le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
The Confession
By
John Grisham
.
.
Peadar Bairéad
.
Úrscéal corraitheach eile
Leabhar nua eile ó pheann líofa John Grisham, agus arís, is féidir linn a rá, gur cúrsaí dlí agus cirt atá idir chamáin aige sa scéal seo “The Confession”. Ní hé seo an chéad leabhar a leag an t-údar seo os ár gcomhair amach, nó cheana féin, tá breis agus scór úrscéal curtha i gcló aige.
Donté Drumm, – fear a daoradh chun báis as dúnmharú chailín ghil, óig, Nicole Yarber, agus fear a bhfuil naoi mbliana caite aige, faoin am seo, i gcillín an bháis i Stát Texas, – is príomhcharachtar sa scéal fíorspéisiúil seo. Ba ghormach é Donté, agus réalt peile den chéad scoth. Gabh na póilíní é, agus tar éis dóibh chuile bhrú níos déine ná a chéile a chur air, le linn dóibh bheith á cheistiú, shínigh sé faoistin a d’admhaigh, gurbh eisean a mharaigh an dalta ardscoile sin. D’admhaigh sé, gur éignigh sé í, gur mharaigh sé í, agus gur chaith a corp thar dhroichead isteach in abhainn. Anois, bhí sé sásta an fhaoistin sin a shíniú, toisc nach raibh páirt ar bith aigesean sa choir uafásach sin, agus tuigeadh dó, go bhfaigheadh na póilíní amach, ar ball, nárbh eisean a rinne an marú, agus ansin, go ligfí saor é, gan smál ar a charachtar. Ghlac na cúirteanna áfach, le fírinne na faoistine sin, agus daoradh Donté chun báis, agus d’aontaigh an chúirt athchomhairc leis an mbreith bháis chéanna sin.
Scéal Travis Boyette
Tráth a raibh naoi mbliana i ndáil le bheith caite ag Donté i gcillín an bháis, agus nuair a bhí chuile iarracht déanta ag dlíodóirí Donté, ar a neamhchiontacht a chruthú, tháinig coirpeach cruthanta, Travis Boyette, ar chuairt chuig an Urramach Keith Shroeder, i Kansas, agus d’inis a scéal dó. D’admhaigh sé don Urramach, gurbh eisean a mheall, a d’éignigh, agus a dhúnmharaigh an cailin óg úd, tarraingt ar dheich mbliana roimhe sin, agus b’eisean freisin, a d’adhlaic in áit rúnda i bhfad ó bhaile í, agus anois, ó tharla go raibh sé i mbéal an bháis, toisc go raibh a sceachaill intinne i mbéal a phléasctha, tuigeadh dó gur chóir dó a scéal a insint. D’éirigh leis an Urramach a chur ar a shúile dó, gur chóir dó dul go Texas lena scéal a phoibliú agus le féachaint chuige, nach gcrochfadh Stát Texas fear neamhchiontach, agus go scaoilfí saor Donté Drumm. Bhail! D’éirigh leis sa bhfionar sin, agus tar éis dó Boyette a iompar go Texas, agus go dtí oifig an dlíodóra a bhí ag déanamh chuile iarracht le Donté a chosaint, agus a shábháil ón tsnáthaid mharfach. Rinne an dlíodóir sin a dhícheall, trí athchomharc in aghaidh bhreith na cúirte, a chur i láthair na n-údarás cuí, ach, ar chúis amháin nó ar chúis eile, thug na húdaráis cheanna sin éisteacht na cluaise bodhaire dó, agus crochadh Donté, ar an lá, agus ag an am spriocáilte.
Argóint an údair in aghaidh phionós an bháis is mó a thugann muid faoi deara sa scéal seo, agus leagann Grisham fíricí na cúise sin os ár gcomhair sa chuid deiridh den úrscéal spéisiúil seo, áit a bhfeiceann muid toradh dhaille, agus dúire, na n-údarás sa chás seo.
An-léamh, an-scéal, an-stíl. B’fhiú do dhuine é a léamh.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Caitríona, a chara,
Níl mé cinnte ar chuir mé an píosa seo chugat cheana, ach seo chugat arís é, ar eagla na heagla!!! Le gach deaghuí, Peadar Bairéad
.
The Shack
Bí ag caint ar leabhar neamhghnách! Ní neamhghnách go dtí é. Ach le tús a chur leis an bpíosa seo, ba chóir dom tagairt a dhéanamh i dtosach don údar, do Wm. Paul Young. Ceanadach fir is ea é, a tógadh i measc daoine ó threabh chlochaoiseach, sa Nuaghuine, mar a raibh a thuistí ag obair mar mhisinéirí. Is é, Mackenzie Allen Phillips, príomhcharactar an scéil, agus tá “Mack,” faoi mar a thugann roinnt dá chairde air, tá sé pósta le Nan, agus cúigear clainne orthu.
D’éirigh go maith leo thar na blianta, agus ansin, agus Mack i lár a chaogaidí, thit crann na tubaiste anuas orthu, nó tharla gur fuadaíodh an iníon ab óige, Melissa. Ar ball áfach, tuigeadh óna bhfuarthas i Seantán, i bhfásach iargúlta in Oregon, go raibh chuile sheans gur deineadh í a mharú go brúidiúil ansin. Thit scamall dubhach ar Mhack, agus tháinig athrú ollmhór air mar dhuine.
Ar ball, tharla go bhfuair sé nóta ó Dhia, faoi mar a tuigeadh dó fhéin, ag tabhairt cuiridh dhó, cuairt dheireadh seachtaine a thabhairt ar an Seantán úd in Oregon, agus i ndeireadh na dála, as go brách leis go dtí an bothán úd.
An raibh Dia na Glóire fhéin ag fanacht air sa tseanSeantán úd? Bhuel, tuigeadh do Mhack go raibh, agus i rith an deireadh seachtaine sin, chuir sé aithne ar thrí phearsa na Tríonóide, bíodh go mba neamhghnách na pearsain iad. Ba ghearr ansin é nuair a chuala sé guthanna. B’fhéidir go raibh Dia tagtha ar chuairt! Agus é ar tí cnag a bhualadh ar an ndoras, d’oscail an doras as a stuaim fhéin, agus ansin, os a chomhair amach, sheas bean mhór ghealgháireach Afra-Mheiriceánach. D’fhear sí Fáilte Uí Cheallaigh roimhe, agus rug barróg air. Ansin, nocht bean eile, a raibh cuma na hÁise uirthi, agus ceol draíochta na nAingeal ina guth. Go gairid ina dhiaidh sin tháinig pearsa eile ar an bhfód, é gléasta mar fhear oibre, agus cuma air gur ón Meán Oirthear dó.
Tuigeadh do Mhack, go mb’fhéidir go raibh sé i láthair Dhia mhór na Glóire, agus chuir an cheist…
“Which one of you is God?
‘I am,’ said all three in unison.”
Bhail, b’in iad trí phearsa na Tríonóide, faoi mar a foilsíodh do Mhack iad. Chaith sé an deireadh seachtaine sin ina gcomhluadar, agus baineadh de an t-ualach bróin a bhí anuas ar a ghuaille, ó fuadaíodh a iníon. Ar a bhealach abhaile, tharla timpiste dhó, agus fágadh gan aithne gan urlabhra é, go ceann i bhfad. An raibh aon tionchar ag an timpiste sin ar a theacht i láthair na Tríonóide? Bhail, le fios fátha an scéal sin a fháil, caithfidh tú an leabhar sin a fháil, is a léamh. B’fhéidir go mbeadh sé deacair chuile fhocal sa scéal seo a cheidiúint, ach ag an am gcéanna, coraíonn soineantacht agus saontacht chur chuige an údair sa scéal seo croí an léitheora. Súil agam go mbainfidh tú taitneamh agus tairbhe, fiú, as.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Á i l l e a c h t a n t S a o i l s e o . 5 .
********************************
The Short Story .
.
An Gearrscéal .
Nuair a smaoiním anois ar an bPiarsach, tagann chugam isteach ar thonn na cuimhne, an lá úd fadó, nuair a d’inis an Máistir, i Scoil na Cille Móire Iorrais, sceal an Phiarsaigh dúinn. Tagann chugam freisin, an grianghraf úd, a léirigh cló leicinn an Phiarsaigh, pictiúr, dár linne, a léirigh séimhe, macántacht, agus fearúlacht. Sea, agus cuimhním freisin, ar na huaigheanna néata, rangaithe, úd, i gCnoc an Arbhair, gona chrainn arda lásacha, gona leacht ard, snoite, clochach.
That terrible beauty.
Ach thar aon rud eile, tagann véarsaí an Yeatsaigh chugam, agus é ag smaoineamh ar an bPiarsach chéanna sin.
“This man kept a school
And rode our winged horse..”
Agus arís…
I write it out in a verse
McDonagh and McBride
And Connolly and Pearse
Now and in time to be
Wherever the Green is worn
Are changed, changed utterly
A terrible beauty is born”
Pearse the Short Story Writer.
Ach ní chuige sin atá mé, an iarraidh seo, nó is é atá ag déanamh tinnis dom, sa phiosa seo, nó Gearrscéalta an Phiarsaigh, mar bíodh go raibh scileanna aige i mbun filíochta agus i mbun drámaíochta, agus fiú i mbun óráidíochta, is é mo thuairim fhéin, nó gur mar ghearrscéalaí ba mhó a bhain sé clú agus cáil amach dó fhéin. Chuaigh sé i mbun pinn agus é an-óg, agus lean den nós sin thar na blianta. Sa bhliain 1902, agus e trí bliana is fiche, thosaigh sé ag scríobh altanna agus cuntais chuig an Claidheamh Solais. Cur síos ar a imeachtaí agus ar a eachtraí i gConamara, ba mhó a bhíodh idir chamáin aige sna píosaí sin. Ba chara leis an eagarthóir, Eoin Ó Neachtain é, agus d’fhoilsíodh seisean chuile shórt uaidh. Ag cur síos ar aiste acu sin, “Lá Fá’n Tuaith” dúirt Ruth Dudley Edwards ina Beathaisnéis scolártha (scholarly biography) faoin bPiarsach…..
