coscrach, shattering; scaoth dabhtanna, a flock of doubts; cuimil ceirín den díchuimhne leis, forget about it; sna bólaí sin, thereabouts; sláimín den Ghaeilge, a handful of Irish; blianta an ghanntain, the years of want; ba mhór an gar é, it was a great help.

.

Blianta an Ghanntanais ?

.

Peadar Bairéad.

.

Changing House and Job

Is coscrach go deo an rud é aistriú ó theach amháin go teach eile, agus ó phost amháin go post eile, nó don mbeart sin, bíonn tréimhse fhada pleanála, agus tréimhse fhada ullmhúcháin i gceist, sul má choraíonn tú fiú cos thar tairseach, agus i rith an ama sin uilig, bíonn scaoth dabhtanna do do chéasadh, agus do do chrá, agus iad ag iarraidh cur ina luí ort go raibh botún do-leigheasta á dhéanamh agat, agus nach n-éireodh leat sa phost nua, nó sa timpeallacht nua a bhí roghnaithe agat. Bhuel, chuamarna tríd an gcrá agus tríd an gcéasach sin uilig, agus ba é an lá ba mheasa ar fad nó an lá ar chasamar an eochair sa seanteach den uair dheiridh, agus go ndeachamar ar bord na traenach go Baile Átha Cliath, le ré nua dár saol a thosnú ansin.

A Roof over our Heads

Bhí an t-ádh orainn go raibh muintir mo chéile sásta díon a chur os ár gcionn, fhad is a bhíomarna ag iarraidh teach dár gcuid fhéin a roghnú agus a cheannacht. Ó! a Thiarcais! dá gceapfainn go mbeadh an obair seo go léir le déanamh againn san Ardchathair, chuile sheans go bhfanfainn mar a rabhamar thíos ansin cois na Muaidhe, i mBéal an Átha, ach bhí sé ró-dhéanach ansin, mar bhí an crann curtha, agus ní raibh le déanamh againn feasta, ach ceirín den díchuimhne a chuimilt leis an eachtra ar fad, agus an bóthar rómhainn a bhualadh, go dian, dásachtach.

Ní raibh aon tuairim againn roimh ré, cé chomh daor is a bhí tithe san Ardchathair, agus cé chomh deacair is a bhí sé teach a fháil in aon áit cóngarach don Scoil s’againne, i nDroichead na Dothra, nó tá’s ag madraí an bhaile fhéin, go gcosnaíonn teach sna bólaí sin pingin mhaith, ach tá faitíos orm go rabhamarna dall ar fad ar na cúrsaí sin, ag an am. Ar deireadh thiar thall áfach, nuair a bhí an chathair uilig siúlta againn ar thóir tí, d’éirigh linn ceann a fháil amuigh i gCluain Tairbh, ar imeall na farraige.

Transport was of the Essence

Bhí rud eile i gceist freisin i roghnú tí dúinn, agus sin go gcaithfeadh sé a bheith gar go maith do stad bus, nó ní raibh gluaisteán, nó tada dá leithéid, le cur faoi mo thóin agam fós. Cheannaíomar an teach sin, agus shocraíomar ár dtroscán ann, bíodh go raibh sin éasca go leor, nó ba bheag den earra chéanna sin a bhí againn, ag an am, ach cibé scéal é, bhí ár n-áit fhéin againn anois, ár seoladh fhéin, agus uimhir ghutháin mar sméar mhullaigh ar an iomlán, agus tuigeadh dúinn go raibh muid ar mhuin na muice, agus saol an mhada bháin os ár gcomhair amach sna laethe a bhí rómhainn amach. Tuigeadh dúinn freisin, go raibh teach againn anois don chuid eile dár saoil. Ach sin scéal eile ar fad, agus dár ndóigh, ní mar a shíltear a bhítear, ach mar a chinntítear, ach fillfimid ar an scéal céanna sin arís, amach anseo.

