le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Go n-imí an Sioc leo!
Peadar Bairéad
(This week we consider some of the happenings of 2014)
Cruatan is Sásamh
Ní spalpann an ghrian chuile lá, nó ní bhíonn ré ar an spéir chuile oíche, agus dá bharr sin, bíonn orainn cur suas le fuacht agus le dorchadas, ar a seal. Mar a chéile le cúrsai an tsaoil chráite, chorraitheach, seo. Uaireanta bíonn muid ar dhroim na muice, agus amannta eile bíonn muid sáite go dtí na cluasa i gcoraí crua an tsaoil, tríd is tríd áfach, is troime a mheánn an grá ná an ghruaim, agus dá bharr sin, tuigtear dúinn, nach bhfuil tada eile ar an saol chomh tábhachtach dúinn le bua na beatha agus an sásamh a bhaineann muid as an sásamh saolta, a bhronntar orainn mar bhaill altrama de Chlann Dé. Ach ní chuige sin atá mé an babhta seo, ach chuige seo…
Agus muid fós i ngiorracht scread asail do lá sonasmhar na Nollag, agus gan ach fad choiscéim choiligh idir sinn agus an bhliain úr sin 2015, stadfaidh muid tamaillín, mar sin, le súil a chaitheamh siar, agus leis an tsúil eile a chaitheamh ar na laethe atá os ár gcomhair amach. Ní haon ionadh go mothóimid uainn feasta na laethe grianmhara úd, a chaitheamar faoin dtor, i rith na bliana atá ar tí éaló uainn, ach tá an t-am tagtha anois le slán a fhágáil acu, agus lenár mbreith a thabhairt orthu. Slán feasta leis na laethe glórmhara úd a thóg ár gcroí dúinn, agus guímis go mbeidh tuilleadh den chineál céanna sin carnaithe os ár gcomhair amach don bhliain atá ar thob a breithe, agus caithimis súil seabhaic ar na drochrudaí a tharla i rith na bliana atá anois sínte tréith ar leaba a báis.
Drochrudaí
Cad iad na drochrudaí sin atá i gceist agam sa ráiteas sin, an ea?
Bhuel! tá an chogaíocht uafásach sin, a thit amach in áiteacha éagsúla ar fud an domhain i rith na bliana 2014. Tuigeadh dúinn, le tamall de bhlianta anois, go raibh an bharbarthacht sin fágtha inár ndiaidh againn, ach faraoir! bhí breall orainn. Chomh maith le sin, tá freisin, an slad, an foréigean, ag ghoid is an robáil, an mhugáil is an sceanadh, a tharlaíonn go rialta ar ár sráideanna, ar ár mbóithre agus inár mbailte, lá i ndiaidh lae. Nach gcuirfeadh gníomhartha dá leithéid masmas agus múisc ort? nó léiríonn sé dúinn nach mór an dul chun cinn atá á dhéanamh againn, mar chine, i dtreo sochaí shibhialta. Rud eile nach silfear mórán deora ina dhiaidh isea an t-easaontas gontach a chránn saol polaitíochta na tíre seo. Is é atá le tuiscint ó mhangairí an easaontais seo, nó nach bhfuil scileanna rialaithe ag éinne eile ar an saol seo ach acu fhéin amháin, agus diaidh ar ndiaidh, éiríonn leo dallamullóg a chur ar shlám maith den phobal, rud a chuireann tús le tranglam tráchta inár gcumas le sinn fhéin a rialú.
Tá súil agam freisin, nach bhfeicfear arís, aon rud cosúil leis na rudaí a tharla in áiteacha áirithe, i rith na bliana atá ag imeacht uainn, rudaí cosúil leis an bhfuadach a deineadh ar buíonta scoláirí, agus ar mhná freisin, faoi mar ba earraí gan chearta daonna iad, earraí a d’fhéadfaí a dhíol, a mhalartú, nó a úsáid, gan chead, gan iarraidh. Súil agam freisin, nach bhfeicfear aon drochíde a thabhairt feasta ar sheandaoine, nó ar dhaoine a bhfuil éagumas ag baint leo, nó ar pháistí. Tríd is tríd, tá súil agam go gcuirfear deireadh le “Man’s inhumanity to man” sa bhliain bheannaithe atá romhainn amach.
Seanmhallacht
Níl le déanamh againn anois ach na hoilc sin uilig a bhailiú le chéile, agus an tseanmhallacht úd, “Go n-imí an sioc leo uilig” a chur leo! Súil agam mar sin, go bhfuil deireadh na mboc céanna sin feicthe againn, agus nach mbeidh os ár gcomhair amach, i rith na bliana 2015, ach sonas agus sásamh.
