le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
S c é a l t a ó C h i a n a g u s ó C h ó n g a r .
*******************************
.
Tomás Mac Gabhann ar lár.
***************************
.
In eagrán Mheán Fómhair de “An tUltach” a léigh mé an droch-scéal a chéaduair, nó fógraíodh ansin, go raibh Tomás Mac Gabhann ar lár. Caithfidh mé admháil dhuit anois, gur bhain an scéal céanna sin stangadh asam, nó ní raibh mé ag súil lena leithéid. Déanta na fírinne, níor dhuine é Tomás s’againne, a shamhlófá an bás riamh leis, mar ba dhuine é a bhí chomh bríomhar, beoga sin, chuile lá riamh, nach gceapfá go bhfaigheadh a leithéid bás riamh. Ach, nach deacair do dhuine ar bith éaló ó chladhaire úd na speile caime, nó luath nó mall, tagann sé aniar aduaidh orainn uilig. Uaireanta, tagann sé mar a thiocfadh gadaí faoi choim na hoíche, agus uaireanta eile, ní bhíonn deifir ar bith air, ach fiú sa chás sin fhéin, ní bhíonn i gceist ach, mar a deir an seanfhocal,…galar fada ní abrann síoraí bréag….agus nach smaoineofá freisin ar an seanfhocal eile adeir….nach bhfuil luibh nó leigheas in aghaidh an bháis….. I gcás Thomáis áfach, tháinig an bás aniar aduaidh air, air fhéin is ar a bhean, ba chóir dom a rá, nó ní bris amháin a tharla sa chás seo, ach dhá bhris san aon bhris amháin, briseanna a d’fhág muid, mar náisiún, buartha, brónach, cráite, ina dhiaidh. Ach b’fhéidir gur chóir dom tosú ag tús an scéil, leis an bpictiúr iomlán a líonadh isteach dhaoibh.
I gColáiste Mhuireadhaigh, i mBéal an Átha, i gContae Mhaigh Eo, a fuair mé fhéin mo chéad phost, mar mhúinteoir, i Meán Fómhair na bliana, 1951. Bhí mé ag smaoineamh ar phost a ghlacadh i gceann de Choláistí galánta cónaithe Shasana, ag an am. I ndáiríre, bhí chuile shórt reidh agam, an litir scríofa, mo theastais ullamh, agus m’aigne beagnach socair agam an bád bán a thabhairt orm fhéin, nuair a fuair mé scéala ón nDochtúir Ó Lachtnáin, Uachtarán Choláiste Mhuireadhaigh, ag an am, ag chur in iúl dom, go raibh post le fáil agam sa Choláiste sin, dá mbeinn sásta dul i mbun na Gaeilge a mhúineadh ann, teacht tús Mheán Fómhair na bliana sin. Ní gá a rá, gur ghlac mé le cuireadh caoin an Dochtúra chóir, agus go ndeachaigh mé i mbun oibre ar bhruacha méithe na Muaidhe, ar an lá spriocáilte, áit ar chaith mé seacht mbliana órga, óigeanta, i mbun mo cheirde. Ach ní chuige sin atá mé, ach chuige seo……
Ní raibh mé i bhfad i mbun oibre ansin, nuair a bhuail fear óg isteaah chugainn, lá amháin, agus ó tharla gur leabhair Ghaeilge a bhí idir chamáin aige, cuireadh fios ormsa, agus dúradh liom deighleáil leis. Chuireamar sinn fhéin in aithne dá chéile, mé fhéin agus Tomás, agus caithfidh mé a admháil gur snadhmadh caradas eadrainn ag an noimead sin, caradas a mhair thar na blianta. Ba é an gnó a bhí idir lámha aige ag an am áirithe sin, i dtús na gcaogaidí, nó ag taisteal ar fud na tíre seo, thar ceann Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, ag díol leabhar Gaeilge. Bhí veain aige, agus é lomlán le leabhair Ghaeilge de chuile chineál, agus bhí na leabhair sin á ndíol aige ar shladmhargadh, d’fhéadfá a rá. Sílim go bhfuil leabhar nó dhó den stór sin, áit éigin sa teach s’againne fós! nó cheannaigh mé roinnt áirithe uaidh, an lá sin, sin nó b’fhéidir gur thug sé saor in aisce dhom iad! Níos déanaí fós, chuaigh sé i mbun oibre leis an seachtanán, “Inniu”, agus arís bhíodh muid i dteangmháil le chéile faoi na cúrsaí sin. De réir a chéile, d’éirigh Tomás níos tábhachtaí, agus nios tábhachtaí fós, i nGluaiseacht na Teanga, mar a thugtaí uirthi, fadó. Spreag sé daoine, anseo is ansiúd, chun pinn, nó chun gnímh, ar son na cúise, agus ba é an difir a bhí idir Thomás agus Gaeilgeoirí eile, nó go mba charraig ar chiall é, chuile lá riamh. Bhí an-tuiscint aige ar chúrsaí, agus ba bheag rud a chuaigh thairis i saol na Gaeilge.
