triológ, trilogy; ó theach an diabhail go teach an deamhain, from the frying pan into the fire; aoire, minder; ar a gcoimeád, on the run; meath tráchta, the depression (economic); siúr, Sister (religious); ina gcíor thuathail, in confusion.

.

I m B é a l a n P h o b a i l

Peadar Bairéad

From the Bookshelf

.

Léigh mé roinnt leabhar, ar na mallaibh, agus bíodh nár scríobh mé aon léirmheas orthu, tuigeadh dom nárbh olc an smaoineamh é, tagairt a dhéanamh dóibh, anseo i mbéal an phobail. Agus ba é a shocraigh mé a dhéanamh, i ndeireadh na feide, nó píosa a scríobh faoi chupla ceann acu, d’aon iarracht, agus sa tslí sin, ní ligfinn i ndearmad ar fad iad, agus bheadh tagairt dóibh fagtha ar an taifead, mar adéarfá.

Is é an chéad leabhar a ndéanfaidh mé tagairt dó, an tseachtain seo, nó:-

“Oh Play that Thing” by Roddy Doyle

Ní gá dhomsa mórán a rá faoi Roddy Doyle, nó tá an t-údar céanna i mbéal gach éinne. Tá clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach cheana féin aige. agus nach bhfuil scannáin bunaithe ar scéalta áirithe dá chuid. Ní gnáth úrscéal atá i gceist anseo, ach an leabhar láir, de thriológ dá chuid. Is é “A Star Called Henry” an chéad leabhar den tsraith ildánach seo. Agus ní call dom a rá, go leanann an t-údar leis, ag tógail, ag forbairt, agus ag cruthú, idir atmosféar agus carachtair a scéil, ó cheann ceann na triolóige spéisiúla seo. Tosaíonn sé sa chéad chuid den ollsaothar seo, ag cur Henry Smart in aithne dá léitheoirí. Ghlac an Henry céanna sin páirt sna “Trioblóidí” anseo in Éirinn, agus throid sé, agus mharaigh sé, de réir mar a ordaíodh dó a dhéanamh, ach i ndeireadh na dála, b’éigean dó a sheolta a ardú, agus na Stáit Aontaithe agus Ellis Island a thabhairt air fhéin, i ngeall ar a pháirt sna Trioblóidí céanna sin, ach ar bhealach, ba thuras ó theach an diabhail go teach an deamhain aige é, nó chuir coirpigh thall spéis ann, spéis nár chun a leasa é! agus b’éigean dó imeacht ó dheas. D’éirigh leis tamall a chaitheamh ansin, agus le linn na tréimhse sin, chuir sé aithne ar Louis Armstrong, an ceoltóir, agus an t-amhránaí cáiliúil, agus bhí sé ina chineál aoire aige, ar feadh scathaimh, ach ar deireadh, tháinig na coirpigh sa tóir arís air. Casadh a bhean agus a iníon óg air, sa tréimhse sin freisin, nó leanadar ó Éirinn é, agus ba é deireadh an scéil sin é, nó go ndeachaigh an chlann uilig ar a gcoimeád, agus sa chuid deiridh sin den leabhar, “Oh Play That Thing”, éirionn le Roddy Doyle an-chur síos a chur in ár láthair ar an gcineál saoil a bhí ag bochtáin Mheiriceá, le linn an Mheath Tráchta, a tharla thall, i ndeireadh na bhfichidí. An-phíosa scríbhneoireachta againn anseo, ón údar sciliúil, scéalach, saineolach seo. I ndeireadh an scéil thiar, tugann sé leide dúinn faoin tríú chuid den triológ, nuair a chuireann sé in iúl dúinn, go bhfuil socraithe ag Henry, aghaidh a thabhairt ar an tseanfhód arís, le deireadh a laethe a chaitheamh ansin, agus breathnú ar an dtír s’againne, trí shúile an Phuncáin a d’fhill.

An-leabhar, an-scéal, an-phíosa scríbhneoirachta.

Leabhar eile ar mhaith liom tagairt a dhéanamh dó anseo isea beathaisnéis na Siúrach Genevieve, nó is leabhar é a raghadh i gcionn ar dhuine ar bith, a bhfuil suim aige i gcúrsaí an Tuaiscirt le suim de bhlianta anuas.

.

