fiontar, undertaking; bhí breall orm, I was mistaken; ag pocléimnigh le háthas, jumping for joy; féidearthachta, possibilities; ar an dá luathas, as soon as possible; fadcheannach, far-seeing; athláimhe, secondhand; cábóg, clodhopper.
.
.
Eachtraigh Dúinn
.
Peadar Bairéad
.
“Marian” Days
Mar a mhínigh mé cheana dhuit, chuaigh mé i mbun oibre i gColáiste Mhuire Cois Abhann (Marian College), tús Mheán Fómhair na bliana 1958, tar éis dúinn crá croí agus céasadh a fhulaingt, agus muid ar thóir tí san Ardchathair, i rith an tSamhraidh chéanna sin. Ba bheag é m’eolas-sa ar chúrsaí tithíochta, nó limistéir, in Áth Cliath ag an am, agus bheinn ag súil go gcabhródh lucht na Scoile liom as bhfiontar sin. Tharla, gur theastaigh múinteoir uathusan, agus dá thúisce a ndéanfaí an fhadhb sin a réiteach, gurbh amhlaidh ab fhearr dóibhsean freisin é. Bhí breall orm áfach, agus bhí orm míonna fada a chaitheamh ar bhusanna, agus ag coisíocht, ar fud na cathrach, sára bhfuair mé teach, ar deireadh thiar thall, amuigh i gCluain Tarbh, aistear fada go leor ón áit a mbeinn i mbun oibre inti, ó lá go lá, feasta. Nuair a thug mé an dea-scéal sin d’údaráis na Scoile, ba é freagra a fuair mé nó “Bhuel, níl muid ag pocléimhnigh le háthas dá bharr, ach déanfaidh sé cúis.” “An bhail chéanna oraibhse” arsa mé fhéin faoi m’fhiacail, agus tonn aiféala ag scuabadh tharam faoi gur fhág mé Coláiste Mhuireadhaigh a chéaduair, áit a raibh mé faoi mheas, agus faoi chion, i measc mo mhuintir fhéin.
Níor mhair sin i bhfad, áfach, agus ba ghearr gur tuigeadh dom, go raibh féidearthachta sa phost nua seo, agus gur ormsa a bhí, chuile bhuntáiste a bhaint as na féidearthachta céanna sin.
A Different World
Luigh mé isteach ar an obair faoi mar a bheadh Dia á rá liom, ach ag an am gcéanna, thabharfadh duine ar bith faoi deara, go raibh difir, agus difir mhór, idir mhuintir an Iarthair agus lucht na hArdchathrach. Ar an gcéad dul síos, bhí i bhfad níos mó daltaí ag freastal ar mo Scoil nua, agus déarfainn nach raibh sé chomh héasca acu an Ghaeilge a fhoghlaim, is a bhí thiar. Chomh maith le sin, is dócha gur lú a meas ar, idir theanga agus chultúr. Dá n’iarrfá orthu ár gcluichí Náisiúnta a ainmniú, chuile sheans gur Rugar agus Sacar a gheofá mar fhreagra, agus an tráth úd, níorbh é sin an leagan amach a bhí ar chúrsaí i measc Gael, murab ionann is faoi mar atá cúrsaí sa lá atá inniu ann. Sea, agus bí ag caint ar a meas ar mhuintir na tuaithe! B’fhíor bheag é, dá mba ann in aon chor dó! Ní raibh ann, dár leosan, ach an chathair, agus a muintir, agus éinne a mhair taobh amuigh de theorainneacha na cathrach, níorbh fhiú trácht orthu, nó ní raibh iontusan ach lucth na bportach. Anois, nuair a chuireann tú an cúlra sin san áireamh, nach gceapfá go mbeadh fonn orm an chathair sin is a raibh inti a thréigint, ar an dá luathas, ach ní mar sin a bhí, nó thug mé faoi’n ngnó a bhí idir lámha agam, le flosc is le fuadar, agus, déarfainn fhéin, fiú sa lá atá inniú ann, gur éirigh liom dul i gcionn ar bhunús na ndaltaí a tháinig faoi mo chúram, agus nuair a d’fhág mé an scoil sin, tar éis na seacht mbliana úd a chaitheamh inti, chreidfinn fhéin go mba Ghaelaí an dearcadh a bhí ag na scoláirí a raibh baint agamsa leo. Agus fiú, nár mheallas Donncha Ó Súilleabháin fhéin isteach chugainn le fáinní óir a bhronnadh ar shlám maith daltaí a shroich caighdeán ard sa Ghaeilge labhartha, ag an am. Dála an scéil, nach raibh Ardeaspag Átha Cliath, an Dochtúir Diarmaid Ó Máirtín fhéin, ar dhuine de na daltaí céimiúla a bhí againn, i Marian, ag an am sin, sea mh’anam, agus nárbh é an gasúr éirimiúil, cliste, fadcheannach é fiu, i rith na mblianta sin, fadó, i gcaogaidí na haoise seo caite.
Wheels at Last.
