G a e l – T a c a .

Peadar Bairéad

.

(This week I review a letter received some years ago)

.

Litir a fuair mé, tamall ó shin, a chuir ag tochrais ar an gceirtlín seo mé. Pádraig Ó Cuanacháin, Oifigeach Poiblí, Ghael-Taca Chorcaí, a scríobh an litir sin chugam, agus ó tharla go raibh sé ag cur síos ar ábhar atá gar go maith dom chroíse freisin, cheap mé nárbh aon dochar é, alt a thógail thart ar an litir chéanna sin. Ba é an chaoi a bhfuair sé mo sheoladh, nó gur léigh sé “I mBéal an Phobail”, sa Kilkenny People, ar na mallaibh, díreach mar a dhéanann na mílte eile, chuile sheachtain! Anois, míníonn sé dúinn, gur de thaisme a tharla gur tháinig sé ar chóip den Nuachtán céanna sin, nó deir Pádraig liom, ar an drochuair, nach mbíonn an Kilkenny People ar díol i gCorcaigh, de ghnáth. Nach mór an trua é sin, nó cá bhfaighfeá páipéar chomh spleodrach, suimiúil, spéisiúil, leis, faoi luí na gréine. Ach sin scéal eile, do lá eicínt eile, nó d’oíche eile fiú!

Maíonn Pádraig, ina litir, go bhfuil an-dul chun cinn déanta acu i gCorcaigh, chomh fada is a bhaineann sé le cur chun cinn na Gaeilge, agus deir sé, go bhfuil a bhuíochas sin ag dul, tríd is tríd, do chóras margaíochta Ghael-Taca, nó téann an eagraíocht sin amach ag craobhscaoileadh scéal na teanga, i measc lucht gnó, agus tógálaithe na Cathrach, agus ar fud an Chontae freisin, ag iarraidh a chur ina luí ar dhaoine, go bhfuil aitheantas tuillte ag an nGaeilge i bhFaiche an Mhargaidh, mar adéarfá.

Deir sé freisin, go bhfuil breis is caoga tógálaithe anois, ag úsáid ainmneacha i nGaeilge, ar eastáit nua tithíochta, ainmneacha ar nós ‘Ard na Mara’, ‘Cois Cuain’, ‘Bruach na hAbhann’, ‘Dún na Séad’, ‘Ceol na Mara, agus tuilleadh. Ansin deir sé liom, gur mór an trua é nach bhfuil grúpa dá leithéid ag feidhmiú inár measc-na, anseo sa Chathair Álainn. Chomh maith le sin, chuir sé chugam freisin, roinnt gearrthóga as páipéir áirithe, ina moltar a bhfuil déanta ag an gCóras Margaíochta, Gael-Taca, i gcur chun cinn na Gaeilge, i measc tógálaithe na dúiche.

Caithfidh mé a admháil, gur mhinic a bhuail an smaoineamh céanna mé fhéin, le tamall de bhlianta anuas, agus bí cinnte, gur mhinic a leag mé an smaoineamh céanna sin os comhair an phobail, sa cholún seo, ach ba bheag aird a tugadh orm! Agus rud eile, tharla roinnt blianta ó shoin, gur labhair an tIarMhéara, agus an Comhairleoir, Tomás Uasal Ó Dubhshláine, grásta ó Dhia air, labhair sé liom, agus d’fhiafraigh sé díom, an mbeinn sásta mo thuairim a thabhairt faoi oiriúnacht ainmneacha sráideanna, agus eastáit tithíochta, sa chathair seo, agus thart uirthi? Dúras go mbeinn sásta a leithéid a dhéanamh, ach ar an drochuair, fuair Tomás bocht bás, sár ar deineadh aon socrú cinnte faoi na cúrsaí sin, agus níor chuala mé tada faoi, ó shoin i leith, ach, caithfear a admháil, go raibh Tomás den tuairim, nach mó ná oiriúnach a bhí cuid de na hainmneacha a bhí dá mbaisteadh ar Eastáit, nó ar Shráideanna, sna bólaí seo, le tamall de bhlianta anuas.

