le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
idir chamain, under discussion; ag deanamh aithrise, imitating; i ndeireadh na dala, finally; ainm cleite, pen-name; spior spear a dheanamh de rud, to pooh-pooh something; teideal masmasach, disgusting title; gairsiulacht, obscenity.
.
Áilleacht an tSaoil seo 5
An Gearrscéal
Peadar Bairead
The Short Story
Nuair a smaoiním anois ar an bPiarsach, tagann chugam isteach ar thonn na cuimhne, an lá úd fadó, nuair a d’inis an Máistir, i Scoil na Cille Móire Iorrais, sceal an Phiarsaigh dúinn. Tagann chugam freisin, an grianghraf úd, a léirigh cló leicinn an Phiarsaigh, pictiúr, dár linne, a léirigh séimhe, macántacht, agus fearúlacht. Sea, agus cuimhním freisin, ar na huaigheanna néata, rangaithe, úd, i gCnoc an Arbhair, gona chrainn arda lásacha, gona leacht ard, snoite, clochach.
That terrible beauty.
Ach thar aon rud eile, tagann véarsaí an Yeatsaigh chugam, agus é ag smaoineamh ar an bPiarsach céanna sin.
“This man kept a school
And rode our winged horse..”
Agus arís:-
I write it out in a verse
McDonagh and McBride
And Connolly and Pearse
Now and in time to be
Wherever the Green is worn
Are changed, changed utterly
A terrible beauty is born”
Pearse the Short Story Writer
Ach ní chuige sin atá mé, an iarraidh seo, nó is é atá ag déanamh tinnis dom, sa phiosa seo, nó Gearrscéalta an Phiarsaigh, mar bíodh go raibh scileanna aige i mbun filíochta agus i mbun drámaíochta, agus fiú i mbun óráidíochta, is é mo thuairim fhéin, nó gur mar ghearrscéalaí ba mhó a bhain sé clú agus cáil amach dó fhéin. Chuaigh sé i mbun pinn agus é an-óg, agus lean den nós sin thar na blianta. Sa bhliain 1902, agus e trí bliana is fiche, thosaigh sé ag scríobh altanna agus cuntais don Claidheamh Solais. Cur síos ar a imeachtaí agus ar a eachtraí i gConamara, ba mhó a bhíodh idir chamáin aige sna píosaí sin. Ba chara leis an eagarthóir, Eoin Ó Neachtain é, agus d’fhoilsíodh seisean chuile shórt uaidh. Ag cur síos ar aiste acu sin, “Lá Fá’n Tuaith” dúirt Ruth Dudley Edwards ina Beathaisnéis scolártha faoin bPiarsach…..
“It smacked more of the schoolboy essay than of the serious literary effort of an adult. But as with oratory, so with writing. Pearse had to learn his craft, he was only beginning.”
Leading the way
“Fair enough”, adéarfadh duine, b’fhéidir, ach ag an am gcéanna, chaithfeadh duine smaoineamh, nach raibh an oiread sin eiseamláirí ag an bPiarsach, le bheith ag déanamh aithrise orthu, an t-am sin. I ndáiríre, is dócha go bhféadfá a rá, go raibh sé ag iarraidh litríocht na Gaeilge a chur in oiriúint don ré inar mhair sé. Rinne sé a dhícheall ar roinnt scríbhneoirí Gaeilge a spreagadh, le gearrscéalta nua-aoiseacha a scríobh i nGaeilge, ach ba bheag aird a tugadh air, agus i ndeireadh na dála, tuigeadh dó, nach raibh an dara rogha aige ach tabhairt faoin ngnó é fhéin. Sa bhliain 1905, d’éirigh leis an gearrscéal “Poll an Phíobaire” a chur de, bíodh nár chuir sé a ainm fhéin leis an scéal sin, ach bhain úsáid as, Colm Ó Conaire, mar ainm cleite.
XYZ liked it !
Thaitin an sceal le Sgeilg (Seán Ó Ceallaigh) agus rinne sé leirmheastóireacht air, san Irish People, faoin ainm cleite, XYZ. Seo mar a chuir seisean é..
“The most artistic and suggestive publication of its kind yet issued by the League…..easily the most vigorous and idiomatic piece of modern Irish that has so far been given to us by the Western writers.”
Rinne an “Claidheamh Solais” an scéal a léirmheas freisin, agus mhol go hard é, agus cé go ndúirt an léirmheastóir, nach raibh aon eolas aige ar an údar óg, ag an am gcéanna, tuigeadh dó, go raibh a stíl an-chosúil le stíl an “Chlaidheamh Solais” fhéin. Ba é ba chúis le sin, dár leis, nó an tionchar a bhí ag an Nuachtán sin ar an údar óg sin, Colm Ó Conaire.
Fr. Dinneen not fooled !
Nior buaileadh aon bhob áfach, ar an Athair Dinneen, an foclóirí cáiliúil. Ba bheag a mheas siúd ar scríbhneoirí an Iarthair, agus rinne sé spior spear de léirmheas XYZ,
“As regards a certain Irish Storyette with a nauseous name…..”
“I have tasted Conemara butter before now, it has its defects..but it is natural….over-salted, yes…and over-dosed with the water of the béarlachas..yes…but it is genuine mountain butter all the same, and not clever margarine…This storyette however smacks more of the margarine of the slums, than pure mountain butter….”
