le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
.
.
E A C H T R A I G H D Ú I N N
.
(Ábhar Sagairt Bhéal an Átha Fhada sna Daichidí)
.
***************************
.
Thaitin idir scoil agus scolaíocht liom, chuile lá riamh, agus dá chomhartha sin, d’éiríodh liom cibé ceacht nó cleachtadh a thugtaí dom, a dhéanamh gan stró. Am ar bith ar theastaigh teachtaireacht ó dhuine de na múinteoirí, bí cinnte gur ormsa a thitfeadh sé an gnó sin a dhéanamh dó. Thug sin deis domsa tréimhsí a chaitheamh amuigh ar bhóithre Iorrais, ag rothaiocht liom ar mo sháimhín só ar rothar breá rásaíochta an Mháistir. Théinn go dtí Oifig an Phoist, le haghaidh na litreacha, chuile mhaidin, geall leis, agus théinn go dtí an baile mór le teachtaireachtaí don bPríomhoide, nó bhí a leannán ina cónaí i mBéal an Mhuirthead, agus minic a theastaíodh uaidh scéal eicínt a chur chuici i rith an lae. I gcás dá leithéid, ní riabh le déanamh aige ach glaoch ormsa, agus a rothar rásaíochta a thabhairt dom, agus d’fhéadfadh sé a bheith cinnte ansin go sroichfeadh a theachtaireacht a ceann scríbe, ar an dá luathas. Is cuimhin liom freisin, nuair a thosaigh an Cogadh Mór, sa bhliain 1939, go gchuireadh an tArdmháistir, an tUas. Seán Ó Cróinín, mé fhéin agus Proinsias Mac Eoin, go dtí teach Mhic Eoin ar an nGeata Mór, le héisteacht leis an nuacht ar an Raidió, agus scéala an chogaidh a thabhairt ar ais linn chuige. Anois, cé go mbínn amuigh ar theachtaireachtaí, leath na gcuarta, níor chuir an ealaín chéanna sin isteach ar mo chuid scolaíochta, nó bhí ar mo chumas, cibé a bhíodh á dhéanamh acu agus mise ar fán ón seomra ranga, d’éiríodh liom an méid sin a phiocach suas, gan stró, agus cibé obair bhaile a bhí le déanamh againn, a dhéanamh gan teip, chuile oíche. Ní hé sin amháin é ach d’éiríodh liom corr scilling a shaothrú as mo scileanna léinn, nó thagadh scoláirí áirithe chugam, leis an obair bhaile chéanna sin a dhéanamh dóibh, agus iad breá sásta na pingneacha a bhronnadh ormsa, mar chúiteamh. Minic a d’éirigh liomsa fáil isteach chuig na scannáin tostacha, tríd an gcleas céanna sin.
Thart ar an am gcéanna sin, agus náisiúin mhóra an domhain ag pleanncadh agus ag leadradh a chéile, agus rudaí á gciondáil anseo i dtír na hÉireann, thosaigh an Máistir Ó Cróinín ag iarraidh treoir ghairme eicínt a chur ormsa. D’iarr sé mé a stiúradh an bealach seo, agus d’iarr sé mé a stiúradh an bealach úd eile, ach i ndeireadh na dála, ba í an tsagartacht a roghnaigh mé. Anois, caithfear a thuiscint, nach raibh puinn gustail ag mo mhuintir, agus dá thairbhe sin, ní bheadh sé indéanta mé a chur go Mánuat, nó chuig ceann ar bith de na Cliarscoileanna ardnósacha, ach, níorbh fhál go haer é! nó bhí “Cumann Misinéirí chun na hAifrice”, nó an SMA, mar a thugtar orthu, breá sásta gasúir de mo leithéidse a ghlacadh isteach ina scoileanna, ar tháille an-íseal, ag súil go leanfadh uimhir áirithe de na daltaí sin leo go ndéanfaí sagairt do na Misin díobh, i ndeireadh na dála. Tuigeadh dóibh, dár ndóigh, go gcaillfeadh siad roinnt mhaith acu, san aon bhliain déag idir tús an chúrsa agus lá an oirnithe. B’fhéidir go dtógfadh siad isteach thart ar chúig dhuine is fiche in aghaidh na bliana, ach chuile sheans nach ndéanfaí ach cúigear, nó seisear, díobh sin a oirniú, ar deireadh thiar. Ach bhí siad lán-tsásta leis na huimhreacha sin, agus bhí siad lán-tsásta freisin, go raibh siad ag leathadh an bhriathair i measc an phobail, ina mbealach fhéin. Ach ba bheag a thuig mise faoi na cúrsaí sin, agus mé fhéin agus an Máistir ag cur cúrsaí creidimh agus sagartachta trí chéile, i Scoil Náisúnta na Cille Móire Iorrais, i ndeireadh triochaidí agus i dtús daichidí na haoise seo caite. Ar aon chuma, bheartaigh mé fhéin dul chun na hAifrice im’ mhisinéir. Bhí grá im chroí agam, an t-am sin, do ghormaigh na hAifrice. Ní ón gcnoc nó ón ngaoth a bhailigh mé fhéin an chráifeacht, nó ba dhuine í mo Mham, a raibh an oiread sin creidimh aici is a chuirfeadh an cnoc thall ar an gcnoc abhus, agus chomh maith le sin, tógadh mé i bpobal ina raibh céad faoin gcéad acu ag cleachtadh a gcreidimh, agus ag glacadh le fíricí na Críostaíochta. Sea, agus “fair play” don Mháistir, bhí seisean sásta an cupla punt a chur sa chiste, a bheadh riachtanach, le gasúr dem leithéidse a chur chun an Choláiste úd i mBéal an Átha Fhada, i ngiorracht roinnt mílte do Bhall Álainn, i gContae Mhaigh Eo.
Ba ghearr go raibh an scéal i mbéal gach éinne.
“Ar chuala tú an nuacht?” adéarfadh duine.
“Cén nuacht atá i gceist agat?”
“Cén nuacht, an ea? Go bhfuil Peadar Mhichael Mhicí ag dul sna sagairt!”
“Ag magadh fúm atá tú? mar nach bhfuil níos mó ná a phaidreacha ar a aire ag an bPeadar céanna, bail ó Dhia air!”.
“B’fhéidir go bhfuil, agus b’fhéidir nach bhfuil, ach sin an scéal a chuala mé fhéin, anois díreach, ó Tom an Phosta, agus nach bhfuil an Tom céanna sin an-mhór le Bairéadaigh na Druime?”
“Ó, bhuel! má bhí an scéal ag Tom an Phosta, caithfidh go bhfuil bunús eicínt leis. Bhuel anois! cé chreidfeadh go raghadh an diabhailín céanna sin le sagartacht? “ “Nach ait an mac an saol? agus nach fánach an áit a bhfaighfeá breac?”
B’in mar a bhí i measc na gcomharsan, na laethe úd, i lár na blaina úd 1940, agus mise ag fáil réidh le bealach úr a threabhadh dom fhéin, nó níor ghnáth-rud é, an t-am sin, buachaill óg dem leithéidse, Cliarscoil a thabhairt air fhéin.
