Nuair atá tú ag iarraidh rud éigin a thuar tá sé úsáideach ar dtús staidéar a dhéanamh ar an am atá caite. Sin an cur chuige a ghlacaim anseo, ag féachaint ar ais ar staid na Gaeilge timpeall céad bliain ó shin, ansin ag féachaint air anois, agus sa deireadh ag déanamh tuar dána faoi.
Cé go raibh dúchas Éireannach aige, ba Shasanach é Robin Flowers, a rugadh i Yorkshire sa bhliain 1881. Tar éis dó céim sna clasaicí a bhaint amach agus post a fháil i Músaem na Breataine, thosaigh sé ag foghlaim Gaeilge. Chuaigh sé go Scoil Ard-Léinn na Gaeilge i mBaile Átha Cliath i 1910 ag staidéar na Gaeilge faoi Carl Marstrander, teangeolaí cáiliúil ón Iorua. Chuaigh Marstrander go dtí an Blascaod Mór i 1907 chun Gaeilge a fhoghlaim, agus bhuail sé le Tomás Ó’Criomhthain. D’fhás dlúthchairdeas eatarthu, agus bhí Tomás mar mhúinteoir do Carl.
Chuaigh Robin féin go dtí an t-oileán i 1910 agus an bhliain ina dhiaidh sin, chuaigh Robin agus a bhean chéile ann ar mhí na meala, am a thugadh an t-ainm ceana ‘Bláithín’ dó. Chuaigh Robin agus a chlann ar ais beagnach gach samhradh ina dhiaidh sin ar a laethanta saoire. Scríobh Flowers an leabhar ‘The Western Island’ faoi na Blascaodaí agus d’aistrigh sé dírbheathaisnéis Ó’Criomhthain darb ainm ‘An tOileánach’ faoin teideal ‘The Islandman’. Fuair muintir na mBlascaodaí, agus go háirithe na scríbhneoirí, aitheantas forleathan tar éis sin. D’aithin daoine go raibh siad ag féachaint ar mhodh maireachtála tuaithe a bhí ar an dé deiridh, ní amháin in Éirinn, ach in Iarthar na hEorpa. Ach is i mBéarla a scaipeadh an teachtaireacht seo, chun dul i gcion ar phobal níos leithne. Nach raibh an ceart ag Tomás Ó’Criomhthain mar sin, nuair a scríobh sé nach mbeadh a leithéidí arís ann?
Bhí an ceart aige is dócha, ach measaim go mbeadh beagán iontas air a fheiceáil nach bhfuil an cultúr nó an teanga marbh fós. Tá ár gcultúr faoi bhláth, cé go bhfuil sé athruithe le himeacht ama, cosúil le haon chultúr eile.
Cad faoinár dteanga? De réir UNESCO, tá an Ghaeilge i gcatagóir ‘gan dabht i mbaol’, mar ní fhoghlaimíonn formhór na páistí an teanga mar a theanga dhúchais.
Is fíor é sin, ach cé go bhfuil sé déanach, níl sé ródhéanach an Ghaeilge a shábháil. Rinneadh cúpla rud maith le déanaí, agus tá rudaí maithe eile ag tarlú gach lá.
Cén rudaí? Bhuel déanfaidh mé tagairt do chúpla ceann anseo, chun blas a thabhairt duit ar na rudaí éagsúla atá ar siúl ó thaobh caomhnú na teanga de.
Síníodh Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 ina dhlí ar 14 Iúil 2003. Is é príomhaidhm an Achta a chinntiú go gcuirtear feabhas ar sholáthar seirbhísí poiblí trí Ghaeilge. Bunaíodh Oifig an Choimisinéara Teanga faoin Acht sa bhliain 2004 chun a chinntiú go gcomhlíonfaidh comhlachtaí poiblí a ndualgais faoin Acht.
Tá an Ghaeilge fheiceálach go maith ar na meáin agus leathann an tionchar sin ar fud na tíre gach bliain. Chomh maith le Raidió na Gaeltachta, tá Raidió na Life (Baile Átha Cliath) agus Raidió Fáilte (Béal Feirste) ar an aer anois, agus tá Raidió Rí-Rá ar an idirlíon. Tá an cainéal teilifíse TG4 ag éirí go maith, agus tá an-éileamh ar an gclár Ros na Rún.
Tá méadú mór tagtha ar na Gaelscoileanna agus na Gaelcholáistí, agus tá liostaí feithimh ag cuid acu, mar tá éileamh láidir ann.
Tá ‘Popup Gaeltachta’ ar siúl ar fud na tíre agus ar fud an domhain. Is féidir leat freastal ar ranganna Gaeilge nó ar chiorcal comhrá ar an idirlíon, is cuma cén áit ina bhfuil tú. Agus tá a lán acmhainn ar fáil ar an idirlíon, cosúil le foclóirí, irisí, ranganna, fís-sruthú TG4 agus eile.
I mo thuairim, cé go bhfuil fadhbanna móra leis an Ghaeilge mar phríomhtheanga labhartha na tíre, ar an taobh eile den scéal, is ábhar dóchais é na rudaí dearfacha don teanga atá ar siúl faoi láthair.
Mar sin geallaimse duit go mbeidh an teanga beo fós i gceann céad bliain eile! Daoine fadcheannaigh is muid muintir na hÉireann, atá bródúil as ár bhféiniúlacht náisiúnta agus a thuigeann go maith cé chomh tábhachtach is atá ár dteanga mar chuid den fhéiniúlacht sin! Agus mar a chonaiceamar i gcás Ó’Criomhthain nó Flowers, tá cúpla duine in ann torthaí iontacha a bhaint amach! Is é an cleas is fearr gan tabhairt isteach go deo!
Gaeilge 
English