Leag an Duinníneach béim ar theideal masmasach an scéil, mar adúirt sé, agus chuaigh an saghad sin go dtí an beo sa Phiarsach, nó b’fhuath leis gáirsiúlacht de chineál ar bith, agus a chruthú sin, féach gur fhág sé ina uacht é, go n-athrófaí ainm an scéil sin, agus go nglaofaí “An Uaimh” feasta air. Ach le filleadh ar an nDuinníneach, ní raibh sé críochnaithe fós le Colm Ó Conaire, nó cibé a scríobh Poll an Phíobaire, agus chuir sé críoch lena alt fhéin, ag súil go n-éireodh leis an údar óg tuilleadh scéalta a sholáthar dúinn as an bhfoinse chéanna sin, sé sin, as Poll an Phíobaire! Fair Play don Duinníneach. Níor chaill sé riamh é! Dá mba rásúr a theanga, níor ghá faobhar a chur riamh air! Is dócha gur tuigeadh dó, go mba é an Piarsach fhéin a chum an “Storyette”, mar a thug sé air, agus tá’s ag an lá nárbh é an Piarsach a rogha scríbhneoir, agus nár mhinic a rinne sé ceap magaidh de Chéimeanna Léinn an Phiarsaigh, se sin, BA agus BL, nuair a thugadh se, BABL, air, ag cur an Túir cháiliúil úd fadó, i gcumhne dúinn!
Ach b’fhéidir nárbh aon dochar é, críoch a chur le gála na seachtaine seo, ag an bpointe seo, ach beidh mé chugaibh arís le tuilleadh, an tseachtain seo chugainn.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
A m ú s a C h e o .
*********************
.
Ní fhanann tada i bhfad socair ar an saol corrach seo, nó is féidir linn bheith cinnte dearfa de, go leanfaidh cúrsaí ag síor-athrú an fhad is a mhairfimid beo. Nach iomaí seanfhocal cruinn, néata, barraineach, a chum na glúnta a d’imigh romhainn, leis an bhfíric chéanna sin a chur in iúl. “Más fada an lá tiocfaidh an tráthnóna”, “Ní fhanann muir nó am le fear sotail”, “Ní mhaireann rith maith ag an each i gcónaí”, “Dá fhaid a théann an sionnach, beirtear sa deireadh air”, agus tuilleadh maith mór eile ar an dtéad chéanna sin, ach dár ndóigh, ní bhíonn le déanamh againn ach breathnú ar an saol timpeall orainn, leis an bhfíric chéanna sin a thabhairt faoi deara. Breathnaigh ar an sléibhte, agus tabharfaidh tú faoi deara, nach buan a gcrot nó a mbeith fhéin fiú, ach iad ag éirí is ag titim, faoi mar ba thonnta na farraige móire fhéin iad, ach amháin, go ngluaiseann siad i bhfad níos maille. Sea, mh’anam, meileann muilte Dé go mall, ach meileann siad go mín.
Athraíonn Muidinne freisin !
Nach é an scéal céanna é, nuair a dhéanann muid trácht ar chúrsaí daonna. Ní fhanann tada socair ina measc siúd, ach oireead le rud ar bith eile. Tagann siad, is imíonn siad, fásann siad, agus críonann siad, luíonn siad, is dúisíonn siad, buann siad, is cailleann siad, agus tríd na hathruithe sin uilig, caitheann siad a laethe, agus saothraíonn siad bás nó beatha thall. Breathnaigh ar chúrsaí morálta fiú, agus tabharfaidh tú faoi deara, go dtagann athrú, le himeacht aimsire, sna cúrsaí sin fhéin fiú, agus an rud nach raibh glacadh ar bith leis roinnt blianta ó shoin, glactar leis gan stró, sa lá atá inniu ann. Leis an scéal sin a thuiscint, níl le déanamh ag duine ach cúrsaí aisteoireachta a chur san áireamh, agus ansin, feictear do dhuine, gur féidir tagairt a dhéanamh, go poiblí, ar an ardán, do chúrsaí áirithe, sa lá atá inniu ann, nach ligfeadh an náire, nó an faitíos, do dhuine, fiú leid a thabhairt fúthu, blianta ó shoin. Breathnaigh ar an raic a tógadh in Amharclann na Mainistreach, nuair a léiríodh “The Playboy of the Western World”, i mBaile Átha Cliath, a chéaduair!
Agus cá bhfágfá faisean na mban ?
Arís, breathnaigh ar an bhfeisteas a chaitear, i Seónna áirithe, na laethe seo! An nglacfaí lena leithéid, fadó? Is féidir leat a bheith cinnte nach nglacfaí, nó tuigeadh go raibh dínit faoi leith ag baint leis an bhfeisteas a chaithidís an tráth úd. Anois ná ceaptar go bhfuilimse ag fáil locht ar bith ar cheachtar den dá fheisteas, nó níl á rá agamsa ach go mbíonn cúrsaí morálta, fiú, ag síor-athrú, agus is féidir linn uilig a bheith cinnte siúráilte de, go dtiocfaidh tuilleadh athruithe fós ar chúrsaí, sna laethe atá romhainn amach, agus go dtiocfaidh athruithe, amach anseo, a scannródh muidinne, ach sinn a bheith beo, ag an am sin! Breathnaigh freisin ar chúraí pósta. Nuair a bhí mise i mo ghasúr, ag fás suas in Iorras na nIontas, thiar i gContae mealltach Mhaigh Eo, dá gcloisfí faoi fhear agus bean, nach raibh cuing an phósta eatarthu, ag cónaí in éintíos, bhuel! leanfaí ag caint fúthu go ceann bliana, agus chuile sheans go léifí a n-ainmneacha ón altóir fhéin, agus féach ar chúrsaí sa lá atá inniu ann, agus nach beag nath a dhéantar de scéal dá leithéid? An tráth úd, nár mhór an scéal i measc na gcomharsan é, dá mbeadh duine ann nach mbeadh i láthair ag Aifreann Dé, chuile Dhomhnach, fiú. Sea, agus d’fhéadfá céad sampla eile dá leithéid a lua dhom, mar chruthú go leanann an saol s’againne ag síor-athrú, ó bhliain go chéile, agus i ndáiríre, gur beag ní is féidir le haon duine againn a dhéanamh le cúrsaí dá leithéid kkkka stopadh. Tarlaíonn siad, beagnach i ngan fhios dúinn uilig. Cé chuireann tús leo? Cé chabhraíonn lena bhfás? Nó cé scaipeann an nós imeasc na cosmhuintire? Dheamhan fhios agamsa, ach oiread le duine, ach tarlaíonn siad, agus bíonn siad ar an bhfód, sula dtugann muid faoi deara go bhfuil siad tagtha i dtreis.