Teacht tús Mheán Fómhair, bhí chuile shórt in ord is in eagar, agus bíodh go raibh amhras eicínt orainn fós faoin gcéim ollmhór a bhí tógtha againn fan oilithreacht na beatha, ag an am gcéanna bhíomar sásta glacadh leis an gcinneadh a bhí déanta againn, agus tabhairt faoin saol mór, nua, corraitheach, a bhí thart orainn. Nuair a osclaíodh Coláiste Mhuire Cois Abhann, mar a baisteadh ar Marian College, i nDroichead na Dothra, bhí orm aghaidh a thabhairt ar an Scoil sin go breá luath ar maidin.

That First Morning

Fuair mé an bus thíos ag bun Ascaill Bhearnon, ar bhruach na mara. Isteach liom ansin go dtí Stáisiún na Traenach ag Sráid Amiens, agus uaidh sin ar an traein to dtí Stáisiún Dhroichead na Dothra, agus bhí an Stáisiún sin i ngiorracht urchar méaróige don Choláiste. Ní raibh ach ceataí amháin sa scéal, agus b’in go mbeadh orm bheith amuigh le giolc an ghealbhain, chuile mhaidin, nó níor theastaigh uaim bheith déanach, mar cuireadh i dtuiscint dom go raibh Cluain Tarbh píosa fada ón gColáiste, agus gurbh fhearr le húdaráis na Scoile sin, dá n-éireodh liom teach a fháil níos cóngaraí don Choláiste, sea, agus bhí sin go maith, ach ní raibh an oireadh sin airgead agamsa le go bhféadfainn teach dá leithéid a cheannach, ach is dócha go raibh sé deacair sin a chur abhaile ar Ord Rialta, nach raibh aon tuiscint ró-chruinn acu ar chumas ceannaithe tí an té atá ar bheagán fháltais, agus geallaimse dhuit é, nach raibh siadsan ag baint na sál dá chéile, ag iarraidh teacht i gcabhair orm, bealach ar bith. Ach ní haon mhaith bheith ag caoineadh agus an anachain déanta. Bhí orm cur suas leis an gcrann a thit orm. Ní gá a rá, go raibh deacrachtaí taistil le sárú agam le freastal ceart a dhéanamh ar an bpost nua a bhí tógtha agam, san Ardchathair. Sea, agus ní raibh ansin ach a leath, nó bhí orm anois dul i dtaithí ar ghasúir na cathrach móire, gasúir nach raibh an dearcadh céanna acu ar an saol is a bhí agamsa, nó ag na daltaí a raibh cleachtadh agamsa orthu, ó chuaigh mé i gcionn cheird na múinteoireachta, a chéaduair. Ach, tríd is tríd, d’éirigh liom na deacrachtaí sin uilig a shárú, agus sílim gur éirigh liom sláimín den Ghaeilge a mhúineadh do dhuine anseo is ansiúd, agus chomh maith le sin, d’éirigh liom grá eicínt don Ghaelachas a thabhairt don chorrdhuine eile.

Seven Years…. of Want, or of Plenty

D’fhan mé i mbun mo dhualgais ansin i nDroichead na Dothra ar feadh seacht mbliana, nó mar sin, n’fheadar mé anois, ar bhlianta an ghanntain nó ar bhlianta na flúirse a bhí sna seacht mbliana céanna sin, ach ní dóigh liom gur chruinnigh mé aon stór le linn an ama chéanna sin, agus b’fhéidir gur leor sin mar fhreagra ar mo cheist!

Tar éis dom cupla bliain a chaitheamh ag taisteal chun oibre le Córas Iompair Éireann, agus mé tuirseach traochta ar shroichint m’ionad oibre dom, chuile mhaidin, shocraíomar go raibh an t-am tagtha le gluaistean, de chineál eicínt, a chur faoi mo thóin ghaelach, agus tar éis roinnt mhaith cuardaigh, d’éirigh linn seanghluaisteán Ford a cheannach, ó Oifigeach Airm, a raibh an tír uilig taistealta sa seanghluaisteán céanna sin aige, sa chaoi gur bheag croí nó misneach a bhí fanta sa seanchréatúr céanna sin, ach, arsa mise liom fhéin, faoi mar adúirt Sean Phádraic Ó Conaire tráth, déanfaidh sé cúis, iompróidh sé mé fhéin, is mo chóta mór, is chuile shórt a bhíonn le hiompar ag múinteoir ar a thuras chun na scoile.

