le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Saolaíodh Áilleacht Uafar 3
Peadar Bairéad
Ceiliúradh Céad
Tá ullmhucháin de chuile shaghas á ndéanamh, faoi láthair, do cheiliúradh céad Éirí Amach na Cásca, 1916, Éirí Amach a cuireadh ar siúl ar an 24ú d’Aibreán na bliana sin. Ní gá a rá, go mbeidh cuimhneacháin oifigiúla eagraithe ag an Stát, agus chomh maith le sin, beidh cuimhneacháin eile á n-eagrú ag eagraíochtaí náisiúnta, agus ag eagraíochtaí príobháideacha de chuile shaghas. Nach í an chéad cheist atá le freagairt ag lucht eagraithe na gceiliúrthaí sin, nó:-
Céard tá le ceiliúradh againn?
Ó tharla go mba thríd an Éirí Amach céanna sin a cuireadh tús le feachtas náisiúnta le saoirse a bhaint amach, agus le Stát neamhspleách dár gcuid fhéin a bhunú dár muintir, ní haon ionadh, go mbeadh fonn ar dhaoine súil a chaitheamh siar ar an eachtra sin, go háirithe, tar éis céad bliain, le breith a thabhairt ar thoradh, agus ar thairbhe, a saothair. Chuige sin, is dócha gur chóir dúinn aird a thabhairt ar bhreith, agus ar thuairim, W.B. Yeats, Rí-éigeas Éireann ag an am, agus fear nárbh aon náisiúntóir míchuíosach é, nó ní raibh sé ró-thugtha do cheannairí an Éirí Amach, roimh ré, go háirithe do MacBride, an té a phós Maud Gonne, bean a raibh Yeats i ngrá lei. Seo mar a scríobh sé thart ar Mheán Fómhair na bliana céanna sin, 1916, bíodh nár foilsíodh an dán go ceann roinnt blianta ina dhiaidh sin….
“We know their dream, enough
to know they dreamed and are dead,
And what if excess of love
Bewildered them till they died.
I write it out in a verse-
Mac Donagh and Mac Bride
and Connolly and Pearse
now and in time to be
whereever green is worn
are changed, changed utterly
A terrible beauty is born.”
Spriocanna athraithe
Is dócha gurb é atá á rá anseo aige, nó gur athraigh an tÉiri Amach chuile shórt, idir phobal agus daoine; idir spriocanna, meon, agus dearcadh na ndaoine, agus dearcadh an fhile fhéin freisin, chomh maith le duine. Féach mar a scríobh sé faoi cheannairí an Éiri Amach, ach go háirithe faoin bPiarsach agus faoi Mhac Donncha….
“This man kept a school
And rode our winged horse.
This other, his helper and friend
Was coming into his force
He might have won fame in the end
So sensitive his nature seemed
So daring and sweet his thought.”
Sea, – “changed utterly”– dhein an tÉiri Amach fíon d’uisce na bhfataí, sa mhéid gur athraigh sé rithim, agus sprioc, na beatha, do chosmhuintir a bhí slogtha go dtí na cluasa, i mbogach an tsaoil anróitigh, ina raibh siad sáinnithe, ag córas a d’fheil, go háirithe, do lucht an airgid agus do lucht an chinsil. Sea, agus dhealródh sé, gur sciob spiorad an Éiri Amach anam an fhile, freisin, agus de réir a chéile gur fhoghlaim sé snámh i dtaoide tuile an náisiúnachais nuabheirthe.
Tuilleadh le teacht………………
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Triail i bhfad ó bhaile
Peadar Bairéad
Más fada a lá….
Nuair a pósadh Michaela McAreavey in Eaglais Mhaoilsheachlainn, i mBaile Mhic Ghiolla Ri, i dtús na bliana 2011, bhí na sluaite sa timpeall uirthi ag ceiliúradh an phósta sin le John McAlreavey. Bhí Michaela fhéin agus a hathair i mbéal an phobail le tamall de bhlianta roimhe sin, nó bhí a hathair, Mickey Hart, ar cheann de na Bainisteoirí Peile ba cháiliúla, agus sa tír seo, ag an am, agus bhíodh a iníon Michaela ina chuideachta go rialta ar a thurasanna eagsúla. Bhí aithne mhaith ar a fear céile, John, chomh maith. Cé a cheapfadh, ar lá neamhaí úd a pósta, go mbeadh slua ollmhór eile ag iarraidh fáil isteach chuig triail a dúnmharfóirí, chomh fada sin ó bhaile, taobh istigh de dhá bhliain. Ar an “Legends Hotel”, ar Oileán Mhauritias a thug siad aghaidh lena Mí na Meala a chaitheamh. Tharla, ar mhaidin chinniunach a marfa, gur thug Michaela aghaidh ar a seomra le cupla briosca seacláide a fháil mar shólaist a ghabhfadh go deas le cupan tae amuigh cois linne. Ach, níor tughadh an deis di na brioscaí céanna sin a thabhairt amach chuig a céile fir, nó nuair a chuaigh sí isteach ina seomra, tháinig si ar ghiolla seomra ag goid. bhuail faitíos an fear céanna sin nó tuigeadh dó go ndéanfaí scéala air agus go gcaillfeadh sé a phost. Shocraigh sé mar sin ar í a mharú ar an toirt. Ach anois, tarraingt ar dhá bhliain ina dhiaidh sin, bhí na céadta bailithe ansin le bheith i láthair ag an dtriail cháiliúil seo.
……………..Tuilleadh le teacht………………
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
A t h c h u a i r t a r B h é a l n a m B u i l l í . 2003 .
(Strokestown International Poetry Competition 2003.)
************************************
.