I gCúrsaí Polaitíochta freisin !
Nach éasca an rud céanna a thabhairt faoi deara i gcúrsaí polaitíochta freisin.
Breathnaigh ar fhís lucht Éirí Amach na Cásca, sa tír s’againne. Sea breathnaigh ar na prionsabail a leagadarsan síos don todhchaí. Theastaigh uathasan tír neamhspleách a bhunú agus a bhuanú anseo, sea, agus í a bheith saor, Gaelach freisin, ó thonn go tonn. Sea, mh’anam, agus nach cuimhin linn uilig an nath a bhíodh i mbéal an phobail ag an am……Tír gan teanga, tír gan anam….. Is dócha go bhféadfadh duine a rá go bhfanann an fhís sin beo fós i gcroí na cosmhuintire, ach i ndáiríre, an gcoraíonn an fhís chéanna sin croí an phobail inniu, faoi mar a dhéanadh i dtús an chéid seo caite? Ní gá do dhuine a bheith chomh cliste le hAraisteatail leis an gceist sin a fhreagairt. Sa lá atá inniu ann, tá ceo trom na mblianta tite, mar dheannach, anuas ar an bhfís chéanna sin, sa tslí, nach bhfuil sí chomh glé, glinn, mealltach, is a bhíodh, blianta fada ó shoin.
Céard, in ainm an áidh, a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin mé, an babhta seo, an ea?
Bhuel tharla, cupla lá ó shoin, gur theastaigh uaim litir a chlárú, le bheith cinnte go sroichfeadh sí ceann a cúrsa, nó caithfidh mé a admháil dhuit, go ndeachaigh roinnt earraí amú orm sa phost céanna sin, le scathamh de bhlianta anuas. Ar aon nós, rinne mé an beart, agus d’íoc mé breis is ceithre Euro don phribhléid, ach i ndeireadh na feide, fuair mé admháil ón bhfreastalaí.
26 Counties, How are yeh?
Scrúdaigh mé an admháil chéanna sin, ar ball, nuair a bhí an t-am agam chuige, agus ba é an chéad rud a chuaigh i gcionn orm, nó a laghad Gaeilge a bhí le léamh ar an admháil chéanna sin, nó déanta na fírinne, ní raibh de Ghaeilge air ach “An Post”. Bheadh sin dona go leor, ach leis an gcaidhp bháis a chur ar an scéal, ba é a bhí le léamh faoi, nó,
Destination…..Ireland….. – 26 Counties.
Ó, bhuel, nach ’in an saol agat, nó dá mhéad a athraíonn cúrsaí, is ea is mó a fhanann siad mar a bhí. Deirimse 26 Counties leat a mhac! Nach gceapfadh duine ar bith a mbeadh trí splaideog céille sa phlaosc aige, go bhféadfaí
……Ceann Cúrsa……Éire.
a úsáid, i gcás dá leithéid, leagan a thuigfeadh duine ar bith, agus leagan a thabharfadh le fios, nach raibh ár bhfís caillte, go huile is go hiomlán, sa cheo orainn, fós.
Céard faoi Choimisiún amháin eile !
Sílim go bhfuil an t-am tagtha anois, le Coimisiún amháin eile a chur sa tsiúl, le fís an náisiúin s’againne a chur faoin mhionarcán, féachaint arbh fhéidir an mheirg a ghlanadh díobh, agus ansin, iad a leagan os comhair an phobail, le fios na slí a dhéanamh dúinn, sa chéad deichniúr eile, nó mura ndéanfaí sin, bhuel, ansin, ba chóir dúinn socruithe eile a dhéanamh, ach tá an t-am tagtha anois, tá nóiméad na fírinne buailte linn, nuair is ceart dúinn fimínteacht a chaitheamh ar leataobh, agus rogha cinnte a dhéanamh den chlais atá le treabhadh againn, uaidh seo amach, nó tá laethe an chur I gcéill thart anois, agus caithfear aghaidh a thabhairt go dána, dáiríreach, ar an ród atá rómhainn amach feasta, mar chine.
Bhuel, b’in cuid de na smaointe a rith liomsa, nuair a léigh mé faoi na, 26 Counties, úd ar admháil an Phosta.
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
……………Ar leanuint on tseachtain seo caite………….
.
Bhíomar ag caint, an tseachtain seo caite, faoi eachtraí agus imeachtaí an 18ú Lúnasa, 2003, agus muid ar ár slí ó Chardiff by the Sea go Pismo Beach, fan chósta álainn Chalafóirnia. Seo cuntas ar imeachtaí an lae ina dhiaidh sin
.
