le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
C Á B H F U I L Á R d T R I A L L F E A S T A ?
.
Caithfear a admháil nach bhfuil an saol chomh bog, réidh, ag an Eaglais Chaitliceach is a bhíodh, cupla scór bliain ó shoin. Ní thugtar an aird chéanna ar dhearcadh na n-easpag is na sagart is a dhéantaí blianta ó shoin. Agus ní hé sin amháin é, ach le tamall de bhlianta anois, tá tobar na ngarimeacha crábhaidh ag dul i ndísc, ó bhliain go chéile. Má chuireann tú leis an méid sin, na scanaill uilig a chráigh an Eaglais sin le suim de blianta anuas, tuigfidh tú an cruachás ina bhfuil an Eaglais chéanna sin i láthair na huaire seo. Ní haon ionadh go bhfuil daoine áirithe á thuar, go bhfuil a caiscín meilte, agus go bhfuil muid in ár gcónaí anois ar thairseach na ré iarchríostaí, sé sin, mura bhfuil muid inti, cheana féin, agus cé thógfadh orthu é, a leithéid de thuairim a chaitheamh, nó ní comharthaí fáis in aon chor iad na comharthaí sin, a luaigh mé thuas. Ach caithfear a chur san áireamh, sa cheist seo, gur minic cheana adúradh an rud céanna faoin Eaglais chéanna sin, agus féach í beo beathaíoch fós inár measc. I rith a tréimhse ar an saol seo, tháinig impirachtaí, agus d’imigh impireachtaí, d’fhorbair náisiúin agus mheath rnáisiúin, tháinig ríochtaí ar an saol agus shéathlaigh ríochtaí, ach má dhein fhéin, tá sise fós ar mairthean. Duine ar bith a dhéanfadh staidéar ar an eagraíocht chéanna sin, bheadh air a admháil nár ghnátheagraíocht saolta a bhí i gceist anseo, agus go raibh chuile chosúlacht ar an scéal, go raibh cumhacht eicínt osnádúrtha i mbun oibre anseo, nó murach sin, bheadh a cosa nite na céadta bliain ó shoin, agus cos i bpoll curtha lei ag dream eicínt dá naimhde. Ach
bíodh nach bhfuil sí i mbarr na sláinte, faoi láthair, mar sin fhéin, maireann sí.
.
Céard a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin mé, adéarfadh duine, b’fhéidir?
Bhuel, ba é ba chúis leis, i ndáiríre, nó píosa a léigh mé ar an Western People, dár dáta 16 Bealtaine, 2001, píosa leis an sagart cáiliúil sin, Fr. Brendan Hoban, fear a mbíonn píosa breá uaidh ar an nuachtán céanna sin, chuile sheachtain. Cúrsaí creidimh, nó cúrsaí sóisialta , nó fiú cúrsaí poilitíochta, a bhíonn ar an inneoin aige, seachtain i ndiaidh seachtaine, agus caithfidh mé a admháil, go mbainimse idir thaitneamh agus tairbhe as a cholún a léamh, go rialta. Ach san eagrán áirithe atá i gceist agam anseo, tá a aird dírithe aige ar thodhchaí na hEaglaise Caitlicí, i bhfianaise na ndeacrachtaí úd atá luaite agam fhéin thuas. Féach mar a chuireann sé tús lena phíosa ..…
“It’s no secret that this is a very fragile time for priesthood. Ordinations are few and far between. Priests are leaving the ministry. Few are entering seminaries. The status of religion in Irish life has declined. Fewer practice, in the sense of church attendance. The clerical sexual abuse scandals have traumatised priests. There is a sense, that for priests, we’re several goals behind and we’re facing into a stiffening breeze in the second half. Little wonder that in such circumstances there is talk of declining morale among priests.”
Sea, mh’anam, tá sé uilig ráite aige ansin, agus níor chuir sé fiacail ann, ach oiread. Nach gcuireann na fíricí sin uilig sinn ag smaoineamh ar chéard tá i ndán dúinn, sa todhchaí. “Cá bhfuil ár dtriall feasta?”, a déarfadh duine ar bith, tar éis dó a leithéid a léamh. Nó nach bhfuil chuile chosúlacht ar an scéal go bhfuil tobar na ngairmeacha crábhaidh beagnach imithe i ndísc ar fad orainn. I gcás deoisias Chill Alaidh, abraimis, deir an tAthair Brendan linn go raibh dáréag ábhar sagairt acu, nuair a bhí seisean sa Chliarscoil, agus sa lá atá inniu ann, níl ach fear amháin acu i mbun na hoibre sin! Sea, agus i ndeoise átha Cliath, níl ach fear amháin le hoirniú I mbliana. Nach leor sin le cruachás seo na hEaglaise a léiriú go soiléir dúinn?
Is dócha go bhféadfaí ceisteanna áirithe a chur i dtaobh na gcúrsaí sin. Céard is cúis leis an athrú ollmhór seo i gcás na ngairmeacha crábhaidh? D’fhéadfadh duine a rá go bhfuil na saolta ag athrú, agus go gcaithfimidne athrú leo. Nó d’fhéadfadh duine eile a rá, go bhfuil ré an chreidimh caite, geall leis, agus go gcaithfear tabhairt faoi athchraoibhscaoileadh an chreidimh chéanna sin arís, ach é a dhéanamh ar bhealach eile ar fad, sé sin, go gcaithfimid dul siar go dtí na préamhacha arís, agus tosú as an nua. Táid ann freisin adeir, nach bhfuil tada cearr le cúrsaí, agus nach bhfuil ann ach go bhfuil an Spiorad ag iarraidh sinn a threorú treo eile ar fad,, agus gurb é seo a bhealach, le sin a chur in iúl dúinn.
Ní gá a rá, go bhfuil daoine ansin, ag iarraidh a chur ina luí orainn, gurb é leigheas ár ngarla nó fáil réidh le riail na haontumhachta, scun scan, agus go mbeadh chuile short ceart arís. B’fhéidir go dtabharfadh socrú dá leithéid réidhe an achair dúinn, ar feadh scathaimh, ach i ndáiríre, is dócha nach mbeadh ann ach ón bhfuacht go dtí an teas. An bhfuil leigheas i ndán dár ngalar, mar sin? Bí cinnte go bhfuil, agus níl le déanamh againn ach teacht air! B’fhéidir gurb é socrú atá I ndán dúinn, i ndeireadh na feide, nó go dtabharfaí deis do chaitliceach ar bith, fear nó bean, a mbeadh na cáilíochtaí cuí, agus na tréithe riachtanacha aige nó aice, seal a chaitheamh le sagartóireacht. Ansin, nuair a cheapfadh sé nó sí go raibh a chion féin déanta aige, nó aice, don Eaglais, d’fhéadfadh siad filleadh arís ar shaol an tuata. D’fhágfadh sin go mbeadh bansagairt againn, taobh istigh de thréimhse áirithe, nó chaithfí spriocdhátaí a leagan síos i dtosach báire, i dtreo is go mbeadh deis ag daoine dul i gcleachtadh an leagain amach sin. Ar an dtaobh eile den scéal, d’fhéadfaí glacadh le socrú eile ar fad, sé sin, go leanfadh cúrsaí sagartachta díreach faoi mar atá i láthair na huaire, ach amháin go nglacfaí feasta le mná mar ábhair sagairt, ach go gcaithfeadh siad cloí leis na coiníollacha atá I bhfeidhm faoi láthair, i gcás na bhfear. Ach, i ndáiríre, ní fúmsa atá sé tuairimí dá leithéid a chaitheamh, caithfimid an scéal a fhágáil faoin Spiorad,fhéin, agus séidfidh seisean faoi mar is rogha leis.