“It smacked more of the schoolboy essay than of the serious literary effort of an adult. But as with oratory, so with writing. Pearse had to learn his craft, he was only beginning.”
Leading the way .
“Fair enough”, adéarfadh duine, b’fhéidir, ach ag an am gcéanna, chaithfeadh duine smaoineamh, nach raibh an oiread sin eiseamláirí (models), ag an bPiarsach, le bheith ag déanamh aithrise (to copy) orthu, an t-am sin. I ndáiríre, is dócha go bhféadfá a rá, go raibh sé ag iarraidh litríocht na Gaeilge a chur in oiriúint don ré inar mhair sé. Rinne sé a dhícheall ar roinnt scríbhneoirí Gaeilge a spreagadh, le gearrscéalta nua-aoiseacha (modern short stories) a scríobh i nGaeilge, ach ba bheag aird a tugadh air, agus i ndeireadh na dála, tuigeadh dó, nach raibh an dara rogha aige ach tabhairt faoin ngnó é fhéin. Sa bhliain 1905, d’éirigh leis an gearrscéal “Poll an Phíobaire” a chur de, bíodh nár chuir sé a ainm fhéin leis an scéal sin, ach bhain úsáid as, Colm Ó Conaire, mar ainm cleite (pen-name).
XYZ liked it !
Thaitin an sceal le Sgeilg (Seán Ó Ceallaigh) agus rinne sé leirmheastóireacht (review) air, san Irish People, faoin ainm cleite, XYZ. Seo mar a chuir seisean é..
“The most artistic and suggestive publication of its kind yet issued by the League…..easily the most vigorous and idiomatic piece of modern Irish that has so far been given to us by the Western writers.”
Rinne an “Claidheamh Solais” (the Gaelic League newspaper) an scéal a léirmheas freisin, agus mhol go hard é, agus cé go ndúirt an léirmheastóir, nach raibh aon eolas aige ar an údar óg, ag an am gcéanna, tuigeadh dó, go raibh a stíl an-chosúil le stíl an “Chlaidheamh Solais” fhéin. Ba é ba chúis le sin, dár leis, nó an tionchar (influence) a bhí ag an Nuachtán sin ar an údar óg sin, Colm Ó Conaire.
Fr. Dinneen not fooled !
Nior buaileadh aon bhob (he was not taken in) áfach, ar an Athair Dinneen, an foclóirí the dictionary man). Ba bheag a mheas siúd ar scríbhneoirí an Iarthair, agus rinne sé spior spear (he pooh-poohed it) de léirmheas XYZ,
“As regards a certain Irish Storyette with a nauseous name…..”
“I have tasted Conemara butter before now, it has its defects..but it is natural….over-salted, yes…and over-dosed with the water of the béarlachas..yes…but it is genuine mountain butter all the same, and not clever margarine…This storyette however smacks more of the margarine of the slums, than pure mountain butter….”
Leag an Duinníneach béim ar theideal masmasach an scéil, mar adúirt sé, agus chuaigh an saghad sin go dtí an beo (to the quick) sa Phiarsach, nó b’fhuath leis gáirsiúlacht de chineál ar bith, agus a chruthú sin, féach gur fhág sé ina uacht é, go n-athrófaí ainm an scéil sin, agus go nglaofaí “An Uaimh” feasta air. Ach le filleadh ar an nDuinníneach, ní raibh sé críochnaithe fós le Colm Ó Conaire, nó cibé a scríobh Poll an Phíobaire, agus chuir sé críoch lena alt fhéin, ag súil go n-éireodh leis an údar óg tuilleadh scéalta a sholáthar dúinn as an bhfoinse chéanna sin, sé sin, as Poll an Phíobaire! Fair Play don Duinníneach. Níor chaill sé riamh é! Dá mba rásúr a theanga, níor ghá faobhar a chur riamh air! Is dócha gur tuigeadh dó, go mba é an Piarsach fhéin a chum an “Storyette”, mar a thug sé air, agus tá’s ag an lá nárbh é an Piarsach a rogha scríbhneoir, agus nár mhinic a rinne sé ceap magaidh de Chéimeanna Léinn an Phiarsaigh, se sin, BA agus BL, nuair a thugadh se, BABL, air, ag cur an Túir cháiliúil úd fadó, i gcumhne dúinn!
Ach b’fhéidir nárbh aon dochar é, críoch a chur le gála na seachtaine seo, ag an bpointe seo, ach beidh mé chugaibh arís le tuilleadh, an tseachtain seo chugainn.
.
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
.
.
.
.
.
.
.
Á i l l e a c h t a n tS a o i l s e o . 6 .
.
********************************
Pearse not discouraged.
Níor chuir sin uilig aon lagmhisneach ar an bPiarsach áfach, nó i 1905 – ’06, chuir sé an leabhar sin, “Iosagán agus Scéalta eile” ar fáil dá lucht léite. Ceithre scéal a bhí sa leabhrán céanna sin……Iosagán, Eoinín na nÉan, Bairbre, agus An Sagart. Cuireadh an leabhar sin ar an gClár don Intermediate Certificate, rud a thug ardán agus poiblíocht don údar óg. Anois, bíodh go raibh scil agus cruthaíocht ag baint lena chéad scéal, “Poll an Phíobaire”, ní raibh ann ach an tús, nó níl dabht ar domhan, ach go bhfuil feabhas an-mhór tagtha ar a theicníocht, agus ar a chumas, sna scéalta in “Iosagán agus Scéalta eile”. Tóg an chéad scéal sa bhailiúchán sin, Iosagán, fhéin, agus feicfidh tú saothar dea-chumtha, dea-dheartha, snasta, agus bunaithe ar thraidisiún agus ar oidhreacht na Gaeltachta thiar, ag an am. Níl leadrán, nó tada dá leithéid ag baint leis, ach é ag scuabadh leis, trí eachtraí agus imeachtaí an scéil, gan mhoill, gan stadaíl, gan dul amú. Tá na carachtair inchreidte, beoga, agus cumasach, agus dúchasach, agus cosúil le cuid mhaith de scéalta an Phiarsaigh, baineann na scéalta leis an saol morólta, agus leis an saol spioradálta. Go bunúsach, se atá sa scéal seo, nó seanfhear, Sean-Mhaitias, nár chleacht creideamh nó séipéal le tuilleadh is tri scor bliain, ach seanfhear a bhí lách, cineálta, go háirithe leis na daoine óga. Ní raibh duine na deoraí ina chónaí in éineacht leis, ach é ina chadhain aonraic i measc daoine. Conas a chaillfí a leithéid de dhuine? Nó conas a shábháilfí é? Ach i ndeireadh na dála, agus an bás ag bagairt air, chuir “Iosagán” an sagart chuige, ar ghlaoch ola, le deis a thabhairt don tseanfhear a anam a dhéanamh, agus é fhéin a ullmhú don turas a bhí roimhe amach. Ba chóir a lua anseo, gurbh iomaí dhuine a chuir aithne, a chéaduair, ar nua-litríocht na Gaeilge, tríd an scéal seo, Iosagán, a léamh. Minic freisin, a chuirtí sleachta den scéal seo de ghlan mheabhair, sleachta ar nós..
“Bhí na daoine ar fad bailithe leo chuig an Aifreann. Chonaic sean-Mhaiatias ag gabháil thairis iad, ina nduine ‘s ina nduine nó ina mion-dreamanna. Bhí na gearr-bhodaigh ag rith ‘s ag léimneach. Bhí na cailíní ag sioscadh cainte go meidhreach. Bhí na mná ag comhrá os íseal. Bhí na fir ina dtost. Mar sin a thriallaidís an bóthar gach Domhnach. Mar sin a shuíodh sean-Mhaitias ar a chathaoir ag breathnú orthu nó go dtéidís as amharc.”
Nach deas meáite, ceolmhar, rithimeach, an píosa scríbhneoireachta é sin. Tá le feiceáil againn, go bhfuil bearradh déanta aige ar an bpíosa próis sin, nó bheadh sé deacair focal amháin eile a fhágáil ar lár, gan an píosa ar fad a mhilleadh.
Breathnaigh ar an bpíosa seo, freisin.
“Is iomaí sin fuaim cheolmhar a bhí le cloisteáil, an té a mbeadh aird aige orthu. Chuala sean-Mhaitias olagán na dtonn ar na carraigreacha agus monabhar an tsruithleáin ag sileadh leis an gclochar. Chuala sé scréach na coirre éisc ón duirling, géimneach na mbó ó’n mbuaile, agus geal-gháire na bpáistí ó’n bhfaiche. Ach ní le ceachtar acu seo a bhí sé ag éisteacht chomh haireach sin – cé go mba bhinn leis iad go léir – ach le glór glé glinn cloig an Aifrinn a bhí ag teacht chuige le gaoith i gciúineadas na maidne.”
Píosa dea-scríofa, taitneamhach, ceolmhar, ó pheann an ghearrscéalaí ildánaigh seo, arís againn anseo. Breathnaigh an ceol a bhaineann sé as……..
glór glé glinn cloig an Aifrinn a bhí ag teacht chuige le gaoith i gciuineadas na maidne.
Cuir ceol le sin agus d’fhéadfá é a chanadh!