Is cuimhin libh go léir, is dócha, mé ag caint anseo anuraidh, faoi Fhéile Idirnáisiúnta Filíochta, Bhéal na mBuillí, nó caithfidh me a rá, gur dóigh liom fhéin, go bhfuil éacht déanta ag an mbaile céanna sin, lena chlú agus lena a chail a leathadh ó cheann ceann na cruinne, tríd an bhFéile chéanna sin a eagrú, bliain i ndiaidh bliana. Sea, agus ag an am gcéanna, caighdean na Féile sin a choinneáil ar an leibhéal is airde. Ní beag nó suarach an t-éacht é sin ag baile tuaithe ar bith, gan trácht ar bhaile nach raibh traidisiún dá leithéid seanbhunaithe ann, le sinsearacht, mar adéarfá. Tá dár ndóigh, roinnt mhaith bailte, na laethe seo, a bhfuil Daonscoil, nó Éigse, nó Scoil, dá gcuid fhéin, ar siúl acu, le blianta fada nach bhfuil cáil Bhéal na mBuillí bainte amach acu go nuige seo, agus tá bailte eile ann, atá i bhfad níos mó ná Béal na mBuillí, agus gan Éigse nó Daonscoil, nó Comórtas Filíochta fiú, dá gcuid fhéin tosaithe acu fós. Bhuel, féach nach bhfuil Strokestown ansin mar eiseamláir acu, agus é mar a bheadh méar an eolais, ag teaspáint na slí dóibh go tír a dtairngire. Más uait chuile eolas faoin gComórtas Idirnáisiúnta Filíochta seo a fháil, níl le déanamh agat ach cuairt a thabhairt ar a suíomh ar an Idirlíon, sé sin, www.strokestownpoetryprize.com agus geallaimse dhuit é, go gcuirfidh a bhfuil le léamh agat ansin ionadh ort. Le linn do chuairte ar an suíomh sin, léifidh tú cuntas a foilsíodh ar an nuachtán Breatnach, “The Independent”, faoin dáta 11ú Eanair, 2001, ag cur síos ar Strokestown agus ar a Chomórtas Filíochta. Breathnaigh ar thús an ailt sin….
“H o w a s m a l l I r i s h t o w n f i x e d i t s e y e s o n
……………………………. T h e P r i z e ……………………………………
In just three years a poetry festival and its lucrative prize has brought fame to Strokestown.”
Déanann sé cur síos ansin, ar an mbaile fhéin, ar a leagan amach, ar a fhoirgnimh, ar a mhuintir, agus ar an meath a bhí ag teacht air, de réir a chéile, sea, agus an dán a bhí i ndán dó, mura dtarlódh rud eicínt, leis an meathlú sin a chur ar ceal. Ach, ní raibh muintir an bhaile sin sásta a maidí a ligean le sruth, agus shocraigh siad ar thionscadal a thosú, le todhchaí a mbaile a chur ó bhaol. Smaoiníodar ar Fhéile Filíochtra a bhunú.
“Strokestown decided on a poetry festival. Poetry would mirror its own aspirations……..
– to be small but intense, simple but enticing –
The postman became the chairman of a festival committee, and somehow persuaded the baord of the Post Office to donate enough money to inaugurate a seriously high-powered poetry competition. This was to provide the festivals engine.
Agus mar chríoch leis an alt sin san Independent, seo mar a chuir an scríbhneoir é…
The fortunes of the poetry festival from now on will show whether Strokestown, and the many towns like it, can save both its economy and its soul.
Sea, mh’anam, ach is dócha gur leag an scríbhneoir a mhéar air, sa mhéid sin. Ach níl le déanamh agamsa, ag an bpointe seo, ach a rá go bhfuil an Fhéile Filíochta imithe ó neart go neart san idirlinn, agus seo chugainn arís iad, i mbliain seo 2003, agus Clár dúshlánach, corraitheach, spreagúil, á leagan acu os comhair scríbhneoirí filíochta an Bhéarla, agus filí na Gaeilge, freisin. Sea, agus ní hé sin amháin é, ach tá duaiseanna ríoga á dtairiscint acu do bhuaiteoirí na gComórtas céanna sin.
Trí chomórtas ar fad atá ann.
Category 1.
A poem in English of not more than 70 lines.
Prizes: €4,000; €2,000; €1,000.
7 runners-up will also be invited to read for a fee and travelling expenses of €450.
Is iad na moltóirí atá ainmnithe don chéad chomórtas sin nó Gillian Clarke, Frank Ormsby, agus Peter Sirr.
Chomh fada is a bhaineann sé linne, is é an dara comórtas an ceann is tábhachtaí, nó seo an comórtas do dhánta i nGaeilge. Seo mar a chuirtear síos air, sa Chlár….
Category 2.
A poem in Irish of not more than 70 lines.
Prizes: €1,000; €500; €300; agus 4 x €150.
Agus sé an moltóir don roinn seo nó Louis de Paor.
Tá comórtas eile i gceist freisin, i Roinn a Trí.
Category 3.
A political satire in verse, in English or Irish.
Prizes: Bankhanders of €500, €200, and €100 and others in brown paper bags.
Agus sé an moltóir atá tofa don ghnó contúirteach seo nó Paddy Bushe, ach is dócha go bhfuiltear ag súil go mbuailfimid cos ar sin!
Is dócha nach gá a thuilleadh a rá faoi na comórtais chéanna sin, nó b’fhiú do dhuine ar bith, a bhfuil féith ar bith filíochta ann, nó innte, cupla dán a chur i dtoll a chéile don ócáid ghradamach seo. Ach go háirithe, ba mhaith liom aird na bhfilí Gaeilge inár measc, a dhíriú ar Category 2, agus ar Category 3, nó baineann an peire sin le Gaeilge, agus ní bheadh fhios agat, céard a tharlódh, b’fhéidir go mbuafá duais, agus cuir le sin, nach gcosnaíonn sé ach €4 ar dhán a chur isteach ar an gcomórtas, agus lánchead agat aon uimhir dánta is mian leat, a chur san iomaíocht. Anois, chun treafa libh, nó caithfidh bhur n-iontrálacha a bheith istigh agaibh, ar an 19ú Feabhra, 2003, ar a dhéanaí, agus is é an seoladh nó:-
Strokestown Poetry Competition,
Strokestown,
Co. Roscommon.
Agus tá chuile shúil agam, go n-éireoidh go geal leat sa Chomórtas Idirnáisiúnta Filíochta sin.