Sa ghearrthéarma áfach, caithfidh muid glacadh leis, go mbeidh ganntanas sagart ann, gan aon ró-mhoill, agus dá thairbhe sin, nach mbeidh an oiread céanna Aifrinntí á cheiliúradh inár n-eaglaisí . Beidh an t-ádh linn, má bhíonn Aifreann Domhnaigh amháin á léamh dúinn, inár bparáiste fhéin. Féach mar a chuireann an tAthair Brendan é….
Again, if present patterns continue, we’ll be doing well if in 10 years time we have one weekend Mass in each church.
In future, when a priest dies or a priest is changed, the question we’ll be asking is will we get a priest at all and if we do how many other parishes will we have to share him with?
Is dócha, adeir sé, go bhfuil an Fear Thuas ag iarraidh sinn a ullmhú don chineál sagartachta a bheidh riachtanach, san aois, agus sa mhílaois, atá ag breacadh rómhainn, sna laethe atá le teacht
Ach is dócha, gurb é is riachtanaí dúinn uilig, i láthair na huaire seo, nó cúrsaí a ghlacadh go réidh, nó má tá an creideamh againn, tuigtear dúinn go bhfuil lámh láidir, chinnte ar an roth stiúrach, agus nach baol dúinn, ach ag an am gcéanna, tuigtear dúinn freisin, go bhfuil orainn uilig ár gcion fhéin a dhéanamh i ngnó seo ár slánaithe.
D’fhéadfadh muid trácht ar roinnt mhaith ábhar eile in alt mar seo, ach, b’fhéidir gur leor sin do thuras na huaire seo, agus fillfidh mé ar na cúrsaí céanna, amach anseo arís.
Go dtí sin, …Slán……..
.
Peadar Bairéad.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
.
E a g l a i s n a G i n i ú n a g a n S m á l .
Eaglais álainn
Ag taisteal trí Chaisleán an Chumair dhuit, d’fhéadfá dul thar Eaglais álainn dea-dheartha na Giniúna gan Smál, gan í a thabhairt faoi deara fiú, nó tá sí suite píosa isteach ón tsráid. Ach don té a bhíonn san airdeall, bí cinnte nach ngabhfadh seisean thart, gan spléachadh a fháil ar aghaidh chlasaiceach, mhealltach, Gotach, aolchloch, na hEaglaise céanna sin. Chuaigh crot na heaglaise sin i bhfeidhm go mór orm fhéin, nuair a leag mé súil air, den chéad uair, sa bhliain 1966, agus gheall mé dhom fhéin, go raghainn isteach ansin le paidir a rá, chomh luath is a gheobhainn an deis chuige. Tharla lá breá Samhraidh, roinnt blianta ina dhiaidh sin, go raibh ár gcuairt ar an mbaile álainn sin. Stopamar tamall i Sráid Chill Chainnigh, agus, de thimpiste, beagnach, chuamar thar an eaglais álainn sin arís. Isteach linn, agus geallaimse dhuit é, nach raibh a chathú sin orainne, nó bheadh sé deacair eaglais níos áille ná í a fháil, áit ar bith. Ar do bhealach isteach, tá dhá shliogán ollmhóra á n-úsáid mar umair uisce coisricthe. Is beag nach mbhainfeadh siad radharc na súl díot, lena méad, lena n-éagsúlacht, agus lena gcrot.
Bhí an taobh istigh den eaglais seo neamhghnách freisin, agus mhothófá atmosféar ciúin, urnaitheach, síochánta, ann, atmosféar a chruthaigh an foirgneamh fhéin, trí áilleacht ghloine dhaite na bhfuinneog, trí aontacht an troscáin sa Sanctóir, agus trí Thuras na gCros, gona ndealbha áille spreagúla, a tógadh cun an Chumair, ó thír na Fraince fhéin, fadó.
Tógtha ar dhúshraith an Chreidimh
Ba é William Deane Butler ó Bhaile Átha Cliath, a dhear an eaglais álainn seo. Leagadh an chloch bhoinn ar an 16ú Lúnasa 1844, ach níor cuireadh an chloch phréacháin uirthi, go dtí an bhliain 1854. Insíonn na dátaí céanna sin a scéal cráite, céasta, brónach, fhéin, dúinn, nó istigh idir na dátaí sin, tharla an Gorta Mór i dtír seo na hÉireann, agus gan dabht ar domhan, ba iad pingneacha na cosmhuintire, cuid mhaith, a thóg an foirgneamh álainn taibhsiúil seo, mar leacht cuimhneachán dá gcreideamh, in ainneoin an anró agus an ghorta a bhí á gcéasadh agus á gcrá, trí bhlianta úd a gcruatain.
Athchóiriú
Tamall ó shoin áfach, shocraigh pobal Chaisleán an Chumair agus a sagart paráiste, An Mons. Micheál Ó Riain, go raibh an t-am tagtha lena n-eaglais álainn a athchóiriú, agus chuireadar chun oibre le flosc, lena bhfís a réaladh do chuimhne a céad is caogadú bliain. Bhí teach pobail ar an láthair sin, roimh an eaglais álainn a sheasann ar an bhfód sin inniu. Sea, ní bréag ar bith a rá, go siúlann muid ar thalamh choisricthe, tráth thugann muid cuairt anois ar Eaglais álainn, athnuaite seo na Giniúna gan Smál. Rinne na Cumaraigh, a tháinig romhainn, an t-ionad seo a roghnú agus a choisricean, mar thalamh bheannaithe, ar a ndéanfaidís Dia na Glóire fhéin a adhradh agus a mhóradh, agus nach iontach an scéal é, go bhfuil an glún atá suas anois sásta a gcinneadh siúd a bhuanú i ndomhan an lae inniu, agus a n-oidhreacht siúd a fhágáil le huacht ag na glúnta a thiocfaidh ina ndiaidh.