Ní gá dhom a rá, mar sin, gur bhain an píosa úd a léigh mé in “An tUltach” stangadh nár bheag asam. Féach mar a cuireadh é, i dtús an ailt chuimnithigh, le Pádraig Ó Baoighill, ar leathanach 27, d’eagrán Mheán Fómhair seo chuaigh tharainn…
Ba go tubaisteach a maraíodh Tomás Mac Gabhann agus a chéile ionmhuin, Treasa Ní Bhraonáin as Dumhthamhlachta, Contae Mhuineacháin, i bpléasc gáis ina theach cónaí i nDún Droma, i mBaile Átha Cliath, ar an 25 Meán Fómhair, 2003, agus ba mhian linn fíorchomhbhrón a dhéanamh lena theaglach, Siobhán, Máire, Ultan, Dara, agus a ngaolta go léir”
Ní gá a rá, go seolaimid ár gcomhbhrón fhéin chuig na daoine céanna sin, nó is mór go deo a mbris siúd. Tá laoch cróga eile de chuid na tíre s’againne caillte againn. Ní dhéanfar dearmad go luath ar a chomhrá caoin, gaoismhear, ar a racht croíúil gáire, nó ar a dhaonnacht lách, comharsanúil. Mar sin, níl le déanamh againn anois, ach síocháin na bhFlaitheas, agus leaba i measc na Naomh, a ghuí air fhéin is ar a bhean chóir, inniu agus i dtólamh.
.
Ceardlann Scríbhneoireachta.
*************************
Scéal agam freisin ó Scríbhneoirí Gaeilge Chiarraí, ag cur in iúl dúinn, go bhfuil Ceardlann Scríbhneoireachta eagraithe acu, ag Culb Chonradh na Gaeilge, 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2. agus cuirtear in iúl dúinn go dtionólfar an Cheardlann chéanna sin, ar an Satharn, 29 Samhain, 2003, óna 10.30 a.m. go dtí 1.00 p.m. agus arís óna 2.00 p.m. go dtí a 5 p.m. san ionad thuasluaite. Gearrfar táille cláraithe 15 Euro don Cheardlann sin, (5 Euro do Mhic Léinn), agus Lón Beag + béile tráthnóna san áireamh sa táille sin.
Seol cóipeanna den saothar is mian leat a phlé; dán, gearrscéal, nó eile, go dtí 43 na Cluainte, Trá Lí, Co. Chiarraí, nó chuig Pádraig Ó Snodaigh, Tigh Bhríde, 91 Bóthar Bhinn Éadair, Binn Éadair, Áth Cliath 13.
Seoladh leabhair .