Is beag nach bhféadfá glór an chlog á bhualadh a chloisteáil agus tú ag éisteacht leis na focail sin. Don chluas a cumadh a leithéid d’abairt, agus ní don tsúil, agus sa mhéid sin arís, is dócha gur ar sheanchaithe Chonamara a bhí an Piarsach ag smaoineamh agus na focail sin á ngaibhniú aige.
Mar chríoch leis an bpíosa seo faoi’n scéal sin, Iosagán, breathnaigh mar a chruthaíonn an Piarsach atmosféar difriúil, agus é ag teacht go deireadh a scéil…
Tháinig an oíche fliuch stoirmiúil. Cluineadh na tonntracha móra ag briseach le fuamán i n-aghaidh an chladaigh. Bhí na crainn thart timpeall ar theach an phobail ag luascadh is ag lúbadh le neart na gaoithe (Tá an séipéal ar ardán atá ag titim le fána síos go farraige.) Bhí an tAthair Seán ar tí a leabhar a dhúnadh agus a phaidrín a rá nuair a chuala sé torann mar a bheadh duine ag bualadh an dorais.”
Sin an chaoi a ullmhaíonn an t-údar an léitheoir le hidirghabháil ón saol eile. Is dócha go raibh an scéal, agus atmosféar an scéil seo, níos cóngaraí do dhearcadh na ndaoine i dtús na haoise seo caite, ná mar a bheadh siad do spiorad na haoise seo ‘gainne. Ach caithfidh mé a admháil, go mbainimse fhéin an-taitneamh as an sceilín sin, fiú sa lá atá inniu fhéin ann.
Nach deas an scéal é “An Sagart” freisin? go háirithe do dhaoine óga, sílim go mbaineadh siad an-spraoi agus an-spórt as, sna seanlaethe, ach arís, is dócha go bhfuil óige an lae inniu ró-shofaisticiúil, le spraoi ar bith a bhaint as scéal chomh simplí leis!
Ní gá a rá, gurb an-scéal é “Eoinín na nÉan, scéal a bhainfeadh óg agus aosta taitneamh as. Gasúr ann fhéin is ea Eoinín, gasúr a bhfuil an eitinn ag gabháil dó, b’fhéidir, agus gasúr a shíleann go mbíonn na fáinleoga ag caint leis. Sílim gur chreid a mháthair sin, ach nuair a d’inis sise a scéal don Sagart, tuigeadh dósan, nach raibh i gceist ach rámhaillí an tinnis, agus chuir sé roinnt ceisteanna ar an ngasúr, ach má chuir fhéin, léirigh Eoinín ina fhreagraí go raibh eolas agus tuiscint ar scéal na bhfáinleog aige, nach bhféadfadh sé a fháil ar bhealach ar bith eile ach ó na fáinleoga! Tuigeadh dó freisin, go raibh Eoinín bocht i mbéal an bháis, rud nár tuigeadh don mháthair bhocht. Ar deireadh, tháinig an tráth úd den bhliain, nuair ba chóir do na fáinleoga bheith ag scuabah leo go dtí an Domhan Theas, agus d’fhiafraigh Eoinín dá mháthair an mbeadh uaigneas uirthi, dá n-imeodh seisean in éineacht leo? Mar chríoch leis an scéal seo, faigheann Eoinín bocht bás, tráth raibh na fáinleoga ag fágáil slán ag an tír seo, agus iad ag ardú a seolta, ar a mbealach leo go dtí an Domhan Theas. Féach mar a chuireann an t-údar é..
“Lig sé a cheann siar ar ghualainn a mháthar agus chuir sé osna as. Cluineadh gol mná ins an áit uaignigh úd – gol máthar ag caoineadh a páiste. – Bhí Eoinín imithe i bhfochair na bhfáinleog.”
Táid ann freisin, a dtaitníonn an scéal eile sin, “Bairbre” leo, ach cé gur scéal taitneamhach é, ní déarfainn gurbh é mo rogha fhéin é, ach ina lá fhéin, is dócha go mbainfí ard-taitneamh as.
Is cuimhin liom fós an leabhrán beag sin, “Íosagán agus Scéalta eile”. Ní raibh sé chomh mór leis na leabhair eile a bhíodh im mhála scoile agam, ach thaitin a chlúdach bog, bándearg, liom, clúdach a raibh pictiúr d’Íosagán air, é gléasta i ngúna, cosúil le léine oíche, é cosnochtaithe, ceannnochtaithe, agus loinnir na glóire ag soilsiú as.
Ná ceap anois nár scríobh an Piarsach aon ghearrscéal eile, nó scríobh. Scríobh sé mám maith de scealta eile, scéalta ar nós :- An Gadaí, An Bhean Chaointe, An Dearg-Daol, Bríd na nAmhrán, An Mháthair, agus Na Bóithre. Gearrscéalta taitneamhacha, suimiúla, dea-chumtha, isea chuile cheann acu sin, ach níl an t-am agam anseo, cur síos a dhéanamh orthusan, ach níl sé deacair teacht orthu i leabharlann ar bith, déarfainn. Caithfidh mé a admháil, go mbainim fhéin an-taitneamh fós as scéalta cosúil le “An Gadaí.” Scéal ina bhfuil an Piarsach arís ag iarraidh ceisteanna morálta a scrúdú agus a scaoileadh.
B’fhéidir go bhféadfá a rá, nach scríobhfadh an Piarsach gearrscéal ar bith riamh, dá n-éireodh leis scríbhneoirí eile a spreagadh chun pinn, ach nuair a theip air sin a dhéanamh, chuaigh sé i mbun na hoibre sin é fhéin, agus déarfainn gur saibhride ár litríocht cinneadh úd an Phiarsaigh. Cuir san áireamh freisin, nach raibh sách ama aige le barr feabhais a chur ar a scileanna scríbhneoireachta, nó bhí an iomarca le déanamh aige, agus gan a sháith ama fágtha aige, le barr feabhais a chur ar a chumas mar ghearrscéalaí. Caithfear glacadh leis, go mba é fhéin agus SeanPhádraic Ó Conaire na ceannródaithe i bhforbairt an ghearrscéil i nua-litríocht na Gaeilge, agus ní beag ná suarach an teist é sin ar an dá Phádraic s’againne.
.
***************
Peadar Bairéad.
***************
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
óráidí, orator; a shnasú, to polish; buaic, high point; adhmholadh, panegyric; iontaofacht, reliability; inchreidteacht, credibility; feannta go dtí an cnámh, stripped to the bone; athlua, quote; comhleacaí, colleague; béal bán, flattery.
I mBéal an Phobail
Áilleacht an tSaoil seo
Peadar Bairéad
Pearse the Orator
Mór idir inné agus inniu. Bhí tráth ann, agus ní fhágfadh duine ar bith ceann dár scoileanna, gan tagairt eicínt a chlos faoi Óráid an Phiarsaigh ag Uaigh Uí Dhonnabháin Rossa, ach sa lá atá inniu ann, ní déarfainn gur mar sin atá, nó tá an iomarca airde againn, le tamall de bhlianta anuas, ar neodracht i gcúrsaí polaitíochta, i gcúrsaí sóisialta, agus i gcúrsaí creidimh freisin, rud a fhágann, nach mbíonn fonn ar mhúinteoirí, ach go háirithe, tagairt a dhéanamh do phaisiún, nó do mhothúcháin, na laochra úd. Ach ní chuige sin atá mé inniu. Is é atá á mheas agam inniu, nó cumas an Phiarsaigh mar óráidí. Agus san alt seo, déanfaidh mé mo dhícheall ar aistriúchán cruinn a dhéanamh, ar ar dhúirt mé i mBéarla, ag Daonscoil Osraí, anseo i gCill Chainnigh, sa bhliain 1979, cúig bliana is fiche díreach ó shoin anois.
Beginnings.
Nach minic a dhéantar dearmad ar chumas an Phiarsaigh mar óráidí, faoi mar nár den tábhacht é, a scil san ealaín sin a scrúdú agus a mheas. Caithfear a chur san áireamh, go mbíonn ar an óráidí céanna sin, a óráid a scríobh, agus a athscríobh, a snasú, a bearradh, agus a cur in oiriúint do chluas a lucht éistreachta. Chuir an Piarsach tús lena scil san ealaín seo le linn a óige, nó ba iad a chlann fhéin a chéad lucht éisteachta. Ba dhia beag ag a dheartháir Willie é, agus bhí meas an domhain ag a dheirfiúr óg, Mary Bridget, air, agus bíodh gur choinnigh a dheirfiúr eile, Margaret, faoi smacht é, ag an am gcéanna, mhisnigh sí, agus ghríosaigh sí é.
Má bhreathnaíonn tú ar a dhrámaí, tabharfaidh tú faoi deara, gur mhinic úsáid á bhaint aige as óráid, ag buaic a scéil, faoi mar a bheadh sé ag iarraidh a scil san óráidíocht a shnasú, agus a chur i láthair a phobail. Tá samplaí dá leithéid le fail in “An Rí” agus arís in “The Singer”. Agus fiú i ndánta cosúil le “The Fool” feicimid go bhfuil an claonadh chun óráidíochta, le tabhairt faoi deara ann.
Come the Occasion……..