Ach le filleadh ar litir úd Phádraig Uí Chuanacháin………Féach ar an bpíosa seo, agus tuigfidh tú ansin, céard tá ar bun ag Gael-Taca………

“The Irish language marketing organisation, Gael-Taca, has welcomed the decision by the West Cork builder, Mr. Tim Looney, to use the Irish name in his new housing estate in Baltimore.

Speaking on behalf of the organisation which is trying to stamp out the use of inappropriate names such as “Tiffany Downs” etc, Mr Pádraig Ó Cuanacháin said “Dún na Séad” was a perfect choice.

The name of the new seventeen house estate at the edge of the village is actually Irish for Baltimore.

He said Gael-Taca was interested in promoting “the economic and cultural benefits of using the Irish language for new buildings and developments throughout the country.”

Bhuel, tugann sin leide dúinn faoin gcineál oibre atá á dhéanamh ag an eagraíocht margaíochta seo, agus féach mar a chuireann Pádraig fhéin é…

“For a number of years”, he said, “there has been public concern about the use of inappropriate names, such as Buckingham Mews, Windsor Estate, and Chelmsford Villas.

Sea, mh’anam, nach breá, gradamach, iad na seoltaí céanna sin ar eastáit tithíochta i mbaile iargúlta ar bith! Bí ag caint ar éirí in airde, agus mustar gan ghustal, gan taca! Ach ná habair liom nach dtarlaíonn a leithéid, nó tá’s ag chuile dhuine againn go dtarlaíonn, agus níos measa fós, tharlaíonn a leithéid nuair a bhíonn ainm álainn, oiriúnach Gaeilge ansin cheana, agus gan le déanamh, ach é a chur in airde ar chuaille, le hanáil na beatha a shéideadh isteach ann athuair, nó mhair an t-ainm céanna úd in éintíos leis an dúiche sin, le sinsearacht.

Baineadh gearrthóg eile as eagrán 24 Meitheamh 2001 den Sunday Tribune, leathanach 13. Seo mar a chuirtear sa ghearrthóg sin é……..

                                Short Cuts.

Not another Windsor Lawns in Galway.

Buckingham Mews, Rovington, Windsor Downs, Tuscany Downs, Weatherton, Chesterfield, Radclyffe Hall – small wonder people are irritated and astounded by the peculiar foreign names given by developers to new estates around the country.

Tomhas cé scríobh an píosa sin thuas?

Cé eile ach ár bPádraig Ó Cuanacháin fhéin. Sea, agus chuaigh sé níos fuide leis mar scéal, nuair a mhaígh sé gur ainmníodh eastát áirithe i gCorcaigh na Long as Crochadóir, a chleacht a cheird i ré Victoria, thall, agus a bhfus, freisin, b’fhéidir! “Marwood” an t-ainm atá i gceist aige, agus ansin deir sé go bhfuil seans ann, go gcuirfidh sin tús le sraith nua ainmneacha, i gcuimhne na gCrochadóirí Sasanacha, ainmneacha ar nós…Ellis Mews, Billington Estates, Calcraft Close, agus dár ndóigh, Pierrepoint View…Tuige a ndéantar a leithéid de bhaisteadh ar ár n-eastáit, a fhiafraíonn sé ansin…Fágfaidh mé fútsa freagra a thabhairt ar an gceist sin, ach ritheann focail ar nós, mór is fiú, éirí in airde, agus ag cur madraí i bhfuinneoga, agus mórtas thóin gan taca, le duine, ach dhealródh sé, nach raibh cumhacht ar bith ag na hÚdaráis Áitiúla sna cúrsaí seo, agus go bhfágtar an scéal uilig faoi na tógálaithe fhéin, a n-eastáit a bhaisteadh, faoi mar is toil leosan. An maith an socrú é sin, i dtír a throideann iarrataisí pleanála chuile chéim go binse na Cúirte Uachtaraí fhéin, ach a thugann cead don tógálaí ainm ar bith a bhaisteadh ar eastát nua tithíochta ?