An Mháirt, an 19ú Lúnasa 2003
Santa Barbara
In ár suí le giolc an ghealbhain, bíodh nár chualamar gíog nó míog ón éinín céanna sin, nó ó éan ar bith eile, dá ndéarfainn é, nó bhí an tÓstán, an Encina Lodge & Suites, suite i lár na cathrach, agus tar éis dúinn seal a chaitheamh dár n-ullmhú fhéin, agus tar éis dúinn bricfeasta blasta a chaitheamh, chaitheamar seal ag iarraidh rud eicínt a fhoghlaim faoi stair na cathrach seo, Santa Barbara. Is fada siar a théann scéal an ionaid álainn seo, nó bhí Indiaigh ag cur fúthu sna bólaí seo, i bhfad sular tosaíodh ag coinneáil cuntais ar stair a gciníocha. “Chumash” a thugtaí ar na daoine sin, agus táthar den tuairim, go mbíodh idir 8,000 agus 10,000 den chine sin, ag cur fúthu, an tráth úd, sa dúiche ina bhfuil Santa Barbara suite anois. Thógadar tithe dóibh fhéin, ach ó tharla gurbh as craobhacha, agus giolcacha, a tógadh iad, ní haon ionadh nach bhfuil a dtásc nó a dtuairisc le fáil ag seandálaithe, sa lá atá inniu ann. Mhair na daoine sin ar thoradh nádúrtha na talún, sa limistéar thart orthu. Bhíodh sméara, caora, préamhacha, síolta, coiníní, ioraithe, agus a leithéid, maraon le héisc agus sligéisc, mar bhia agus mar bheatha acu. Ba dhream iad a sheol fan an chósta freisin, i gcuracha móra fada, curacha a d’iompródh idir dheichniúr agus dháréag!
Juan Rodriguez Cabrillo
Briseadh isteach ar shaol sona na dtreabhanna sin áfach, sa séú haois déag, sa bhliain 1542, caoga bliain i ndiaidh do Cholumbus spág a leagan ar chósta an Domhain Úir a chéaduair, nuair a shroich Juan Rodriguez Cabrillo agus a lucht leanúna, i ndá long, an San Salvador agus an Victoria, nuair a shroich siad cósta Shanta Barbara, agus nuair a d’fhógair siad gur le Rí na Spáinne feasta, an fearann sin. Ba Phortaingéileach é Cabrillo, i seirbhís na Spáinne, agus é ag iarraidh teacht ar an “Northwest Passage”, agus tá’s ag an saol mór inniu, go mba shaothar in aisce dó é, a leithéid de shaothar a chur air fhéin, ach ní raibh a fhios sin aige, nó ag a lucht leanúna, ag an am sin. Chaill na Spáinnigh suim sa dúiche sin, ar feadh trí scór bliain, agus ansin, i Nollaig na bliana 1602, tháinig Vizcaino ar an dúiche sin arís, ar an gceathrú lá, de Mhí na Nollag, féile Santa Barbara, agus b’in mar a baisteadh Santa Barbara ar an ionad álainn sin.
Praesidiónna á dtógáil
Ach arís, níor ró-shuim leis an Spáinn an limistéar sin, nó i ndáiríre, níor chuir siadsan spéis ar bith i gCalafóirnia, go dtí déanach go maith san ochtú haois déag, nuair a chonacthas dóibh, go raibh cumhachtaí móra eile, an Rúis ina measc, ag cur suime nár bheag, i gcósta Chalafóirnia. Ba ansin a thug an Rí an t-ordú dá mhuintir i Ríocht Spáinneach Mheicsiceo, bunáiteanna, nó Presidiónna, a bhunú i San Diego agus i Monterey, le cos i dtaca sa limistéar sin, a thabhairt don Spáinn fhéin. In Aibreán na bliana 1782, thóg an lieutenant Jose Francisco de Ortega, agus a chuid saighdiúirí, Presidió mór, le freastal ar an limistéar sin. Anois, bhí ár seanchara, Junipera Serra, fear ar labhair muid faoi cheana, ar an bhfód freisin, agus é ar intinn aige Misin a thógáil ar na láithreacha sin freisin, ach cuireadh ina choinne, agus dhiúltaigh an Gobharnóir cead tógála dó i Santa Barbara, go dtí go mbeadh an Presidió tógtha, ach bhí Serra aosta, lag, spíonta, ag an am, agus ba é a dhein sé nó filleadh ar Mhonterey, le bás d’fháil. Sa bhliain 1793 d’fhógair Gobharnóir Chalafóirnia, go raibh Presidió Santa Barbara ar an bPresidió ab fhearr i gCalafóirnia uilig, agus nuair a bhí sé críochnaithe ar fad, sa bhliain 1797, chlúdaigh sé bloc cathrach. Ach le filleah ar scéal an Mhisin…
Misean Santa Barbara…1785…
Sa bhliain 1785, dhá bhliain i ndiaidh bhás Junipero Serra, tháinig aiféala ar an nGobharnóir nua, agus thug cead do na Proinsiascánaigh Misean a thógáil i Santa Barbara.
An bhliain dár gcionn, tháinig an Padre Fermin la Lasuén, agus beirt bhráthar ina chomhluadar, agus chuireadar rompu an Misean sin a thógáil. Bhí socraithe acu, an Misean a choisreacan, go hoifigiúil, ar an 6ú lá de Nollaig na bliana sin 1786, Lá ‘le Santa Barbara fhéin, agus cé nach raibh an Gobharnóir ar an bhfód, le páirt a ghlacadh sa cheiliúradh, leanadar ar aghaidh dá éagmais. Chuireadar searmanas eile ar siúl, tamall ina dhiaidh sin, nuair a tháinig an Gobharnóir ar chuairt chucu. Chuir Rí na Spáinne fhéin cloig chucu, don Mhisean sin. Tar éis dóibh bheith tamall i mbun oibre misinéireachta sa dúiche sin, bhí de thoradh ar a gcuid oibre, gur baisteadh 70 de threibh an Chumash, agus tháinig siadsan chun cónaithe sa Mhisean. “Neophytes” a tugadh orthusan, agus múineadh an creideamh dóibh, agus chomh maith le sin, múineadh scileanna i bhfeirmeoireacht, i siúinéireacht, i gcócaireacht, i mbuildeáil, agus i bhfíodóireacht dóibh. Taobh istigh de bhliain, bhí 307 Nuachreidmhigh ina gcónaí sa Mhisean, agus bhíodar tar éis Séipéal adóibe a thógáil, maraon le teach na mbráthar, gráinseach, cistin, ceardlann adhmadóireachta, agus seomra súdaireachta.