Wheels, at last!

D’éirigh leis an ngluaisteán, ar ball, cúis a dhéanamh domsa, ach ní hionann sin is a rá, gur éirigh leis saol sona, sásta, a chur ar fáil dom, ar deireadh thiar, nó níor dhein, ach is amhlaidh a d’éirigh leis liosta cúramaí nua a thabhairt dom, in áit na seanchúramaí a bhí dom chra, is dom chéasadh, roimhe sin. Ach nach ‘in an saol agat a mhac! Bíonn a ualach cúramaí le hiompar ag chuile dhuine beo, agus cuma cén iarracht a dhéanann sé fáil réidh leo, beag an baol go n-éireoidh leis! Ag an am gcéanna, is dócha gur éirigh leis an ngluaisteán céanna sin saol níos compórdaí a chur ar fáil, ní hamháin dom fhéin, ach don chlann ar fad, agus faoin am sin, bhí cúigear ar fad againn ann, mé fhéin is mo bhean, maraon le beirt mhac agus iníon amháin, nó bhí ar ár gcumas anois, dul ar sheilg, am ar bith a thogróimis, go háirithe, i rith na laethe saoire, agus ba mhór an chabhair é freisin, le dul isteach sa chathair, nó le dul ag siopadóireacht, nó chuig an Aifreann fiú. Sea, nuair a d’éirigh mé cleachtach air, ba mhór an gar é do dhuine ar bith, agus é ag cur faoi i gcathair. I ndáiríre, tá sé thar a bheith deacair teacht i dtír i gcathair dá cheal, sa lá atá inniu ann, cé go raibh sé indéanta, nuair a thugamarna an chathair orainn fhéin, i gcaogaidí na haoise seo caite.

A Time to Change

Ach, i ndeireadh na dála, caithfidh mé a admháil, nach mó ná sásta a bhíomar le saol na cathrach, nó dá ndéarfainn é, lem phost i nDroichead na Dothra, agus tar éis dúinn thart ar sheacht mbliana a chaitheamh ansin, agus gan cúrsaí taistil agus oibre mar a d’iarrfadh mo bhéal fhéin iad a bheith, thosaigh mé ag breathnú thar chlaí amach, féachaint an mbeadh fosaíocht níos fearr le fáil, in ionad eicínt eile. Bhí an t-ádh orm, nó thart ar an am sin, chonaic mé go raibh folúntas do mhúinteoir Gaeilge i gColáiste Chiaráin, i gCill Chainnigh. Bhuel! le scéal gairid a dhéanamh de, chuir mé isteach ar an bpost sin, agus tar éis chuile shórt a choimhlíonadh, faoi mar a iarradh orm, d’éirigh liom an post a fháil, agus socraíodh go raghainn i mbun mo chuid oibre sa Choláiste cáiliúil, cumasach, sin, i Samhain na bliana 1966. Bhí go maith is ni raibh go holc. Rinne mé a raibh le déanamh, agus ar an lá spriocáilte, chuaigh mé i mbun oibre, i Hallaí ársa na scoile sin, ach, fan ort nóiméad, nó tá rudaí eile le rá agam, faoin tréimhse a chaith mé i gColáiste Marian, i nDroichead na Dothra, agus fillfidh mé ar an ábhar sin, an tseachtain seo chugainn. Bí liom ansin, agus cuirfidh mé síos dhuit, ar chuid de na heachtraí a bhain dom, fhad is a bhí mé i mbun oibre san ionad cáiliúil sin.