Chuaigh chuile shórt ar aghaidh go seoigh, ar feadh scathaimh. Ach de réir mar a bhí an lá spriocáilte ag druidim linn, bhí ag dul ina luí ormsa, méid na céime a bhí á tógáil agamsa. Ach dá fhaid an lá tagann tráthnóna, agus ba é an dála céanna agamsa é. Ar deireadh thiar thall, tháinig an lá mór. An oíche roimh ré, bhailigh na comharsanna uilig isteach sa teach s’againne, le slán agus beannacht a chur liomsa, nó ba é sin nós an muintire thiar, ag an am sin.
Faoi’n am sin freisin, bhí chuile short, a bheadh ag teastáil uaim sa Choláiste, ceannaithe agus pacáilte, i gcás breá, nua, taistil, domsa. Mo Mham agus mo dheirfiúracha ba mhó a rinne an gnó sin, nó ba bheag scil a bhi agamsa sna cúrsaí céanna sin, ag an am, murab ionann is anois.
Ar maidin, bhuaileamar bóthar. An t-am sin, ní gá a rá, nach raibh carr, nó cairt, le síob a thabhairt dom go Béal an Mhuirthead, mar ní théadh an bus thar an mbaile mór sin siar, ag an am sin. Deiridís go raibh an droichead ró-chúng, ró-lag, nó nó-rud–eicínt–eile, agus sa tslí sin, fágadh muintir na leithinse lena mbealach fhéin a dhéanamh go Béal an Mhuirthead, dá mbuailfeadh an fonn taistil iad. Mar sin, ar rothar is ea chuaigh mé fhéin go Béal an Mhuirthead, an mhaidin spriocáilte sin. Chuaigh mo dheartháir Seán, Grásta ó Dhia air, in éineacht liom, leis an gcás breá, donn, nua sin, a iompar, nó bhí Seán níos sine agus níos foirfe na mé. B’eisean an duine ba shine den ál, agus meas dá réir againne air. Chuir Seán ar an mbus mé, thug mo chás don tiománaí, do “Láchaí Clarke”, agus d’fhág slán liom.
Bhí mé liom fhéin ar deireadh, agus geallaimse dhuit é, go ndeachaigh an cumha agus an t-uaigneas go smior na gcnámh isteach ionam. D’fhág mé Béal an Mhuirthead faoi ghradam, mé gléasta in éide ábhar sagairt, agus níos mó airgid i mo phóca, ná mar a bhí agam riamh roimhe sin. “Láchaí Clarke” ag tiomáint agus “George Ormsby” ina stiúrthóir againn. Ba nuacht chuile shórt domsa, nó ní raibh mé fhéin níos faide ó bhaile ná Béal an Mhuirthead, riamh roimhe sin. Nach orm a bhí an t-ioinadh, nuair a chonaic mé crainn den chéad uair riamh, ba bheag nár bhain a n-uaisleacht agus a n-airde radharc na súl díom. Ar deireadh thiar, shroicheamar Béal an Átha, ach ní raibh ar mo chumas dul níos fuide, an lá sin, nó ní raibh ach traein amháin ag fágáil Béal an Átha, in aghaidh an lae, an tráth sin, agus d’imíodh sin ar maidin. Éinne ar theastaigh uaidh dul níos faide ná Béal an Átha, bhuel, d’fhéadfah sé fanacht go dtí an lá arna mhárach. Chuir mé fhéin fúm, an oíche sin, in “Óstán an Néfin”, agus bhí mé ar mo chois go breá luath an mhaidin dár gcionn. Ar ball, rinne mé mo shlí go Stáisiún na Treanach. Ó, a Thiarcais! nár mhór idir sin agus tada dá bhfaca mé fhéin riamh roimhe sin! Cheannaigh mé mo thicéad agus isteach liom ar an ardán, le fanacht leis an traein. Ní raibh mé im aonar ansin, ach oiread, nó bhí slua mór daoine bailithe ansin, agus iad ag fanacht ar thraein úd na maidine, nó ní bheadh traein eile ag fágáil an stáisiúin sin go dtí an mhaidin dár gcionn. Ba nuacht chuile shórt domsa, agus mar sin, bhí mé ag siúl liom síos suas ar an ardán, agus mo thicéad greamaithe go teann im ghlaic agam, ach ní i gcónaí a thagann an crúiscín slán abhaile ón tobar, agus ba é an dála céanna agamsa é agus an ticéad draíochta sin, nó cibé útamáil a bhí ar siúl agam, thit an ticéad síos uaim, idir an traein agus an ardán. Ó, a Thiarcais! conas a gheobhainn greim ar mo thicéad draíochta arís, agus mura bhfaighinn greim ar an dticéad céanna sin, is dócha nach ligfí ar bord na traenach chor ar bith mé. Bhuel, ar ámharaí an tsaoil mhóir, bhí fear breá, scafánta, óg, ó Bheannchor Iorrais, duine de mhuintir Uí Mhurchú, ar an bhfód, agus d’fhág seisean a mhála taistil ar leataobh, agus síos leis, idir an traein agus an ardán, agus i bpreab na súl, bhí mo thicéad caillte slán sábháilte ina ghlac aige. Thug sé ar ais dom é. Ghabh mé mo bhuíochas ó chroí leis, agus sa chomhrá a lean an eachtra sin, d’inis sé dom, go mba bhall de Aerfhórsa Shasana é, agus go raibh sé tar éis saoire a chaitheamh sa bhaile, i mBeannchor Iorrais. D’fhiafraigh mé fhéin de, ar ghlac sé aon pháirt fós sa Chogadh Mór. “Abhair é,” ar seisean, “nó is beag lá nach dtéim fhéin, is mo bhuíon trodairí, ar aer-ruathair, thar chríocha na Gearmáine isteach, ag buamáil, ag troid, ag spiaireacht.”
“Agus an bhfuil sé contúirteach bheith i mbun na hoibre sin?” arsa mé fhéin.
“Bhuel,” ar seisean, “is beag lá nach gcailleann muid comrádaí amháin, ar a laghad, agus níl ann ach cluiche gill, mar adéarfá. Bhí an t-ádh i mo chaipínse, go nuige seo, ach go háirithe, agus tá súil le Dia agam, go dtiocfaidh mé slán abhaile ón gcogadh millteach, uafásach, seo.
Bhuel, ag an bpointe sin, chualamar fead caol, ard, cluasphléascach, na traenach, agus í réidh chun bóthair. Chuamar ar bord. D’fhágas fhéin slán le mo chara nua, an fear breá, ard, rua, dathúil sin, ó Bheannchor Iorrais, agus muid ag súil go gcasfaí ar a chéile sinn arís, amach anseo, ach tá faitíos orm, nár chasadh Mac úd Uí Mhurchú arís orm, ó shoin i leith, agus níl fhios agam ó thalamh an domhain, ar tháinig sé slán ón mbearna bhaoil, nó ar cailleadh é ar mhisean, nó ar ruathar eicínt, isteach thar theorainn na Gearmáine isteach. Cibé faoi sin, ba é an Mac Uí Mhurchú úd mo chéad laoch, agus bronnaim anois an curadhmhír air, bíodh sé beo, nó bíodh sé marbh.