Rachaidh mé suas go Teach an Rí,
Go hIonad coisricthe an Tiarna,
Mar a bhfaighidh mé síoth is grásta Dé,
Agus beatha buan na fírinne .
Ach, ní hé amháin gur theastaigh ón nglún atá suas anois, an oidhreacht seo a fhágáil le huacht ag na glúnta a thiocfaidh ina ndiaidh, ach theastaigh uathu í a fhágáil acu mar phéarla lómhar athnuaite, agus chuige sin, chuaigh siad i gcomhairle leis an ailtire eolgaiseach, an tUasal Michael O’Boyle, fear ar tugadh an chraobh dó, le déanaí, as ar dhein sé le hArdeaglais na hAiséirí i nDurlas Éile a athnauchan, agus faoina chomhairle siúd, deineadh chuile ghné den eaglais álainn sin a athchóiriú, a athmhaisiú, agus a athnuachan, sa tslí go bhfuil sí anois, chomh hálainn agus a bhí, an chéad lá ar coisriceadh í don Tiarna, sa bhliain 1854.
Saothair Ealaíne
Ach ní gá dhomsa an scéal ar fad a ríomh dhuit anseo, nuair a d’fhéadfá fhéin cuairt a thabhairt ar an eaglais álainn seo, le chuile shórt a fheiceáil duit fhéin. Ach caithfidh mé tagairt a dhéanamh do na pictiúir uilig leis an ealaíontóir, Anne Murphy ó Mhuine Bheag, a bhfuiltear le crochadh ar chúlbhalla an Sanctóra, ocht bpictiúr, ina léireofar na naoimh seo leanas, Pádraig, Bríd, Ciarán, Cainneach, Fearghal, Fiachra agus Oilibhéar, agus taobh leo sin, beidh Iognáid Beannaithe de Rís. Chomh maith leo sin uilig, beidh radharc mianadóireachta le Eugene Conway, ealaíontóir áitiúil, le traidisiún mianadóireachta na dúiche a chomóradh.
Is mór atá muid faoi chomaoin ag na daoine a bhí páirteach sa bhfiontar cráifeach seo.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
“An tIománaí ar an gClaí”
Peadar Bairéad
.
Nach minic a chuala muid uilig an tsean-rá faoi’n iománaí ar an gclaí, agus an chaoi go bhféadfadh seisean chuile bhotún a dhéanann na himreoirí a sheachaint. Sea, agus d’fhéadfadh seisean chuile chluiche a bhuachaint, chuile chúl a chosaint, agus chuile ionsaí a shaghdú, ag brath ar an dtaobh a dtaobhaionn sé lei, agus ó tharla go bhfuil séasúr na gcluichí móra an doras isteach chugainn anois, tá mé ag iarraidh áit deas compórdach a fháil dom fhéin, in airde ar an gclaí is airde, in aice le Páirc an Bháire. Sea, mh’anam, agus nach bhfuil cupla babhta caite agam ar an gclaí céanna, cheana féin, agus neart le rá agam faoina bhfaca mé agus mé socraithe go péacach ansin.
Ach, sul má thosaím ag cur síos ar an imirt, ba mhaith liom i dtosach, tagairt a dhéanamh do dhuine eile, a mbíonn tionchar mór aige ar thoradh na gcluichí, taobh amuigh ar fad de na hiománaithe ar an gclaí!
Cé tá i gceist agam, an ea?
An Moltóir, cé eile a bheadh i gceist agam ach fear na feadóige fhéin.
Ach, tuige a ndeirim go mbíonn tionchar aigesean ar thoradh na gcluichí? Nach iad na himreoirí fhéin a bhuann, nó a chailleann, na cluichí?
Níl dabht ar domhan ach go bhfuil cuid mhaith den bhfírinne agat sa mhéid sin, ach, ní mar a shíltear a bhítear, i gcónaí! Ach fillfidh mé ar na himreoirí, ar ball beag. i dtosach áfach, nach mbíonn cluichí ann a mhilleann an moltóir?
Tuige a ndeirim go milleann an moltóir bocht cluiche ar bith, nach é a dhualgas-san Cothrom na Féinne a chur ar fáil do chuile imreoir? Conas mar sin a d’fhéadfadh sé cluiche a mhilleadh?
That Whistle
Bhuel, nach cuimhin le chuile dhuine againn, tráth amháin, ar a laghad, nuair a mhill feadóg an mholtóra cluiche, agus nuair a chuir sé ar chumas foireann áirithe scór a fháil, nuair nach raibh a leithéid tuillte acu, nó dlite dóibh?
Nílim ag maíomh anois gur d’aon ghnó a rinne an moltóir a leithéid, ach ó tharla gur daonnaí é, tá ar a chumas dearmad a dhéanamh, sea, agus botún fhéin a dhéanamh corruair, dá ndéarfainn é. Nach minic, nuair a bhíonn foireann ag imirt ar a míle dhícheall, agus de réir na rialacha freisin, ach trí thimpiste, tuigtear don moltóir, go ndéanann fear acu feall. Séidtear an fheadóg. Tógann an taobh eile an chic phionóis, no an poc saor, agus i bpreab na súl, tá an chaid, nó an sliotar, imithe le luas lasrach idir na cuaillí agus isteach sa líon. Béiceann fear na teilefíse…C Ú L…Léimeann agus screadann an lucht féachana, agus bristear ar mhisneach na foirne eile, agus trí dhearmad sin an mholtóra, éiríonn leis an bhfoireann contráilte bua a fháil sa chluiche sin. Sea, chuir an moltóir cor i gcinniúint an chluiche sin.
Caithfidh mé a admháil, nach minic a tharlaíonn a leithéid, agus nuair a tharlaíonn fiú, caithfear a admháil nach d’aon turas é, ach, nach breá an leithseéal é d’fhear caillte na himeartha? Caithfidh mé admháil anseo, go dtarlaíonn sé go minic, nach mbronnaimse mo dhílseacht ar lucht buaite an chluiche. A mhalairt ar fad a bhíonn fíor, bunús an ama. Taobhaíonn mise, beagnach i gcónaí, le lucht caillte an chluiche, agus dá bharr sin, nach áisiúil an rud é, go bhfuil ar mo chumas an milleán ar fad, nó roinnt mhaith de, ar a laghad, a leagan ar ghuaille an mholtóra bhoicht!
My Team !