“Sister Genevieve”. by. John Rae

Sa bhliain 1923, ar an dara lá fichead de Mhárta, sa Tulach Mhór i gContae Ua bhFáilí, isea a rugadh Mary O Farrell. Bhí an Saorstát díreach tar éis a bhunaithe, anseo againne, agus ní call a rá, go raibh an saol corraithe go maith in Éirinn na linne sin…….an tráth céanna a raibh Henry Smart ag baint clú agus cáil, de chineál amháin nó de chineál eile, amach dó fhéin, i gCuid a hAon, de thriológ úd Roddy Doyle……. Bhí athair Mháire ina Stíobhard ar fheirm, agus ar gharraithe, Chlochar an Chroí Ró-Naofa, ar le Siúracha na Carthannachta iad, ar imeall an bhaile sin. Ba í Máire an cúigiú, agus an duine ab óige, sa chlann sin. Ní call dom a rá, go mba Chaitlicigh dhíograiseacha iad a muintir, ach mar sin fhéin, níor spéis le Máire saol mhná rialta, olc, maith, nó dona. Ní mar a shíltear a bhítear, go minic, ar an saol seo, ach mar a chinntítear, agus do bharúil, nár chríochnaigh Máire s’againne ina siúr, in Iníonacha na Carthannachta, Seirbhisigh na nOthar Bocht. Féach mar a chuireann an t-údar é………

The Daughters of Charity, Servants of the Sick Poor, was a company of ‘sisters’ founded in Paris in 1633 by Vincent de Paul……Their innovation was to found a religious organisation of women who would serve their vocation on the streets, in the hospitals and in the homes of the poor, not in a convent.

A Difficult Vocation

Glaoch an-chrua ba ea an glaoch a fuair Mary, ach chuir sí chun oibre láithreach len í fhéin a ullmhú, agus a oiliúint, don saol a chuirfeadh an glaoch céanna sin in áirithe di. Bean bhreá, dhathúil, ba ea an tSiúr Genevieve, agus bean a chaith a dúthracht ar fad i mbun na hoibre a tugadh di. Sa bhliain 1956, cuireadh go hIarthar Bhéal Feirste í, le dul i mbun oibre scoile, i gceantar na bhFál. Cupla bliain ina dhiaidh sin, tógadh Meánscoil nua ansin, le freastal ar chailíní cheantar na bhFál, agus ba iad Iníonacha na Carthannachta a cuireadh i mbun na Meánscoile sin, ach bíodh gur iarr na hÚdaráis Eaglasta ar na siúracha céanna sin dul i mbun na Meánscoile nua, níor tugadh cead dóibh tada a dhéanamh, taobh amuigh den Scoil a bhaisteadh, agus Príomhoide agus LeasPhríomhoide a roghnú, agus a ainmniú. ba iad na hÚdaráis thuasluaite a rinne an Foirgneamh a phleanáil agus a thógail, agus ba iad freisin a roghnaigh na múinteoirí! Ní haon ionadh, nach mó ná sásta a bhí na Siúracha leis na cúrsaí sin uilig. Ba é a bhaist siad mar ainm ar an Scoil nua ná….

St. Louise’s Girls Secondary Intermediate School and St Louise’s Comprehensive College.

Ach níor tugadh riamh d’ainm air, i measc na cosmhuintire, ach “St. Louise’s”. Tógadh an scoil le freastal ar thart ar 740 dalta, ach nuair a osclaíodh an scoil sin, ar an 8ú Eanair, sa bhliain 1958, tharla go raibh 850 dalta ar an bhfód le tosú ar a gcúrsaí léinn, sa scoil nua. Trua nár fágadh pleanáil na scoile, agus na hullmhúcháin, i lámha na Siúracha.

A Worthy Headmistress

Ar aon chuma, deineadh a raibh le déanamh, agus i gceann roinnt blianta, sa bhliain 1963, ainmníodh an tSiúr Genevieve mar ardmháistreas ar St. Louise’s, agus uaidh sin amach, chaith sí a saol agus a dúthracht ar son na ndaltaí uilig a tháinig faoina cúram, bíodh go raibh uirthi troid go dian ar a son, nó bhí an Tuaisceart, agus go háirithe an ceantar ina raibh St. Louise’s suite, ina gcíor thuathail an tráth sin, toisc na dTrioblóidí bheith in ard a réime ag an am. Ach níor ghéill an tSiúr Genevieve do cheann ar bith de na fórsaí, a rinne iarracht ar bith aon chur isteach a dhéanamh ar an scoil, nó ar a daltaí. D’éirigh sí as a post, ag deireadh na scoilbhliana 1987-’88, agus sé bliana ina dhiaidh sin, d’fhág stróc gan lúth na ngéag agus gan urlabhra í, rud a chuir críoch lena cuid oibre, nó bíodh go raibh sí sé bliana ar scor, lean sí lei, ag obair go dian, dícheallach, dúthrachtach, i rith an ama sin. An-scéal don té a bhfuil spéis aige, nó aice, i gcúrsaí oideachais, agus spioradálta, gan trácht in aon chor ar thioncar na dtrioblóidí ar na cúrsaí céanna sin. An-léamh, an-scéal, an-bheathaisnéis.

.

.