Ar ball, d’ardaigh an traein a seolta, agus as go brách lei, go torannach, ardghlórach, agus mise á sciobadh aici lei, ó dhúthaí mo mhuintire, agus ó nead teolaí na hóige. Nach orm a bhí an t-ionadh, agus an traein sin ag réabadh lei trí ghoirt is trí mhóinéir, trí bhailte is trí choillte, go dtí gur stop si sa deireadh i mBall Álainn, agus nár cuireadh fainic na bhfainic ormsa, tuirlingt ag an stáisiún sin? Bhailigh mé mo chip is mo mheanaithe, agus amach liom de rúid as an traein úd, an chéad traein dár leag mise súil riamh uirthi, agus chomh luath is a bhí mise bailithe liom amach aisti, lig sí fead ghéar, chluasphléascach, mhagúil, aisti, agus as go brách lei arís, go torannach, gaileach, rothach, amach as stáisiún úd Bhall Álainn. Bhreathnaigh mé timpeall orm fhéin, nó dúradh liom go mbeadh duine eicínt ansin romham, le treoir a dhéanamh dom. Tháinig fear bunaosta im threo i leith. “An tusa an Bairéadach?” ar seisean liom. “Is mé,” arsa mé fhéin á fhreagairt. “Tar liomsa, má sea,” ar seisean, “tá cóir iompair anseo amuigh agam, le tú a thabhairt go dtí Coláiste an Chroí RóNaofa, i mBéal an Átha Fhada.”
Lean mé amach as an stáisiún é, agus do bharúil, cén gléas iompair a bhí aige ansin faoi mo chomhair? Céard eile a bheadh aige ann, ach carr cliathánach? Go breá ar fad, arsa mise liom fhéin, beidh “jaunt “ breá agam ón stáisiún traenach seo go dtí an Coláiste.
**********************
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l
Peadar Bairéad
.
(Seo píosa a scríobh mé tamall ó shoin, agus nach soiléir do dhuine ar bith gur beag athrú a tháinig ar chúrsai san idirlinn)
.
“My Grouse Night”
Nuair a bhí mé fhéin ag freastal ar Ollscoil na Gaillimhe, sa dara leath de dhaichidí na haoise seo caite, bhí de nós ag na Mic Léinn ansin, Grouse Night a eagrú, i dtús chuile bhliain. Bhuel, b’in an t-ainm a bhaisteadh siad ar an oíche a dtugtaí cead do chuile Mhac Léinn aon ghearán a bhí aige, i gcoinne an Choláiste, ach go háirithe, a leagan os comhair a chomhdhaltaí. B’fhéidir go maireann an nós sin san ‘Alma Mater’ sin, anuas go dtí an lá atá inniu ann, ach ní chuige sin atá mé, an babhta seo, ach chuige seo….sé sin, go bhfuil de nós agam fhéin, sa Cholún seo, freisin, srian a ligean lem’ ghearáin, corruair, agus iad a leagan os bhur gcomhair amach, anseo i mBéal an Phobail. Agus ó tharla go bhfuil cupla casaoid le déanamh agam anois, nach bhfuil sé chomh maith dhom iad a leagan os bhur gcomhair anseo anois.
Those Boy-Racers
Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom gearán láidir a dhéanamh i gcoinne an nós atá ag roinnt áirithe tiománaithe, srian a ligean lena gcarranna ar ár mbóithre, agus ar ár sráideanna, go háirithe, tar éis titim na hoíche. Caithfidh mé a admháil, nár thug mé fhéin an nós seo faoi deara, go dtí le déanaí, nó roinnt blianta ó shoin, go bhfios domsa, ní tharlaíodh a leithéid, ach sa lá, nó ar chóir dom, san oíche, atá anois ann, a rá, is beag nach gceapfá gur i bPáirc Mondello a bhí tú, leis an dtorann ard, géar, cluasphléascach, a réabann ciúneas séimh na n-oícheannta, agus idir óg agus aosta, ag súil le deis léite, nó suaimhnis, nó codlata, fiú, a bheith acu, tar éis bhuaireamh tuirsiúil an lae. Ach, beag an seans go bhfaigheadh siad a leithéid, leis an ngleáradh toirniúil a réabann thar a dtithe, ar na bóithre, agus ar na sráideanna amuigh.
Noise Pollution!
Céard tá ag tarlú amuigh ansin ar ár mbhóithre in aon chor?
Dúirt Mártan an Tairbh liom, gur chuala seisean ó Shéimí an Droichid fhéin é, gurb amhlaidh atá gluaisteánaithe óga na dúiche seo, ag ullmhú do rásaí gluaisteán Oileán Mhanainn. Dhealródh sé nach bhfuil a fhios ag éinne céard é go díreach atá ar siúl ag na rásaithe óga seo. Bíodh sin mar atá, ach nach bhfuil sé thar am ag an nGarda s’againne an scéal a fhiosrú dúinn, agus muid a chur ar an eolas, faoi na Rásaithe Óga seo, atá ag cleachtadh a gcuid cleas, anseo in ár measc.
Aon scéal agat fhéin faoi na cúrsaí céanna seo?
Roundabouts
Tá gearán eile agam freisin faoi dhream tiománaithe, in ár measc, nach bhfuil eolas dá laghad acu faoi chóras na dtimpeallán. Is é atá i gceist agam anseo nó go dtagann siad isteach chun an timpealláin ina rás, ar lán luas, agus cuma faoi chearta ghluaisteánaithe eile, teastaíonn uathusan ceart slí a bhaint amach dóibh fhéin, ar ais nó ar éigean! Tá mé cinnte, gur chúis tionóisce é iompar na ngluaisteánaithe sin, go minic. Agus nár casadh carr orm fhéin, an lá cheana, agus é istigh ar thimpeallán agus é ag taisteal sa tslí chontráilte! Nach bhfuil sé deacair a leithéid a chreidiúint? Bhuel, creid mise ann, go dtarlaíonn a leithéid. Agus os ag caint ar luas mé, caithfidh mé a admháil go bhfuil feabhas beag eicínt tagtha ar iompar ár dtiománaithe, sa ghné sin den tiomáint, agus is annamh anois, a réabann tiománaí tharat amach, é ag séideadh adhairce, agus ag tabhairt comhartha na méar dhuit, agus tú ag tiomáint leat ar an luas lamháilte, go háirithe taobh istigh de theorainneacha na mbailte is na gcathracha, ach amuigh ar bhóithre bána na Banban, bhuel! sin scéal eile ar fad, agus déarfainn go bhfuil píosa le dul fós againn, sa ghné sin dár dtiomáint.
An bhfuil gearán ar bith eile agam, an turas seo, an ea?
Bí cinnte go bhfuil, agus ualach asail díobh, ach ní thabharfaidh mé, an babhta seo, ach ceann amháin eile.