Fás as cuimse
Ní gá a rá, gur éirigh, thar na bearta, leis an Misean sin Santa Barbara, agus i ngearraimsir, bhí fás thar cuimse tagtha ar chuile ghné den tionscadal céanna sin. Agus, murab ionann is an Presidió, mar a raibh na saighdiúirí beo, bocht, gan léinte, gan airgead, gan pá, gan tada len iad a choinneáil sa Phresidió, ach a ndílseacht dá dtír agus dá n-oifigigh. Bhí lucht an Mhisin ag cur fúthu i dtír na flúirse, sa chaoi go raibh an áit féinchothaíoch, taobh istigh d’achar an-ghearr.
.
“N’hfeadar ar mhaith libh tuilleadh a léamh faoin turas céanna sin, fan an Chosta, suas chomh fada le Pismo Beach?
Slán go fóill……….
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
A r n a M i s i n 1 .
.
**********************
.
Tar éis dom an Réamhrá fada sin, faoi Mhisin Chalafóirnia, a chríochnú, is dócha go bhfuil sé in am dom anois, tosú ar mo shraith altanna faoin tréimhse a chaith mé thall, anuraidh, a scríobh, agus a leagan os bhur gcomhair amach. Agus tá súil, agus b’fhéidir an dá shúil fiú, agam, go mbainfidh sibh taitneamh agus pléisiúr as léamh na n-altanna céanna seo, nó nuair a chuireann tú chuile shórt san áireamh, agus go háirithe cúrsaí aoise!, chuile sheans gurbh é sin mo thuras deiridh ar thír álainn, bhéasach, bhrothallach, Chalafóirnia. Sin scéal eile áfach, do lá eicínt eile, ach le filleadh ar na haltanna úd….
Chaith mé seal i gCalafóirnia, thart ar thrí bliana ó shoin, le linn chomóradh na mílaoise, agus ní call dom a rá, gur bhain mé taitneamh as an gcuairt sin, nó chaitheamar seal i Las Vegas, i measc na gcearrbhach trom, agus seal eile thíos i nGleann an Bháis fhéin, nó i, “Death Valley”, mar a thugtar air i mBéarla, agus ní raibh sa mhéid sin ach cuid de na háiteacha a dtugamar cuairt orthu, an bhliain cinniúnach sin, ach ar ócáid eile, roimhe sin, thugamar seal i measc na Misean áille, Spáinneach, úd, atá le fáil go flúirseach, ó cheann ceann Chalafóirnia, nó tá Misean is fiche le fáil, fan chósta thiar Chalafóirnia, fan an Camino Real, nó an Bealach Ríoga sin, a shíneann ó San Diego go San Francisco, agus an tráth úd, shocraíomar inár n-aigne, go bhfillfeadh muid, am eicínt, le cuairt a thabhairt ar thuilleadh de na Misin áille sin.
Ag deireadh na bliana seo caite, thosaíomar ag pleanáil, le saoire eile a chaitheamh thall, agus ba é deireadh na mbeart é, nó gur shocraíomar ar bhunús Mhí Lúnasa na bliana seo caite, 2003, a chaitheamh i gCalafóirnia. Chaitheamar seal maith i mbun na n-ullmhúchán riachtanach. Bhí orainn seo a dhéanamh, is siúd a dhéanamh, seo a cheannacht agus an rud úd eile, a cheannacht. Bhí pasanna le fáil réidh, agus suíocháin a chur in áirithe d’eitilí áirithe, ar eitleáin de chuid Aer Lingus, agus chomh maith le sin uilig, bhí orainn, roinnt Dollar a cheannacht, le saoire míosa thall a mhaoinú. De réir a chéile ‘sea thógtar na caisleáin, adeireadh an tseandream, agus nárbh acu a bhí an ceart, ach i ndeireadh na feide, bhí chuile ullmhúchán déanta, chuile shórt ceannaithe, faighte, agus ní raibh le déanamh ansin, ach fanacht ar an lá spriocáilte. Cheapamar i dtosach, nach dtiocfadh an lá sin choíche, ach mar adeir an seanfhocal eile úd…Más fada an lá tiocfaidh an tráthnóna…..agus geallaimse dhuit é, gur tháinig an lá spriocáilte céanna sin aniar aduaidh orainn, i ndeireadh na dála
Ba é an t-ochtú lá de Lúnasa, an lá spriocáilte, agus ó tharla go mbeadh ár n-eitilt ag dul ar eite, thart ar a ceathrú chun a dódhéag, bhí orainn bheith ag an Aerfort, thart ar a ceathrú chun a naoi, nó b’in mar adúradh linn, pé scéal é. Bhuel, fuaireamar marcaíocht chun an Aerfoirt, tamaillín roimhe sin, agus dá bharr sin, bhíomar istigh sa bhfoirgneamah ollmhór sin, thart ar a hocht a chlog.
Bhí go maith! Nach mbeadh scathamh againn le bheith ag breathnú timpeall, agus b’fhéidir, ag guairdeall thart, i measc siopaí iomadúla an Aerfoirt. Rinneamar a raibh le déanamh, agus fuaireamar réidh lenár mbagáiste go breá luath, agus ansin, tar éis dúinn tamall a chaitheamh ag ól cupán caifé, chuamar trí na geataí iontrála isteach. Thugamar faoi deara, go raibh cúrsaí slándála i bhfad níos righne, agus an scrúdúchán i bhfad níos cúramaí, agus níos géire, tar mar a bhíodh, agus tú ag dul tríd an mbealach isteach chun leibhéal na n-eitiltí. Ach ní fhéadfadh duine ar bith cur ina choinne sin, nó ba ar mhaithe linn uilig é, a leithéid de scrúdú géar a chur ar chuile phaisnéir, a bheadh ag dul ar bord an eitleáin, inár gcosamar. Mar sin, in ionad fearg a chur orainn, is amhlaidh a thug sé misneach dúinn uilig.
