfochair a chéile ansin, cois Dothra. Is féidir liom an Pat céanna sin a fheiceáil anois fhéin, trí shúile na cuimhne, Fear breá, óg, scafánta, laidir, ag siúl roimhe go rábach, é ag slíocadh a chuid gruaige siar thar a mhalainn, agus a ghúna léannta, acadúil, á shéideadh san aer taobh thiar de. Cuimhní freisin ag filleadh orm ón lá úd ar thugamar cuairt ar Bhéal Feirste na long, ar an bhfáilte chroíúil a cuireadh romhainn i Stormont fhéin, áit ar ligeadh isteach sinn, le spléachadh a fháil ar Pharlaimint an Tuaiscirt i mbun oibre! Chonaiceamar freisin, an lá céanna sin, na sluaite ollmhóra ag filleadh abhaile, tráthnóna, go tostach, dúr, óna gcuid oibre sna longchlósanna. leor sin faoi na cuimhní úd, ach is féidir leat a bheith cinnte, go leanfaidh cuairt na gcuimhní céanna sin, go ceann i bhfad.
Memories Recalled
Chuir mé spéis sna grianghrafanna freisin, nó léirigh roinnt acu dom neamhbhuaine an tsaoil seo, mar nach bhfuil roinnt áirithe de na daoine ar chuir mé fhéin aithne orthu, sna caogaidí agus sna seascaidí, nach bhfuil siad ag tabhairt an fhéir faoi seo. Solas na Soilse, agus áit ag Bord an Tiarna, go raibh acu anois agus i dtólamh.
Tá grianghraf san Iris, ar leathanach 24, ina bhfeicimid Foireann múinte na Scoile agus Rang na Sinsear, tógtha le chéile, san aon phictiúr amháin, mise an dara duine ar chlé den dream atá suite. Sea, agus luaitear m’ainm cupla babhta freisin, tríd an Iris. Mór an onóir dom a leithéid. Sea, agus nár dheas freisin ó Ned Prendergast a rá, go raibh mo chuimhne fós beo sa scoil, tráth a raibh seisean ag múineadh ann, i Seachtóidí na haoise seo caite.
Ní bréag a rá gur thóg an cruinniú úd le Ned siar thar na blianta mé, go dtí “My Marian Years” agus gur músclaíodh ionnam athuair, cuimhní a bhí folaithe ar ghrinneal Loch na gCuimhní, le fada an lá. B’fhéidir gur leor sin do thuras na huaire seo.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
An Mhaith is an tOlc
Creid iontu, nó ná creid, ach caithfear a ghéilleadh go gcaitheann an duine daonna roinnt mhaith ama, i rith a shaoil, ag smaoineamh ar an dá earra céanna sin. Sea, ag smaoineamh, agus ag argóint fúthu, á meá, agus á meas, agus i ndeireadh na dála, ag iarraidh an mhaith a roghnú thar an olc, chuile bhabhta, sea, agus caithfear a admháil, nach gan stró, nó gan dua, a éiríonn leis caol-chasán sin na maithe a leanúint. Ní gá dhom a rá, nach bhfuil sé éasca nó simplí an mhaith chéanna sin a aithint fiú, corrruair, gan trácht in aonchor ar í a dhéanamh, ach is dócha go bhféadfá a rá, go bhfuil a choinsias ag an duine, lena chur ar an eolas, sna cúrsaí sin, agus ní gá a rá, go bhfuil ceangal idir an coinsias sin agus moráltacht, nó leagann an coinsias na rialacha síos don duine aonair, agus baineann an reasún agus an mhoráltacht leis an nduine céanna sin, a chéaduair, agus ansin leis an gceangal idir an duine aonair sin agus an pobal frí chéile.