Agus céard é fhéin, an ea?
Littering too!
Bhuel, caithfidh mé a admháil, go gcuireann na daoine a chaitheann bruscar timpeall orthu, ar ár sráideanna, agus ar ár mbóithre, cuireann siad déistean orm. Nach minic a fheiceann tú gluaisteán breá, feiceálach, fada, ag réabadh tharat, agus ansin, de phlimp, islítear fuinneog, agus caitear mám bruscair amach tríd an bhfuinneog oscailte sin, faoi mar ba mhám milseán a bhí a chaitheamh amach acu, ina sciob sceab, chuig na dúchasaigh é. Sea, mh’anam, minic a chuala mé duine den aicme sin ag maíomh, go raibh siad ag cur oibre ar fáil don chosmhuintir, mar cuireann siad “jab” ar fáil do dhuine eicínt, nach mbeadh aige, marach iad, ach an “dól”.
Nach mór an faoiseamh anois dom, an méid sin casaoide a bheith déanta agam, ach bí cinnte go mbeidh mé ar ais arís, gan mórán moille, agus mé ag clamhsán liom ar mo shástacht, faoi ábhar eicínt eile…..
(Dá mhéad a athraíonn cúrsaí, ’sea is mó a fhanann siad mar a bhí.)
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Ú R S C É A L A Í Ú R .
*********************
.
N o G r e a t M i s c h i e f ………………………….Eagran Vintage..2001.
l e
ALISTAIR MacLEOD……………………………………………..£9.10. (€11.55.)
.
.
**********************
.
Seo an chéad úrscéal againn ó pheann líofa an údair ildánaigh seo, Alistair MacLeod. Is dócha gur beag duine sa dúiche seo nár chuala faoin údar sciliúil seo, nó nach raibh sé i láthair anseo sa Chathair Álainn, ag “Arts Festival” na bliana seo, agus nár chuala roinnt mhaith daoine é ag léamh cuid dá shaothar, ar an ócáid chéanna sin. Sa bhliain 1936 a rugadh Alistair, agus tógadh é i gCape Breton, Nova Scotia, agus is mar mhúinteoir in Ollscoil Windsor, Ontario, a thuilleann a bheatha. Anois, bíodh gurb é seo a chéad úrscéal, ní hé seo an chéad uair aige i mbun pinn, nó is gearrscéalaí den scoth é, a bhfuil cáil tuillte aige, sa ghort sin, le tamall maith de bhlianta anois.
Tugadh an leabhar seo mar bhronntanas dom, roinnt míonna ó shoin, agus is dócha gur roghnaíodh mar bhronntanas dom é, toisc go raibh roinnt abairtí Gaeilge sníofa go healaíonta tríd an téacs, rud a théann tríd an scéal mar a bheadh snáithe trí bhráisléad brád. Is dócha go bhfuil cosúlachtaí idir an scéal seo agus an leabhar breá úd “Roots”, sa mhéid go bhfuiltear ag iarraidh stair chineál Chaluim Ruaidh a lorg, siar trí anró agus trí chruatan na staire, siar go hAlbain an ochtú haois déag. Sa bhliain 1779 ruaigeadh Calum MacDonald as a bhaile, i nGarbhchríocha na hAlban, agus lena chlann is a ghaolta d’ardaíodar a seolta, agus thrasnaíodar an t-Atlantach, le cur fúthu i Nova Scotia, áit ar bhunaíodar treabh nua Albanach dá gcuid fhéin, i gcríoch úd na gcrann, treabh a d’fhan rua, dúshúileach, Gaelach, agus treabh a d’fhan dílis dá bhfréamhacha Albanacha, uaidh sin amach.
Thart ar dhá chéad bliain ina dhiaidh sin, in ochtóidí na haoise seo caite, chuir fear dá sliocht, Alexander MacDonald, roimhe, scéal a chineáil a ríomh, agus sin atá curtha ar fáil sa leabhar seo dúinn ag Alistair MacLeod. Sleamhnaíonn an scéal go réidh, nádúrtha, inchreidte, trí leathanaigh na staire, agus éiríonn leis an údar scéal shliocht Chaluim Ruaidh a insint, ón lá a d’fhág siad an seanfhód in Albain, anuas go dtí ré an Alexander MacDonald seo a leagann scéal a chine os ár gcomhair amach. Seal amháin tá muid gafa siar chomh fada le Cath Chulloden, mar ar briseadh ar chumhacht na gClann, nó arís, muid ag léamh faoi Chath Quebec, agus an chaoi ar bhuaigh an Ginearál Wolfe, nuair a scaoil sé na “fierce Highlanders” isteach sa chath, ach smaoinítear freisin, faoin litir a scríobh sé, tamall roimhe sin, ag cur síos ar na “Highlanaders” céanna sin…
“They are hardy, intrepid, accustomed to a rough country, and no great mischief if they fall”
B’in an áit a bhfuair sé an teideal dá leabhar. Léirigh an litir chéanna sin an meas, nó an drochmheas, a bhí ag an nGinearál Wolfe ar na “Highlanders”
Seal eile ansin, tá muid ag taisteal trí thír a ndídine, Cape Breton, Nova Scotia, mar ar chaith Chlann Chaluim Ruaidh an dá chéad bliain idirlinneach sin. Ach ar ais linn go tús an úrscéil corraithigh seo.
Alexander MacDonald, an fear inste scéil, sa chás seo, agus cuireann sé ceann ar an scéal agus é ar a bhealach ó Ontario go Toronto, mar a bhfuil deartháir leis ina chónaí, agus é, (an deartháir), ag teacht i dtír, an tráth sin, ar a chuimhní, agus ar an mbraoinín, mar bheatha. Féach mar a chuireann an t-údar tús lena scéal ….
“As I begin to tell this, it is the golden month of September in southwestern Ontario. In the splendid autumn sunshine the bounty of the land is almost overwhelming, as if it is the manifestation of a poem by Keats.
Déanann sé cur síos ansin ar an tír trínar ghabh sé ar a thuras, turas a dhéanann sé go rialta, ar an Satharn, nó is cuid dá dhúchas agus da oiliúint é, gan dearmad a dheanamh ar a chineál fhéin, agus is ar a dheartháir fhéin atá a chuairt. Nach mór go deo idir an bheirt dearthar céanna sin, nó is lia fiacal é Alexander, agus i ndáiríre, is alcólach é Calum. Téann sé isteach ina sheomra, in arasán cúlshráideach, agus seo mar a bhí…
I look around the small familiar room and its spartan neatness. There is no evidence that he has eaten today and there does not seem to be any food visible. In a wastebasket beside the sink, there is one of those amber bottles in which oversweet and low-priced wine is sold. It is empty.
“Do you want anything to eat?” I ask.
“No” he says, then after a pause, “nothing to eat.”
Thuig Alexander an leide sin agus ar ball thug sé deoch branda dó. Shocraigh sin é, agus tar éis scathaimh, labhair sé arís..