Ach gan aon dabht, is í an óráid a thug sé ag uaigh Uí Dhonnabháin Rossa, buaic a cheirde mar óráidí Le sin a mheas, caithfidh tú an óráid sin a léamh athuair. Tharla an tsochraid sin Lá Lúnasa na bliana 1915. Tugann muid faoi deara, ar dtús, go mbaineann sé úsáid as roinnt áirithe Gaeilge, le tús a chur lena adhmholadh. Feiceann muid go bhfuil 905 focal san óráid ar fad, agus gur thart ar 165 focal díobh sin atá i nGaeilge, rud a fhágann go bhfuil 740 focal de i mBéarla aige. Anois, bíodh nach ró-fhada an óráid í, ag an am gcéanna ní foláir nó chaith sé an-chuid ama ag scríobh, ag snasú, ag athscríobh, agus ag cleachtadh na hóráide céanna sin. Tuigtear nár chaith sé an oireadh sin ama ag gabháil don Ghaeilge, ach ag an am gcéanna, tá boladh agus blas an dúchais le fáil, go tréan, ar na focail chéanna sin. Tá thart ar 39 bhfocal i nGaeilge, san óráid, a bhfuil iontaofacht an dúchais le fáil iontu, focail atá ar chomhchéim leis an ócáid sollúnta inar úsáideadh iad.
Traditional Touch .
Breathnaigh mar a d’iompaigh an Piarsach ar an nDonnabhánach, agus mar a labhair sé go díreach leis an té sin, a raibh an chré a roinnt leis, ar an ócáid speisialta sin……..
Ba chalma an fear thú a Dhiarmaid…….
Féach mar a úsáideann sé a ainm baiste. Baineann an nós sin go dlúth le nós an Chaointe fhéin, agus b’in mar a labhradh na mná caointe, fadó, le linn dóibh a gcaoineadh a chanadh. Tá inchreidteacht an dúchais le fáil sa nós sin.
Ach baineann a bhuanna fhéin leis an gcuid den óráid a bhí i mBéarla. Ní de thimpiste a tháinig sé ar na focail sa chuid sin dá shaothar. Tá sé snasta, gearrtha siar, bearrtha, feannta go dti an cnámh, beoga, lán fuinnimh, agus é chomh teann le sprionga.
All in one sentence !
Má dhéanaim athlua ar chupla abairt as, tuigfidh tú céard é go díreah atá i gceist agam….
“It has seemed right, before we turn way from this place in which we have laid mortal remains of O’Donovan Rossa, that one among us should in the name of all speak the praise of that valient man and endeavour to formulate the thought and the hope that are in us as we stand around his grave, and if there is anything that makes it fitting that I rather than some other, I rather than one of the gray haired men who were young with him and shared in his labour and in his suffering, should speak here, it is perhaps that I may be taken as speaking on behalf of a new generation, that has been re-baptised in the Fenian faith and has accepted the responsibility of carrying out the Fenian programme.”
Abairt réasúnta fada atá ansin againn! Ach abairt a shileann go héasca ón dteanga, agus a shásaíonn ár ndúil i rithim agus i gceol, abairt ina bhfuil 135 focal, ach abairt atá bearrtha, slíoctha, snasta, ó thús deireadh. B’fhéidir gur chomhoibrigh a chomhleacaí, Tomás Mac Donnchú leis, sa bhfiontar sin, nó ba sciliúil, ildánach, an fear céanna sin i mbun gnó dá leithéid.
A new Philosophy .
Sul má fhágaim an t-adhmholadh sin, os cionn uaigh Uí Dhonnabháin Rosa, ba mhaith liom tagairt a dhéanamh d’abairt eile, abairt a léirionn fealsúnacht pholaitíochta agus chreidimh an Phiarsaigh. Breathnaigh air….
“Splendid and noble causes, are served by men who are themselves splendid and holy.”
Feictear macalla na fealsúnachta chéanna sin i ndráma úd an Phiarsaigh, “An Rí.” Agus freisin, d’fhéadfá a rá, in “The Singer” Ordaitheach réabhlóideach agus reiligiúnda, i bhforbairt fhealsúnacht réabhlóideach an Phiarsaigh, is ea an prionsabal sin. Breathnaigh arís ar an gcaoi a nascann sé a dhearcadh fhéin le dearcadh Uí Dhonnabháin….
“I hold it a Christian thing, as O Donovan Rossa held it, to hate evil, to hate untruth, to hate oppression, and, hating them to strive to overthrow them”
Chance or Destiny ?
Ba mháistriúil an t-adhmholadh é, snasta, gonta, éifeachtach, agus ón nóiméad sin amach, glacadh leis, gurbh é an Piarsach príomhóráidí an traidisiúin phoblachtánaigh. Thug an t-adhmholadh céanna sin ardú céime dó, i measc an dreama úd, ar mhór acu oidhreacht agus neamhspleáchas an náisiúin Ghaelaigh. Ba mhór é meas an Ghaeil, chuile lá riamh, ar an óráidí, ar an bhfile, ar an shaoi, agus ar an ndraoi focal.
Chuala go ndeachaigh an Piarsach i gcomhairle leis an IRB, sula ndeachaigh sé i mbun oibre ar an adhmholadh cáiliúil céanna sin, agus d’fhiafraigh sé díobh, cé chomh fada ar chóir dó a dhul, ina óráid ag an uaigh? Ba é freagra a fuair sé uathusan nó go raibh lánchead aige dul chomh fada is ba mhian leis a dhul. Sea, b’in deireadh leis an mbéal bán, agus leis an bplamás, nó bheadh an chloch sa mhainchille acu feasta.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
……………Ar leanuint on tseachtain seo caite………….
.
Bhíomar ag caint, an tseachtain seo caite, faoi eachtraí agus imeachtaí an 18ú Lúnasa, 2003, agus muid ar ár slí ó Chardiff by the Sea go Pismo Beach, fan chósta álainn Chalafóirnia. Seo cuntas ar imeachtaí an lae ina dhiaidh sin
.
An Mháirt, an 19ú Lúnasa 2003
Santa Barbara
In ár suí le giolc an ghealbhain, bíodh nár chualamar gíog nó míog ón éinín céanna sin, nó ó éan ar bith eile, dá ndéarfainn é, nó bhí an tÓstán, an Encina Lodge & Suites, suite i lár na cathrach, agus tar éis dúinn seal a chaitheamh dár n-ullmhú fhéin, agus tar éis dúinn bricfeasta blasta a chaitheamh, chaitheamar seal ag iarraidh rud eicínt a fhoghlaim faoi stair na cathrach seo, Santa Barbara. Is fada siar a théann scéal an ionaid álainn seo, nó bhí Indiaigh ag cur fúthu sna bólaí seo, i bhfad sular tosaíodh ag coinneáil cuntais ar stair a gciníocha. “Chumash” a thugtaí ar na daoine sin, agus táthar den tuairim, go mbíodh idir 8,000 agus 10,000 den chine sin, ag cur fúthu, an tráth úd, sa dúiche ina bhfuil Santa Barbara suite anois. Thógadar tithe dóibh fhéin, ach ó tharla gurbh as craobhacha, agus giolcacha, a tógadh iad, ní haon ionadh nach bhfuil a dtásc nó a dtuairisc le fáil ag seandálaithe, sa lá atá inniu ann. Mhair na daoine sin ar thoradh nádúrtha na talún, sa limistéar thart orthu. Bhíodh sméara, caora, préamhacha, síolta, coiníní, ioraithe, agus a leithéid, maraon le héisc agus sligéisc, mar bhia agus mar bheatha acu. Ba dhream iad a sheol fan an chósta freisin, i gcuracha móra fada, curacha a d’iompródh idir dheichniúr agus dháréag!
Juan Rodriguez Cabrillo
Briseadh isteach ar shaol sona na dtreabhanna sin áfach, sa séú haois déag, sa bhliain 1542, caoga bliain i ndiaidh do Cholumbus spág a leagan ar chósta an Domhain Úir a chéaduair, nuair a shroich Juan Rodriguez Cabrillo agus a lucht leanúna, i ndá long, an San Salvador agus an Victoria, nuair a shroich siad cósta Shanta Barbara, agus nuair a d’fhógair siad gur le Rí na Spáinne feasta, an fearann sin. Ba Phortaingéileach é Cabrillo, i seirbhís na Spáinne, agus é ag iarraidh teacht ar an “Northwest Passage”, agus tá’s ag an saol mór inniu, go mba shaothar in aisce dó é, a leithéid de shaothar a chur air fhéin, ach ní raibh a fhios sin aige, nó ag a lucht leanúna, ag an am sin. Chaill na Spáinnigh suim sa dúiche sin, ar feadh trí scór bliain, agus ansin, i Nollaig na bliana 1602, tháinig Vizcaino ar an dúiche sin arís, ar an gceathrú lá, de Mhí na Nollag, féile Santa Barbara, agus b’in mar a baisteadh Santa Barbara ar an ionad álainn sin.
Praesidiónna á dtógáil
Ach arís, níor ró-shuim leis an Spáinn an limistéar sin, nó i ndáiríre, níor chuir siadsan spéis ar bith i gCalafóirnia, go dtí déanach go maith san ochtú haois déag, nuair a chonacthas dóibh, go raibh cumhachtaí móra eile, an Rúis ina measc, ag cur suime nár bheag, i gcósta Chalafóirnia. Ba ansin a thug an Rí an t-ordú dá mhuintir i Ríocht Spáinneach Mheicsiceo, bunáiteanna, nó Presidiónna, a bhunú i San Diego agus i Monterey, le cos i dtaca sa limistéar sin, a thabhairt don Spáinn fhéin. In Aibreán na bliana 1782, thóg an lieutenant Jose Francisco de Ortega, agus a chuid saighdiúirí, Presidió mór, le freastal ar an limistéar sin. Anois, bhí ár seanchara, Junipera Serra, fear ar labhair muid faoi cheana, ar an bhfód freisin, agus é ar intinn aige Misin a thógáil ar na láithreacha sin freisin, ach cuireadh ina choinne, agus dhiúltaigh an Gobharnóir cead tógála dó i Santa Barbara, go dtí go mbeadh an Presidió tógtha, ach bhí Serra aosta, lag, spíonta, ag an am, agus ba é a dhein sé nó filleadh ar Mhonterey, le bás d’fháil. Sa bhliain 1793 d’fhógair Gobharnóir Chalafóirnia, go raibh Presidió Santa Barbara ar an bPresidió ab fhearr i gCalafóirnia uilig, agus nuair a bhí sé críochnaithe ar fad, sa bhliain 1797, chlúdaigh sé bloc cathrach. Ach le filleah ar scéal an Mhisin…
Misean Santa Barbara…1785…
Sa bhliain 1785, dhá bhliain i ndiaidh bhás Junipero Serra, tháinig aiféala ar an nGobharnóir nua, agus thug cead do na Proinsiascánaigh Misean a thógáil i Santa Barbara.