Ceiliúrfar an Fhéile fhéin idir na dátaí… 2 – 5… Bealtaine, 2003.
.
C á b h f u i l a n G h a e l t a c h t ?
Tá an-chaint, na laethe seo, faoi theorainneacha na Gaeltachta, agus daoine áirithe á rá, gur chóir limistéir áirithe a fhágáil taobh amuigh den Ghaeltacht feasta, toisc nach bhfuil aon Ghaeilge, gur fiú trácht uirthi, á labhairt iontu anois; daoine eile á rá, nár chóir bacaint leis na teorainneacha sin, ach iad a fhágáil mar atá siad, go ceann leathchéad bliain eile, ar a laghad, agus má tá aon Ghaeltacht fágtha againn faoin am sin, ansin, beidh cruthaithe acu, go raibh an ceart acu ó thús. Agus dár ndóigh, faoi mar a bheifeá ag súil, tá dream eile fós ann, agus ní raibh uathusan ach gaoth an fhocail, leis na gcloch sa mhainchille a oibriú ar an nGaeltacht, frí chéile, nó tugann sé deis eile dóibh a seanchapall maide a mharcaíocht, uair amháin eile, timpeall na dúiche, ag fógairt don tsaol mór, go bhfuil an Ghaeltacht i ngar do bheith críochnaithe ar chuma ar bith, agus nach bhfuil sé chomh maith againn cos i bpoll a chur lei anois, agus gan bheith ag cur airgead amú, ag iarraidh an dé a choinneáil inti, go ceann scathaimh eile.
Is dócha go bhféadfá a rá, gurbh í taighde Dhonncha Uí Éalaithe a chuir tús leis an obair seo go léir, nó fuair seisean amach, gur bheag Gaeilge a bhí fanta i gcuid áirithe de na limistéir, a áirítear mar Ghaeltacht, i láthair na huaire seo. Mar thoradh ar a chuid taighde, b’éigean don Rialtas breathnú ar an scéal seo arís, agus ba é a mhol an tAire, Éamann Ó Cuív, nó go mbunófaí Bord neamhspleách, le teorainneacha na Gaeltachta a tharraingt, ach ní rud é sin a d’fhéadfaí a dhéanamh ar an toirt, nó bheadh gá le saineolaithe, leis an scéal ar fad a scrúdú ó bhun, agus ansin, tuarascáil a leagan os comhair an Rialtais, agus orthusan, i ndeireadh na dála, a bheidh sé, cinneadh a dhéanamh faoi na teorainneacha céanna sin.
Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, níor mhaith liom go ndéanfaí an iomarca tincéireachta leis na teorainneacha céanna sin, nó má thosaíonn tú ag gearradh siar ar na teorainneacha sin, ansin, seans go mbeadh fonn ar an gcéad Rialtas eile gearradh siar tuilleadh, agus lena chois sin, is cinnte go bhfuil gá le trodán cosanta, dhátheangach, timpeall ar an bhfíorGhaeltacht, á cosaint. Anois, sa limistéar sin, sa bhreacGhaeltacht sin, maireann daoine, a bhfuil Gaeilge ag a mbunús, agus baineann roinnt áirithe díobh úsáid aisti mar theanga laethúil, agus sa chaoi sin, feidhmíonn an limistéar sin mar chrios eadrána dhátheangach, a chuireann stop le hídiú iomarcaach na Gaeltachta. Mar sin, tá sé thar a bheith tábhachtach, go mbeadh an crios eadrána sin fábharach don Ghaeilge, agus mar thoradh ar sin, bheadh an seans ann, faoi choinníollacha áirithe, go leathadh an Ghaeltacht fhéin amach sa chrios eadrána sin, agus dá dtarlódh a leithéid, ansin, d’fhéadfaí teorainn an chrios eadrána a bhogadh amach freisin. Ní cúngú a theastaíonn ón nGaeltacht, ach leathnú, nó i ndeireadh na dála, mura bhfásann neach, ní beo dó. B’fhearr liomsa, mar sin, go bhféachfadh Bord neamhspleách úd an Aire Uí Chuív ar na bealaí is eifeachtaí le deis a thabhairt don Ghaeltacht fás agus borradh a dhéanamh, sa chaoi go mbeadh muid ag smaoineamh, i gceann deich mbliana eile, ar theorainneacha na Gaeltachta s’againne a leathnú amach tuilleadh, in áit bheith ag smaoineamh ar chúngú, nó ar ghearradh siar.
.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
C a r a s a C h ú i r t !
.
******************************
.
Is dócha gur cuimhin libh go léir an seanfhocal, – Is fearr cara sa chúirt ná bonn sa sparán, – bhuel, ní cara dá leithéid sin, go díreach, atá i gceist agam in alt na seachtaine seo, ach ag an am gcéanna, ní fhéadfainn gan úsáid a bhaint as an seanfhocal céanna sin, mar cheannnteideal don phíosa seo….
Ní go ró-mhinic a aontaíonn duine ar bith leis an méid a bhíonn idir chamáin agam in, “I mBéal an Phobail,” ach tharla sé, nuair a labhair an Breitheamh William Harnett, ag suíomh den Chúirt Dúiche, i gCill Chainnigh, ar an Máirt, an 21 Bealtaine, 2002. Ach b’fhéidir nárbh aon dochar é, an scéal ar fad a leagan os bhur gcomhair amach, le go bhféadfadh sibh bhur mbreith fhéin a thabhairt ar an scéal.
Tharla gur scríobh mé píosa sa cholún seo, anuraidh, faoi na mion-timpealláin úra, a tógadh, nó a suíodh, i lár Bhóthar Cheatharlach. Bhuel, bhí mé ag rá, ag an am, go raibh an Rialtas láir imithe ar mire le buile chumhachta, agus go raibh an Rialtas Áitiúil fhéin á leanúint síos an bóithrin sleamhain, slíoctha, céanna sin….