***************
Fuair mé scéala, ar na mallaibh freisin, ó Sheán Ó Riain, Ambasáid na hÉireann, Berlin, ag cur in iúl dúinn uilig anseo, go rabhthas chun Bheathaisnéis Julius Pokorny, leis an Dr Pól Ó Dochartaigh, Ollscoil Uladh, a sheoladh in Ambasáid na hÉireann, Berlin, ar an Aoine, an 21 Samhain 2003, ag a 19.30. Ní gá a rá, go gcuirfí fáilte roimh chách, ar an ócáid stairiúil sin. Ní gá dhom a rá anseo, go bhfuil an beart sin déanta acu faoi seo, agus i ndáiríre, ní dóigh liom go rabhthas ag súil go raghainnse fhéin chucu, go Berlin, don ócáid ghradamach sin, ach ba é a bhí i gceist acu, nó a chur in iúl dúinn uilig, sa saol Gaelach anseo, go raibh an leabhar sin seolta acu, agus go mbeadh sé ar fáil feasta, ach a thuairisc a chur.
Rugadh an scoláire céanna sin, Pokarny, sa bhliain 1887, agus fuair sé bás sa bhliain 1970. Ní gá dhom a rá, go mba scoláire mór le rá é Julius Pokorny, i ngort an Léinn Cheiltigh, ó lár fhichidí na haoise seo caite, go dtí an bhliain 1935. Ach níor scoláire amháin é an Pokorny céanna sin. Scríobh, agus labhair sé, ar son Phoblacht na hÉireann freisin, agus chítear é i litríocht a chum James Joyce, Myles na gCopaleen agus Osborn Bergin.
Mionscrúdaíonn an t-údar, Pól Ó Dochartaigh, beatha agus saothar Pokorny, i gcomhthéacs polaitiúil agus acadúil na ré inar mhair sé.
Caithfidh mé a admháil, nár ró-mhór é m’eolas fhéin, ar an té úd, a bhí ina Ollamh le Focleolaíocht Cheilteach, in Ollscoil Bherlin, go dtí gur briseadh as an bpost sin é, sa bhliain 1935, i ngeall ar Dhlíthe Cine Nuremberg, ach dá ainneoin sin, lean sé air, ag obair mar eagarthóir ar an Zeitschrift fur Celtische Phililogie, agus go dtí an bhliain 1943, mar thaighdeoir príobháideach i mBerlin, ach sa bhliain sin, d’éalaigh sé leis ón nGearmáin chun na hEilbhéise, áit ar ligeadh isteach é, toisc go raibh víosa Éireannach ar a Phas aige, víosa a eisíodh i mBerlin, ar ordú de Valera.
Agus le críoch a chur leis an bpíosa beag seo, tagann cupla líne filíochta chugam aniar ó na seanlaethe, línte as dán Gaeilge, agus arís, caithfidh mé a admháil dhuit, go bhfuil an chuid eile den dán sin dearmadta agam! B’fhéidir go bhfuil léitheoir eicínt, amuigh ansin, a d’fhéadfadh mé a chur ar an eolas faoi. Seo an dá líne….
Muise caithimis i dtráth uainn Pokorny agus Brugmann
Is a leahair throma ghránna nárbh fhearrde an té a scrúd iad……..
Beidh mé chugaibh arís, an tseachtain seo chugainn, le tuilleadh faoi mo chuairt ar Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia. Go dtí sin……………
Slán…
.
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l .
***********************
.
“Parking for Mass,” adeir tú? Bhuel, is é atá ag titim amach anseo sa Chathair Álainn, ar na mallaibh, nó go bhfuiltear ag gearradh táille ar dhaoine a dhéanann a ngluaisteáin a pháirceáil sna hIonaid Pháirceála, fad is a bhíonn siad fhéin ag freastal ar an Aifreann, i Séipéal in aice láimhe. Anois, táid ann adéarfadh, go bhfuil lomlán an chirt ag an mBárdas an táille sin a ghearradh, díreach mar a ghearrtar táille ar shaoránach ar bith eile, a dhéanfadh carr a pháirceáil san Ionad Páirceála sin, Domhnach nó Dálach. Cheapfadh duine go luíonn sin le réasún, go dtí go ndéanann sé an scéal a scrúdú i gceart.