Le blianta fada anois, thug mé mo thacaíocht d’fhoireann peile Mhaigh Eo, agus caithfidh mé a admháil gurb annamh a leagaim an milleán ar imreoirí an Contae sin, tráth chailleann siad cluiche. Óm ionad folaigh, ar bharr an chlaí sin, feictear domsa, nach bhfuil radharc an mholtóra thar mholadh beirte, agus tuigtear dom freisin go bhfuil cloch sa mhainchille aige d’fhoireann mo chontae bhoicht fhéin!! Agus chomh maith le milleán a leagan ar ghuaille an mholtóra, éirionn liom sciar maith den mhilleán a leagan ar ghuaille, agus ar uilleacha freisin, na foirne eile, nó chomh fada is a bhaineann sé liomsa, ní fir spóirt a bhíonn i gcuid acu ach gaigíní sráide, ag fanacht ar uair na faille, nó ar uair na feille fhéin. Tugann dearcadh dá leithéid leithscéal dom, i gcónaí, beagnach, nuair a theipeann ar m’fhoireann tofa bua a fháil i gcluiche. Ó! tuigtear dom go maith gur dearcadh leataobhach é sin, ach, ag an am gcéanna, cuireann sé ar mo chumas deoch na díomua a dhiúgadh, bíodh go bhfuil iarraichtín den dallamullóg i gceist ann freisin.
How about your team?
Ach anois, breathnaigh ar do dhearcadh fhéin ar na cúrsaí céanna sin. An mbíonn tú fhéin sásta leis an moltóireacht, chuile bhabhta? Nó an mbíonn tú sásta le hiompar imreoirí áirithe, ar Pháirc an Bháire? Chonaic chuile dhuine againn iompar náireach do-chosanta, ar Pháirc an Bháire, corruair, agus chuala chuile dhuine againn, faoi dhaoine ag moladh d’imreoir áirithe cupla paltóg a bhualadh ar a chéile imeartha, am ar bith a gheobhadh sé an deis chuige, len é a “bhogadh”, nó a smachtú, mar adeir siad. Nach bhfuil sé thar am ag údaráis Chumann Lúthchleas Gael, deireadh a chur le hiompar míspóirtiúil dá leithéid, agus chomh maith le sin, nach bhfuil sé thar am acu freisin, cód, agus iompar, na moltóirí a chaighdeánú, sa chaoi nach bhfágfaí leithscéal ar bith ag mo leithéidse feasta, agus sa tslí sin go gcaithfimid glacadh le dímua, agus glacadh leis freisin, nár deineadh éagóir ar bith ar ar bhfoireann s’againne, agus gurbh é fáth ar chaill siad an báire, nó go raibh an fhoireann eile ró-mhaith dóibh, ar an lá!
Finally, I got it right!
Ní call dom a rá, cén fhoireann ar thaobhaigh mé lei, ar an gCéad Domhnach de Mheán Fómhair na bliana seo, agus caithfidh mé a admháil, gur thaitin an toradh go mór liom, sea, agus scil, spiorad, agus misneach, na n-imreoirí, ar an dá fhoireann. Nár laga an Rí iad, agus gura seacht fearr a bheas Foireann Chill Chainnigh, agus a lucht bainistíochta, bliain ó inniu!
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Saolaíodh Áilleacht Uafar 8
Peadar Bairéad
(Anois, agus muid beagnach tagtha go deireadh bhliain seo chomóradh céad Éirí Amach na Cásca 1916, nár chóir dúinn súil a chaitheamh siar, le breith a thabhairt ar a bhFís agus ar a Saothar, agus nár chóir dúinn freisin, an tsúil eile a chaitheamh romhainn amach, féachaint céard tá le déanamh againne, Éireannaigh, san Aonú haois fichead seo, le feoil a chur ar chnámha ár bhFíse náisiúnta fhéin )
Bhuaileadar cos air!
Biodh go raibh cuimhne mhaith ag daoine fós ar eachtraí an Éirí Amach agus mise ag fás aníos in Iorras na nIontas, i bhfichidí na haoise seo caite, ag an am gcéanna, ba bheag fonn a bhí orthusan labhairt linne, páistí, faoin Éirí Amach céanna sin. Bhuaileadar cos air. ‘Tuige? adéarfadh duine, b’fhéidir? Nach fusa ceist a chur na ceist a fhreagairt, ach seans go bhfacthas do chuid acu, gur bheag baint a bhí ag an Éirí Amach céanna sin leosan fhéin nó linne. Nár rud é a bhain leis an gCathair? agus bíodh go raibh roinnt áirithe daoine a bhí báidhiúil lena bhfís, agus lena ndearcadh, níor mhothaíomar páistí, bladhairí ón dtine chéanna sin ag téamh anam nó spiorad an phobail thart orainn. Ach faoin am a raibh muid ag dul ar scoil, ba scéal eile ar fad é, nó d’fheicfeadh duine ar bith, ansin, go raibh fís agus spiorad na Cásca sin, dulta go smior na gcnámh sna múinteoirí a bhí dár dteagasc. Feicim fós, ar scáileán na cuimhne, an Máistir Ó Cróinín, agus é faoi lán tseol, ag eachtraí dúinne, scoláirí, faoi mhisneach agus gail na Laoch úd a d’éirigh amach, le cath a cur ar Impireacht Shasana, seachtain na Cásca 1916. Ba ghearr go ndeachaigh an fhís agus an spiorad céanna sin i bhfeidhm orainne freisin, go dtí gur taibhríodh dúinne fís náisiúnta an Phiarsaigh agus a lucht leanúna. B’in an t-am leis an bhfís sin a fhíoradh, nó is dócha go raibh tine na físe sin adhainte i gcroíthe an phobail, ag an am, ach de réir mar a chuaidh caitheamh sna laethe agus sna blianta, chuaigh an fhís sin i ndoiléire, agus ba ghearr nach raibh ann, do roinnt mhaith daoine, ach fís Útóipeach a ndéantaí óráidíocht fúithi laethe toghchánaíochta agus a leithéid, ach fágadh ansin gan choimhlíonadh í, ag fanacht leis an lá nuair a thiocfadh an tuar faoi thairingreacht úd an Phiarsaigh, mar adáarfá. Ach dár lena lán, ni raibh sa mhéid sin ach súil Uí Dhubhda le hArd na Riogh. Ag an am gcéanna, níor chóir dúinn bheith ró-dhian orainn fhéin, nó ar ár Rialtais thar na blianta fada, san idirlinn, nó ní ró-éasca an t-éacht é fís na Cásca a chur i ngníomh, go háirithe nuair a ligeadh faill a dhéanta sin tharainn, faill le feoil a chur ar chnámha na físe úd, in óige an Stáit, nuair a bhí tine an náisiúnachais fós beo, bríomhar, i measc bhunús an phobail. Le himeacht aimsire áfach, maolaíodh agus bearnaíodh géire an spioraid chéanna sin, nó chuaigh an pobal in achrann i ‘gcúrsaí a saoil laethúil, seachas bheith ar thóir físe na Cásca a réaladh, tráth a raibh coraí crua an tsaoil á gcrá, agus á gcéasadh, Domhnach agus Dálach, bliain i ndiaidh bliana. Anois, bíodh gur mar sin a bhí, ag an am gcéanna, ní dheachaigh an tine úd as ar fad i rith na mblianta fada sin, agus anois tá deis eile againn leis an dtine sin a adhaint arís le linn chomóradh céad seo Éirí Amach na Cásca 1916.