Seo mar a chuir mé síos orthu, ag an am…
“An ndéanann siadsan (lucht an Rialtais Áitiúil) tada as an mbealach, a thabharfadh le fios, go raibh buile chumhachta ag cur as dóibhsean, freisin”
“Bí cinnte go ndéanann! Ar bhreathnaigh tú ar na timpealláin nua a tógadh ar Bhóthar Cheatharlach, le déanaí?”
“Níor bhreathnaigh, nó déanta na fírinne, níor thaistil mé an bóthar céanna sin, le tamall anuas, ach cén cineál timpealláin a tógadh air?”
“Bhuel! Tá daoine sa chathair seo, a théann síos suas an bóthar céanna sin, cupla uair sa lá, agus níor thugadarsan faoi deara fós iad, ach oiread !”
“Conas a d’fhéadfaidís taisteal síos suas an bóthar sin gan na timpealláin a thabhairt faoi deara?”
“Bhuel, ní timpealláin chearta atá iontu, in aon chor. I ndáiríre, níl i gceist ach ciorcal beag péinteáilte i lár an bhóthair, ceann acu cóngarach do thimpeallán Bhóthar Cheatharlach, agus an ceann eile taobh amuigh d’Ospidéal Chainnigh. Nílim á rá anois nár chóir timpealláin a bheith sna hionaid chéanna sin, ach dá mbeifí le beart dá leithéid a dhéanamh, cheapfá gur chóir go mbeadh siad infheicthe, feiceálach, sábháilte, ach faoi mar atá siad anois, tá mé ag ceapadh, gur baolaí i bhfad Éireann níos mó iad ann, nó as. Fiú amháin, dá mbeadh seanbharaille ina sheasamh i lár an bhóthair, agus lampa de chineál eicínt air, le gluaisteánaithe a chur ar an airdeall, thuigfeá dóibh, ach faoi mar atá cúrsaí anois, dár liomsa, níl bun na barr air.”
Bhuel, b’in mar a scríobh mé anseo, agus mé ag cur síos ar an gcomhrá a tharla idir mé fhéin agus mo sheanchara Séimí an Droichid, tar éis dom scéalta a chlos faoi thimpistí a tharla sna bólaí sin, ag an am. Ach ar tugadh aon aird orm? Ag magadh fúm atá tú! Bhuel, nach orm a bhí an t-ionadh, an lá cheana, agus mé ag léamh an Kilkenny People ar mo sháimhín só, nuair céard d’fheicfinn ar an gcéad leathanach den pháipéar sin, ach an ceannlíne seo…
J u d g e s l a m s “ l u d i c r o u s ” r o u n d a b o u t s .
Ní call dom a rá, gur léigh mé a raibh scríofa san alt, faoin gceannlíne sin, agus seo chugaibh anois é…
Mini roundabouts on the Carlow Road in Kilkenny have been described as “ludicrous, appalling and dangerous” by a Judge.
And the Judge has asked Kilkenny’s Garda Superintendent to contact the local authority regarding the roundabouts “before there is a really serious accident” Judge William Harnett told Kilkenny District Court yesterday (Tuesday) that the roundabouts, outside SEHB headquarters and Shandon Park, were extremely dangerous.
“Those roundabouts are ludicrous. They are appalling. People can’t even see someone going on to them from the right” said the Judge, who asked Supt. Gordon Ryan to raise the issue with the local authority.
Sin an píosa dhuit anois, díreach mar atá sé le léamh ar an People, dár dáta, an Aoine, 24 Bealtaine 2002. Agus cé chuirfeadh i gcoinne an Bhreithimh sa mhéid a bhí le rá aige sa Chúirt Dúiche, anseo i gCill Chainnigh, ar an Máirt, an 21 Bealtaine. Ní gá tada a chur le breith an Bhreithimh, agus mar sin fágaimis siúd mar atá sé.
Bhí ábhar eile, a bhí ag dó na geirbe agam, tamall ó shoin, agus scríobh mé alt faoi, in eagrán an 26 Deireadh Fómhair, 2001. Ba é an teideal a thug mé don phíosa sin nó…
S é i p é i l f a o i l é i g e a r ?
Agus sa phíosa sin, scríobh mé faoin chaoi ar mhothaigh mé fhéin go rabthas ag iarraidh, cosc a chur le páirceáil gluaisteán, taobh amuigh de shéipéil na Cathrach Áille seo. Labhair mé faoin Mhainistir Dhubh, ar bhruach na Bréagaí, agus an chaoi ar cuireadh cosc iomlán, d’fhéadfá a rá, le páirceáil thíos ansin, ar feadh cupla bliain, agus ansin, nuair a bhí deireadh leis an athnuachan, agus leis an rómhar uilig a bhí ar siúl ag an mBardas, fuarthas amach, go raibh an chuid ba mhó den spás páirceála caillte, agus nach raibh fágtha do pháirceáil ach cuid Pháidín den mheácan, an rubaillín caol. Ba é a cheap mé fhéin, nó go raibh léigear a dhéanamh ar shéipéil na cathrach, agus go rabhthas ag iarraidh constaicí a chur sa mbealach orthu siúd, ar theastaigh uathu freastal ar Aifrinntí, anseo in ár measc.
Scríobh mé freisin, faoi chúrsaí i Sráid Eoin, agus faoin chaoi a rabhthas ag iarraidh deireadh a chur le páirceáil taobh amuigh d’Eaglais Eoin, sa tsráid chéanna sin, ach, tráthúil go leor, cuireadh go láidir i gcoinne an chinnidh sin, agus is cosúil gur ligeadh i ndearmad ó shoin é. I gcás Ardeaglais Mhuire, bhuel, deineadh an t-ionad páirceála, atá taobh leis an Ardeaglais sin, a thógáil faoi chumhacht an Bhardais, agus táthar le táille a ghearradh ar pháirceáil ansin, feasta. Nach gceapfadh duine go rabhthas ag iarraidh bac a chur sa mbealach orthu siúd a d’úsáideadh an t-ionad sin, thar na blianta fada, mar áit pháirceála, le linn dóibh bheith ag freastal ar Aifrinntí ansin. Nuair a rinne na Tiarnaí Talaimh na coimíneachtaí a ghabháil fado, chuir sé sin fearg ar chuile dhuine den chosmhuintir, ag an am, ach nach iad an dá mhar a chéile iad? Tuige nach ligfí do dhaoine páirceáil, saor ó chíos, ansin ag am Aifrinn, Domhnach agus Lá Saoire? Nach gceapfá go raibh an ceart sin tuillte acu, trí bheith a úsáid mar ionad párceáa le sinsearacht?