Léann an tSagairt
Mo chuidse de, ó tharla gur cuireadh léann an tsagairt ormsa, ní call dom a rá, gur chaith mé blianta fada ag déanamh staidéir ar mhoráltacht, ar choinsias, ar Dhiacht, ar shaothrú na maithe, agus ar shéanadh an oilc. Ach, ag gabháil do staidéar dá leithéid, bíonn an baol ann i gcónaí, go ndíreodh duine a aire iomlán ar choinsias agus ar mhoráltacht an phobail, in ionad a dhíriú ar shlánú a bheithe fhéin, a chéaduair, agus ansin, go mbeadh ar a chumas dul ar thóir chaoirigh chaillte an tréada? Ach ní cúrsaí sagartóireachta, nó aoireachta, atá idir chamáin agam sa phíosa seo, ach ba mhaith liom an tóirse a dhíriú ar iompar an chathróra mar dhuine aonair, i dtosach báire, agus ansin mar bhall dá phobal. Tá’s againn go léir gur créatúr cuideachtúil é an duine daonna, créatúr nach bhféadfadh teacht i bhfoirfeacht i ndáiríre fiú, mura mbeadh páirt aige i gcuideachta tréadach daonna. Dá thairbhe sin, caithfidh sé deighleáil lena chomhluadar, ar bhealach cóir, ceart, morálta, díreach mar a bheadh seisean ag súil go ndeighleáilfeadh siadsan leis-sean. Agus leis an iompar ceart sin a rialú go hoifigiúil, cumtar córas éifeachtach dlithe, agus córas dleathach leis na dlithe sin a chur i bhfeidhm.
Tionchar ár ndlíthe
Má theastaíonn uainn breathnú ar éifeacht an chórais sin, níl le déanamh againn ach súil a chaitheamh ar ghnó ár bpóilíní, agus ar éifeacht ár gcúirteanna. Tar éis spléachadh a fháil ar na córais chéanna sin, is gearr go gcuirtear ar ár súile dúinn, chomh casta, céasta, cantalach, is atá feidhmiú na rialacha sin uilig. Feictear freisin, go gcumtar na dlithe sin, a chéaduair, mar chabbhair don daonnaí bealach na maithe a lorg agus a leanúint, agus nuair a tharlaíonn sé nach n-éiríonn leis san éileamh sin, ansin tógtar an cúisí os comhair na Cúirte, le fáil amach, an raibh sé ciontach i mbriseadh na rialacha úd, a cumadh ar mhaithe le leas an phobail. Má thuigtear go raibh sé neamhchiontach sna cúrsaí sin, scaoiltear leis, ach, má shocraítear go raibh sé ciontach, bhuel, ansin, daortar é, agus gearrtar pionós air, pionós a ghearrtar, leis an gcúisí, agus baill eile an phobail, a sheoladh feasta ar bhóthar a leasa.
Rialacha an Bhóthair
Breathnaigh ar rialacha an bhóthair, mar shampla, agus ar na dlithe a cumadh ar mhaithe le sábháilteacht an phobail a chothú. An dtugtar aird ar na rialacha agus ar na dlithe céanna sin? Ag magadh fúm atá tú? Comh fada is a bhaineann sé leis an ngnáth shaoránach, tá sé sásta na dlithe sin a bhriseadh, más dóigh leis, nach mbéarfaí air, agus déanfaidh sé de réir na rialacha sin, má cheapann sé go bhfuil baol láidir ann go mbéarfaí air dá dtabharfadh sé neamhaird ar na dlithe tráchta céanna sin. Má bhreathnaíonn tú ar iompar an duine sna cúrsaí sin, tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil bunús dá ndéanann sé neodrach go maith, ó thaobh móráltachta de. D’fhéadfadh duine tiomáint síos príomhshráid an bhaile ag céad Ciliméadar san uair, agus mura mbeadh éinne eile ar an saol, ní bheadh olc nó maith á dhéanamh aige, ach chomh luath is a chuireann tú daoine eile sa phictiúr, bhuel, ansin, ó tharla go bhfuil cearta ag na daoine eile sin, caithfear laincisí a chur ar shaoirse mo dhuine, sa chaoi nach mbeadh ar a chumas ansin olc a dhéanamh dá chomh-dhaoine. Sin an áit a thagann móráltacht agus consias isteach sa scéal, le gníomhartha an tsaoránaigh a shrianú, sa chaoi nach ndéanfadh sé dochar, nó olc, dó fhéin nó dá chomharsa. Sa chás sin, tagann an daonnaí faoi údarás dhá chumhacht, agus faoi dhlínse dhá chóras dlí, sé sin, faoi dhlí an Stáit agus faoi dhlí Dé, leirithe dó thrína choinsias.
An dá ‘b’Fhéidir!’