Faoi mhaise agus faoi bhláth go raibh an uile dhuine agaibh ón lá seo go dtí deireadh na bliana seo chugainn, bliain seo ár dTiarna, 2015.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
An Ród seo romhainn
.
Leigheas ar Choiriúlacht
Dhírigh mé, sa cholún seo, an tseachtain seo caite, ar dheighleáil le coiriúlacht, agus le mí-iompar, bhaill áirithe dár bpobal. Sea, agus ar an ócáid sin, gheall mé dhaoibh, go bhfillfinn ar an ábhar sin, go luath, le leigheas eicínt ar an nghalar crapallach sin a mholadh. Bhuel, seo chugaibh mé arís, an tseachtain seo, agus mé ag iarraidh an gheallúint sin a choimhlíonadh. Caithfear a admháil anois, nach bhfuil sé éasca, nó simplí, a leithéid a dhéanamh, nó dá mbeadh luibh ag na húdaráis s’againne, bheadh leigheas faighte acu, cheana féin, ach ní haon leithscéal é sin ar fhallsacht, nó ar leisce, sa chás seo. Ach nuair a smaoiníonn tú air, feicfidh tú nach bhfuil an dara rogha againn ach tabhairt faoi fhuascailt ár bhfaidhbe, nó mura n-eiríonn linn sin a dhéanamh, ar an dá luathas, bheadh sé chomh maith againn dul ag feadaíl, nó ní bheidh ar chumas duine ar bith againn buaileadh amach ar ár mbóithre, nó ar ár sráideanna, feasta, nó beidh deireadh le dlí is le reacht, agus ní bheidh ceart ag éinne, mura bhfuil an neart cuí aige, le sin a chur in áirithe dó.
Cúlú ar Chlaonta
Ach céard is féidir linn a dhéanamh, le cumhacht na ndronganna coirpeach, idir óg agus fásta, atá ag iarraidh smacht a fháil ar ár bpobal, a shrianú. Mar thús, caithfear dearcadh an phobail s’againne a athrú ó bhonn, agus chuige sin, caithfidh chuile dhream den bpobal a chion fhéin a dhéanamh, le saol ár linne a dhéanamh níos sibhialta, agus níos sláine. Agus an babhta seo, ní haon mhaith bheith ag iarraidh an t-ualach uilig a fhágáil ar an lucht léinn, trína rá, gur chóir dúinn cúrsaí nua a chur á múineadh sna scoileanna, agus dá ndéanfaí a leithéid, ansin ar ball, go ndéanfadh sin an pobal s’againne a shlánú. Faraoir! tá a fhios againn go maith, nach bhfuil ansin ach brionglóidí breallánta. An turas seo, caithfidh muid tosú leis na daoine fásta, na daoine a bhfuil tuiscint acu ar an saol. Sea, caithfidh colúna ciallmhara an phobail iarracht a dhéanamh ar anáil na beatha a shéideadh i bhfís seo ár slánaithe. Ní féidir linn cead a thabhairt do dhream ar bith fanacht ar an dtaobh amuigh, an turas seo.
Deireadh an Chluiche
Beifear ag brath ar lucht na Dála, agus ar an lucht Dlí, ar ár bhfórsaí Slándála, agus ar ár lucht spóirt, ar mhúinteoirí, ar shiopadóirí, agus ar an gcosmhuintir frí chéile, mar caithfidh siad uilig chuile iarracht a dhéanamh ar a chur ina luí ar ár gcoirpigh, go bhfuil deireadh lena gcluiche feasta. Céard tá i gceist agam, an ea?
Má chruthuítear i gcúirt, gur bhris saoranach eicínt an dlí, bhuel, caithfear glacadh leis, gur dhein sé a chontráil, agus go gcaithfeadh sé íoc as. Sin an cineál ruda atá i gceist agam, nuair adeirim, go gcaithfidh an sochaí s’againne a ndearcadh, agus a n-iompar, a athrú ó bhonn, leis an ngalar crapallach seo atá á gcéasadh, a chur ar gcúl.
Ach céard a tharlódh dá….