Scríobh mé freisin, faoina raibh ag tarlú thart ar Shéipéal Phádraig, agus faoi na rialacha nua a cuireadh i bhfeidhm, fan an bhóthair sin, le páirceáil a theorainniú. Sea, agus tugadh le fios don chléir ansin, is cosúil, go gcuirfí an dlí i bhfeidhm ansin ar éinne a sháródh na rialacha nua páirceála ansin. I ndáiríre, is beag nach bhfuil páirceáil crosta ar fad thart ar an séipéal sin, cé go raibh nós na páirceála céanna fadbhunaithe ansin. Téigh amach ansin agus breathnaigh air, agus feicfidh tú, nach luíonn cuid de na rialacha céanna sin le réasún!
Sea, agus céard faoin bhFriary s’againne, áit a gceiliúrtar Aifreann i nGaeilge, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire? Cad a tharla don ionad breá fairsing páirceála a bhí acu ansin ina ndéanadh lucht freastal ar Aifrinntí sa bhFriary a ngluaisteán a pháirceáil, le linn dóibh bheith istigh ag na hAifrinntí sin? Imithe, faoi mar a d’imigh an sneachta a bhí ann anuraidh. Tógadh foirgneamh ollmhór ansin, sa chaoi nár fágadh fiú áit do ghluaisteán amháin páirceáil ansin anois. Agus ní bheadh an scéal chomh holc sin ar fad, dá mba le duine príobháideach an t-ionadh, mar déarfadh duine go mba leis fhéin é, agus a chead aige úsáid ar bith, ar mhian leis, a bhaint as. Ach, níor le duine príobháideach é. Níorbh ea, muis! Ba leis an mBardas s’againne é, agus b’iadsan a dhíol é. Is dócha go bhféadfá a rá gur dhíol siad oidhreacht an phobail, agus níor smaoinigh siad ar thada a chur ina áit, le freastal ar phobail na nAifrinntí sa bhFriary. An féidir tada a dhéanamh anois, leis an scéal sin a chur ina cheart arís? Tá faitíos orm nach bhfuil, ach i ndáiríre, is dócha gur chuma le roinnt mhaith daoine faoi chearta páirceála na ndaoine a dhéanann freastal ar Aifrinntí feasta. Is mó go mór fada a ndúil go mbeadh ionaid fhairsinge pháirceála ar fáil ag na hOllmhargaí, agus ag na hÓstáin, in ár measc.
B’fhéidir go gcuirfeá ceist orm faoin chúis atá leis an athrá seo ar rud a scríobh mé anuraidh. Bhuel, tá, seo, gur léigh mé litir ar an Kilkenny People dár dáta, an 24 Bealtaine, faoin ábhar céanna sin. Litir bhreá, a scríobh Jim Woodcock, as Bishops Hill, sa chathair seo, agus chuir sé áthas orm arís, go raibh Jim ar aon fhocal liom sa mhéid seo, faoi ghanntanas áiteacha páirceála ag eaglaisí na cathrach, nó i ndáiríre, faoin gcúngú a deineadh ar ionaid pháirceála thart ar eaglaisí agus ar shéipéil na cathrach seo. Anois, is é an rud is mó atá ag cur as do scríbhneoir na litreach seo, nó go bhfuil an cúngú seo ag cur as, go háirithe, do sheanóirí na cathrach, daoine a dteastaíonn áit pháirceála, cóngarach don séipéal, go géar uathu. Ba mhaith liom cupla abairt a thógáil as litir Jim, le sin a léiriú daoibh. Féach ar seo…
“Recently, at the Black Abbey, a number of the congreagation found their cars had received parking tickets, while they were attending Mass. As is the case, a large percentage of daily Mass-goers are elderly, some of whom may have a degree of infirmity or disabilitay, which makes parking nearby, essential.
Previously around the Black Abbey, there were 150 available car spaces which have now been reduced to a meagre 35.”
An gá cur leis an meid adúirt Jim, sa litir sin? Más gá, féach ar seo, agus é ag cur síos ar chúrsaí páirceála ag an bhFriary…
“Regarding our other parishes in town, the elderly attending Mass at the Friary have had all car parking facilities removed, and could have to park their cars up to half a mile away.”
Ba mhaith liom mo bhuíochas ó chroí a chur in iúl do Jim Woodcock, as a litir bhreá. fad saoil aige, agus b’fhéidir go dtabharfadh duine eicínt údarásach aird ar a bhfuil á rá aige sa litir chéanna sin, ach thar aon rud eile, is dócha go léiríonn an rud ar fad an t-athrú ollmhór atá tagtha ar chúrsaí, le cupla scór bliain anuas. An tráth sin, ní smaoineodh éinne fiú, ar chúngú a dhéanamh ar ionaid pháirceála na n-eaglaisí, gan an comhar a íoc leo, ar bhealach eicínt eile, sé sin, trí ionad eile páirceála a chur ar fáil ina áit. Ach d’imigh sin, is tháinig seo, agus d’fhéadfá a rá, go bhfuil saol nua sa treis anois, saol nár smaoiníodh fiú air, nuair a bhí mé fhéin nó Jim Woodcock, ag fás aníos, agus i ndáiríre, ní dóigh liom, gur féidir linn na hathruithe céanna sin a chur ar gcúl anois, ach murar féidir fhéin, ní hionann sin is a rá, go dtaitneoidh na hathruithe sin linn, nó nach féidir linn tagairt a dhéanamh dóibh, mar b’fhéidir go dtabharfadh duine eicínt, áit eicínt, am eicínt, aird orainn, amach anseo.