‘Ah, “ille bhig ruaidh,” he says. “We have come a long way, you and I, and there are no hard feelings. Do you remember Christy.”
Bhí sé ag baint úsáide as an ainm ceana a bhíodh ag a mhuintir ar Alexander, agus é ina ghasúr, fadó. Thugaidís “Gille beag ruadh”, nó gasúr beag rua, mar ainm ceana air, toisc go raibh gruaig rua air.
Chuaigh sé siar ansin ar an seanchas faoina chineál, faoin gCalum Ruadh úd, a shin, sin, sin seanathair, a d’imigh ina dheoraí, ó Gharbhchríocha na hAlban, dhá chead bliain roimhe sin, agus mar sin dóibh.
Nuair a d’fhág sé a dheartháir, ar deireadh, agus nuair a bhí sé taobh amuigh den doras, chuala sé a dheartháir, Calum, ag rá amhráin Albanaigh, go réidh, ciúin, leis fhéin….
“Chi mi bhuam, fada bhuam,
Chi mi bhuam, ri muir lain;
Chi mi Ceap Breatainn mo luaidh
Fada bhuam thara an t-sail.
He was singing ‘Cumha Ceap Breatainn’, ‘Lament for Cape Breton’ ….it means something like
I see far, far away,
I see far o’er the tide;
I see Cape Breton, my love,
Far away o’er the sea.”
B’in cuid den traidisiún a thógadar thar farraige siar leo, nós na n-amhrán agus na gcaointe, agus chomh maith le sin, thógadar leo a dteanga fhein freisin, agus fiú, tar éis dhá chéad bliain, d’fhan cuid áirithe den teanga fhéin beo fós ina measc.
Bhuel, d’imigh Alexander ar ais leis go dtí a bhaile fhéin, agus a phost cáiliúil, mar lia fiacal, i gcathair Ontario. Ach bhí giorria an dúchais dúisithe i gcistin a aigne, ag a dheartháir agus a chuid seanchais, agus uaidh sin amach, díríonn sé a aire ar a scéal fhéin, agus ar scéal Chlann Chaluim Ruaidh, agus sleamhnaíonn sé go héasca, formhothaithe, ó cheann amháin acu sin go dtí an ceann eile. Faigheann muid scéal Chaluim Ruaidh, agus an chaoi ar fhág sé tír a dhúchais, sa bhliain 1779, agus é cúig bliana is caoga ag an am. In éineacht leis, bhí a bhean agus a chlann, dáréag acu, sea, agus thógadar an seanmhadra leo freisin, toisc gur lean sé sa tsnámh iad, nuair a d’fhág an bád an cladach.
Cé go bhfuil Alexander meáite ar a scéal fhéin, agus scéal a chlainne, a insint, téann sé siar agus aniar sa stair, leis an scéal sin a mhíniú agus a shoiléiriú, sea, agus le fréamhacha an lae inniu a lorg sna glúnta a d’imigh rómpu. Is speisiúil, agus is rí-speisiúil, mar a chuireann sé chuige sin, ach níl fúmsa anois an scéal sin a ríomh anseo, nó mhillfinn an scéal oraibhse! Ach, níl dabht ar domhan, ach go bhfuil a cheird foghlamtha go maith ag an údar seo, agus cé go gceapfá, corruair, go bhfuil a stíl sa leabhar seo ró-scaoilte, ag an am gcéanna, nuair atá an leabhar críochnaithe agat, tuigeann tú ansin go gcuireann na dathanna uilig le chéile, le spléachadh iontach a thabhairt dúinn ar shaol agus ar shaothar Alexander MacDonald fhéin, agus ní hé sin amháin é, ach suíonn an t-údar an scéal sin taobh istigh de stair a chine agus a chineáil. Cuireann sé sinn faoi gheasa lena scil scéalaíochta, agus déanann muid iontas den chaoi ar choinnigh cineál Chaluim Ruaidh a n-oidhreacht, agus a dteanga, thar spás ama chomh fada sin, nuair a chaill an mhuintir s’againne a dteanga taobh istigh de chupla glún, tar éis dóibh Talamh an Éisc a thabhairt orthu fhéin. Féach mar a chuireann Aodhán Ó hEadhra é ina leabhar scolártha ar “Na Gaeil i dTalamh an Éisc”.
“Nuair a déantar comparáid idir scéal na Gaeilge, agus an tslí inar tháinig meath uirthi, agus an tslí inar mhair an Ghaidhlig i measc na nAlbanach in áiteacha eile i gCeanada – fiú sa “Codroy”, ceantar an-bheag Albanach in iardheisceart Thalamh an Éisc – caithfear a admháil gur de bharr easpa tacaíochta sóisialta, eaglasta, oideachais agus misnigh, b’fhéidir, a cailleadh an teanga sa chéad ghlúin.”
Ach sin scéal do lá eicínt eile, agus le filleadh ar an leabhar atá idir chamáin againn anseo, céard is féidir a rá faoi ach…….
…An-léamh, an-leabhar, an-údar…
.
*****************
Peadar Bairéad.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
tagairt fánach, an odd reference; díolaim filíochta, a collection of poems; fiontar, undertaking; béasaíocht, mannerliness; ar na mallaibh, lately; forálacha, conditions; cothaíonn taithí tarcaisne, familiarity breeds contempt; i ndísc; dry.
.
An Gála Deiridh (43)
Peadar Bairéad
A time to end the story
Gheall mé dhaoibh sa ghála deiridh den tsraith seo, “Eachtraigh Dúinn”, go bhfillfinn oraibh leis an tsraith seo aistí a chríochnú, gan aon ró-mhoill. Bhuel, seo anois chugaibh mé le críoch a chur le scéal seo mo bheatha. Ba é a bhí i gceist agam le sin, nó go ndéanfainn tagairt eicínt dom’ shaol, ó d’éirigh mé as an múinteoireacht i Meitheamh na bliana sin 1988, anuas go dtí an lá atá inniu ann. Bhuel, ní gá a rá, nach mbeidh sa mhéid seo ach tagairt fánach, anseo is ansiúd, dom imeachtaí ón am sin i leith.
I Samhradh na bliana sin 1988, bhí mo chéad dhíolaim filíochta le seoladh, i dtosach thíos ag Éigse Riocard Bairéad, i nGaoth Sáile, i gContae Mhaigh Eo, agus ar ball, anseo ag Daonscoil Osraí, sa Chathair Álainn s’againne. Déirigh go seoigh leis an dá fhiontar sin, agus i ndáiríre, bhí sé cosúil le tabhairt faoi ghairm nua, díreach nuair a bhí mé ag dul ar scor ó ghairm eile. B’fheiliúnach, agus ba thráthúil, an t-am é, lena leithéid a dhéanamh. Tuige ar fhág mé chomh déanach sin é, an ea?