Ach, céard a tharlódh, dá mbeadh daoine ann, a déarfadh linn dul ag feadaíl, agus nach raibh fúthusan polasaí “goodie two shoes” dá leithéid a leanúint. Raghaidís a mbealach fhéin, beag beann ar dhearcadh dhaoine eile, díreach faoi mar atá á dhéanamh acu, i láthair na huaire seo. Bhuel! nach bhfuil ualach asail de dhlithe againn, le múineadh a chur ar a leithéidí. Sea! ach i ndiaidh dúinn úsáid a bhaint as na dlithe sin, le fios a mbéas a mhúineadh dóibh, má tharlaíonn, go bhfuil siad meáite fós ar neamhaird a thabhairt ar leas an phobail, céard is féidir linn a dhéanamh ansin? Tabhair seans eile dóibh, agus mura n-athraíonn siad a n-iompar ansin, ba chóir don Stát iad a chur isteach in Institiúd Speisialta Cheartúcháin, gan a thuilleadh moille. Faoi mar adeirtear thall, “Two Strikes and You’re Out!”
Agus an ligfí amach an an Institiúd Speisialta sin arís iad? Ligfí, dá n-éireodh leo a chruthú, go raibh a gceacht foghlamtha acu, agus nach raibh fúthu feasta, feidhmiú i gcoinne leas an phobail.
Due Process, an ea?
Anois, is féidir leat a bheith cinnte, go mbeadh daoine ann, a bheadh glan in aghaidh polasaí dá leithéid. Céard faoina gcearta daonna, agus céard faoi “Due Process” agus chuile shórt dá leithéid, adéarfadh siad, b’fhéidir? Sea, ach céard faoi chearta daonna na ndaoine ar dhein siad dochar dóibh? agus céard faoi leas an phobail i gcoitinne? Mura bhfuil Stát in ann cearta a shaoránach a chosaint, agus leas an phobail, frí chéile, a chur chun cinn, bhuel! tá teipthe air mar Stát, agus tá an “Conradh Sóisialta” briste acu.
Ach, faoi mar a dúirt mé thuas, caithfidh baill uilig an Stáit teacht taobh thiar den pholasaí seo, má theastaíonn uathu an lámh in uachtar a fháil ar na dronganna coirpeach atá teacht i dtír ar shaothar, agus ar dhúshaothar, dhaoine eile. Mar, cosúil lena lán buíonta eile, ní fhéadfaidís teacht i dtír, in aon chor, mura mbeadh tréad ansin lena “due process”, le chuile bhuntáiste a chur ar fáil dóibh lena gcoirpeacht a chleachtadh, faoi mar ba Ghairmeacha Uaisle iad, an robáil, an marú, an t-éigniú, agus an bualadh. Déarfainn go bhfuil sé thar am ag an Stát s’againne seasamh le leas an phobail, feasta.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Oirniú Easpaig
.
Fáilte romhat, a Easpaig
.
Fáiltíonn Osraí romhat, a Easpaig,
Go Suí Chiaráin, cois Feoire glé,
Fáiltíonn do phobal romhat abhaile
Ón Róimh anoir mar Aoire Dé.
.
Bronnadh cumhacht trí leagan lámh ort,
Glacaimidne led mhisean chugainn,
Is guímid rath is séan ort feasta,
Grásta ó Dhia duit is dúinn.
.
Nár laga Dia do mhisneach choíche,
Go neartaí sé do chroí ‘s do lámh,
Go n-éirí leat trí dheonu Chríosta
Teaghlach Chiaráin a sheoladh slán.
.
Failte romhat abhaile
Ba mhaith liom fáilte ó chroí a chur roimh Séamus Freeman, Easpag nua Osraí, i gcolún na seachtaine seo. Fáiltímis roimhe go croíúil, agus é ag dul i gcomharbacht ar Chiarán Chléire, céad Easpag ar Shuí ársa Osraí. I ndáiríre, ní chuile lá a bhíonn an deis againn anseo fáiltiú roimh Phrealáid chéimiúil dá leithéid inár measc, nó ní raibh sa cholún seo ach bunóc, nuair a chuireamar fáilte abhaile roimh an Easpag de Fuireastal, ar a theacht inár measc mar Easpag Osraí, tarraingt ar sheacht mbliana is fiche ó shoin, anois.