*****************
Peadar Bairéad.
*****************
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Roghnú Gairme sna Daichidí
.
.
Im’ Theachtaire Scoile
Thaitin idir scoil agus scolaíocht liomsa, chuile lá riamh, agus dá chomhartha sin, d’éiríodh liom cibé ceacht nó cleachtadh a thugtaí dom, a dhéanamh gan stró. Am ar bith ar theastaigh teachtaireacht ó dhuine de na múinteoirí, bí cinnte gur ormsa a thitfeadh sé an gnó sin a dhéanamh dó. Thug sin deis domsa tréimhsí a chaitheamh amuigh ar bhóithre Iorrais, ag rothaiocht liom ar mo sháimhín só ar rothar breá rásaíochta an Mháistir. Théinn go dtí Oifig an Phoist, le haghaidh na litreacha, chuile mhaidin, geall leis, agus théinn go dtí an baile mór le teachtaireachtaí don bPríomhoide, nó bhí a leannán ina cónaí i mBéal an Mhuirthead, agus minic a theastaíodh uaidh scéal eicínt a chur chuici i rith an lae. I gcás dá leithéid, ní raibh le déanamh aige ach glaoch ormsa, agus a rothar rásaíochta a thabhairt dom, agus d’fhéadfadh sé a bheith cinnte ansin go sroichfeadh a theachtaireacht a ceann scríbe, ar an dá luathas. Is cuimhin liom freisin, nuair a thosaigh an Cogadh Mór, sa bhliain 1939, go gcuireadh an tArdmháistir, an tUas. Seán Ó Cróinín, mé fhéin agus Proinsias Mac Eoin, go dtí teach Mhic Eoin ar an nGeata Mór, le héisteacht leis an nuacht ar an Raidió, agus scéala an chogaidh a thabhairt ar ais linn chuige. Anois, cé go mbínn amuigh ar theachtaireachtaí, leath na gcuarta, níor chuir an ealaín chéanna sin isteach puinn ar mo chuid scolaíochta, nó bhí ar mo chumas, cibé a bhíodh á dhéanamh acu agus mise ar fán ón seomra ranga, d’éiríodh liom an méid sin a phiocach suas, gan stró, agus cibé obair bhaile a bhí le déanamh againn, a dhéanamh gan teip, chuile oíche. Níorbh é sin amháin é, ach d’éiríodh liom freisin, corr scilling a shaothrú as mo scileanna léinn, nó thagadh scoláirí áirithe chugam, leis an obair bhaile chéanna sin a dhéanamh dóibh, agus iad breá sásta na pingneacha a bhronnadh ormsa, mar chúiteamh. Minic a d’éirigh liomsa fáil isteach chuig na scannáin tostacha, tríd an gcleas céanna sin.
Dul le Sagartacht
Thart ar an am gcéanna sin, agus náisiúin mhóra an domhain ag pleanncadh agus ag leadradh a chéile, agus rudaí á gciondáil anseo i dtír na hÉireann, thosaigh an Máistir Ó Cróinín ag iarraidh treoir ghairme eicínt a chur ormsa. D’iarr sé mé a stiúradh an bealach seo, agus d’iarr sé mé a stiúradh an bealach úd eile, ach i ndeireadh na dála, ba í an tsagartacht a roghnaigh mé. Anois, caithfear a thuiscint, nach raibh puinn gustail ag mo mhuintir, agus dá thairbhe sin, ní bheadh sé indéanta mé a chur go Maigh Nuad, nó chuig ceann ar bith de na Cliarscoileanna ardnósacha, ach, níorbh fhál go haer é! nó bhí “Cumann Misinéirí chun na hAifrice”, nó an SMA, mar a thugtar orthu, breá sásta gasúir de mo leithéidse a ghlacadh isteach ina scoileanna, ar tháille an-íseal, ag súil go leanfadh uimhir áirithe de na daltaí sin leo go ndéanfaí sagairt do na Misin díobh, i ndeireadh na dála. Tuigeadh dóibh, dár ndóigh, go gcaillfeadh siad roinnt mhaith acu, san aon bhliain déag idir thús an chúrsa agus lá an oirnithe. B’fhéidir go dtógfadh siad isteach thart ar chúig dhuine is fiche in aghaidh na bliana, ach chuile sheans nach ndéanfaí ach cúigear, nó seisear, díobh sin a oirniú, ar deireadh thiar. Bhí siad lán-tsásta leis na huimhreacha sin, agus bhí siad lán-tsásta freisin, go raibh siad ag leathadh an bhriathair i measc an phobail, ina mbealach fhéin. Ach ba bheag a thuig mise faoi na cúrsaí sin, agus mé fhéin agus an Máistir ag cur cúrsaí creidimh agus sagartachta trí chéile, i Scoil Náisúnta na Cille Móire Iorrais, i ndeireadh thriochaidí agus i dtús dhaichidí na haoise seo caite. Ar aon chuma, bheartaigh mé fhéin dul chun na hAifrice im’ mhisinéir. Bhí grá im chroí agam, an t-am sin, do ghormaigh na hAifrice. Ní ón gcnoc nó ón ngaoth a bhailigh mé fhéin an chráifeacht, nó ba dhuine í mo Mham, a raibh an oiread sin creidimh aici is a chuirfeadh an cnoc thall ar an gcnoc abhus, agus chomh maith le sin, tógadh mé i bpobal ina raibh céad faoin gcéad acu ag cleachtadh a gcreidimh, agus ag glacadh le fíricí na Críostaíochta. Sea, agus “fair play” don Mháistir, bhí seisean sásta an cupla punt a chur sa chiste, a bheadh riachtanach, le gasúr dem leithéidse a chur chun an Choláiste úd i mBéal an Átha Fhada, i ngiorracht roinnt mílte do Bhall Álainn, i gContae Mhaigh Eo.
An scéal i mBéal an Phobail
Ba ghearr go raibh an scéal ina loscadh sléibhe i mbéal gach éinne.
“Ar chuala tú an nuacht?” adéarfadh duine.
“Cén nuacht atá i gceist agat?”