Ach b’fhéidir go bhfuil mo sháith ráite agam san alt seo faoi na cúrsaí céanna sin, nó tá mé ag ceapadh, go bhfuil daoine amuigh ansin, a déarfadh go bhfuil sé in am agam dul ag feadaíl………….Ach, ní bheadh a fhios agat. B’fhéidir go bhfuil daoine amuigh ansin a thuigeann a bhfuil á láimhseáil agam anseo, níos fearr ná mar a thuigimse é!
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Gaineamh Bhog Bhán
.
D’íslíomar a cónra chláir
I gciúineas caoin a huaighe,
Is ghuíomar dá hanam dil
Grásta is síocháin neimhe.
.
Líonadh isteach an uaigh sin
Le gaineamh bhog bhán Iorrais,
A thit mar chálóga grásta,
Gan trup, lá úd na Leice.
.
Is d’fhanamarna sa timpeall,
Mearaithe ag rún na beatha,
Ag seanchas is ag comhrá
Ar stair is ar ábhair reatha.
.
Taobh linn bhí tonnta na mara
Ag briseadh go cumhach cois trá,
In ómós do Cháit bhocht na gile,
Is ag guí uirthi suaimhneas gan chrá.
.
Mothóimid uainn thú, a dheirfiur,
Do chomhluadar caoin is do bhrí,
Go raibh tíos agat feasta sna Flaithis,
Faoi shíocháin is suaimhneas gan chríoch.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Athbhliain faoi shéan daoibh go léir
Peadar Bairéad
Bíodh go bhfuil muid ag guí athbhliain faoi shéan is faoi mhaise dá chéile, le fada an lá anois, is beag difir a dhéanann sin i saol laethúil an ghnáthdhuine. Ní chuireann sé stop leis an “mugáil”, leis an robáil, leis an ngoid, nó leis an ndúnmharú, a réabann leo ina dtuile do-stoptha, beag beann ar ár nguíonna, nó ar ár mianta. Is dócha, i ndáiríre, gur chuid dílis dár ndaonnacht é, cuid den olc a bheirtear sa chnámh linn uilig, ach má sea fhéin, ní tharlódh a leithéid gan chúnamh ón daonnaí fhéin, nó caithfidh sé toiliú chuige, sula bhféadfadh sé tarlú. Is dócha freisin, gur thugamar uilig faoi deara, nár laghdaíodh puinn ar an gclaonadh sin chun oilc, de réir mar d’éirigh linn cur leis an méid puint a bhí taiscithe sa bhanc, nó fiú faoin bpluid, againn! Níor laghdaíodh, mh’anam! Nó nach dtuigtear do mhadraí an bhaile fhéin, gurb é a mhalairt díreach a tharlaíonn, nó de réir mar a éiríonn an sparán teann, is ea is mó a éiríonn an consias so-shínte.
Ná tuigtear anois, go bhfuilimse ag rá gur in olcas atá an saol ar fad dulta, i gcomórtas leis an gcineál saoil a bhí ann, leathchéad bliain ó shoin, nó níl nó baol air, mar nach soiléir don dall fhéin go bhfuil feabhas as cuimse tagtha ar stíl bheatha daoine, san idirlinn. Níl le déanamh againn ach breathnú ar an innealra a fritheadh le tamall de bhlianta anuas. Breathnaigh ar na gléasanna uilig a chuirtear i mbun oibre ar an bhfeirm. Nár mhór an gar don bhfeirmeoir é an tarracóir, agus na cineálacha oibre uilig a d’fhéadfaí a chur i gcrích, de dheasca an chumahchta a chuireann an beithíoch céanna sin ar fáil dó? Sea, agus smaoinigh ar na meaisíní bainte, na tochaltóirí, na meaisíní crúite, agus fiú na meaisíní bainte buailte, le gan ach cupla ceann acu a ainmniú. Agus arís, breathnaigh ar na hacraí uilig a úsáidtear sa teach fhéin, le hobair bhean an tí a shimpliú, agus a éascú? Cá bhfágfá an meaisín níocháin, an cuisneoir, an follúsghlantóir, an sorn leitreach, agus tuilleadh ar an dtéad chéanna sin. Breathnaigh arís ar an gcaoi a feabhsaíodh, agus a forbraíodh, na