Éist le Cling an Chloig
Dúisíonn ócáid dá leithéid fonn ionainn, dul siar bóithrín na smaointe, agus tamall a chaitheamh sa ghort céanna sin, ag tabhairt glóir na laethe a bhí chun cuimhne arís. Smaoiníonn muid ar an saol mar a bhí, an tráth úd, nuair a thosaigh Ciarán Chléire fhéin ar a thuras go hOsraí, i ndeireadh an cheathrú haois. Is dócha go bhfuil scéal a chloigín cloiste ag chuile dhuine againn, faoin am seo. Dhealródh sé, go ndeachaigh Ciarán ag taisteal roimhe, agus é ina fhear óg. Chuaigh sé chomh fada ó bhaile leis an Róimh, an tráth sin, agus ba é deireadh an scéil é nó gur baisteadh é, agus ar ball, gur oirníodh ina Easpag é. Thart ar an am seo dá shaol, is cosúil gur casadh Pádraig air, agus thug Pádraig an cloigín coisricthe seo dó, agus dúirt leis, a chill a thógáil, cibé áit a chlingfeadh an cloigín, as a stuaim fhéin. Bhí go maith, is ní raibh go holc. Chuaigh Ciarán ar ais go hÉirinn, go hInis Cléire, is dócha, agus ba ghearr go ndeachaigh sé ar a mhisean, ag craoibhscaoileadh an Chreidimh Chríostaí, roimhe is ina dhiaidh.
Cloigín Phádraig
Tharla, lá, agus é ag taisteal trí Shaighir, san áit a bhfuil Contae Ua Fáighle sa lá atá inniu ann, agus do bharúil? nár chling an cloigín. Stop Ciarán, agus shocraigh sé ar chomhairle Phádraig a ghlacadh, agus cheanncheathrú dá mhisean i measc na nOsraíoch a bhunú san áit sin. D’éirigh go seoigh leis ina chuid oibre, agus d’fhás agus d’fhorbair an creideamh i gcliabhán úd na Críostaíochta, gur leath sé, le himeacht aimsire, ar fud Ríochta ársa Osraí. D’fhan Saighir Chiaráin mar lár-ionad na deoise sin, Osrai, an deoise is sine in Éirinn, go dtí gur aistríodh, ar ball é, go hAchadh Bó, mar a raibh a Mainistir ag Cainneach agus ag Fearghail, agus ar deireadh thiar, sa dara haois déag, aistríodh ceanncheathrú na deoise sin go Cill Chainnigh fhéin, mar a bhfuil sé suite, go dtí an lá atá inniu fhéin ann.
An Ceathrú Easpag is Nócha
Ach nach fada go deo an an t-achar siar é go ré Chiaráin, agus nach iomaí sin Easpag a tháinig i gcomharbacht air, ón am sin anuas. Trí dhuine is nócha díobh, adeir lucht léinn linn, agus cé chuirfeadh ina gcoinne siúd? agus anois, tá an ceathrú duine is nócha díobh, oirnithe, coisricthe, beannaithe, réidh ullamh le dul i mbun oibre anseo in Achadh Chiaráin, áit a ndéanfaidh sé a dhícheall ar mhisean Chiaráin a choinneáil sa tsiúl. Nár leagadh lámha na nEaspag air, thíos ansin san Ardeaglais, leis an gcumhacht easpagúil a shíneadh anuas chuige? anuas trí shlabhra caol na mblianta, ó Choláiste na nAspal fhéin, nó níl údarás Aspalda ag éinne, taobh amuigh díobh siúd, ar síneadh chucu anuas é, ó dhuine de na hAspail fhéin, trí lámha a leagan orthu.
Coisricthe Feasta
Ní gá dhom a rá anois, gur deineadh ár nEaspag a oirniú, thíos in Ardeaglais Mhuire, anseo sa Chathair Álainn, ar an nDomhnach, an Dara lá de Mhí na Nollag, i mbliain seo ár dTiarna, Dhá Mhíle a seacht.
Níl le déanamh agamsa mar sin, ach fáilte ó chroí a fhearadh roimhe go hOsraí seo na Naomh. Nár laga Dia a lámh, agus Beannacht an Rí fhéin ar a shaothar, anois agus i dtólamh.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
– Tubaiste Inis Gé 1927 –
(…This week I mBeal an Phobail recalls the Inishkea drowning which occurred on the 28 October 1927.)
.
Breis is ceithre scór bliain ó shoin, ar an 28ú Deireadh Fómhair, i mbliain úd ár dTiarna 1927, a tharla báthadh mór Inis Gé.
Cá bhfuil Inis Gé, an ea?
Péire oileán atá suite amuigh ó chósta an Mhuirthead, in Iorras, i gContae Mhaigh Eo, atá i gceist anseo agam. Inis Gé Theas agus Inis Gé Thuaidh, a tugtar orthu.
Agus an bhfuil pobail ag cur fúthu amuigh orthu, sa lá atá inniu ann?