“Cén nuacht, an ea? Go bhfuil Peadar Mhichael Mhicí ag dul sna sagairt!”
“Ag magadh fúm atá tú? mar nach bhfuil níos mó ná a phaidreacha ar a aire ag an bPeadar céanna, bail ó Dhia air!”.
“B’fhéidir go bhfuil, agus b’fhéidir nach bhfuil, ach sin an scéal a chuala mé fhéin, anois díreach, ó Tom an Phosta, agus nach bhfuil an Tom céanna sin an-mhór le Bairéadaigh na Druime?”
“Ó, bhuel! má bhí an scéal ag Tom an Phosta, caithfidh go bhfuil bunús eicínt leis. Bhuel anois! cé chreidfeadh go raghadh an diabhailín céanna sin le sagartacht? “ “Nach ait an mac an saol? agus nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac?”
B’in mar a bhí i measc na gcomharsan, na laethe úd, i lár na bliana úd 1940, agus mise ag fáil réidh le bealach úr a threabhadh dom fhéin, nó níor ghnáth-rud é, an t-am sin, buachaill óg dem leithéidse, Cliarscoil a thabhairt air fhéin.
Chuaigh chuile shórt ar aghaidh go seoigh, ar feadh scathaimh. Ach de réir mar a bhí an lá spriocáilte ag druidim linn, bhí ag dul ina luí ormsa, méid na céime a bhí á tógáil agamsa. Ach dá fhaid an lá tagann tráthnóna, agus ba é an dála céanna agamsa é. Ar deireadh thiar thall, tháinig an lá mór. An oíche roimh ré, bhailigh na comharsanna uilig isteach sa teach s’againne, le slán agus beannacht a chur liomsa, nó ba é sin nós na muintire thiar, ag an am sin.
Faoi’n am sin freisin, bhí chuile short, a bheadh ag teastáil uaim sa Choláiste, ceannaithe agus pacáilte, i gcás breá, nua, taistil, domsa. Mo Mham agus mo dheirfiúracha ba mhó a rinne an gnó sin, nó ba bheag scil a bhi agamsa sna cúrsaí céanna sin, ag an am, murab ionann is anois.
Seolta Tógtha
Ar maidin, bhuaileamar bóthar. An t-am sin, ní gá a rá, nach raibh carr, nó cairt, le síob a thabhairt dom go Béal an Mhuirthead, mar ní théadh an bus thar an mbaile mór sin siar, ag an am sin. Deiridís go raibh an droichead ró-chúng, ró-lag, nó nó-rud-eicínt-eile, agus sa tslí sin, fágadh muintir na leithinse lena mbealach fhéin a dhéanamh go Béal an Mhuirthead, dá mbuailfeadh an fonn taistil iad. Mar sin, ar rothar is ea chuaigh mé fhéin go Béal an Mhuirthead, an mhaidin spriocáilte sin. Chuaigh mo dheartháir Seán, Grásta ó Dhia air, in éineacht liom, leis an gcás breá, donn, nua sin, a iompar, nó bhí Seán níos sine agus níos foirfe na mé. B’eisean an duine ba shine den ál, agus meas dá réir againne air. Chuir Seán ar an mbus mé, thug mo chás don tiománaí, do “Láchaí Clarke”, agus d’fhág slán liom.
Bhí mé liom fhéin ar deireadh, agus geallaimse dhuit é, go ndeachaigh an cumha agus an t-uaigneas go smior na gcnámh isteach ionam. D’fhág mé Béal an Mhuirthead faoi ghradam, mé gléasta in éide ábhar sagairt, agus níos mó airgid i mo phóca, ná mar a bhí feicthe agam riamh roimhe sin. “Láchaí Clarke” ag tiomáint agus “George Ormsby” ina stiúrthóir againn. Ba nuacht chuile shórt domsa, nó ní raibh mé fhéin níos faide ó bhaile ná Béal an Mhuirthead, riamh roimhe sin. Nach orm a bhí an t-ionadh, nuair a chonaic mé crainn den chéad uair riamh, ba bheag nár bhain a n-uaisleacht agus a n-airde radharc na súl díom. Ar deireadh thiar, shroicheamar Béal an Átha, ach ní raibh ar mo chumas dul níos fuide, an lá sin, nó ní raibh ach traein amháin ag fágáil Béal an Átha, in aghaidh an lae, an tráth sin, agus d’imíodh sin ar maidin. Éinne ar theastaigh uaidh dul níos faide ná Béal an Átha, bhuel, d’fhéadfah sé fanacht go dtí an lá arna mhárach. Chuir mé fhéin fúm, an oíche sin, in “Óstán an Néfin”, ach bhí mé ar mo chois go breá luath an mhaidin dár gcionn.
Chun Bóthair arís
Ar ball, rinne mé mo shlí go Stáisiún na Treanach. Ó, a Thiarcais! nár mhór idir sin agus tada dá bhfaca mé fhéin riamh roimhe sin! Cheannaigh mé mo thicéad agus isteach liom ar an ardán, le fanacht leis an traein. Ní raibh mé im aonar ansin, ach oiread, nó bhí slua mór daoine bailithe ansin, agus iad ag fanacht ar thraein úd na maidine, nó ní bheadh traein eile ag fágáil an stáisiúin sin go dtí an mhaidin dár gcionn. Ba nuacht chuile shórt domsa, agus mar sin, bhí mé ag siúl liom síos suas ar an ardán, agus mo thicéad greamaithe go teann im ghlaic agam, ach ní i gcónaí a thagann an crúiscín slán abhaile ón tobar, agus ba é an dála céanna agamsa é agus an ticéad draíochta sin, nó cibé útamáil a bhí ar siúl agam, thit an ticéad síos uaim, idir an traein agus an ardán. Ó, a Thiarcais! conas a gheobhainn greim ar mo thicéad draíochta arís, agus mura bhfaighinn greim ar an dticéad céanna sin, is dócha nach ligfí ar bord na traenach chor ar bith mé. Bhuel, ar ámharaí an tsaoil mhóir, bhí fear breá, scafánta, óg, ó Bheannchor Iorrais, duine de mhuintir Uí Mhurchú, ar an bhfód, agus d’fhág seisean a mhála taistil ar leataobh, agus síos leis ,de léim, idir an traein agus an ardán, agus i bpreab na súl, bhí mo thicéad caillte slán sábháilte ina ghlac aige. Thug sé ar ais dom é. Ghabh mé mo bhuíochas ó chroí leis, agus sa chomhrá a lean an eachtra sin, d’inis sé dom, go mba bhall de Aerfhórsa Shasana é, agus go raibh sé tar éis saoire a chaitheamh sa bhaile, i mBeannchor Iorrais. D’fhiafraigh mé fhéin de, ar ghlac sé aon pháirt fós sa Chogadh Mór. “Abair é, a stór,” ar seisean, “nó is beag lá nach dtéim fhéin, is mo bhuíon trodairí, ar aer-ruathair, thar chríocha na Gearmáine isteach, ag buamáil, ag troid, ag spiaireacht.”