Nach mbíonn fonn ar dhuine, faoin am seo freisin, ceist a chur faoi’n chomóradh céanna sin? Cén toradh, i ndáiríre, a bhí ar Éirí Amach sin na Cásca? An mbeadh na daoine a chuaigh amach seachtain na Cásca 1916 sásta leis an gcaoi ar baineadh úsáid as toradh a n-íobartha? Tríd is tríd, déarfainn go mbeadh, nó is dócha gurbh é a theastaigh uathusan nó Poblacht a bhunú ina go mbeadh ar chumas Gaeil a n-iomaire fhéin a bhaslú feasta, b’fhéidir nárbh é – The noble house of their dreams – e, ach d’fhéadfaí é a athrú le himeacht aimsire. Ní dócha nár samhlaíodh riamh dóibh an cineál Poblachta a tógadh ar dhúshraith a n-iarrachtaí, agus a bhfíse, ach b’in scéal eile do ghlún eile. Anois, áfach, tá deis againne, agus cuimhne céad a n-iarrachtaí á ceiliúradh againn, breathnú, as an nua, ar an bPoblacht a fuaireamarna mar oidhreacht uathu, agus cibé athrú atá inmhianaithe, dár linne, a chur i gcrích feasta. Ní fís fichiú aoise a oireann anois, b’fhéidir, ach fís a d’oirfeadh don aonú haois fichead. Anois an t-am le súil a chaitheamh siar uainn, ach ag an am gcéanna, is tráth é leis an tsúil ghéar eile a chaitheamh ar ár ndán san aois a shíneann amach romhainn sa todhchaí. agus seo an t-am le stócáil a dhéanamh faoina chomhair sin.
Ceiliúradh faoi shéan is faoi mhaise dár muintir uilig i mbliain seo cheiliúradh céad Éirí Amach na Cásca 1916.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Tréadlitir an Phápa
Peadar Bairéad
Agus mise ag fás suas, in Iorras na nIontas, in óige na haoise seo caite, bhí saoirse bainte amach ag Éireannaigh ó dheas, agus ag an am gcéanna, creideadh go forleathan, go mba chine tofa iad na Gaeil, cine a d’fhan dílis dá gcine, dá gcreideamh, agus dá nDia, trí bhlianta fada a n-anfhorlainn, anfhorlann a mhair thar ocht gcéad bliain. Ba bheag tír ar domhan a ghlac lena creideamh, chomh díograiseach, dáiríre, leis an gcine s’againne, agus dá bharr sin, tháinig fás as cuimse ar uimhir ár ndaoine a chuaigh le sagartóireacht agus le hoird eaglasta, nó ba bheag tír ar domhan a sheol an oiread céanna misinéirí thar lear, leis an Dea-scéal a scaoileadh go himeallchríocha an domhain. Chomh maith le sin, deineadh dia beag de chuile dhuine de na pearsain eaglasta sin. Tugadh áit na honóra sa tsochaí dóibh, áit a tugadh, agus nár tuilleadh; b’in an dearmad a bhí taobh thiar de roinnt mhaith den mhí-úsáid a tugadh ar dhaoine goilliúnacha, ar ball, nó níor creideadh go bhféadfadh na pearsain chéanna sin mí-úsáid a thabhairt d’éinne beo. Ach níorbh aon aingil ar talamh iad ach daoine daonna, cosúil leis an gcuid eile dínn. Ní gá anois liosta den mhí-úsáid sin a thabhairt anseo, nó ba liosta le háireamh é dá ndéanfainn a leithéid, agus ar aon nós, leath an scéal sin ó cheann ceann na cruinne, agus dá bharr sin, glaodh ar Easpaig Chaitliceacha na hÉireann chun na Róimhe fhéin, leis an scéal uilig sin a mhíniú dá Naofacht, an Pápa Beinidict XVI. Ba é deireadh an scéil sin, nó gur shocraigh an Pápa ar Thréadlitir chuig Caitlicigh Rómhánacha na tíre seo, a scríobh, agus a sheoladh chugainn roimh Cháisc na bliana seo 2010. Tar éis an iomláin, shroich an Tréadlitir sin tír na hÉireann, i ndeireadh an Charghais, i mbliain seo an Tiarna 2010. Deir an Pápa linn, go bhfuil an Litir seo á scríobh aige mar Aoire an hEaglaise Uilí chuig Pobal Dé in Éirinn, faoin mhí-úsáid a thug sagairt, agus buíonta eile den chléir, ar pháistí, agus ar dhaoine goilliúnacha eile a fágadh faoina gcúram. Ní gá a rá, ar seisean, gur chuir gníomhartha dá leithéid, agus an chaoi ar dhein údaráis na hEaglaise Caitlicí in Éirinn deighleáil leo, díomá agus déistean air.