Tar éis tamall a chaitheamh, ag dul trí na siopaí uilig sin, a shíneann fan an bhealaigh isteach, chuamar ansin trí oifig Imirce na Stát Aontaithe. Bhí foirmeacha le líonadh, agus ceisteanna le freagairt againn, ansin, ach i ndeireadh na dála, níorbh fhál go haer é, agus d’éirigh linn chuile chonstaic agus bac a shárú, agus stampáileadh ár bpasanna, agus bhí cead tugtha dúinn cuairt dleathach a thabhairt ar na Stáit Aontaithe. Faoin am seo, thugamar faoi deara, nach raibh an oiread sin ama fágtha le diomailt againn, ag an aerfort. Fuaireamar cupáin caifé agus ceapairí, agus shuíomar síos, ar ár sáimhín só, nó ní raibh ach leathuair a chloig le caitheamh againn, go dtí go ligfí dúinn dul ar bord Eitilt, EI 145, ó Bhaile Átha Cliath go Los Angeles. Bhí linn, nó b’in a cheapamar, ar aon nós.
Ní mar a shíltear a bhítear, go minic, áfach, agus b’in é díreach a tharla dúinne, an mhaidin álainn Fómhair sin. Ba é an chéad scéal a chualamar, nó gur cuireadh moill ar ár n-eitilt, agus anois, nach bhfágfadh sí an rúidbhealach go dtí a ceathrú chun a haon! Dona go leor! arsa muidinne linn fhéin, ach ní ró-fhada an t-achar é uair a’ chloig? Ba é an rud ba mheasa faoin scéal go léir, nó nár tugadh aon eolas deimhnitheach, oifigiúil, dúinn, bhí an scéal ag teacht chugainn, i bhfoirm ráflaí, agus de réir a chéile. Níos déanaí arís, dúradh nach bhfágfadh muid an tAerfort go dtí a leath i ndiaidh a haon. Tháinig an t-am sin, agus d’imigh, ach má tháinig, bhíomar uilig inár suí ansin fós, ar ár dtóin Ghaelach, agus gan aon fhógra poiblí tugtha dúinn, fós. Ar ball, tháinig an ráfla arís, ó dhuine eicínt a chuaigh suas chuig oifigeach eicínt, a bhí ar dualgas ansin. Síneadh eile ama, adúradh linn. Bheadh muid ag dul ar eite, ag a leath i ndiaidh a dó. Bhuel, ní dheachaigh muid, ach “fair play” dhóibh, thosaíomar ag dul ar bord, ag an am sin, a 2.30 i.n. Ag an bpointe sin adúradh linn, go poiblí, gurbh é cúis a bhí leis an mhoill go léir, nó cúrsaí ceo, agus bhí eitiltí uilig na maidne curtha go mór as alt, ag an gceo céanna sin. Bhuel, níorbh í ar mbeannacht a chuireamarna leis an gceo céanna sin, ach baineadh geit eile asainn, nuair a fuaireamar amach, go raibh ár n-eitleán páirceáilte, thart ar mhíle slí, amach ón bport bordála. Bus amháin a bhí ansin, le freastal ar na paisneirí uilig, a bheadh ag dul ar bord eitilt EI 145. Ní gá a rá, nach bhféadfaí an beart sin a dhéanamh in achar gearr! Ní thógfadh an bus sin ach thart ar dhá scór duine sa turas, agus déarfainn go raibh tarraingt ar thrí chéad paisnéir le hiompar ag an seanbhus céanna sin, chuig an eitleán. Chuirfeadh an scéal ar fad Aerfort tríú domhanda i gcuimhne dhuit, nó b’in an cineál ruda a tharlaíodh ag Aerfort Las Palmas, i nGran Canaria, thart ar scór bliain ó shoin. Ach níorbh aon am clamhsáin é, agus bhí chuile phaisnéir ar bord, roimh a trí, agus d’éirigh leis an gcaiptín, sinn a thabhairt ar eite, díreach ag a trí a chlog! Ní call dom a rá, go raibh tuirse an domhain orainn uilig, nó inár gcás-na, bhí thart ar seacht n-uaire a’ chloig caite againn, an mhaidin sin, ag Aerfort Átha Cliath, sular thug an t-eitleán sin rúid ábhalmhór i dtreo na spéire, agus gur éirigh lei, sinn a iompar inairde go gorm glan na spéire, taobh istigh d’achar an’ghearr.
Bhuel, mar adúirt mé, níorbh aon mhaith bheith ag caoineadh agus an anachain déanta, ní raibh le déanamh againn, ach an t-áth a mholadh mar a fuaireamar é, agus an mí-ádh uilig a shlogadh le lán béil den bhfoighid. Rinneamar amhlaidh, agus m’fhocal agus mo lámh dhuit, go mbeadh sé deacair eitilt níos míne, ní níos réidhe, a shamhlú, fiú, an lá sin, ná an eitilt úd EI 145, ó Áth Cliath go Los Angeles, ar an lá breá Fómhair sin, an 8ú lá dhe Mheán Fómhair, 2003. Agus bíodh gur chaitheamar thart ar dheich n-uair a chloig san aer, mh’anam nár mhothaíomar ró-fhada é, agus in am tráth, thuirlingíomar ag Aerfort Ollmhór Idirnáisiúnta LAX, mar a thugtar i mBéarlagar an aeir, ar Aerfort Los Angeles.