Tar éis dom cupla bliain, nó trí, a chaiteamh ag baint úsáide as Córas Iompair Éireann mar chóir taistil, agus tar éis dom bheith tuirseach traochta ó bheith ag iarraidh an scoil a bhaint amach in am, chuile mhaidin, d’éirigh liom seanghluaisteán athláimhe a cheannacht, leis an ngnó ceanna sin a dhéanamh dom feasta. Ó, a Thiarcais! nárbh uafásach an gnó é gluaisteán a thiomáint ar shréideanna naofa Átha Cliath? Chaith mé roinnt mhaith ama, ar dtús, ag cleachtadh ar na bóithre, agus ar na sráideanna, thart ar mo chomharsanacht fhéin, i gCluain Tairbh. Tar éis roinnt ama, bhí de mhisneach agam tiomáint chomh fada le Baile na gCorr, agus fiú, chomh fada ó bhaile le Binn Éadair fhéin. Ansin, ar deireadh thiar thall, tharla go raibh lá saoire ón scoil agam, agus shocraíomar ar dhul ar sheilg chomh fada le Dún Laoghaire! Ní dhéanfaidh mé dearmad ar an aistear sin go deo na ndeor. Ní raibh cúrsaí chomh dona sin ar fad, chomh fada is a bhí mé ag tiomáint ar bhóithre a raibh aithne, nó breacaithne fhéin fiú, agam orthu, ach nuair a chuaigh mé trasna na Life go dufair dheisceart na cathrach, agus nuair a bhí mé ag iarraidh mo bhealach a dhéanamh trí shráideanna nach bhfaca mé riamh roimhe sin, ba bheag nár thit an t-anam asam. Stop an gluaistean ina staic i lár na sráide, cupla babhta, agus ní bheadh sin chomh dona sin ar fad, ach bhí bus ollmhór dhá stór taobh thiar díom, agus an maistín sin de thiománaí ag luí ar adharc an bhus, feadh an ama, ag iarraidh an chábóg coille sin, a bhí os a chomhair amach, a scuabadh as a shlí. Ó! dá bhfeicfeá m’aghaidh ag an am sin! bhí sí lasta suas go bun na gcluas. Ach, más fada an lá tagann an tráthnóna, agus ba é an dála céanna agamsa é, agus ar deireadh thiar, tar éis chuile dheacracht a shárú, shroich mé Dún Laoghaire, agus bhaineamar sásamh agus sult as an lá sin a chaitheamh ag guairdeall timpeall an bhaile cuain sin. Ach, dár ndóigh, bhí an aistear fada ó Dhún Laoghaire ar ais go Cluain Tairbh le tiomáint agam fós, ach, tar éis a raibh fulaingte agam ar maidin, bhí cineál misnigh agam ansin, agus d’éirigh liom mo bhealach a dhéanamh abhaile, gan stró ar bith, agus ón lá sin amach, ní raibh faitíos ar bith orm an gluaisteán a thiomáint áit ar bith sa chathair, nó faoin tuath fhéin, ar choiníoll go raibh staidéar déanta agam ar léarscáil na dúiche sin, agus mo bhealach pioctha amach go cúramach agam, roimh ré.
Not all plain sailing
Ón lá sin amach, ní raibh mé ag brath feasta ar Chóras Iompar Éireann le mo chuid tiomána a dhéanamh dom, nó go gairid ina dhiaidh sin, ní raghainn thar cupla céad slat slí ó mo dhoras fhéin, gan mo ghluaisteán a thabhairt liom. Anois, cheap mé nach mbeadh stró ar bith orm feasta, bheith in am do mo chuid oibre, ach ní mar a shíltear a bhítear, go minic, agus ba é an dála céanna agamsa é. Cinnte, ní bheadh stró ar bith orm an t-aistear sin a dhéanamh, taobh istigh d’am áirithe, ach ní tharlódh a leithéid, dá dtiocfadh tada sa mbealach, le moill a chur orm, agus an tráth úd, bhíodh capaill fós ag tarraingt cairteacha ollmhóra trí shráideanna plódaithe na cathrach, agus dá dtarlódh fear acusan romhat ar maidin, bheadh sé chomh maith duit dul ag feadaíl, nó ní bheadh seans ar bith agat bheith ag an scoil in am. Ba ansin a thuig mé, den chéad uair, go raibh seans i bhfad níos fearr ag lucht taisteal Chóras Iompar Éireann, a gceann scríbe a shroichint in am, ná mar a bhí ag lucht na gcarranna príobháideacha. Ach tríd is tríd, bhí mé sásta go maith lem’ chuidse den mhargadh sin, agus leis na deacrachtaí úd a shárú, ní raibh le déanamh agam ach an teach a fhágáil beagáinín níos luaithe ar maidin.
Time for a Change
Le himeacht na mblianta áfach, thug mé faoi deara, go raibh faid ag teacht san am a thógadh sé orm an t-aistear trasna na cathrach a dhéanamh, maidin is tráthnóna, agus bíodh go mbínn ábalta, i dtosach báire, teacht abhaile don lón, i lár an lae, de réir mar a chuaigh an trácht i méad, chuireadh sin go mór leis an am sin, agus ba é an chéad rud a rinne mé, nó lón a thógáil liom chun na scoile, ionas nach mbeadh orm an turas sin abhaile a dhéanamh i lár an lae, agus níos déanaí fós, tug mé faoi deara, go dtógadh sé thart ar chuig nóimead sa bhreis, leis an turas sin a dhéanamh, ó bhliain go chéile, agus tháinig an lá, mar sin, nuair a dúirt mé liom fhéin, go raibh an iomarca ama á chaitheamh agam ag taisteal, agus ó tharla go raibh cúiseanna eile sa treis freisin, shocraigh muid, mar chlann, go raibh an t-am tagtha leis an gcathair a thréigint, agus post eicínt a lorg thíos faoin dtuath.
Tharla sin i dtús na scoilbhliana 1966/67, agus b’in an t-am a chonaic mé an fógra ó Choláiste Chiaráin, i gCill Chainnigh, san Independent, á rá go raibh múinteoir Gaeilge uathu. Chuir mé isteach ar an bpost sin agus fuair.
Bí liom an chéad bhabhta eile, nuair a thosóidh mé ag cur síos ar mo laethe anseo sa Chathair Álainn, cois Feoire.
.
.
.
.
.
Gaeilge 
English