An bhliain dár gcionn, tháinig an Padre Fermin la Lasuén, agus beirt bhráthar ina chomhluadar, agus chuireadar rompu an Misean sin a thógáil. Bhí socraithe acu, an Misean a choisreacan, go hoifigiúil, ar an 6ú lá de Nollaig na bliana sin 1786, Lá ‘le Santa Barbara fhéin, agus cé nach raibh an Gobharnóir ar an bhfód, le páirt a ghlacadh sa cheiliúradh, leanadar ar aghaidh dá éagmais. Chuireadar searmanas eile ar siúl, tamall ina dhiaidh sin, nuair a tháinig an Gobharnóir ar chuairt chucu. Chuir Rí na Spáinne fhéin cloig chucu, don Mhisean sin. Tar éis dóibh bheith tamall i mbun oibre misinéireachta sa dúiche sin, bhí de thoradh ar a gcuid oibre, gur baisteadh 70 de threibh an Chumash, agus tháinig siadsan chun cónaithe sa Mhisean. “Neophytes” a tugadh orthusan, agus múineadh an creideamh dóibh, agus chomh maith le sin, múineadh scileanna i bhfeirmeoireacht, i siúinéireacht, i gcócaireacht, i mbuildeáil, agus i bhfíodóireacht dóibh. Taobh istigh de bhliain, bhí 307 Nuachreidmhigh ina gcónaí sa Mhisean, agus bhíodar tar éis Séipéal adóibe a thógáil, maraon le teach na mbráthar, gráinseach, cistin, ceardlann adhmadóireachta, agus seomra súdaireachta.
Fás as cuimse
Ní gá a rá, gur éirigh, thar na bearta, leis an Misean sin Santa Barbara, agus i ngearraimsir, bhí fás thar cuimse tagtha ar chuile ghné den tionscadal céanna sin. Agus, murab ionann is an Presidió, mar a raibh na saighdiúirí beo, bocht, gan léinte, gan airgead, gan pá, gan tada len iad a choinneáil sa Phresidió, ach a ndílseacht dá dtír agus dá n-oifigigh. Bhí lucht an Mhisin ag cur fúthu i dtír na flúirse, sa chaoi go raibh an áit féinchothaíoch, taobh istigh d’achar an-ghearr.
.
“N’hfeadar ar mhaith libh tuilleadh a léamh faoin turas céanna sin, fan an Chosta, suas chomh fada le Pismo Beach?
Slán go fóill……….
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
A r n a M i s i n 9 .10, 11, & 12.
**********************
……Off to Pismo Beach……
Tar éis dúinn ár gcuairt ar Mission La Purisima, gar do Lompoc, a chríochnú, thugamar an bóthar ó thuaidh orainn fhéin, nó bhí socraithe againn Pismo Beach, agus ár lóistín ag Coastal Vacation Rentals, a bhaint amach, an tráthnóna sin. Ar ár mbealach ó thuaidh dúinn chuamar trí dhúiche álainn. Talamh breá leibhéalta, den chuid ba mhó, a bhí ann, agus murab ionann is áiteacha eile sa Stát iontach seo Chalafóirnia, bhí talmhaíocht de chuile chineál á cleachtadh san áit seo.
….Intensive Agriculture….
Anseo, bhí fíonghoirt (vineyards) áille ag síneadh amach uainn go bun na spéire, geall leis, agus ansiúd, bhí glasraí de chuile chineál á bhfás, agus daoine, ina meithil ollmhóra, ag saothrú leo ansin, amuigh faoin aer. Chomh fada agus a bhí le feiceáil againn, ba bheag ní i bhfoirm claí nó fál a bhí le feiceáil sna dúichí sin, ach an talamh breá leibhéalta sin leagtha amach ina sraitheanna (strips) ollmhóra, fairsinge, leathana. Ba é an rud a rith chun mo chuimhnese nó na feirmeoirí a chonaic mé fhéin, blianta fada ó shoin, ag saothrú leo, i mbaile beag, a dtugtar Fálach air, thiar in Iorras na nIontas, mar ar chleacht siad fós an seanchóras talmhaíochta, a dtugaidís “Rundale” air, áit nach raibh claí nó fál idir na goirt, ach iad uilig amuigh ansin, ag saothrú leo faoi mar ba mheitheal ollmhór iad, ach i ndáiríre, bhí chuile chlann i mbun a gnó fhéin. Ach i gCalafóirnia, is dócha nár leis na hoibrithe sin an talamh in aon chor, ach le comhlacht mór eicínt, agus na hoibrithe sin ag obair, ar a bpá lae, don chomhlacht sin. Chuir an méid innealra (machinery) a bhí acu ionadh orainn, agus na gluaisteáin agus na leoraithe istigh ansin, mar a raibh siad i mbun oibre, nó bhí an talamh sin breá, teann, tirim, sa chaoi nach raibh baol ar bith ann go raghadh feithicil ar bith go haiseal i scraith ghlugair (quagmire), nó tada dá leithéid. In áit eile fós, d’fheicfeá toir agus crainn agus a gcraoabhacha ag cromadh go talamh, faoi mheáchan a dtorthaí. Níor bhréag a rá go raibh cuma an airgid ar an taobh tíre sin, é cosúil, ar bhealach, le Tír na nÓg fhéin, nó ba thír í a raibh saibhreas an talaimh le léamh ar chuile acra di.
….Irrigation is the Secret….
Bhí difir an-mhór idir thalmhaíocht sa tír sin agus talmhaíocht mar a chleachtaítear í sa tír s’againne, agus sí an difir ollmhór sin nó an chaoi a ndéantar chuile acra ansin a uisciú. Gan an t-uisciú (irrigation) sin, ní bheadh sa tír álainn sin trínar ghabhamar ach fásach tirim, gainmheach, gan tada ag fás air ach cactas (cactus) agus scrobharnach. B’álainn an radharc é córas uiscuithe dá leithéid a fheiceáil i mbun oibre, agus an t-uisce a fheiceáil á chur san aer, agus ag titim anuas arís, ina chioth torthúil, ar ghais is ar thorthaí, sa timpeall.. I bhfad ar shiúl, bhí cnoic is sléibhte le feiceáil mar a bheadh fráma ar phictiúr, ag timpeallú an talamh curaíochta. Ach ba é an rud ba mhó a chuaigh i gcionn orainne, nó na sluaite daoine i mbun oibre amuigh ansin sna goirt, agus iad uilig chomh graitheach le beacha, lá Samhraidh.
….Destination Pismo….
Ar deireadh thiar, shroicheamar Pismo Beach, agus tar éis dúinn tamall a chaitheamh ag cuardach, thángamar ar ár dteach fhéin, agus é suite ansin, in ionad ciúin, compórdach, ach ag an am gcéanna, é suite cóngarach go maith do chuile shórt a bhí le fáil sa chathair álainn sin Pismo Beach. Chuamar amach an oíche sin le dinnéar a chaitheamh in Óstán de chuid Holiday Inn. Caithfidh mé a rá, gur deineadh freastal fial, flaithiúil, orainn, san Óstán céanna sin, agus nuair a bhí ite, ólta, againn, thugamar ár dteachna orainn fhein arís, agus chaitheamar seal ag suí timpeall, ag breathnú ar an teilifís, agus ag léamh, nó ag scríobh, go dtí go raibh sé in am soip, agus ansin, thugamar an leaba orainn fhéin, agus ní call a rá, gur chodail chuile dhuine againn go sámh go maidin gona lánsoilse arna mhárach.
….Hearst Castle, here we come!….
Bhíomar ar ár gcois arís go breá luath, an mhaidin dár gcionn, nó bhí lá mór os ár gcomhair amach, agus caithfidh mé a admháil, go raibh cineál eagla orm fhéin, go mbeadh sé beagáinín iomarcach dom, nó nílim chomh haclaí, lúfar, láidir, is a bhí mé, leathchéad bliain ó shoin! Ach níor chuir sin stop liom sa bhfuadar (haste) buile sin a bhí fúm, seal a chaitheamh ag breathnú ar Chaisleán Hearst, nó Hearst Castle, mar a thugtar air i mBéarla.
Bhí an Caisleán céanna sin píosa maith uainn, agus mar sin, bhí orainn chuile ullmhúchán a dhéanamh i ndiaidh ár mbricfeasta, nó bhí coinne déanta againn, bheith ansin ag a fiche neomat chun a haondhéag ar maidin, agus bíodh go raibh an tír trínar ghabhamar, an mhaidin sin, thar mholadh beirte, ar a háilleacht, ar a fiántas, ar a héagsúlacht, caithfidh mé a admháil, gur bheag é m’aird fhéin uirthi, an mhaidin álainn Fómhair sin, nó bhí mé ag smaoineamh, feadh an ama, ar a raibh os ár gcomhair amach, nó bhí scéalta cloiste agam faoi na céimeanna uilig a bhí le dreapadh ag an gcuairteoir, agus ar airde an Chaisleáin os cionn leibhéal na farraige, áit a thosnódh ár dturas, an mhaidin álainn sin.
….On our way….