Bhí sé éasca go maith dul trí na scrúdúcháin agus trí nósanna an aerfoirt thall, nó bhíodar sásta go raibh aire tugtha do na pointí sin uilig, i mBaile Átha Cliath.
Ní call dom a rá, go raibh áthas an domhain orainn, nuair a chonaiceamar go raibh ár mac, Micheál, ag fanacht linn ansin, ag an ngeata iontrála. Ba ghearr go rabhamar ar ár mbealach ó dheas, fan Saorbhealach a cúig, agus muid ar ár mbealach go cathair Encinitas, nó is ansin atá cónaí ar Mhicheál s’againne, i bhfobhaile ar a dtugtar, Cardiff by the Sea. Chaitheamar béile i mBialann fan an bhealaigh, agus shroicheamar ceann ár scríbe, thart ar a hocht a chlog, d’am na háite sin, tar éis dúinn breis is fiche huair, a chaitheamh i mbun an turais fhada sin. Ní gá a rá, go raibh tuirse bóthair is bealaigh orainn, agus tar éis duinn ár gcomhrá, is ár seanchas, a dhéanamh, chuamar a luí, agus chodlaíomar go héirí gréine gona lán soilse arna mhárach.
Agus b’fhéidir nárbh olc an áit í seo, le clabhsúr a chur ar an gcéad alt seo, faoi na Misin Chalafóirneacha. Bí liom arís don chéad ghála eile, nuair a bheidh tuilleadh le rá agam faoi Shaoire Chalafóirneach na bliana seo 2003.
.
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
An Cháisc ar an Aoine!
.
Nach minic a chualamar go léir na nathanna éagsúla, a chuireann ar ár súile dúinn, nach bhfuil de nós ag an gCáisc titim ar aon lá den tseachtain, taobh amuigh den Domhnach; nathanna ar nós, “Níorbh iontaí liom an Cháisc ar an Aoine” ná a leithéid a fheiceáil, nó arís, “Chomh siúráilte is atá an Cháisc ar an Domhnach”, agus a leithéid. N’fheadar mé ar mar sin a bhí, ó thús? Ach fillfidh mé ar an scéal sin ar ball beag, ach le tús a chur leis an scéal seo, ba mhaith liom sibh a thabhairt siar liom, thar dhroichead na mblianta, go dtí an bhliain 1940, nó tharla rud ait go leor an bhliain chinniúnach chéanna sin. Ní raibh ionnamsa ach glas-stócach, an tráth sin, ach mar sin fhéin, chuaigh an rud úd, a tharla an bhliain sin, i gcionn chomh mór sin orm, gur fhan a chuimhne go glas, glan, glé, liom, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann.
.
An tSeamróg agus an Phailm taobh le taobh!
Céard a tharla an bhliain áirithe sin, in ainm an Áidh?
Bhuel, tharla rud atá thar a bheith neamhghnách.
Agus céard é fhéin, an ea?
Bhuel, an bhliain áirithe sin, chaitheamar an tseamróg agus an phailm, i bhfochair a chéile, nó thit Domhnach Pailme ar an 17ú Márta, an bhliain sin. Bhí mé fhéin óg ag an am, agus ní dhearna mé aon nath ró-mhór den tarlúint chéanna sin, ag an am. Anois, is cuimhin liom go raibh an scéal i mbéal gach éinne, ag an am, agus é ina scéal eatarthu, go mbeadh Éire saor, an chéad uair eile a tharlódh a leithéid arís.
.
Cathain a tharlóidh sé arís?
Agus an raibh a fhios acu cathain a tharlódh a leithéid arís?
Tuigeadh domsa, ag an am, go raibh an t-eolas sin le fáil sna nuachtáin, ach ó tharla nach raibh mé fhéin ró-thugtha do léamh na nuachtán céanna sin, ag an am, ní fhaca mé tada faoi iontu, ach bhí sé ina scéal mór i measc daoine, go dtarlódh sé arís sa bhliain 2000! Is cuimhin liom freisin, go raibh duine de na comharsana, Micheál Shéamais Mhóir, istigh ar chuairt againn, oíche an lae úd, agus go raibh sé fhéin is m’athair ag cur na gcúrsaí sin trí chéile, agus ba é a fhaid ar a ghiorracht go raibh siad beirt den tuairim nach mbeidís fhéin sa timpeall, um an dtaca sin, ach bhíodar beirt den tuairim, go raibh chuile sheans ann, go mbeinnse ar an bhfód fós faoin mbliain 2000, agus d’iarradar ormsa dul síos go dtí Séipéal na Cille Móire, an tráthnóna sin, agus paidir a chur lena n-anam. Is dócha gur thoiligh mé fhéin chuige sin. Anois, san idirlinn, ba mhinic mé ag iarraidh fios fátha an scéil sin a fháil amach, ach i gcónaí, gcónaí, theip glan orm aon eolas a fháil faoi na cúrsaí céanna sin.
Bhuel, tháinig an bhliain 2000, agus mar is eol do chách anois, níor thit Lá ‘le Pádraig ar Dhomhnach Pailme, an bhliain áirithe sin, nó nior thit sé ar an nDomhnach sin bliain ar bith ó shoin i leith, ach oiread. Sea, agus fágadh mé fhéin im’ bhambairne, agus mé ag súil chuile bhliain, go mbeadh deis agam an tseamróg agus an phailm, a chaitheamh i bhfochair a chéile, uair amháin eile im shaolsa, agus go mbeadh deis agam cuairt a thabhairt ar Shéipéal na Cille Móire, le paidir a chur le hanamnacha na marbh, ach go háirithe le hanamnacha na beirte úd, a d’iarr orm a leithéid a dhéanamh, nuair a chaithfí an tseamróg agus an phailm ar an lá céanna, arís.