Anois, ar an gcéad dul síos, bhíodh cead páirceála, saor agus in aisce, ag daoine, sna hionaid sin, le sinsearacht, agus ar an dara dul síos, bhí de nós ag na hÚdaráis, chuile lá riamh, cabhrú le saoránaigh dualgaisí a gCreidimh a choimhlíonadh agus gan dris chasáin a fheistiú sa mbealach rompu. Ach, ar an dtaobh eile den scéal, táid ann adéarfadh, nár cheart buntáiste dá leithéid a chur ar fáil do Chaitlicigh Romhánacha, agus cúl na láimhe a thabhairt do chuile dhream eile, agus é de dhualgas orthusan a dtáille pháirceála a íoc, fad is atá siadsan ag freastal ar a ndualgaisí creidimh. Ní dóigh liom, go ndéanfadh Críostaí ar bith a leithéid de bhuntáiste a éileamh dá dhream fhéin. Cinnte, má tá dhream ar bith eile, a bhfuil Ionad Páirceála i ngar dá dteach pobail, níor chóir táille ar bith a ghearradh orthusan, le linn dóibh bheith ag freastal ar a dteach pobail, lena ndualgaisí fhéin a choimhlíonadh, ag an deireadh seachtaine. Tá go breá, adéarfadh duine b’fhéidir, ach conas a thuigfí gur ag coimhlíonadh dualgaisí creidimh a bhí duine agus nach amuigh ag siopadóireachta a bhí sé?
Ní fál go haer é sin ach oiread, adéarfainn, dá mbeadh fonn ar na hÚdarais deachú Dé a íoc, chuile Dhomhnach, nó d’fhéadfaidís saorpháirceáil a chur ar fáil do chuile dhuine, chuile mhaidin Domhnaigh, suas go dtí a dó san iarnóin, agus tréimhse eile a chur le sin sa tráthnóna, b’fhéidir.
B’fhéidir go ndéarfaí go gcosnódh sin an iomarca, agus cinnte, chosnódh sé mám pingneacha, gan aon dabht, ach nach bhfuil neart ama ag na hÚdaráis lena ngluaisteánaithe a fheannadh, nó a lomadh, an chuid eile den tseachtain! Ach, tá bealach eile ann freisin, leis an bhfadhb chéanna sin a réiteach.
Tá, agus seo an bealach is fearr, is simplí, agus is córa, freisin. D’fhéadfadh an Bardas, nó cibé dream atá i mbun an Ionaid Pháirceála, mám cártaí speisialta a thabhairt do na heaglaisí, do na séipéil, agus do na teampaill, agus d’fhéadfaí ceann acu sin a bhronnadh ar chuile dhuine a mbeadh diosca reatha páirceála aige, agus sa tsli sin, ní dhéanfaí leithcheal ar lucht eaglaise ar bith ag na hÚdaráis Áitiúla.
Ní hé seo an chéad uair agam scríobh ar an ábhar seo, nó bhí píosa agam sa cholún seo, tamall maith ó shoin, anois. Féach mar a scríobh mé faoi, an tráth úd, agus mé ag comhrá le mo sheanchara Séimí an Droichid.
“Churches under siege.”
“Ach, in ainm an áidh, cén fáth a ndéarfá go bhfuil na seipéil faoi léigear anseo sa Chathair Álainn? As do mheabhair atá tú, an ea?” arsa mé fhéin.
“Ní hea muis. Ach mé lom dáiríre.” adeir mo sheanchara, Séimí.
“Conas a dhéanann tú amach, go bhfuil léigear ar bith á dhéanamh ar shéipéil anseo in ár measc, i gCathair Chainnigh?”
“Níl ann ach go bhfeictear domsa, go bhfuiltear ag déanamh chuile dhícheall le páirceáil taobh amuigh de shéipéil na cathrach seo a chosc.”
“Ag magadh fúm atá tú?”
“Diabhal magadh nó mugadh i gceist agam, muis!”