A time to gather
Bhuel, mar adeireadh na seandaoine, is den bhéasaíocht é, fanacht go n-iarrtar ort rud dá leithéid a dhéanamh. Sea, bliain roimhe sin, d’iarr Micheál Ó Seighin orm mo chuid dánta a bhailiú, agus go ndéanfadh lucht Éigse Riocard Bairéad iad a chur i gcló. Rinne mé rud air, agus b’é an toradh a bhí air sin, nó gur fiolsíodh, Duilleoga Fómhair, mo chéad díolaim i gcló. Ní call dom a rá, gur bhain an Micheál Ó Seighin céanna sin cáil Náisiúnta amach dó fhéin, ar na mallaibh, nuair a chuaigh sé fhéin agus roinnt eile daoine ó dhúiche Ghleann na Muaidhe, in Iorras, i ngleic le Comhlacht Shell, i dtaobh ghás nádúrtha a sheoladh trí phíopaí contúireacha, dár leo, thar phortaigh na dúiche áille sin. Tuigeadh dóibhsean, go gcuirfeadh beart dá leithéid an chosmhuintir i mbaol a mbeatha. Ní raibh siad toilteanach forálacha na cúirte a choimhlíonadh, agus dá bharr sin, shocraigh an Breitheamh, a leag na foralacha sin orthu, shocraigh seisean ar iad a chur i bpriosún, go dtí go n-athródh siad a n-intinn, agus go ndéanfadh siad mar a d’ordaigh seisean dóibh a dhéanamh. Chaith siad seal fada i bpriosún, agus sa tslí sin, thuill siad cáil Náisiúnta dóibh fhéin, agus níl deireadh an scéil sin cloiste againn fós, de réir deallraimh. Chaitheamar seal thíos in Iorras i ndiaidh sheoladh an leabhair sin, agus ar ball, chuamar ar ais abhaile go Cill Chainnigh.
A time to retire
Anois, bhí a fhios agam, go mbeadh sé deacair go maith dom, éirí as an múinteoireacht, ceird a raibh mo shaol oibre ar fad, ó thús na gcaogaidí, caite agam ina bun, agus chuige sin, shocraigh mé fhéin is mo bhean ar dhul ar chuairt chuig na Stáit, thart ar an am a mbeinn ag dul ar ais ar scoil. Rinneamar sin, agus ní call dom a rá, gur éirigh go seoigh leis an bplean céanna sin, nó nuair a tháinig an tráth a mbeinn ag tabhairt na scoile orm fhéin, i dtús Mí Meán Fómhair, bhíomar ar ár sáimhín só thall i gCalafóirnia, ag ól na gréine buí, is ag breathnú ar iontaisí stairiúla na dúiche sin. Sea, agus bhi mac liom ansin le sinn a thabhairt chuig na háiteacha suimiúla, stairiúla fan chósta thiar na tíre sin. Nuair a d’fhilleamar ar Éirinn arís, ag deireadh na míosa sin, bhí dearmad glan déanta agam fhéin ar sheomraí ranga, ar dhaltaí fiosracha, ar mhúinteoiri measúla, agus ar shaol údarásach na scoile. Níor mhothaigh mé meáchan mo dhualgaisí scoile uaim, agus ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, bhí mé chomh graitheach is a bhí, tráth raibh mé i mbun mo cheirde.
A time to change course
Céard a bhí á dhéanamh agam, a choinnigh chomh graitheach sin mé, an ea?
Bhuel, chaithinn seal ag imirt agus seal ag obair, seal ag scríobh agus seal ag léamh, sea, agus seal ag taisteal agus seal eile im’ shuí. Cuirfidh mé geall, go raibh a fhios ag fiailí mo gháirdín go raibh mé sa timpeall, nó ba bheag seans a bhí acusan fás nó forbairt a dhéanamh, fhad is a bhí mise sa timpeall le mo rámhainn is le mo ghrafán, ach má sea fhéin, D’fháiltigh na héanacha romham, nó nárbh iomaí béile blasta a chuir mise ar fáil dóibhsean, trí mo chuid saothair, amuigh i gcré bhog, bhriosc, mo gharraí. Bhí an t-am agam anois seal a chaitheamh ag comhrá, is ag seanchas, agus am agam dul ag imirt gailf, cluiche ar thug mé grá di, agus a raibh gráin agam uirthi, thar bhlianta fada, ach anois, bhí am agam leis na mothúcháin chéanna sin a dhoimhniú tuilleadh, nó nach gcothaíonn taithí tarcuisne?
A time to write
Lean mé orm ag scríobh filíochta, agus sna blianta san idirlinn, d’éirigh liom dhá dhíolaim eile filíochta a chur i gcló. Is dócha nach bhfuil an tobar fós imithe i ndísc, agus ag Dia amháin atá a fhios an mbeidh ábhar dhíolaim eile sa chrúiscín agam, le cur i gcló, amach anseo. Chomh maith leis an bhfilíocht, lean mé orm ag scríobh altanna agus aisti don Kilkenny People, mar a mbíonn alt uaim i gcló chuile sheachtain, geall leis, agus chomh maith le sin arís, bím ag saothrú d’Irisí áirithe Gaeilge freisin, agus bíonn píosaí uaim le léamh, ar Feasta, an tUltach, an Timire, agus ar an Sagart. Ní dheachaigh an tobar i ndísc fós, bíodh go mbíonn faitíos orm uaireannta, go bhfuil an t-uisce sa tobar céanna sin ag éirí gann go leor, in amannta.
A time to travel
Rinne mé roinnt mhaith taistil freisin, i rith na mblianta idirlinneacha. Thug mé roinnt cuairteanna ar na hOileáin Chanáireacha, sé sin ar, Ghran Canaria, ar Lanzarote, agus ar Fuerte Ventura. Chaitheamar seal freisin ar Oileán Ibiza, amach ó chósta na Spáinne, ach níl dabht ar domhan, ach gur chaith muid an chuid ba mhó dár ndúthracht taistil thall sna Stáit Aontaithe, nó chaitheamhar ceithre sheal sa tír álainn chorraitheach chéanna sin. Anois, scríobh mé an-chuid faoi na turasanna céanna sin, agus táid sin uilig le fáil sa Kilkenny People. Ba é rud a dheineamhar sna Stáit nó shocraíomar ar ghné áirithe den saol thall a roghnú, le díriú air, i rith na gcuairteanna éagsúla. Chaitheamar saoire amháin ag taisteal i gCríocha na nIndiach, dhá shaoire ag breathnú, agus ag cur aithne, ar na Misin úd a thóg na Spáinnigh, fan chósta thoir Chalafóirnia, agus saoire eile fós, ag taistil fan an chósta thiar, ó San Diego go San Francisco, agus geallaimse dhuit anois é, go mbeadh sé deacair, saoire níos taitneamhaí, níos corraithí, nó níos suimiúla, a chaitheamh, áit ar bith eile ar dhroim talún. Ach ba é an rud ba mhó a thaitin liom fhéin faoi na geábhanna úd thar chríocha eachtrannacha isteach, nó gur thug siad deis dom cuntas a scríobh fúthu sa nuachtán áitiúil seo, sa Kilkenny People fhéin.