Comhairle Nicea
Ar na mallaibh áfach, thosaigh mé ag iarraidh scil eicínt a bhaint as cúrsaí na Cásca, agus mar a shocraítear dáta na Féile úd, sea, agus chomh fada is a d’fhéadfainn a dhéanamh amach, d’fhéadfadh an Cháisc titim ar lá ar bith den tseachtain, ar feadh cupla céad bliain, le linn óige na hEaglaise, mar, anuas go dtí an bhliain 325, dheintí an Cháisc a cheiliúradh ar an gcéad lá de Cháisc na nGiúdach, nó ar an lá díreach ina dhiaidh sin, cuma cén lá den tseachtain a bhí i gceist, ach, in áiteacha eile, dheintí í a cheiliúradh ar Dhomhnach, gar do Cháisc na nGiúdach. Ag chéad Chomhdháil Nicea, áfach, tar éis roinnt mhaith cur trí chéile, socraíodh ar an gCáisc a cheiliúradh feasta ar Dhomhnach, agus uaidh sin amach, ba scéal cinnte é, go dtitfeadh an Cháisc ar an nDomhnach, agus uaidh sin a d’fhás an nath cainte úd sa Ghaeilge…Chomh siúráilte is atá an Cháisc ar an Domhnach, agus bhí deireadh feasta le Cáisc ar an Aoine!
An Féilire Greagóireach
Tharla athruithe áirithe eile sa bhFéilire le linn do Ghreagóir a Trí Déag a bheith i gCathaoir Pheadair sa Róimh, agus deineadh na socruithe a chinntiú tuilleadh, nuair a leagadh síos an riail, go dtitfeadh an Cháisc feasta, ar an gcéad Domhnach, i ndiaidh na gealaí úire, a leanann eacaineacht an Earraigh. Agus ní gá a rá, gur socraíodh, go nglacfaí leis an 21ú Márta mar dháta na heacaineachta sin. Glacadh leis na socruithe sin, nó tuigeadh gur mar sin a tharla, sa bhliain 30 AD, nuair a d’aiséirigh ár dTiarna ón mbás, faoi mar a tuigeadh ag an am.
Ach, le filleadh ar oíche úd an 17ú Márta na bliana sin 1940, nuair a tharla go raibh Micheál Shéamais Mhóir, ceoltóir, ag bothántaíocht sa teach s’againne, agus an tseamróg agus an phailm á gcaitheamh fós ar ár ngeansaithe againn, agus nuair a hiarradh ormsa, paidir a chur lena n-anamnacha, thíos i Séipéal na Cille Móire, sa bhliain 2000, tuigeadh dúinn uilig, an oíche sin, go dtarlódh sin arís sa bhliain 2000, ach, mar is eol do chách anois, níor tharla aon rud dá leithéid an bhliain sin, nó aon bhliain eile ó shoin i leith, ach oiread. B’in an fáth mar sin, a ndeachaigh mé fhéin ag tóraíocht fios fátha an scéil sin, i mbliana.
Agus bhfuil fhios agat toradh mo chuid taighde?
Níl, muis!
.
1799, agus 2391
Bhuel, tar éis roinnt mhaith ama a chaitheamh i mbun an tionscnaimh sin, ba é a fuair mé fhéin amach, nó gur tharla a leithéid cheana ag deireadh an ochtú haois déag, sa bhliain 1799. Mar sin, ní gnáth tarlúint in aon chor é caitheamh na seamróige agus na pailme ar an aon lá amháin, sé sin le rá, nach dtiteann Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig ach go fíor fíor annamh, amach is amuigh.
Agus cathain a tharlóidh a leithéid arís, adeir tú?
Bhuel, sin scéal eile ar fad anois, nó chomh fada is a d’fhéadfainn fhéin a dhéanamh amach, ní tharlóidh sé go luath, ar aon chaoi, nó ní raibh ar mo chumas-sa teacht ar dháta ar bith roimh an bhliain 2391, nuair a thitfeadh Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig arís, agus sin tarraingt ar cheithre chéad bliain eile. Bhuel, tá mé ag ceapadh, nach mbeidh mé fhéin ar an bhfód, teacht na bliana sin, agus má tá orainn fanacht le saoirse na tíre seo a bhaint amach, go dtí an bhliain áirithe sin, bhuel, nach mbeadh sé chomh maith dúinn dul ag feadaíl! Sea, agus féach ar ar tharla an bhliain roimh na blianta cinniúnacha sin 1799, agus 1940, agus nach gcuirfeadh sin duine ar bith ag smaoineamh ar an mbliain 2390! Deireadh an tsaoil seo, b’fhéidir!
Cuir an phaidir sin leo anois!
Ach céard faoin mbeirt úd a bhí ag súil le paidir uaimse, faoin mbliain 2000, nuair a chaifí,- mar a thuig siadsan ag an am,- an tseamróg agus an phailm i bhfochair a chéile arís? Bhuel, féach, nach mbeadh sé chomh maith agam dul síos go dtí an Seipéal amárach, agus an dualgas úd a chomhlíonadh, fad is atá ar mo chumas sin a dhéanamh! Agus b’fhéidir go ndéanfása Solas na Soilse, agus Leaba i measc na Naomh, a ghuí orthu freisin, agus ar anamnacha na marbh uilig, anocht agus i dtólamh.
Bhuel, sin é mo scéal don bhabhta seo agus má tá bréag ann ní mise a chum nó a cheap, agus súil agam gur thaitin sé libh. Go dtí an chéad bhabhta eile, Slán.
Peadar Bairéad.
Gaeilge 
English