“Ach, ar tharla tada dá leithéid áit ar bith sa chathair s’againne, go nuige seo?”
“D’fhéadfá a rá gur tharla, nó deineadh roinnt iarrachtaí le críoch a chur le páirceáil taobh amuigh de Shéipéal Eoin, i Sráid Eoin, ach níor cuireadh an beartas sin i gcrích, go fóill ar aon nós.”
“Ach, ní fiú trácht ar sin, nó níor tharla tada ansin fós. An bhfuil aon léigear eile i gceist anseo, i láthair na huaire seo?”
“Níl le déanamh agat ach siúl síos Sráid na Mainistreach, lá ar bith, agus feicfidh tú fhéin céard tá ar siúl thíos ansin.”
“Ach níl ar siúl ansin ach go bhfuil siad ag tógail tithe agus árasáin, le tithíocht a chur ar fáil do chathróirí na Cathrach Áille seo. Ní fheicimse go bhfuil aon léigear i gceist sa mhéid sin.”
“Cá raibh tusa aimsir na súl? Nó an dall amach is amuigh atá tú? Nach bhfeicfeadh duine ar bith go bhfuil an tógáil sin á déanamh, san ionad páirceála, a bhí taobh le Mainistir na gCaipisíneach; san ionad páirceála, a ndéanadh pobal an tséipéil sin a ngluaisteáin a pháirceáil, tráth a mbídís ag freastal ar shearmanais eagsúla eaglasta sa ‘Friary’ céanna sin.”
“Dona go leor, a tháilliúir, mar adeireadh an fear fadó, ach an bhfuil aon séipéal eile faoi léigear, na laethe seo?”
“Níl ann ach tús tuile fós. Déarfainn fhéin go bhfuiltear ag tosú ar Shéipéal Phádraig s’againne a chur faoi léigear, na laethe seo. Feictear domsa, go bhfuil an gnó seo uilig, faoi mar a bheadh polasaí ag na húdaráis, chuile bhac is féidir leo a chur sa mbealach ar dhaoine a dteastaíonn uathu freasatal ar Aifreann Domhnaigh, agus ní mar sin a bhíodh, blianta ó shoin, nó an t-am sin, dhéanadh na húdaráis chuile dhícheall le deiseanna dá leithéid, a chur ar fáil dóibh siúd, ar theastaigh uathu, a ndualgaisí creidimh a choimhlíonadh. Ach coinnigh tusa súil ghéar ar na cúrsaí sin feasta, nó tá faitíos orm, nach bhfuil cloiste, nó feicthe, againn, faoin léigear seo atá á dhéanamh ar shéipeil na dúiche seo, ach an tús. Níor labhair mé in aon chor leat faoin Mhainistir Dhubh, nó faoi Ardeaglais Mhuire, agus a bhfuil ag tarlú sna hionaid pháirceála atá taobh leo siúd.”
.
Caithfidh tú a admháil, go ndeachaigh mé sách gar don chnámh leis an méid a bhí le rá agam sa phíosa céanna sin!
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
rúin athbhliana, new year resolutions; Cailleach, a snug; “An Smugairle Róin”, “The Jellyfish” (the name of a pub); guíonna athbhliana, new year wishes; cora, a weir; nódú; transplant; ainriail, disorder; eachtrannaigh, foreigners; comhairle in aice lenár dtoil, wishful thinking.
.
Rúin Athbhliana !
Peadar Bairéad
Where to go from here ?
“An ndearna tú do rúin athbhliana fós?”
arsa Séimí séimh an Droichid liom, thíos i gCailleach sa “Smugairle Róin”, ar an oíche chinniúnach sin, Oíche Chinn Bliana, agus é tar éis smailc bhrea sásta a bhaint as an ngloine den stuif chrua a bhí leagtha go cúramach aige, ar bhoirdín beag, os a chomhair amach.
Thuig mé, ar an bpointe boise, gur theastaigh uaidh a chuid tuairimí ar an ábhar céanna sin a bhronnadh orm, agus ó tharla nach raibh tada níos fearr le déanamh agam ag an am, rinne mé chuile iarracht na tuairimí sin a mhealladh uaidh.