Ar ár dturas ó thuaidh, chuamar trí San Luis Obispo, agus tar éis dúinn dul tríd an gcathair sin, chasamar ar chlé ó Shaorbhealach (Freeway) 101, agus chuamar ag taisteal ar Mhótorbhealach a hAon. Thaisteal muid ar an Mótorbhealach céanna sin, sa bhliain 1988, agus i ndáiríre, ba bheag athrú a bhí tagtha ar an dúiche sin, san idirlinn. Chuamar thar Cambria, baile álainn, ar chaitheamar oíche ann, sa bhliain sin, 1988, agus ó thuaidh linn, agus fuadar fúinn. Ba ghearr an mhoill orainn ansin San Simeon a bhaint amach. Turas réasúnta fada é, ó Pismo Beach go San Simeon, nó sin an baile is gaire don Chaisleán clúiteach sin, agus is minic a thugtar Caisleán San Simeon air freisin. B’in an t’ainm, Rainse San Simeon, a baisteadh ar an Rainse a bhí ag muintir Hearst sa dúiche sin.
….William Randolph Hearst built the Castle….
Athair Willian Randolph Hearst, an té a thóg an caisleán, a cheannaigh na Ranchos a bhí sa timpeall ina lá fhéin, agus níor stop sé go dtí go raibh thart ar 250,000 acra ina sheilbh aige. George Hearst, an t-ainm a bhí airsean. Ní gá a rá, gur cheannaigh sé roinnt de na Ranchos céanna sin ar shladmhargadh (bargain), nó níor chosain cuid díobh ach thart ar Dolar an acra! ach sin scéal eile ar fad, agus ní bhaineann sé linn anseo. Ar deireadh thiar thall, shroicheamar bun an tsléibhe ar a bhfuil an Caisleán draoíchta seo tógtha. Bhí Ionad Páirceála ansin do na céadta, agus na céadta, gluaisteán, agus do na céadta bus freisin, a tharraingíonn ar an Ionad céanna sin, chuile lá sa bhliain, nó bhí caise bhuan tráchta ag teacht isteach chun an ionad páirceála céanna sin, agus a chomh-mhaith de chaise ag sníomh a bealaigh amach as arís, acu siúd a raibh a dturas críochnaithe acu. Isteach linn. Fuair muid áit oiriúnach páirceála, agus thugamar ár n-aghaidh ar an Ionad Fáiltithe, atá suite acu ansin ag bun an tsléibhe.
….Until next week then!….
Ach b’fhéidir gur leor sin don tseachtain seo, ach bí liom arís an tseachtain seo chugainn, nuair a bheidh tuilleadh (more) le rá agam faoinár gcuairt ar Hearst Castle.
*****************
Peadar Bairéad.
*****************
A r n a M i s i n . 10 .
********************
In the Visitors Centre.
Mar a mhínigh mé dhaoibh, sa ghála deiridh, an tseachtain seo caite, shroicheamar Ionad Páirceála Chaisleáin Hearst in am trátha, agus ó tharla go raibh ár dturas curtha in áirithe againne roimh ré, ar chostas ocht nDolar déag an duine, bhí deis againn seal gearr a chaitheamh ag guairdeall timpeall tríd an Ionad Fáiltithe atá suite acu ansin, in aice leis an Ionad Páirceála sin, fad is bhí muid ag fanacht ar ár mbus, nó níl slí ar bith eile leis an turas go dtí an Caisleán a dhéanamh, ach ar bhus speisialta, ceann de bhusanna Chorparáid Hearst Castle. Nuair a bhí an t-am spriocáilte ag druidim linn, thugamar ár n-aghaidh ar stad na mbus, mar a raibh ár mbus ag fanacht orainn. Ba ghearr an mhoill a bhí orainn ansin. Ligeadh ar bord an bhus faoi leith sinn, ar a raibh suíocháin curtha in áirithe dúinn, nó bhí bus ag fágáil an Ionaid sin chuile dheich neomat, le dreapadh inairde na cúig mhíle slí, go dtí an Caisleán draíochta sin a bhí suite go péacach ar bharr na binne.
….The climb to the summit begins ….
Díreach ag a fiche neomat chun a haondhéag, d’fhág ár mbusna an stad, agus thosaigh ag dreapadh a bhealaigh leis, go réidh, cúramach, cáirseánach, suas i gcoinne an aird. Bheadh sé deacair cur síos a dhéanamh ar an turas céanna sin, nó bíodh nach raibh sa turas ar fad ach cúig mhíle slí, bheadh sé deacair turas ní b’éagsúlaí a shamhlú, fiú. Anois, bheadh an bus ag sníomh a bhealaigh leis ar imeall faille, agus arís, ag dul thar chainneon diabhalta doimhin; ar ball, bheadh a theanga bheag amuigh aige ag iarraidh barr binne a bhaint amach, agus níos déanaí arís, bheadh muid ag dul siar, faoi mar a bheadh a mhisneach caillte ag an diabhal bus, agus go raibh sé ar a bhealach ar ais go dtí an tIonad Fáiltithe arís, ach ansin, de phlimp, chasfadh sé timpeall, agus thabharfadh ruathar faoi aird eile, a d’fhágfadh muidinne ag greamú taobh ár suíochán, ar eagla go gcaithfí trí fhuinneoga an bhus amach muid. Aerfort le feiceáil píosa thíos uainn, agus in áit eile, ainmhithe allta ag iníor leo go sásta i ngleann féaruaithne, gleoite, doimhin.
….The Castle, at last!…
Ar deireadh thiar áfach, shroicheamar “Hearst Castle” caisleán a tharraingíonn thart ar mhilliún turasóir chuige, in aghaidh na bliana. Bhí beirt treoraí linn ar an mbus, agus chuaigh siadsan i mbun oibre láithreach, bíoidh go raibh a gcion fhéin á dhéanamh acu feadh an turais in airde, nó bhí tráchtaireacht reatha ar siúl acu, feadh an ama sin. Threoraigh siad sinn uilig suas na gcéimeanna iomadúla úd, ar chuala mise a dtásc, agus a dtuairisc, go minic, sular leag mé spág ar bharr an tsléibhe seo Santa Lucia. Ait go leor, ba é an t-ainm a bhaist William Randolph Hearst fhéin ar a áras ar bharr an tsléibhe sin, nó La Cuesta Encantada, sé sin, An Cnoc Draíochta. Clúdaionn an t-eastát sin 137 acra, sa lá atá inniu ann, agus ar an gcnoc draíochta sin, tá ceithre áras ollmhóra, árais a dhear an t-ailtire clúiteach mná sin, Julia Morgan, bean a fuair cuid dá traenáil san Ecole des Beaux Arts i bPáras na Fraince. Chomhoibrigh sí fhéin agus Hearst i ndearadh, agus i dtógáil, an Chaisleáin, agus trí cinn de Thithe Cuairteoiri, thar thréimhse seacht mbliana is fiche! Sa tréimhse sin, d’ordaigh Hearst, agus dhear Morgan, na hárais thuasluaite, maraon le dhá linn snámha, ceann faoi dhíon agus an ceann eile amuigh faoin aer, chomh maith leo sin, bhí garrraithe, cúirteanna leadóige, agus fiú Garraí na nAinmhithe. Is dócha go bhféadfá a rá, nár fíoradh riamh, ina iomláine, fís Hearst, nó i ndeireadh na dála, ba é an bás a chuir lán stad leis an dtionscadal draíochta, samhlaíoch, dochreidte sin, Hearst Castle.
.
….Our tour begins….
Tar éis dúinn sraith amháin céimeanna a dhreapadh, bailíodh i bhfáinne muid, agus chuaigh na treoraithe i mbun oibre. Mhínigh siad dúinn chomh deacair is a bhí sé fís Hearst a fhíoradh, ar bharr sléibhe, ansin i gCalafóirnia. Mhínigh siad freisin, an chaoi a raibh orthu chuile shórt a iompar ó Shan Simeon, thíos ag leibhéal na farraige, suas taobh an tsléibhe, go hionad an Chaisleáin. Ar leoraithe a deineadh an t-éacht oibre sin, agus thógadh sé uair a’ chloig ar chuile leorai acu an turas sin a dhéanamh, agus nuair a smaoiníonn tú ar an méid ollmhór earraí, agus ábhair, a bhí le hiompar acu go barr an tsléibhe sin, leis an bhfís neamhaí seo a réaladh ansin ar an mbinn, is beag nach gcuirfeadh sé meadhrán cinn ort. D’iompaigh sí ansin ar thaobh na ciotóige, agus d’iarr orainn lán súl a bhaint as an linn snámha, a bhí leagtha amach ansin os ár gcomhair amach.
…..A Poll fit for an Emperor!….
Baineadh an chaint dínn uilig, agus ní raibh le clos ó dhuine ar bith againn, ach “Wow!” iontais, agus a chúis sin againn, geallaimse dhuit é.
Nó, ansin os ár gcomhair amach, chonaic muid an linn snámha ab éagsúlaí dár leag duine ar bith againn súil riamh uirthi. Ba é a rith liom fhéin, láithreach bonn, nó nach raibh a leithéid seo de Linn Snámha ag Impire Rómhánach ar bith riamh, Cuma cé chomh saibhir is a bhí sé. As tíleanna marmair a tógadh chuile shórt anseo, idir urlár, taobhanna, agus timpeallacht. Bhí gréas álainn ornáideach le feiceáil ar urlár na linne, agus bhí an t-uisce sa linn sin chomh glé, glan, sin, gurbh ar éigean a chreidfeá go raibh uisce ann in aon chor, ach an gréas álainn ar urlár na linne, le feiceáil go glan, soiléir, thíos ansin. Tíleanna de mharmar geal a bhí timpeall na linne, agus ansin, bhí dealbha áille dea-dheartha, agus uaimheanna maisithe marmair, sa timpeall freisin, uaimheanna a chuirfeadh teampaill phágánacha i gcuimhne dhuit.