I gcaibidil a Dó den Litir, cuireann sé in iúl dúinn, go dtuigtear dó, nach bhfuil an dara rogha aige ach litir dá leithéid a scríobh, nuair a chuireann sé san áireamh, an freagra lag, easnamhach, a thug údaráis na hEaglaise anseo ar na coireanna céanna sin. Sa tslí sin, teastaíonn uaidh a mheas orainn a chur in iúl, agus chomh maith le sin, teastaíonn uaidh bealaí áirithe lenár slánú, lenár athnuachan, agus lenár leorghníomh a chur in iúl, a mholadh dúinn. Agus bíodh go mbíonn ciníocha eile ciontach i gcoireanna dá leithéid seo, ag an am gcéanna, is trom an choir í, agus caithfear í a admháil os ard, agus caithfear leorghníomh a dhéanamh inti, agus féachaint chuige nach dtarlóidh a leithéid inár measc arís. Ba chóir dúinn, ag an nóiméad seo, smaoineamh ar na glúnta a d’imigh romhainn, agus ar an saothar a rinneadarsan i bhfíonghort an Tiarna. Leath siad an creideamh ar fud na hEorpa sna meánaoiseanna, agus tharraing na manaigh Éireannacha úd a neart, ó thobar an chreidimh, ina dtír dhúchais. Thug Liféar Pluincéad dea-shampla dúinn ar dhílsecht don Chreideamh céanna sin inár measc, i laethe dorcha na bpéindlíthe, agus níorbh é an t-aon duine a d’fhulaing ar son na fírinne ach oiread é. Níos déanaí sa stair freisin, trí ré na misinéireachta, thug na hÉireannaigh sampla don uile náisiún, faoin chaoi ar chóir an deascéal a leathadh, ó cheann ceann na cruinne, sa chaoi, gur bheag clann nár thug gaol éigin don ghluaiseacht misinéireachta sin. Le linn na saolta seo, áfach, b’éigean do mhuintir na tíre seo dul i ngleic le dúshláin tromchúiseacha an lae inniu, nuair a b’éigean dóibh cur suas le saoltacht fhorleathan, agus na hathruithe uilig a tháinig anuas sa mhullach, de phlimp orainn, athruithe a mheall daoine ó mhúineadh agus ó luacha na hEaglaise Caitlicí abhus. Mar thoradh ar na hathruithe sin uilig, ba mhinic a laghdaíodh ar dhíograis an phobail, i gcleachtadh deabhóide agus cráifeachta, ina saol laethúil. Minic freisin a d’iompaigh siad ó phaidreacha laethúla, ó fhreastal minic ar fhaoistin, agus ar chúrsaí spioradálta. Ní hé amháin gur dhein Pobal Dé faillí sna cúrsaí sin, ach leath an galar céanna i measc na cléire freisin, sa chaoi gur deineadh dearmad ar mholtaí Dara Chomhairle na Vatacáine. Sa chomhthéacs ginearálta seo, is cóir dúinn breathnú ar fhadhb na mí-úsáide gnéasaí ar dhaoine óga, ag baill áirithe den chléir, nó ba sa bhealach sin a chaill an Eaglais Chaitliceach an meas agus an urraim a bhí tuillte aici agus a tugadh go fial di, thar na blianta fada. Luann an Pápa cúiseanna eile freisin, leis an gcúlú céanna sin a mhíniú. Dár leis, níor chóir dearmad a dhéanamh ar na bealaí a úsáidtear le sagairt a roghnú, a thraenáil, agus a mhúnlú, agus chomh maith le sin, níor chóir dul thar fóir leis an ómós a thugtar don chléir, agus do dhaoine údarásacha eile, nó níor chóir aird ró-mhór a dhíriú ar áit na hEaglaise i measc an phobail, nó ar bhaol scannail a thabhairt do na fíréin. Casadh roinnt de na daoine ar tugadh mí-úsáid dóibh air cheana, agus bheadh sé toilteanach a leithéid a dhéanamh arís. D’éist sé lena scéalta, thuig sé ar fhulaing siad, agus ghuigh sé leo, agus ar a son. Sa bhliain 2006, mhol sé d’Easpaig na hÉireann scéal na mí-úsáide seo a fhiosrú, féachaint céard ba chúis leis, agus bealaí le críoch a chur leis, a aimsiú, agus a mholadh, sa chaoi nach dtarlódh a leithéid arís, agus mhol sé freisin, go roinnfí ceart agus cothrom leo siúd ar deineadh éagóir dá leithéid orthu.
Ina dhiaidh sin, labhrann sé, leo siúd, ar deineadh mí-úsáid orthu, le sagairt agus le pearsain eaglasta a rinne an mhí-úsáid chéanna sin, le tuismitheoirí, le daoine óga na tíre, le hEaspaig agus le Pobal Dé na tíre frí chéile.
Comhairle don Aos Óg
Chuir sé roimhe freisin, aos óg na tíre seo a mhisniú, agus iarrann sé orthu caradas a shnadhmadh le hÍosa, agus gan ligint do pheacaí na dtreoraithe eaglasta úd, iad a chur amú. D’fhéadfadh siad a bheith cinnte nach dtréigfeadh Íosa go brách na breithe iad. Mar sin, coinnígí súil airsean, agus déanaigí bladhaire an chreidimh a chaomhnú in bhur gcroí, a deir sé leo. Beidh mé ag súil go gcabhróidh bhur ndíograis le hatógáil na hEaglaise Caitlicí in bhur dtír dhúchais, amach anseo. Iompaíonn sé a aire freisin, ar shagairt agus ar dhaoine eaglasta na tíre seo, a d’fhan dílis dá ngairm, agus bíodh gur náirigh peacaí chuid dá gcomhshagairt iad, agus bíodh freisin, go leagann daoine áirithe an milleán orthusan i bpeacaí a mbráithre, níor chóir go gcaillfeadh siad a misneach, nó go gceapfadh siad, go bhfuil siad tréigthe, agus ba mhaith leis fhéin a chur in iúl dóibh, go bhfuil meas aigeasan ar a n-iarrachtaí, agus molann sé dóibh ród na cráifeachta, agus an chreidimh, a leanúint, agus a ndílseacht don Mháistir, agus dá n-eaglais a léiriú do chách, rud a chruthóidh a ndóchas i ngeallúintí an tSoiscéil.
Comhairle do na hEaspaig
Díríonn an Pápa an tóirse ansin, ar a chomhEaspaig, a bhráithre sa chreideamh, agus bíodh go bhfeictear dó, gur theip ar roinnt áirithe díobh i ndualgaisí a n-oifige, agus nár lean siad dlí na hEaglaise fhéin, agus iad ag déileáil le líomhaintí, i gcás na mí-úsáide a tugadh ar dhaoine óga, ag an am gcéanna, tuigeann sé chomh casta, crosta, is atá cúiseanna dá leithéid, ach sin ráite, tuigtear dó, gur deineadh dearmaid, ar chúis iad don ísliú céime a d’fhulaing an Eaglais i measc daoine, i dtír na hÉireann, agus dá bharr sin, tuigtear dó, go gcaithfear féachaint chuige go leagfar amach rialacha ciallmhara, córa, éifeachtacha, le déileáil le mí-úsáid dá leithéid sa todhchaí. Ba chóir do na heaspaig dea-shampla a thabhairt dá sagairt, éisteacht leo, agus iad a mhisniú agus a spreagadh, i ré dhorcha seo a n-éadóchais, agus ba chóir freisin, tine an chreidimh a adhaint athuair ina gcroí. Ina chomhairle do Phobal Dé in Éirinn, molann a Naofacht dóibh aird faoi leith a thabhairt ar mhúineadh an aosa óig, trí dheis a thabhairt dóibh tarraingt as tobar an chreidimh. agus as foinsí eile a n-oidhreachta. Cinnte, caithfear déileáil le coireanna an lae inné, agus ceart agus cóir a chur i réim arís sna cúrsaí sin, ach ní leor sin, dar leis, nó caithfear fís nua, bunaithe ar cheachtanna agus ar phrionsabail an tSoiscéil, a fhionnadh, agus a leagaint os comhair phobal Dé, fís a fheidhmeoidh mar thóirse, le sinn, agus leis na glúnta a thiocfaidh inár ndiaidh, a mhealladh fan ród na fírinne, ród a threoroidh sinn go Dún daingean an Tiarna, ag deireadh ár n-oilithreachta.