Tá faitíos orm, nach bhfuil, ach ní mar sin a bhíodh, breis is ceithre scór bliain ó shoin áfach, nó bhí pobail bheo, bhríomhara, Gaelacha, ag cur fúthu ar na hoileáin bheannaithe sin. Thagaidís i dtír ar iascaireacht agus ar fheirmeoireacht. Agus, bheadh sé deacair áit ní b’áille a fháil, thoir nó thiar, ag an am.
Báthadh mór Inis Gé
Ach, cén chaoi ar tharla an tubaiste úd, sa bhliain 1927, má sea?
Lá breá Fómhair ab ea an 28u Deireadh Fómhair, an bhliain sin 1927, agus amuigh sa tráthnóna, tuigeadh do lucht iascaigh Inis Gé go ndéanfadh sé togha oíche iascaireachta. Dá thoradh sin, bhailigh na hiascairí a gcip is a meánaithe, agus chun farraige leo in am tráth. Amach ar an domhain leo ina gcurracha leochaileacha, ach tráth raibh siad ullamh le dul chun oibre, tuigeadh do chuid acu, gur tháinig droch-chuma ar an aimsir, agus d’iompaíodar thart, agus rámhaigh siad ar a ndícheall i dtreo ché an oileáin. Tháinig a mbunús sin saor ón mbáthadh, ach lean an chuid eile orthu, agus chuireadar na heangacha.
Sár a mbeadh am agat comhartha na croise a ghearradh ort fhéin, d’éirigh an ghaoth ina roisteacha móra, agus shéid an gála, gur cuireadh scaipeadh na mion-éan ar an gcabhlach currach. Níorbh aon chabhair dóibh na heangacha lán éisc a bhí mar chloch mhuilinn thart orthu anois, agus bíodh gur ghearradar na heangacha saor, bhí sé ró-dhéanach, nó bhí na curracha imithe ó smacht, faoin am sin, agus thiomáin na roisteacha farraige isteach ar na carraigreacha móra, géara, garbha, iad, gur deineadh cláiríní díobh ansin, agus gur báthadh na hiascairí óga sciliúla, scafánta, a bhí ina mbun. Séideadh cupla currach isteach ar an trá, agus d’éirigh leis na hiascairí a bhí iontusan teacht slán, ach báthadh aon duine dhéag sa tubaiste uafásach sin.
.
Oileán tréigthe
Bhris an tubaiste sin ar mhisneach agus ar mheanma phobail na n-Oileán. Cuireadh coirp na n-iascairí a cailleadh i Reilg an Fháil Mhóir, agus ó tharla gur cailleadh iad uilig san aon tubaiste amháin, cuireadh i bhfocair a chéile iad, san aon uaigh mhór amháin. Bailíodh airgead i Meiriceá le leacht oiriúnach a thógáil os a gcionn, lena gcuimhne a choinneáil glas. Agus go gairid ina dhiaidh sin, i dtús na dtriochaidí, shocraigh na hoileánaigh ar na hoileáin a thréigint, agus tugadh feirmeacha beaga dóibh ar an dtír mhór, i nGlais, baile beag a bhíonn go síoraí ag breathnú amach ar na hoileáin. Bhí file san Aird Mhóir, in Iorras, ag an am, agus Seán Ó Monacháin a bhí air. Bhuel, chum seisean ‘Caoineadh’ faoin mbáthadh céanna sin. Cuirfidh mé críoch leis an bpíosa seo, le cupla véarsa as an ndán sin a athlua anseo,
Báthadh Inis Gé
.
“Nach bocht an gháir is nach daor an bás é,
Ó rinneadh an t-ár seo in Inis Gé?
Tá’n sgata báite a b’fhearr san áit seo
I bPort a’ Chárainn is nach mór an scéal?
Dá síntí a gcnámha i gcónraí clárthainn,
Nó ’n cholainn ghránna bheith curtha i gcré,
Ní bheadh mná ’gus páistí chomh buartha cráite,
‘S bheadh a muintir sásta in Inis Gé.
.
Séard dúirt na hardchinn chaith i bhfad i gColáiste,
A fuair fios ó’n bPápa ar chaint na Naomh,
Má rinneadh an báthadh i bPort an Chárainn
Go raibh an breitheamh i láthair á ligint saor;
Bhí Dia dá sábháil ‘s ag réiteach áit dóibh,
Ní scathamh gearr é, nó lóistín oíche,
Acht don anam tárrrthaí céad míle fáilte,
I Ríocht an Ardrí arís a choíche.
Solas na soilse, agus agus glóir na bhFlaitheas, go raibh acu uilig, na créatúir, anois agus i dtólamh.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Inné agus inniu
.