….The Neptune Pool….
Ní haon ionadh gur, Linn Neptune, a baisteadh ar an Linn iontach seo. Thart anseo bhí colúin áille marmair, agus díon clasaiceach os a gcionn in airde, thall ansin, bhí líne eile colún agus balastráid leagtha go healaíonta, taitneamhach, os a gcionn. Agus méadaítear ar an ionadh, nuair a chuirtear san áireamh, gur dealbha bunaidh iad na dealbha áille sin uilig, atá feistithe go péacach timpeall na Linne. Sea, mh’anam, dóthain Rí, nó Impire, de Linn Snamha, a bhí le feiceáil againn ansin, amuigh faoin aer, os comhair ceann de na Tithe Cuairteoirí amach, agus b’éigean dúinn seal a chaitheamh ansin, agus muid ag iarraidh roinnt éigin den áilleacht chlasaiceach, chorraitheach, a ól isteach, agus a stóráil, áit eicínt i measc na gcuimhní, a thógfadh muid linn, i ndeireadh an lae seo.
Ach, b’fhéidir gur leor sin do ghála na seachtaine, ach bí liom arís an tseachtain seo chugainn, nuair a leanfaidh muid linn ag breathnú ar iontaisí an Chaisleáin draíochta úd, Hearst Castle.
.
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
.
.
.
.
.
.
A r n a M i s i n . 11.
***********************
……What a Guesthouse !…..
Bhí Caislean Hearst sroichte againn, i ndeireadh na dála. Bhí na céimeanna iomadúla sin, a luaigh mé cheana, curtha dínn againn, agus muid ansin i bplás deas leibhéalta, os comhair ceann de Thithe na gCuairteoirí amach, áit a raibh radharc fíor-álainn againn ar dhúiche agus ar rainse Shan Simeon. Tar éis dúinn seal a chaitheamh ansin, ag breathnú ar an Neptune Pool, agus muid uilig faoi gheasa ag áilleacht chlasaiceach na timpeallachta agus na háite sin, tógadh muid ansin, le spléachadh a fháil ar cheann de na Tithe Cuairteoirí. Sna Tithe sin, a thug Hearst lóistín, agus bheith istigh, dá chuairteoirí agus da aíonna, sé sin le rá, dóibh siúd ar thug seisean cuireadh chun an Chaisleáin dóibh, agus ag breathnú ar liosta na gcuairteoirí sin, b’ionann is bheith ag breathnú ar liosta maithe agus móruaisle na linne é. Níl dabht ar domhan, ach go raibh cuma agus blas an airgid ar chuile shórt sna Tithe Cuairteoirí (Guest Houses) céanna sin.
….Showers for all!…
“En Suite” curtha ar fáil do chuile aoi acu, ach san “En Suite” sin, ní raibh dabhach folctha curtha isteach aige i gceann ar bith acu, ina n-ionad, is amhlaidh a chuir sé cithfholcthaí isteach ina n-áit, rud a bheadh an-neamhchoitianta ar fad ag an am, agus dá chruthú sin, b’iomaí aoi a rinne a dhícheall, nó a dícheall, folcadh a tógail i gcupla orlach uisce! Rud a thaitneodh go mór le Hearst fhéin, nó is cosúil gur le bob a bhualadh ar a aíoanna ardnósacha a chuir sé na cithfholcthaí (Showers) céanna sin isteach, a chéaduair.
Chun tosaigh linn ar ball, chuig an “Casa Grande” fhéin, nó an Teach Mór, sé sin, an Caisleán fhéin, bíodh nach bhfuil cuma caisleáin air, in aon chor, is cosúla é, ar bhealach, le Misean Santa Barbara, ná le caisleán ar bith! Is fiú tabhairt faoi deara anseo, go bhfuil 115 seomra sa Chaisleán dé-thúrach (twin-towered) álainn sin.
….Treasures, old and new….
Is beag nach mbainfeadh an saibhreas áilleachta agus ealaíona atá ar teaspaint don turasóir os comhair an Chaisleáin Draíochta sin, an anáil díot. Tá ansin, ceithre dhealbh de Sekbmet, bandia Éigipteach an chogaidh, agus is fiú cupla nóimeat a chaiathemh ag bbreathnú orthusan, nó is iad na seoda is ársa i gCaisleán Hearst ar fad iad, nó deirtear gur dealbhaíodh iad, idir na blianta 1350 agus 1220, Roimh Chríost!
I do sheasamh ansin, sa Plaza os comhair an Chaisleáin, agus tú ag breathnú in airde ar ghréas, agus ar dhearadh, an fhoirgnimh álainn sin, tthabharfá faoi deara an cúram cruinn ceart a deineadh den ornáidíocht, agus den mhaisiú ealaíonta i leagan amach aghaidh an chaisleáin chéanna sin. Arís, chuirfeadh ársacht na ndealbha a bhí sa timpeall siar ar do chosa deiridh thú. Ar ball, nuair a bhí muid sásta go raibh cuid eicínt den áilleacht sin taiscithe againn i gcófraí do-scriosta na cuimhne, threoraigh ár dtreoraithe isteach sa “Casa Grande” fhéin sinn.
….Talk about style!…
Bí ag caint ar shaibhreas, ar ársacht, ar áilleacht! Bhí sin le tabhairt faoi deara i ngach coirnéal. Bhí sé os do chionn inairde, thart ar chuile thaobh díot, agus ar an urlár thíos fút freisin. I gcás na n-urlár, bhí a mbunús clúdaithe le cairpéid, rugaí urláir, agus mataí, a bailíodh ó chuile choirnéal den domhan thiar agus den domhan thoir. Ba é an scéal céanna é i gcás na síleálacha (ceilings) os do chionn in airde, nó bailíodh cuid acu sin freisin ó Mhainisteacha agus ó Thithe Móra, cuma cá raibh siad suite, ach bheadh ort a admháil go raibh áilleacht thar na bearta ag baint lena mbunús. Dúradh linn, freisin, mura mbeadh ar chumas Hearst, síleáil áirithe a fháil do sheomra a d’oiriúnfhdh sí dó, ansin chuirfeadh sé saineolaithe (experts) i mbun oibre, le cóip ceart cruinn a dhéanamh de, nó b’in an cineál duine é.
…..Wall Coverings…..
I gcás na bhfallaí timpeall orainn, bhainfeadh a n-áilleacht an anáil díot, nó ar fhalla anseo, bheadh tíleanna áille ildaite, a deineadh go speisialta don bhfalla áirithe sin, agus ansiúd bheadh falla eile clúdaithe le tíleanna a tógadh isteach ón iasacht, toisc gur theasaigh a leithéid uathu, don ionad áirithe sin. Ach ba é an rud ba mhó a chuaigh i gcionn orm fhéin, nó méid agus uimhir na dtaipéisí (tapestries) áille, ildaite, ealaíonta, a bhí crochta ar fud an chaisleáin. Cuma cá raghfá, sa “Casa Grande”, bhí na fallaí clúdaithe le taipéisí ollmhóra de chuile chineál, agus chuile cheann acu, geall leis, ina thaipéis bhunaidh, Chuamar ó Halla go Halla sa Chaisleán ollmhór sin, agus de réir mar a chuamar ó cheann go ceann acu, b’amhlaidh a mhéadaigh ar ár n-ionadh, nó ní chreidfeá go bhféadfaí teacht ar an oireadh sin de shaibhreas sa saol mór ar fad, ach d’éirigh le William Randolph Hearst teacht orthu! Nó b’fhéidir gur chóra dhom a rá gur éirigh leis iad a bhailiú, nó a cheannacht, ó bhailitheoirí cáiliúla i gcathracha móra Mheiriceá, nó i Londain Shasana freisin.
Compulsive Collector .
Tuigeadh do lucht díolta seandachtaí, ar fud an domhain, go raibh an fear seo i Meiriceá, ar bhailitheoir éigeantach é, agus ní hé amháin go gceannaíodh sé a dtaitníodh leis, ach cheannaíodh sé na seandachtaí sin ar theist na mbailitheoirí cáiliúla i Londain, i Nua Eabhrac, nó i Los Angeles, nó in aon ionad eile, a raibh ainm na scile sin amuigh orthu. I ndáiríre, bhí na céadta agus na céadta earraí dá leithéid ceannaithe aige, sular tógadh Caisleán Hearst in aon chor, agus ba mhinic a Ailtire, Julia Morgan, ag cur ionaid faoi leith in áirithe do sheandachtaí speisialta. Nuair a smaoiníonn tú ar chúrsaí ar an mbealach sin, d’fhéadfá a rá gur tógadh an Caisleán uilig, sa chaoi go mbeadh dánlann ag William Randolph Hearst, le bheith istigh oiriúnach a chur ar fáil dá sheandachtaí ársa stairiúla áille. Nuair a chonaic mé fhéin an méid uafásach seoda, de chuile shórt, a bailíodh ó shibhialtachta na cruinne, ba é a rith liom i dtosach, nó go mba robálaí é Hearst, a d’úsáid a chuid airgid, le saibhreas ealaíona dá leithéid a bhailiú chuige, bíodh gur fhág sé tíortha eile i bhfad Éireann níos boichte, dá bharr, agus go mba chosúla le hionad folaigh é an Caisleán seo ná le Dánlann dáiríreach (a real Art Gallery).
A Safe Haven.