Seo gearrthóg suimiúil eile. Níl a fhios agam cá bhfuarthas é, ach tá baint aige le Cill Chainnigh, agus sin an chúis gur mhaith liom í úsáid anseo. John Lee a scríobh…

It is the end of the road for Tiffany Downs and fáilte romhat to Linn Chiúin. From next year, the environment department is to allow Councils to veto Anglicised pretentious names for Irish housing estates.

Three years ago the department asked builders to stop giving developments names that bore no relation to the history or geography of the area. But the request was ignored and the appetite of the nouveaux riches for fancy sobriquets remained undiminished.

Sea, mh’anam, níor chuir an t-údar fiacail ann, sa mhéid sin. Ach deir John Lee linn, go mbeidh cead feasta ag an Údarás Áitiúil iachall a chur ar an dtógálaí ainmneacha mí-oiriúnacha a athrú, agus ainmneacha oiriúnacha a chur isteach ina n-áit. Sea, agus más maith fhéin, nach ro-mhithid?

The environment department hopes this will end the “Tuscany Downs syndrome” that has spread throughout Ireland.

Some local authorities had already begun to take the law into their own hands. Kilkenny County Council, after the recent construction of Tiffany Downs, passed a bylaw to “wipe out meaningless and vulgar place names”, as one councillor put it.

Michael Lanigan, a councillor who championed the cause in Kilkenny, said; “We are losing out by not putting a stamp on names with local meaning….The history of Kilkenny gives us enough opportunities to reflect our heritage in naming new estates”

Mar adúirt mé, níl a fhios agam cá bhfuarthas an ghearrthóg céanna sin.

Ní bhainfidh mé úsáid ach as gearrthóg amháin eile, agus tógadh an ceann seo as an Southern Star, dár dáta 14/9/’02. Seo mar a thosaíonn an ceann seo….

Many changes have taken place in Ballygarvan in the past year but the people are not forgetting its heritage and culture as demonstrated at a pleasant outdoor ceremony recently organised by the local history society, where a tree was planted to mark National Heirtage Week and Gael-Taca made a presentation, acknowledging the use of Irish in the impressive new Gleann Álainn housing development.

Fair Play dhóibh, tá Gael-Taca i mbun oibre ansin freisin, agus an-éacht á dhéanamh acu sa limistéar sin, nó ní hamháin go bhfuil Gleann Álainn baiste ar chuid den scéim tithíocha sin, ach tá freisin, i mbéal an dorais ag an nGleann Álainn sin, an cupla álainn eile úd, Gleann Dara, agus Gleann Rua.

Ag an searmanas tíolactha sin, labhair Pádraig Ó Cuanacháin, as Gaeilge, faoi thábhacht na Gaeilge, teanga a bhí á labhairt sa tír seo “roimh éag do Chríost” mar a chuir an file fadó é, go háirithe, nuair a chuirtear san áireamh, go raibh ainmneacha Gaeilge ar ár mbailte le sinsearacht. Ach, b’fhéidir gur leor seo, do thuras na huaire seo, ach amháin a rá, gur chóir dúinne freisin, anseo i Ríocht ársa Osraí, smaoineamh ar ár n-oidhreacht uasal logainmneacha, nuair a théann muid ag baisteadh eastát agus sráideanna inár ndúiche fhéin.

Mo bhuíochas do Phádraig Ó Cuanacháin, as mé a chur ag tochrais ar an gceirtlín sin, in alt na seachtaine seo. Ní fhéadfadh éinne leisce a chur ina leith, chomh fada is a bhaineann sé le cur chun cinn na teanga, i measc tógálaithe, agus lucht gnó, sa Chathair chorraitheach úd, cois Laoi na Long. Gura seacht fearr a bheidh siad, bliain ó inniu!

.

.