Saolta athraithe
Is é an rud is mó a théann i gcionn ar dhuine, de reir mar a théann sé anonn sna blianta, nó an chaoi a leanann cúrsaí an tsaoil seo ag síor-athrú, ó bhliain go bliain, agus ó ré go ré. Ní haon ionadh mar sin, go mbíonn an port sin a sheinm agamsa chomh rialta sin, sa cholún seo, nó nach bhfuil lear maith blianta carnaithe ar an gclog ama agamsa, faoin am seo. Mar sin, nuair a théim siar ar bhóithrín na smaointe, siar chuig an gcineál saoil a bhí ann, le linn ré ghlórmhar, draíochta, m’óige, bíonn sé deacair agam a chreidiúint, amannta, nach ag brionglóidigh a bhím, agus nach raibh a leithéid de shaol ann riamh! Ach b’fhéidir gur chóir dom craiceann eicínt a chur ar an scéal atá idir chamáin agam, an babhta seo.
Siaraigí libh liomsa
Leis an difir idir an dá chineál saoil, b’fhéidir go dtiocfá liom, ar chuairt, siar chuig dúthaigh fhiain, scoite, iargúlta, neamhaí, m’óige. Deireadh thriochaidí an ocrais atá ann, agus muid ag gluaiseacht linn siar an bóthar fada, bán, a shíneadh, an t-am sin, idir Bhéal an Mhuirthead agus an Fód Dubh. Bóthar bán, a thug mé ar an mbóthar sin, nó ag an am sin, ní raibh fiú braon tearra fhéin, leata ar bhóithre an Mhuirthead. Lá breá atá ann, agus grian gheal ag sméideadh anuas orainn as spéir gan scamall.
Gan mórán tráchta!
Thabharfadh duine ar bith faoi deara, nach raibh mórán tráchta ag gabháil an bhóthair chéanna sin. Diabhal carr nó leoraí, bus nó tarracóir, a bhí le feiceáil ag an tsúil ba ghéire. Tithe néata, bána, ceann tuí, neadaithe go deas teolai fan na slí. Níl crann nó tor le feiceáil, áit ar bith, ach an taobh tíre sin uilig chomh lom le croí do bhoise. Daoine le feiceáil amuigh sna páirceanna ag obair leo ar a ndícheall, ach tabhair faoi deara, nach bhfuil meaisín ar bith sa timpeall, le cabhair a thabhairt dóibh i saothrú na talún sin. Mura bhfuil meaisíní acu leis an obair sin a dhéanamh, cad iad na gléasanna oibre atá á n-úsáid acu, agus iad i mbun na hoibre sin? Tá, an spáid, an tsluasaid, an speal, sea agus anseo is ansiúd, bheadh capall, faoi úim, le feiceáil agat, agus é ag déanamh cibé gnó a bhí ar a chumas a dhéanamh. Sea, agus níos flúirsí ná na capaill, nó ní bhíodh capall ach ag an gcorrdhuine, bhí na hasail á n-úsáid faoi phárdóga, nó le cairt bheag asail a tharraingt.
Ní bhíodh rainsí nó tréada ann!
Ach céard faoi na beithigh a bhíodh le feiceáil sna páirceanna? Bhuel, ní bhíodh an oiread sin díobh sa timpeall, an tráth úd, nó ní raibh Uachtarlann ar bith sa taobh sin tíre, ag an am, agus mar sin, ní raibh le déanamh leis an mbainne, ach é a mhaistriú, le pingneacha a shaothrú as an im a dhíol sa siopa áitiúil, sea, agus dár ndóigh, d’fhéadfaí an t-im a stóráil i bprócaí, le bheith acu le cur ar a gcuid aráin le linn shéasúr an Gheimhridh. Chomh maith le sin, bhíodh ealtaí éan timpeall ar chuile theach, géanna, cearca, agus lachain, mar nach mbeadh díol ar a n-uibheacha sna siopaí? sea, agus nach mbeadh díol freisin ar na héanacha, iad fhéin, ag margadh Bhéal an Mhuirthead, dá mbeadh pingneacha ag teastáil, le tobac a choinneáil le fear an tí, nó le tae agus siúicre a cheannach, le dúil mhallaithe na cosmhuintire sa chupán tae a shásamh?
Ní bhíodh ann ach an turasóir fánach!