“Agus an bhfuil sé contúirteach bheith i mbun na hoibre sin?” arsa mé fhéin.
“Bhuel,” ar seisean, “is beag lá nach gcailleann muid comrádaí amháin, ar a laghad, agus níl ann ach cluiche gill, mar adéarfá. Bhí an t-ádh i mo chaipínse, go nuige seo ach go háirithe, agus tá súil le Dia agam, go dtiocfaidh mé slán abhaile ón gcogadh millteach, uafásach, seo.
Fead na Traenach
Bhuel, ag an bpointe sin, chualamar fead caol, ard, cluasphléascach, na traenach, agus í réidh chun bóthair. Chuamar ar bord. D’fhágas fhéin slán le mo chara nua, an fear breá, ard, rua, dathúil sin, ó Bheannchor Iorrais, agus muid ag súil go gcasfaí ar a chéile sinn arís, amach anseo, ach tá faitíos orm, nár chasadh Mac úd Uí Mhurchú arís orm, ó shoin i leith, agus níl fhios agam ó thalamh an domhain, ar tháinig sé slán ón mbearna bhaoil, nó ar cailleadh é ar mhisean, nó ar ruathar eicínt, isteach thar theorainn na Gearmáine isteach. Cibé faoi sin, ba é an Mac Uí Mhurchú úd mo chéad laoch, agus bronnaim anois an curadhmhír air, bíodh sé beo, nó bíodh sé marbh.
Ar ball, d’ardaigh an traein a seolta, agus as go brách lei, go torannach, ardghlórach, agus mise á sciobadh aici lei, ó dhúthaí mo mhuintire, agus ó nead teolaí na hóige. Nach orm a bhí an t-ionadh, agus an traein sin ag réabadh lei trí ghoirt is trí mhóinéir, trí bhailte is trí choillte, go dtí gur stop si sa deireadh i mBall Álainn, agus nár cuireadh fainic na bhfainic ormsa, tuirlingt ag an stáisiún sin? Bhailigh mé mo chip is mo mheanaithe, agus amach liom de rúid as an traein úd, an chéad traein dár leag mise súil riamh uirthi, agus chomh luath is a bhí mise bailithe liom amach aisti, lig sí fead ghéar, chluasphléascach, mhagúil, aisti, agus as go brách lei arís, go torannach, gaileach, rothach, amach as stáisiún úd Bhall Álainn.
Ceann Scríbe Sroichte
Bhreathnaigh mé timpeall orm fhéin, nó dúradh liom go mbeadh duine eicínt ansin romham, le treoir a dhéanamh dom. Tháinig fear bunaosta im threo i leith. “An tusa an Bairéadach?” ar seisean liom. “Is mé,” arsa mé fhéin á fhreagairt. “Tar liomsa, má sea,” ar seisean, “tá cóir iompair anseo amuigh agam, le tú a thabhairt go dtí Coláiste an Chroí RóNaofa, i mBéal an Átha Fhada.”
Lean mé amach as an stáisiún é, agus do bharúil, cén gléas iompair a bhí aige ansin faoi mo chomhair? Céard eile a bheadh aige ann, ach carr cliathánach? Go breá ar fad, arsa mise liom fhéin, beidh “jaunt “ breá agam ón stáisiún traenach seo go dtí an Coláiste.
**********************
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
M Á I R T N A M I R E .
Fanfaidh cuimhne an lae sin
Gearrtha go doimhin dearfa
Ar chlár dúr darach na cuimhne,
Nuair a ligeadh srian le sceimhle
Ar an aonú lá déag, go dearfa,
De Mheán Fómhair úd an bhasctha.
.
Ba lá é lán dóchais is misnigh,
Lá ag tuar na maitheasa,
Gan scamall gur fiú trácht air
Ar spéir gheal, ghlé, na gile,
Ach de phlimp, gan aon choinne,
Dhorchaigh spéir is talamh,
Le fuath is le binib,
Ó bhun go barr na cruinne
.
Ar scáileáin ár dteilifíseán,
Léiríodh dúinn go soiléir,
Cumhacht an oilc is an doichill,
Nuair a leag fir sin na sceana
Trádthúir áille an domhain,
Is chuala an saol an tuairt,
Nuair a thit na foirgnimh arda
Ó spéir anuas ar thalamh.
.
Tá deireadh leis an tseanré,
Nó tuigfidh gach éinne feasta,
Nuair a bearnaíodh ár ndóchas
Nach buan ár ré ar thalamh.
I sléacht úd Mháirt na Mire,
Sheathlaigh soineann ár gcine,
Nó deineadh sléacht gan teorainn
Nuair a leagadh trádthúir na cruinne..
.
Tá deireadh feasta le cinnteacht, is le naofacht ár mbeatha ar thalamh,
Nó bearnaíodh gan stró le sceana, fallaí cosanta na cruinne,
Ach guímis solas na soilse, agus scíth shíoraí na síochána,
Dóibh siúd uilig a cailleadh, in ár dearg Mháirt na Mire.
.
.
********************************************************
Gaeilge 
English