Ach, nuair a bhreathnaíonn tú air ó thaobh eile, d’fhéadfá a rá, gur bhailigh sé seandachtaí agus earraí ealaíonta dá leithéid chuige, le hIarsmalann daingean sabhálta a chur ar fáil dóibh ansin ar Rainse Shan Simeon, sa chaoi go dtabharfaí cúram ceart dóibh, feasta, agus sa tslí sin, go gcoinneofaí slán sábháilte iad, do na glúnta a thiocfaidh inár ndiaidh, nó ní bhréag ar bith é a rá, gur chuid dílis d’oidhreacht an chine dhaonna iad. Sa tslí sin, ghlac me leis, nár réabadh reilge (desecration), amach is amuigh, a bhí déanta ag William Randolph Hearst, ach go mba chineál caomhnnóra é, a chuaigh amach ansin, agus a cheannaigh seoda dhaoine eile, lena chaisleán fhéin a mhaisiú! Agus leis na seoda sin a chaomhnú, ag an am gcéanna.
Bí liom arís, an tseachtain seo chugainn, nuair a bheidh tuilleadh le rá agam faoi Hearst Castle.
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
.
A r n a M i s i n 1 2 .
*****************************
.
Untold bought wealth .
.
Ach le filleadh ar scéal Chaisleán Hearst, agus ar na seoda iomadúla a bailíodh ansin as na ceithre hairde, agus mar a gcoinnítear iad anois, i ndún daingean na Dánlainne Idirnaisiúnta sin, agus áit a dtagann thart ar mhilliún cuairteoir, in aghaidh na bliana, le spléachadh a fháil ar an ollmhaitheas (wealth) sin uilig. Rud a thugann an cuairteoir faoi deara, le linn a chuairte ar an gCaisleán sin, nó an méid ollmhór d’éidí eaglasta atá crochta ar fallaí, agus a úsáidtear sa tslí sin mar mhaisiúcháin, ar fud an “Chasa Grande” ar fad.
Stored Treasure.
Bhí áiteacha, agus Hallai, sa Chaisleán, a chuaigh i gcionn go mór orainn uilig. Bhí Halla ollmhór ansin, an Leabharlann, ina dtagadh na haíonna le chéile, ar chúiseanna áirithe, agus é lom lán le seoda de chuile chineál, ó shíleáil go cairpéid, ó throscán go taipéisí, agus ó dhealbha go pictiúir, ach thar aon rud eile, thabharfá suntas do na Cuacha Gréagacha (Greek Vases), atá socraithe go healaíonta os cionn na leabhragán, agus iad teanntaithe leis an bhfalla ansin, ar chaoi nach ndéanfai dochar dóibh, dá dtarlódh crith talún, fiú. I lár an tseomra istigh, bhí bord ollmhór, agus thart air, bhi cathaoireacha áille, dea-dheartha, dea-dhéanta, ar a suíodh maithe móra agus móruaisle an domhain mhóir, mar aíoanna Hearst, ag an am sin.
Famous Guests .
Ba mhinic a chaitheadh an t-únéir an deireadh seachtaine thíos ansin ar a Rainse, agus in éineacht leis, bhailíodh sé slua daoine, a bhí i mbéal an phobail, ag an am, agus ó tharla go mba iriseoir é Hearst, thugadh sin deis faoi leith dósan, na daoine sin a chur faoi agallamh, i dtimpeallacht speisialta, agus in éineacht leo sin, thugadh sé cuireadh freisin, do dhaoine mór le rá, a bhi ar chuairt sna Stáit Aontaithe, ag an am, daoine cosúil le Príomh-Airí, Ríthe, Prionsaí, Réalta Scannáin, agus a leitheidí.
The Chuck House.
Anois, bhíodh a seomraí fhéin ag na haíonna sin i dTithe na gCuairteoirí, ach nuair a thagadh an tam le tráth bia a chaitheamh, ghlaofaí ar na haíonna teacht go Seomra Bia an “Casa Grande”, díreach mar a ghlaofaí ar bhuachaillí bó chuig an Chuck House, fadó, nó b’fhacthas do William Randolph i gcónaí go mba Rainse a bhí acu ag San Simeon. Ó, sea, agus a leithéid de Bhialann! Halla ollmhór fairsing. Bord caol fada síos lár an tseomra chéanna sin, agus crochta go hard ar na taobhfhallaí tá sraith de bhratacha ildaite síoda. Bratacha rásaíochta de chuid an ochtú haois déag atá i gceist anseo, ach, ó tharla go bhfuil na bratacha céanna sin caite go maith faoi seo, ní hiad na bratacha bunaidh (original colours) atá crochta ansin a thuilleadh, ach cóipeanna dea-dheanta atá crochta ansin anois ina n-áit. Tá sa Bhialann sin freisin, bailiúchán de shoithigh airgid, leagtha amach anois, mar mhaisiúcháin, fan taobh an Halla. Tá ann freisin, coinleoirí airgid, maraon le taipéisí ildaite, ealaíonta, crochta ar na taobhfhallaí. I gcás an bhoird fhada fhéin, thabharfá faoi deara, nár bhord ró-leathan é, agus nach ndeachthas thar fóir le cathaoireacha, nó le feisteas boird ach oiread, mar rinne Hearst fhéin chuile dhícheall ar cheangal eicínt a choinneáil le saol an Rainse, sa Halla seo, ach go háirithe. Mar sin, bhí simplíocht nádúrtha ag baint le leagan amach an bhoird agus na gcathaoireacha.
.
Equality .
Bhí rud eile ag baint leis an mBialann sin, i Raisne San Simeon, agus sé sin, nár tugadh aird ar bith ar stádas aon aoi, ag an mbord sin. Cuma cé acu Rí nó Príomh-Aire; Aisteoir, nó Iriseoir; a bhí i gceist, ní raibh aon áit faoi leith curtha in áirithe dó, nó bhí chuile aoi ar aon leibhéal sóisialta ag bord William Randolph Hearst, ansin, i mBialann an “Casa Grande”. Sea, agus le blas an Rainse a choinneáil glas, minic a sheasadh Hearst fhéin ag doras an “Casa Grande”, lena chlog, agus é á bhuaileadh, lena aíonna a ghlaoch chun bia. Bhí an Bialann (Dining Hall) sin ar cheann de na Hallaí ba mhó a chuaigh i gcionn orm fhéin, caithfidh mé a rá.
Cinema.
Thugamar cuairt freisin ar an bPictiúrlann álainn, a bhí ag Hearst ina Chaisleán, mar a léirítí scannán, chuile thráthnóna, geall leis, agus ní call dom a rá, go raibh fonn i gcónaí ar Hearst, scannáin faoi Bhuachaillí Bó a chur ar teaspáint ansin. Arís bhí blas den chlasaiceacht ag baint le chuile shórt sa bPictiúrlann céanna sin, agus féach mar a theaspáin Hearst a mheas ar a lucht oibre. Bhí sé mar riail acu, gan an scannán a chur ar teaspáint, go dtí go mbeadh a gcuid oibre críochnaithe ag foireann na cistine, le deis a thabhairt dóibhsean freastal ar an scannán, ansin amháin a chuirtí tús leis an scannán. Agus os ag tochrais ar an gceirtlín sin mé, ní raibh cead ag aoi ar bith a bheith drochbhéasach le cailíní, nó le buachaillí, aimsire, ach dá dtarlódh a leithéid, ba don aoi a thugtaí bata agus bóthar (sent packing) ar an dá luas!
Le críoch a chur lenár gcuairt ar an “Casa Grande” fhéin, tugadh isteach sinn le spléachadh a fháil ar an Linn Snámha faoi dhíon. Arís, caithfidh mé a admháil gur bheag nár thiteamar as ár seasamh, nuair a leagamar súil ar an Linn chéanna sin. Ní raibh le feiceáil timpeall ort ach chuile rud níos áille ná a chéile. Mósáic de ghloine leochaileach Venéiseach, agus ór leathnaithe (hammered gold), a chlúdaigh, idir shíleáil agus taobh-bhallaí, agus ar an urlár thíos fút fiú, ba chineál mósáice a bhí ansin freisin, ach go raibh tíleanna beaga óir measctha go fairsing tríd an mósáic chéanna sin, agus ór dhá charat agus fiche, a bhí ann, adúradh linn. Sin galánta agat, a mhac!
Ar ár mbealach amach as an “Casa Grande”, chonaic muid an cúirteanna leadóige, mar a bhíodh deis ag na haíonna, seal a chaitheamh ag imirt dreas leadóige lena chéile.
End of our Tour.
Ar deireadh thiar, bhíomar tagtha go deireadh na cuairte iontaí sin ar Chaisleán Hearst, agus tugadh amach sinn, go dtí an áit a raibh ár mbus ag fanacht, le sinn a iompar ar ais go dtí an tIonad Fáiltithe arís. Ar ár slí ar ais, míníodh dúinn freisin, go mbíodh Sú speisialta, cóngarach don Chaisleán freisin, tráth, agus sa tslí sin, go mbíodh deis ag na haíonna breathnú ar bheithigh allta, i suíomh speisialta, a cuireadh ar fáil dóibh ansin, ar shléibhte Santa Lucia. Ach, ar chúis amháin, nó ar chúis eile, cuireadh deireadh leis an dtionscadal sin, luath go leor, i stair an Chaisleáin. Nior thóg sé an oiread sin ar fad ama ár mbealach ar ais go dtí an tIonad Fáiltithe a dhéanamh ar bhus úd an Chomhlachta, agus ba ghearr go raibh muid ag tuirlingt den bhus chéanna sin, agus muid ar ár mbealach isteach san Ionad céanna sin, ach b’fhéidir gur chóir dom an chuid eile de sceal ár gcuairte, ar Chaisleán Hearst, a fhágáil go dtí an chéad bhabhta (occasion) eile, nuair a chríochnóidh mé scéal Chaisleán Hearst.
***************
Peadar Bairéad.
***************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Gaeilge 
English