A time to recall
Rud eile a chuir mé i gcrích, i rith an ama sin, nó gur éirigh liom sraith altanna dírbheathaisnéiseacha a scríobh, agus a fhoilsiú sa pháipéar seo freisin. Is dócha gur éirigh liom thart ar ochtó míle focal a chur i dtoll a chéile sa tsraith altanna céanna sin. Thug sin deis dom dul siar ar bhóithrín na smaointe, agus cuntas cruinn, ceart, a bhreacadh síos, ar eachtraí agus ar imeachtaí mo shaoil, agus caithfidh mé a rá anseo, go bhfuil mé an-sasta gur tugadh an deis dom an tioncadal sin a chur i gcrích, nó is cur síos réasúnta iomlán é ar chúrsaí mo shaoil, óm’ óige i leith, go dtí an lá atá inniu fhéin ann. B’fhéidir, amach anseo, go mbeadh deis agam eagarthóir a fháil a bheadh sásta leas a bhaint as, mar ábhar leabhair, nó ní chuile lá a chasfaí scéal dá leithéid ar dhuine, agus d’airigh mé chuile lá riamh go raibh an-chosúlachta idir an cineál saoil as ar fáisceadh mise agus an saol as ar fáisceadh An tOileánach agus Peig Sayers, grásta ó Dhia ar an mbeirt acu.
A time to mature
Ach tríd na blianta deireannacha seo, caithfidh mé a rá, gur tharla díreach faoi mar a mhínigh iardhalta dem chuid, iardhalta atá anois ina shaineolaí croí thall i bhPhoenix, Arizona, nuair adúirt sé liom, go n-éiríonn daoine do-fheicthe, de réir mar a aosaíonn siad, nó is dócha go ndírítear aire daoine ar an óige, agus is dócha, gur rud nádúrtha é sin, ach ní mar sin a bhíodh sna seanlaethe, nó nuair a bhí mise ag fás aníos, bhíodh meas an domhain ar sheandaoine, nó b’acusan a bhí idir eagna agus eolas, nó tuigeadh an tráth úd, go dtagadh ciall le haois. Sa lá atá inniu ann, geallaimse dhuit é, nach mbuailtear casán dearg chun mo dhorais-se ag daoine ar thóir eolais no eagna, ach an rud nach bhfuil leigheas air, caithfear ceirín den dearmad a chimilt air.
Níl a fhios agam céard tá romham amach fós, ach déanfaidh mé chuile iarracht ar leanúint liom ag scríobh, ag imirt, agus ag garraíodóireacht, agus ag caitheamh mo laethe fan bhóithrín anacair mo leasa, fad is a chuireann an Fear Thuas ar mo chumas a leithéid a dhéanamh.
Críoch
Agus sin a bhfuil, a léitheoir dhil. Sin críoch agus deireadh mo scéil fhéin agat, ón lá a rugadh mé, anuas go dtí an pointe ama seo, – agus nach bhfuil sé beagnach dochreidte, go bhfuil tarraingt ar chéad míle focal scríofa agam anseo, sa tsraith dhírbheathaisnéiseach seo, “Eachtraigh Dúinn”! –
Is dócha go bhfuil críoch eile ag druidim linn freisin, agus sin críoch an cholúin fhéin, nó bíodh nach dem dheoin fhéin é, tá chuile chosúlacht ar an scéal go bhfuil an lá sin ag druidim linn, ar luas. Mar bhuille scoir, mar sin, ba mhaith liom a rá, go bhfuil mé thar a bheith buíoch díotsa, a léitheoir, as fanacht im chomhluadar agus an scéal céanna sin á chur – I mBéal an Phobail – agam. Nár laga an Rí fhéin thú, agus gura seacht fearr a bheidh tú bliain ó anocht.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l
Peadar Bairéad
“My Grouse Night”
Nuair a bhí mé fhéin ag freastal ar Ollscoil na Gaillimhe, sa dara leath de dhaichidí na haoise seo caite, bhí de nós ag na Mic Léinn ansin, Grouse Night a eagrú, i dtús chuile bhliana. Bhuel, b’in an t-ainm a bhaisteadh siad ar an oíche a dtugtaí cead do chuile Mhac Léinn aon ghearán a bhí aige, i gcoinne an Choláiste, ach go háirithe, a leagan os comhair a chomhdhaltaí. B’fhéidir go maireann an nós sin san Alma Mater sin, anuas go dtí an lá atá inniu ann, ach ní chuige sin atá mé, an babhta seo, ach chuige seo….sé sin, go bhfuil de nós agam fhéin, sa Cholún seo, freisin, srian a ligean lem’ ghearáin, corruair, agus iad a leagan os bhur gcomhair amach, anseo i mBéal an Phobail. Agus ó tharla go bhfuil cupla chasaoid le déanamh agam anois, nach bhfuil sé chomh maith dhom iad a leagan os bhur gcomhair anseo inniu.
Those Boy-Racers
Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom gearán láidir a dhéanamh i gcoinne an nós atá ag roinnt áirithe tiománaithe, srian a ligean lena gcarranna ar bhóithre, agus ar shráideanna, na Cathrach Áille seo, go háirithe, tar éis titim na hoíche. Caithfidh mé a admháil, nár thug mé fhéin an nós seo faoi deara, go dtí le déanaí, nó roinnt blianta ó shoin, go bhfios domsa, ní tharlaíodh a leithéid, ach sa lá, nó ar chóir dom, san oíche, atá anois ann, is beag nach gceapfá gur i bPáirc Mondello a bhí tú, leis an dtorann ard, ghéar, cluasphléascach, a réabann ciúneas séimh na n-oícheannta, agus idir óg agus aosta, ag súil le deis léite, nó suaimhnis, nó codlata, fiú, a bheith acu, tar éis bhuaireamh tuirsiúil an lae. Ach, beag seans go bhfaigheadh siad a leithéid, leis an ngleáradh toirniúil a réabann thar a dtithe, ar na bóithre, agus ar na sráideanna amuigh.
Noise Pollution!
Céard tá ag tarlú amuigh ansin ar bhóithre na Cathrach Áille, in aon chor?
Dúirt Mártan an Tairbh liom, gur chuala seisean ó Shéimí an Droichid fhéin é, gurb amhlaidh atá gluaisteánaithe óga na dúiche seo, ag ullmhú do rásaí gluaisteán Oileán Mhanainn. Dhealródh sé nach bhfuil a fhios ag éinne céard é go díreach atá ar siúl ag na rásaithe óga seo, bíodh sin mar atá, ach nach bhfuil sé thar am ag an nGarda s’againne an scéal a fhiosrú dúinn, agus muid a chur ar an eolas, faoi na Rásaithe Óga seo, ata ag cleachtadh a gcuid cleas, anseo in ár measc.
Aon scéal agat fhéin faoi na cúrsaí céanna seo?