Dlúthpháirtíocht
Insíonn sé dúinn ansin, go dtuigtear dó, chomh dian is atá na cúrsaí seo uilig ar Phobal Dé na tíre seo, agus dá bharr sin, teastaíonn uaidh, a dhlúthpháirtíocht linn a chur in iúl dúinn, agus is dá bharr sin a sheol sé an Tréadlitir seo chugainn, le sinn a mhisniú, agus a spreagadh, agus le moladh dúinn inspioraid a tharraingt as tobar ár n-oidhreachta, sa chaoi go leanfaimis bóthar na dílseachta, agus na cráifeachta, sna laethe atá romhainn amach. Agus le sin a chinntiú, ba mhaith leis roinnt áirithe cleachtaí a mholadh dúinn, leis an gcreideamh a neartú feasta inár gcroí. Iarrann sé ar fhíréin na tíre seo, cibé aithrí a dhéanann siad chuile Aoine, ó Cháisc na bliana seo, go Cáisc na bliana seo chugainn, a thiomnú do Dhia, ag súil go mbronnfadh sé a thrócaire agus grásta an Spioraid Naoimh anuas go fial ar an Eaglais Chaitliceach sa tír seo. Iarrann sé orainn freisin, paidreacha, troscadh, léamh na Scrioptúr, agus dea-oibreacha na trócaire, a dhéanamh, agus a ofráil do Dhia, le grásta an tslánaithe agus athnuachan na hEaglaise Caitlicí abhus, a iarraidh air. Molann sé do na fíréin freisin, aird faoi leith a dhíriú feasta ar Shacraimint na hAithrí agus ar adhradh na NaomhShacraiminte, agus go ndéanfaí a leithéid i ngach deoise, i ngach mainistir, agus i ngach cliarscoil, ó cheann ceann na tíre seo.
Cuairteanna Aspalda
Lena chois sin uilig, tá socruithe déanta aige, cuairt Aspalda a thabhairt ar dheoisí áirithe, ar mhainistreacha, ar chomhthionóil eaglasta, agus ar chliarscoileanna. Déanfar na socruithe chuige sin, ar ball, agus agus fógrófar na socruithe sin, amach anseo. Molann sé freisin, go n-eagrófaí Misean, d’easpaig, do shagairt, agus d’oird rialta, agus go roghnófaí seanmóirithe oilte agus lucht stiúrtha chúrsai spioradálta, le dul i mbun na hoibre sin, agus go ndéanfaidís dualgais a ngairme agus a n-oifige a scrúdú, sa tslí go dtiocfaidís arís ar fréamhacha a gcreidimh in Íosa Críost, agus go n-ólfaidís a sáith as fíorthobar an uisce spioradálta a chuireann a nEaglais ar fáil dóibh.
Díoltas nó Maithiúnas?
Cuireann sé críoch lena Thréadlitir le paidir speisialta, a chum sé fhéin don Eaglais in Éirinn, agus chuir sé an tír, agus an Eaglais, faoi choimirce na Maighdine Muire, agus mar chomhartha dá chúram athartha, dá chomhchríostaithe abhus, bronnann sé a Bheannacht Aspaldha orainn uilig, mar chomhartha nirt agus síochána sa Tiarna.
Leis an bpíosa seo a thabhairt chun críche, ba chóir a lua arís, go bhfuil dualgas orainn uilig, mar eaglais, féachaint chuige, go ndéanfar leorghníomh leo siúd a gortaíodh i ré úd na mí-úsáide, agus go bhféachfar chuige, nach dtarlóidh a leithéid arís inár measc, ach caithfear a thuiscint, nach mbeidh deireadh go deo leis an ré uafásach, céasta, achrannach seo, go dtí go gceanglófar síocháin idir bhaill éagsúla na hEaglaise Caitlicí in Éirinn, eatarthu siúd a gortaíodh agus an chuid eile de Phobal Dé, sa chaoi go dtuigfí, i ndeireadh na dála, nach díoltas atá ag teastáil ach maithiúnas, agus ní chneasóidh ár gcréachta go dtí go dtarlóidh sin. Nára fada uainn an lá sin.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Bóithrín na smaointe, memory lane; so-mharfacht, mortality; talamh cuir, arable land; ar an gcéad ásc, in the first place; gleáradh, racket; Lá Coille, New Year’s Day; san athbhliain, in the new year; “Tatie Hokers”, potatoe pickers.
A t h b h l i a i n F a o i M h a i s e D h a o i b h
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
An tráth seo bliana, téann seandaoine siar bóithrín na smaointe, mar tuigtear dóibh go bhfuil na blianta ag sleamhnú uathu ar nós na gaoithe, agus go bhfuil cloch eile ar a bpaidrín imithe trína méireanna, cloch nach bhfillfidh, agus is dócha go gcuireann sin a so-mharfacht fhéin i gcuimhne dóibh, mura n-éiríonn le tada eile sin a dhéanamh. Mo chuidse de, tuigtear dom nach ndéanann sé maitheas ar bith do dhuine, bheith buartha, brónach, faoi na cúrsaí sin, mar níl le déanamh aige ach ceirín den díchuimne a chur leis, agus é fhéin a ullmhú don bhliain úr atá ag síneadh roimhe amach, faoi mar a bheadh turas dúshlánach ag síneadh roimh oilithreach, á mhealladh, is á spreagadh, chun tosaigh arís.
Nuair a smaoiním fhéin ar an tráth seo bliana, téann mo chuimhne siar láithreach chuig an áit in ar rugadh mé, in Iorras Domhnann i gContae Mhaigh Eo, sea, siar chuig an tír úd a shíneann ó “Chnocán a’ Líne go dté tú go dtí an Fál Mór.” Smaoiním, i dtosach báire, ar an taobh álainn sin tíre, gona páirceanna loma, sceirdiúla; coinlíní anseo, agus iomairí bainte san áit eile; linnte uisce thall, agus sraitheanna féarmhara abhus; ach tríd is tríd, bhí a chuma ar chuile shórt nár ró-mhéith an talamh a bhí leata os do chomhair amach, bíodh go raibh chuile chosúlacht ar chúrsaí, go raibh dian-saothrú á dhéanamh ar aon talamh cuir, a bhí le fáil sna bólaí thart timpeall. Amuigh ar imeall na spéire, bhí na hoileáin feistithe go daingean i bhfarraige tóigthe, garbh, guagach.
New Year Memories
Ach, thar aon rud eile, smaoiním ar Oíche Chinn Bhliana, agus ar na nósanna agus ar na cleachtaí a bhain leis an bhféile suimiúil sin.
Céard iad na nósanna atá i gceist agam, an ea?