Tá rud eile a raghadh i gcionn ar an taistealaí ar an mbóthar sin, ag an am sin, freisin, agus ba chóir dom a rá, gur bheag rud i bhfoirm turasóir a d’fheicfeá in Iorras, na laethe úd, ach, faoi mar adúirt mé, ní fhéadfá gan suntas a thabhairt d’fheisteas na ndaoine a chasfaí ort, fan an bhóthair. Is féidir leat a bheith cinnte, nach mbeadh siad gléasta chomh faiseanta leis na daoine a d’fheicfeá sa taobh sin tíre, sa lá atá inniu ann. Sciortaí fada, go talamh, agus seálta deasa, ildaite, scothógacha, á gcaitheamh ag na mná. Báinín, agus bríste baile, á gcaitheamh ag cuid de na fir fhásta. I gcás na ndaoine beaga, bhuel, ní fheicfeá bríste fada ar ghasúr ar bith, nó chaitheadh chuile dhuine acu bríste giortach, agus geansaí olla baile. Gúnaí agus bibeanna ar na cailíní, agus ní call dom a rá, go mbíodh roinnt mhaith de na daoine óga céanna sin cosnochtaithe.
Leor sin don bhabhta seo!
Ach, déarfainn go bhfuil mo sháith den tseansaol nochtaithe agam don turas seo, ach bí cinnte, go bhfillfidh mé ar na cúrsaí seo, am eicínt eile amach anseo, nuair a bhuailfidh an fonn athchuimhnimh arís mé.
.
.
Peadar Bairéad
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
.
.
.
.
.
.
Grisham chugainn arís
.
The Innocent Man
le
John Grisham
Leabhar de shaghas eile ar fad
Leabhar eile anseo againn ó pheann líofa an údair ildánaigh seo, John Grisham. Ní gá dhom a rá, nach é seo an chéad leabhar a shil óna pheann, nó ba liosta le háireamh iad na teidil eile atá curtha ar fáil aige dúinn, a lua anseo. Ní gá dhom ach cupla ceann acu a lua anseo, le réimse leathan a chuid scéalaíochta a chur in iúl. Chuile sheans, gur léigh tú fhéin cuid acu cheana, leabhair ar nós :-
The Firm, The Chamber, The Street Lawyer, The King of Torts agus The Last Juror, agus tuilleadh nach luafaidh mé anseo.
Ní gá dhom a rá, ach oiread, go bhfuil na leabhair sin uilig bunaithe ar chúrsaí dlí, nó ba le dlí a chuaigh Grisham fhéin, i dtosach báire. Bíodh sin mar atá, tá dhá leabhar againn uaidh, chéanna fein, nach bhfuil bunaithe ar an ndlí. Is iad na leabhair atá i gceist agam anseo nó, A Painted House, agus Skipping Christmas.
Fírinne in áit Fiannaíochta
Bhuel tá leabhar de chineál eile ar fad curtha ar fáil aige anois, in, The Innocent Man. Ceart go leor, tá an leabhar bunaithe ar an eolas doimhin atá ag an údar ar chúrsaí dlí, ach má tá fhéin, ní cur i gcéill, nó cumadóireacht, atá i gceist ag an údar sa chás seo. Ní hea, mh’anam, nó deineann sé chuile iarracht, sa leabhar seo, lom chlár na fírinne faoi chur i bhfeidhm na dlí, i mbaile tuaithe sna Stáit, a rianadh agus a leagan os ár gcomhair amach, gona laigí, gona chlaonta, gona mhídhaonnacht, sa chaoi gur cóngaraí do bheathaisnéis é, ná d’úrscéal. Feictear don údar eolgaiseach seo, nach bhfuil córas dlí na Stát Aontaithe thar mholadh beirte, agus tuigtear dó gur furasta éagóir a dhéanamh ar an saoránach aonair, ar mhaithe leis an bpobal mór a shásamh.
Leabhar spreagúil
Tugann an t-údar le fios dúinn, i nóta uaidh i ndeireadh an leabhair, an chúis a spreag é chun an scéal seo a chur ar fáil don phobal. Seo mar a chuireann sé é :-
Two days after Ron Williamson was buried, I was flipping through The New York Times when I saw his obituary. The headline – “Ronald Williamson, Freed from Death Row, Dies at 51” – was compelling enough, but the lengthy obituary, written by Jim Dwyer, had the clear makings of a much longer story.