modhanna taistil uilig, agus feicfidh tú an chaoi ar thángthas i gcabhair ar na sclábhaithe bochta, a chaitheadh bunús a gcuid ama, ag saothrú leo go dian, crúógach, ar bheagán toraidh, agus má chuaigh cúrsaí chun cinn go hiontach, sna réimsí sin go léir, níor dhada é i gcomórtas leis an dul chun cinn ollmhór a deineadh i gcúrsaí cumarsáide. Nach dochreidte, amach is amuigh, an dul chun cinn atá déanta sa ghort sin, le céad bliain anuas? Smaoinigh ar an raidió, ar an teilifís, ar an bhfón, ar an ríomhaire, ar an ríomhphost, agus nuair a smaoiníonn duine, nach é amháin go bhfuil dul chun cinn ollmhór déanta againn le céad bliain anuas, ach caithfidh muid a chur san áireamh freisin, nach bhfuil deireadh fós leis an dul chun cinn céanna sin, nó leanann an fás, agus an forbairt, sa ghort sin in aghaidh an lae, sa chaoi nach bhfuil a fhios againn cá bhfuil ár dtriall, in aon chor, sna cúrsaí sin, ach tá a fhios againn, nach bhfuil feicthe againn fós ach an tús, tús tuile, agus go bhfuil an t-uafás le fionnadh ag ár gcine, sa réimse seo, fós.
Breathnaigh ar an dtaobh eile den scéal !
Ar an drochuair áfach, níl feicthe againn thuas ach taobh amháin den bhonn, agus sin an taobh is fearr, nó ar an dtaobh eile den scéal, is beag atá le maíomh againn, as iompar, as moráltacaht, as daonnacht, nó as comharsanúlacht ár gcine, san aonú haois fichead seo, ina mairimid, faoi láthair.
Céard tá i gceist agam anseo, an ea?
Bhuel, má thógann tú nuachtán chugat, lá ar bith de na laethe seo, feicfidh tú fhéin céard tá i gceist agam, nó is féidir leat a bheith cinnte, go mbeidh scéalta le léamh agat sa nuachtán sin, faoi “mhugáil” daoine macánta, faoi robáil, agus ní hé amháin go ndéantar daoine a robáil, ach déantar é sin ar bhealach cruálach, mídhaonna, frithshóisialta. Seans go mbeidh cuntas ansin faoi dhúnmharú duine eicínt, nó bíodh go mairimid uilig i bPoblacht daonlathach, a thugann geallúint don saoránach, go ndéanfar é a chosaint ar ionsaí, ar robáil, ar éigean, agus ar mharú. An gcoimhlíonann an Stát s’againne an gheallúint sin? Ag magadh fúm atá tú! Níl ar chumas an Stáit é fhéin a chosaint ar na murdróirí, ar na robálaithe, ar na drongairí, nó ar na coirpigh uilig, a mhaireann go compórdach ar shaothar na gcomharsan, tráth nach bhfuil siad fhéin toilteanach “turn dá láimh” a dhéanamh ar mhaithe le beatha a shaothrú dóibh fhéin. B’fhéidir, i mbliain seo an Olltoghcháin, go ndéanfaidh Páirtí Poilitíochta eicínt rún athbhliana, go bhfuil siadsan sásta dúshlán na ndrongairí sin a thabhairt, agus deireadh a chur le rás an dreama seo, ar ais, nó ar éigean.
D’fhéadfainn leanúint liom, ag cur síos ar oilc iomadúla eile ár sochaí, faoin am seo, oilc cosúil le héigniú, le mímhoráltacht, le mí-úsáid daoine, agus le sclábhaíocht de chuile chineál. Nach maith is cuimhin liom na seanmhná fadó ag caint leo faoi “Fhómhar na mBan gan Náire,” cibé cineál ruda a bhíodh i gceist acu le sin! ach, dár mh’anam, ní i bhfad a bheifeá ag breathnú ar ár gcláracha teilifíse go dtuigfeá go hálainn céard é go díreach a bhíodh i gceist acu…….Ach, ceal misnigh, caithfidh mé an t-ábhar sin a chur ar an méar fhada, go dtí tráth eicínt eile, amach anseo!
.
.
.
.
.
Gaeilge 
English