Bhí, ar an gcéad ásc, na nósanna dúchasacha, nósanna ar nós na rúin athbhliana a dhéantaí go forleathan, an tráth sin. Ba ghnáth-ábhar cainte é i measc na cosmhuintire, an tráth sin é.
“Cén rún athbhliana atá déanta agat fhéin don bhliain seo chugainn?”
“Bhuel, tá socraithe agam éirí as an diabhal píopa seo, sin má fhágann Dia an tsláinte agam.”
Déarfadh fear nó bean eile go raibh siadsan meáite ar dhul go hAlbain, le roinnt pingneacha a shaothrú san athbhliain, le seo nó le siúd a dhéanamh. Bhí nós eile i measc daoine, an tráth sin, fáil réidh le salachar na bliana a bhí ar an dé deiridh. Sea, ghlanaidís agus sciúiridís iad fhéin, sa chaoi go mbeidís glan, néata, ag dul isteach thar thairseach na bliana nua dóibh. Ní bhíodh daoine sásta aon airgead a chaitheamh Lá Cinn Bhliana, nó chreid siad dá ndéanfaidís go leanfaidís an nós céanna sin ar feadh na bliana a bhí rompu amach. Ó, mo dhearmad! bhí nós aisteach eile acu thiar inár measc an t-am sin freisin, agus b’in an pharáid tríd an mbaile, ag tosú ar bhuile an mheánoíche. Bhailíodh daoine óga an bhaile le chéile, i dtosach, agus duine ar bith a raibh aon chumas ceoil ann, bhíodh seisean ansin agus uirlis eicínt ceoil leis, agus ansin thosaíodh an ceol agus théadh an pharáid ó cheann ceann an bhaile, agus ceol agus glearadh ar siúl acu agus iad ag fáiltiú roimh an bhliain úr. Ar a mbealach ar ais, théidís isteach i dteach anseo is ansiúd agus chuirfí fáilte rompu, agus mhúchtaí a dtart tar éis tuirse na máirseála!
Foreign Customs
Chomh maith leis na nósanna sin, bhí in ár measc freisin, roinnt nósanna a tógadh isteach ón iasacht.
Conas a tharla a leithéid?
Bhuel! an t-am sin, théadh roinnt mhaith de mhuintir na háite go hAlbain le fataí a phiocadh d’fheirmeoirí móra na tíre sin. Ba spailpíní iad, agus ní gá a rá nach é saol an mhada bháin a bhíodh acu thall. Ní gá ach Tubaiste “Kirkintulloch” a lua, le sin a chur abhaile ar éinne a chaith seal ina “Tatie Hoker” thall. Ach ní chuige sin atá mé, ach chuige seo. Minic a d’fhanadh lucht pioctha na bprátaí thall ar feadh tréimhe i ndiaidh dóibh deireadh na bprátaí a bheith pioctha acu. Ag náibhíocht a théidís, de ghnáth, agus bhídís in Albain mar sin don bhféile is mó ag Albanaigh, sé sin, “Hogmaney”, nó Oíche Chinn Bliana, agus sa tslí sin, phiocadar suas nósanna Chinn Bhliana na tíre sin. Chaith m’athair roinnt mhaith blianta thall, le linn a óige, agus mar sin, níorbh aon ionadh go leagtaí béim faoi leith ar an “Hogmanay”, sa teach s’againne. Ba é nós an “First Footer” an chéad cheann de na nósanna sin, a chuaigh i gcionn orm fhéin, agus mé ag fás aníos thiar. B’in an nós a bhí acu fáilte faoi leith a chur roimh an chéad fhear a bhuaileadh isteach thar thairseach chucu Lá Coille. Anois, ná ceap go bhfuilimse ag rá go dtarraingeodh bean mí-ádh, nó droch rath, ar theaghlach, dá dtarlódh go mba í an chéad chuairteoir, thar thairseach isteach chucu, Lá Coille, ach nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fhéin, gur mar sin a bhí cúrsaí in Iarthar na hÉireann, an tráth úd. Chonaic mé fhéin, le mo shúile cinn, beirt iascaire ag iompú ar a sála abhaile, toisc gur bhean an chéad duine a bhuail leo, ar a mbealach chun na farraige. B’in mar a bhí an saol an t-am sin. Bhaineadh fir óga leas as an nós sin, agus théidís timpeall an bhaile, sa chaoi go mbídís maith go leor, nuair bhíodh cúrsa an bhaile tugtha acu. Bhí col cúigir agam fhéin, agus bhí a nós fhéin aigeasean le fáilte a chur roimh an bhliain úr. Bhí seanbhuidéal gan tóin aige, agus thart ar mheánoíche, thagadh sé amach ag binn a thí agus shéideadh trí rois chluaisphléascacha as, – roiseanna a chuirfeadh an Barr Bua a shéideadh an Fhiann fadó, i gcuimhne do dhuine, – ag fágáil slán ag an tseanbhliain, agus ag fáiltiú roimh an bhlain úr, nós adeireadh sé, a d’fhoghlaim sé le linn a óige, agus nach raibh sé de chroí aige an nós céanna sin a bhriseadh, ar feadh a shaoil uilig. Tuigeadh dúinne go mba nós Albanach é an nós céanna sin freisin.
New Customs
Bhain na nósanna sin uilig le saol atá caite, caointe, adhlactha, anois, ach ní hionann sin is a rá nach bhfuil a nósanna fhéin ag daoine, sa lá atá inniu ann, nó tá, bíodh go bhfuil siad difriúil ar fad leis na nósanna a bhí acu fadó, ach ag an am gcéanna, feicfidh tú go bhfuil cosúlachtaí eatarthu freisin. Tóg mar shampla daoine ag séideadh adharca a ngluaisteán um mheánoíche Chinn Bhliana, nach cosúil é le nós mo chol cúigir? agus céard faoi nós na dtinte ealaíne a scaoiltear inairde sa spéir, agus na cloig a bhuailtear, le torann agus gleáradh a dhéanamh, le fáilte a chur roimh an bhliain úr? nach bhfuil cosúlachtaí idir sin agus an ceol agus an gleáradh a bhíodh ag óige an bhaile s’againne, fadó, agus iadsan ag fáiltiú roimh an bhliain úr, ina lá fhéin. N’fheadar an ndéanann éinne rún athbhliana sa lá atá inniu ann, ach déarfainn go bhfuil daoine ann a leanann an nós céanna sin freisin. Ach, nach cuma faoi sin, nó bíonn cineál eagla ar chuile dhuine againn agus muid ag buaileadh bóthair isteach trí chríocha úra na bliana nua. Mar sin, an tráth seo bliana, guímse rath agus séan ar chuile dhuine dem’ léitheoirí.
Athbhliain faoi mhaise dhaoibh uilig, agus gura seacht fearr a bheas muid uilig bliain ó anocht.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Gaeilge 
English