B’in an chéad uair a chuala sé faoi Ron Williamson, agus dhúisigh an Fógra Báis sin fiosracht an chait ann. Bhuel, ba é críoch na mbeart é nó gur chuir sé roimhe a scéal a fhiosrú, taighde a dhéanamh, agus finnéithe a chur faoi agallamh, agus ar deireadh thiar, leabhar a bhunú ar an scéal scanallach seo, scéal nach bhféadfadh úrscéalaí ar domhan é a shárú, mar ábhar leabhair. Agus sin é díreach atá curtha ar fáil aige dúinn sa scéal iontach, corraitheach, scanraitheach seo.
Tosaíonn an scéal seo I mBaile tuaithe, Ada, i Stát Oklahoma, baile a raibh sé mhíle dhéag duine de dhaonra ann, agus baile Bíoblach a bhí ann freisin.
The Bible Belt runs hard through Ada. The town has fifty churches from a dozen strains of Christianity. They are active places, and not just on Sundays.
Ionad cairdiúil
Áit chairdiúil is ea í, ina gcuirfedh daoine forrán ar an strainséir. D’fhágtaí na doirse oscailte i rith an lae ann, agus bhíodh na déagóirí amuigh san oíche, gan diabhlaíocht ar bith á dhéanamh acu ar shealús, nó do dhaoine.
Ach, mar sin fhéin, tharla ar an 7ú Nollaig, 1982, gur éigníodh agus gur dúnmharíodh cailín óg, arb ainm di Debbie Carter. Sular maraíodh í, an oíche sin, bhí sí ag obair, mar chailín leanna, sa Coachlight, Club Oíche a raibh tarraingt na gcéadta air. Fuarthas a corp an mhaidin dár gcionn, agus chuaigh na póilíní agus na lorgairí i mbun oibre, láithreach bonn. Ach má chuaigh fhéin, ba liobarnach, míchúramach a chuir siad chun oibre. Dhealródh sé, nach raibh na scileanna riachtanacha chuige sin acu, ach fágaimis an scéal ag an bpointe sin, agus raghaimis siar, le scéal Ron Williamson a ríomh, agus a shníomh isteach i scéal an dúnmharaithe, i dtosach.
Ábhar fhear spóirt
Rugadh Ron sa bhliain 1953, mám maith blianta sular maraíodh Debbie. D’fhás sé suas in Ada, agus ó thús, chuir sé suim, agus dhá shuim, i mBaseball. D’éirigh go maith leis, agus ba é tuairim an phobail, go n-éireodh leis cáil agus clú a bhaint amach dó fhéin is dá bhaile dhúchais, mar imreoir sa chluiche sin. I ndeireadh na dála áfach, níor tharla sin, agus diaidh ar ndiaidh, chuaigh sé le drabhlás, agus in áit cáil a bhaint amach dó fhéin, ba é a mhalairt ar fad a tharla. Thosaigh an meath sin, sa bhliain 1972. Tugadh bata agus bóthar dó as na clubanna Baseball, agus ar ball, phós sé, ach níor mhair an pósadh céanna sin, nó san idirlinn, chuir Ron aithne ar an ól agus ar na drugaí. Cuireadh dhá chúis éignithe ina leith, agus bíodh gur ligeadh saor sna cúirteanna é, ghreamaigh roinnt áirithe den chlábar dó. Chuir na póilíní aithne air, nó ba mhinic dlithe á mbriseadh aige. Tamall fada, tar éis éigniú agus marú Debbie Carter, gabhadh Ron, agus cuireadh dúnmharú an chailín óig ina leith, agus ar deireadh thiar, gan mórán fianaise ina choinne, tógadh os comhair cúirte é, agus daoradh chun báis é.
Ar ‘Death Row’
Sacadh isteach í Death Row é, agus i rith na mblianta fada drabhlásacha sin, bhí an fear bocht ag dul le buile, agus leath na gcuarta, ní raibh greim docht aige ar chúrsaí a shaoil fhéin, gan trácht in aon chor ar chúrsaí an tsaoil mhóir.
Céard a tharla ina dhiaidh sin? Agus conas a láimhsíodh a chúis ina dhiaidh sin? Bhuel, fágfaidh mé sin fút fhéin, nó bheadh sé deacair scéal chomh corraitheach, greamaitheach, lán teannais, a shamhlú fiú, sa chaoi go bhfuil mé cinnte, go mbainfidh tú taitneamh agus sásamh as an scéal seo le Grisham. Ní gá dhom a rá, go bhfuil mám maith carachtar eile, idir lucht dlí, póilíní, imreoirí, agus gnáthshaoránaigh, le fáil go flúirseach, inchreidte, sa scéal seo.
I bhfeabhas atá an Grishamach seo ag dul le himeacht na mblianta.
Gaeilge 
English