Roundabouts
Tá gearán eile agam freisin faoi dhream tiománaithe, in ár measc, nach bhfuil eolas dá laghad acu faoi chóras na dtimpeallán. Is é atá i gceist agam anseo nó go dtagann siad isteach chun an timpealláin ina rás, ar lán luas, agus cuma faoi chearta ghluaisteánaithe eile, teastaíonn uathusan ceart slí a bhaint amach dóibh fhéin, ar ais nó ar éigean. Tá mé cinnte, gur chúis tionóisce í iompar na ngluaisteánaithe sin, go minic. Agus nár casadh carr orm fhéin, an lá cheana, agus é istigh ar thimpeallán agus é ag taisteal sa tslí chontráilte! Nach bhfuil sé deacair a leithéid a chreidiúint? Bhuel, creid mise ann, go dtarlaíonn a leithéid. Agus os ag caint ar luas mé, caithfidh mé a admháil go bhfuil feabhas ollmhór tagtha ar iompar ár dtiománaithe, sa ghné sin den tiomáint, agus is annamh anois, a réabann carr tharat amach, é ag séideadh adhairce, agus é ag tabhairt comhartha na méar dhuit, agus tú ag tiomáint leat ar an luas lamháilte, go háirithe taobh istigh de theorainneacha na mbailte is na gcathracha, ach amuigh ar bhóithre bána na Banban, bhuel! sin scéal eile ar fad, agus déarfainn go bhfuil píosa le dul fós againn, sa ghné sin dár dtiomáint.
An bhfuil gearán ar bith eile agam, an turas seo, an ea?
Bí cinnte go bhfuil, agus ualach asail díobh, ach ní thabharfaidh mé, an babhta seo, ach ceann amháin eile.
Agus céard é fhéin, an ea?
Littering too!
Bhuel, caithfidh mé a admháil, go gcuireann na daoine a chaitheann bruscar timpeall orthu, ar ár sráideanna, agus ar ár mbóithre, cuireann siad déistean orm. Nach minic a fheiceann tú gluaisteán breá, feiceálach, fada, ag réabadh tharat, agus ansin, de phlimp, islítear fuinneog, agus caitear mám bruscair amach tríd an bhfuinneog oscailte sin, faoi mar ba mhám milseán a bhí a chaitheamh amach acu, ina sciob sceab, chuig na dúchasaigh. Sea, mh’anam, minic a chuala mé duine den aicme sin ag maíomh, go raibh siad ag cur oibre ar fáil don chosmhuintir, mar cureann siad “jab” ar fáil do dhuine eicínt, nach mbeadh aige, marach iad, ach an “dól”.
Nach mór an faoiseamh anois dom, an méid sin casaoide a bheith déanta agam, ach bí cinnte go mbeidh mé ar ais arís, gan mórán moille, agus mé ag clamhsán liom ar mo shástacht, faoina bhfuil beartaithe acu a dhéanamh leis an “GPO”, i mBaile Átha Cliath.
Níor chuala tú tada faoi fós, an ea?
Bhuel, bí cinnte go gcuirfidh mise ar an eolas thú, gan mórán moille.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/09 | Gan Chatagóir
Súile díshramtha!
Peadar Bairéad
.
Athbhliain faoi mhaise dhaoibh
(“There’s something deeply rotten in this country now…”
.
Tharla gur léigh mé píosa le John Waters in eagrán an 15ú Nollaig 2013 den ‘Irish Mail on Sunday’, agus caithfidh mé a rá, gur bhain an píosa céanna sin stangadh asam. Anois, bíodh go léim colún John minic go leor, agus bíodh freisin, nach go ró-mhinic a aontaím go huile is go hiomlán leis, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil, an babhta seo, gur chuir sé roinnt áirithe fíricí ar mo shúile dhom, rud a chuir cúl ar na sramaí úd a bhí dom’ dhalladh, le tamall de bhlianta anuas, nó tuigeadh domsa, go nuige seo, nach raibh tír ar domhan inchurtha leis an dtír s’againne, ar a ionracas, ar a dáiríreacht, ar a tuiscint ar oilithreacht álainn an daonnaí trí ghleann seo na ndeor, sea, agus ar a grá do na h-ealaíona agus don litríocht.
Céard tá i gceist agam, an ea?
Bhuel! tá seo, go bhfuil mé ag ceapadh, go raibh an dearcadh náisiúnta céanna agam fhéin agus ag John feadh na mblianta, agus tuigtear dom freisin, nach bhfuil a aire siúd dírithe go hiomlán aige ar imeachtaí an tsaoil seo, ach nuair a dúirt sé amach go neamhbhalbh, go bhfacthas dó, go raibh an tír s’againne truaillithe go smior, agus go mbeadh sé deacair gan cur leis an dearcadh céanna sin, bhí orm a admháil go raibh mám maith den bhfírinne á léiriú aige don té a raibh súil amháin, fiú, aige ar imeachtaí na tíre seo le tamall de bhlianta anuas. Breathnaigh mar a chuir John Waters fhéin é, ina alt san ‘Irish Mail on Sunday’…
“But this week I’ve had pause for thought. There’s something deeply rotten in this country now and it’s scarcely possible to overstate it. The saga of the Central Remedial Clinic must surely have sickened every stomach in the land. It certainly sickened mine.”
Lag, lofa, lúbach.
.
B’in an rud a bhain na sramaí dá shúile dó, ach nuair a bhreathnaigh sé thart air, tuigeadh dó, go raibh na colúna teanna úd, a raibh ár bpobal ag brath orthu, go raibh roinnt acu lag, lofa, lúbach, bíodh go raibh cúram na n-easlán glactha ag cuid acu mar dhualgas orthu fhéin. Éist le John arís, tar eis don lofacht seo uilig a bheith tagtha aniar aduaidh air…
“The rot, is seems, has no end. This past week has told us that we have no idea how deep it goes and no reason to be hopeful that it has any limits at all.”
Céard a tharla in aon chor do na físeanna uaisle úd a spreag bunaitheoirí ár
Stáit, agus na físeanna a bhí, faoi mar a cheapamar, mar réalt eolais ag chuile
dhuine dár muintir agus muidinne ag fás aníos in óige an Stáit seo? Is é mo thuairim fhéin go bhfuil said folaithe ansin i gcroí na cosmhuintire fós, ach iad a bheith maolaithe roinnt, agus loinnir na hóige caillte acu.
Aingil ar thalamh!
Ba é an dearmad ba mhó a deineadh i dtús báire, nó gur glacadh leis, go mba Aingil ar thalamh iad ’chuile dhuine dár muintir, agus go ndéanfadh siad an rud cheart, chuile bhabhta, go háirithe dá mbeadh dlíthe ag feidhmiú mar réalt eolais dóibh. Bhí breall orainn sa mhéid sin áfach, nó is beag maitheas atá sna dlíthe sin, mura bhfuiltear sásta féachaint chuige, go gcoimhlíontar iad. Más mar sin atá, agus is cosúil gurb ea, bhail! ní bheidh leithscéal ar bith againn feasta, Cuirimis chuige mar sin, mar phobal aontaithe, agus féachaimis chuige, go gcuirfear na dlíthe úd i bhfeidhm, agus má dhéanann, ní bheidh caill ar bith orainn sna laethe atá romhainn amach.
.
Gaeilge 
English