“Dheamhan rún nó cuid de rún déanta agam fós, a Shéimí, ach cogar, an bhfuil rún ar bith déanta fós agat fhéin don bhliain úr seo atá ina rás chugainn, i láthair na huaire seo?”
Wishes instead of Resolutions
“Bhail! caithfidh mé a admháil dhuit, go bhfuil mé fhéin éirithe, scun scan, as na rúin athbhliana chéanna sin, le tamall de bhlianta anuas anois, nó ba bheag aird a thug mé orthu tar éis a ndéanta, ach bhfuil fhios agat, tá nós nua fionnta agam leis an mbearna sin a líonadh dhom.”
“Agus céard é fhéin, a Shéimí?”
“Guíonna athbhliana a thugaimse orthu, nó in áit ualach na rún sin a cheangal aniar orm fhéin, is amhlaidh a phiocaim amach roinnt rudaí, ar mhaith liom go ndéanfaí iad, i rith na bliana úire.”
“Ar fheabhas ar fad, agus céard iad na guíonna atá pioctha agat don bhlain seo, 2006.”
“Tá ualach asail de guíonna roghnaithe agam cheana féin, ach níl fúm iad uilig a leagan os do chomhair, láithreach bonn, ach tabharfaidh mé roinnt bheag acu dhuit anois.”
“Lean ort, má sea, nó ba bhreá liom cuid acu a chlos.”
Right of Passage for our Salmon
“Do mo chéad ghuí, don bhliain seo 2006, fanfaidh mé gar go maith don chathair álainn s’againne, agus is í mo chéad ghuí nó go n-éireoidh le comhairleoirí Bhord na nOibreacha Poiblí, teacht ar fhuascailt na faidhbe sin, atá ag cur bhradáin na Feoire ar bhealach a mbasctha, le cupla bliain anuas anois. Fuascailt eicínt a chuirfeadh ar chumas na gcréatúr bocht sin, a mbealach chun a mbeirtrí a éascú dóibh, ar bhealach eicínt. Nó faoi mar atá cúrsaí anois, le cupla séasúr sceite anuas, ó rinne Bord na nOibreacha Poiblí an cora faoin gCaisleán a athchóiriú, tá ag teip glan ar bhunús mór na mbradán léim na cora athchóirithe sin a ghearradh, ach iad ag titim siar ina bpleist, arís is arís eile, go dtí go mbíonn siad sáraithe, tráite, traochta, i ndeireadh na dála. Níl dabht ar domhan ach gurb é guí an phobail s’againne anois, nó go n-éireodh le comhairleoirí an Bhoird sin, teacht ar fhuascailt na faidhbe céanna sin, nó bhainfeadh cás na mbradán bocht sin deoir as croí cloiche fhéin.”
“Bhail, is breá go deo an ghuí í sin don athbhliain, a Shéimí, ach an bhfuil aon ghuí eile agat, le leagan os ár gcomhair, don bhliain úr?”
“Bí cinnte go bhfuil, agus arís, fanfaidh mé gar go maith don bhaile, sa chás seo freisin. Caithfidh mé a admháil, go bhfuil suim, agus dhá shuim, curtha agam i gcás ár gcomharsa béal dorais, Noel Walsh, a bhfuil Cystic Fibrosis ag cur as dó, agus cónaí air thíos i bhFiodh Dhúin, ar bhrucha na Siúire, agus a bhfuil tamall fada caite aige ag fanacht ar bhaill bheatha oiriúnacha le nódú ann. Is fear é, an Noel céanna seo, a bhfuil a mhisneach agus a dhóchas léirithe aige dúinn uilig, sea agus a fhoighid freisin, ar raidió agus ar nuachtáin. Nár mhothaigh muid uilig é, nuair a theip air san iarracht deiridh sin, nuair a glaodh air dul go Sasana leis an nódú sin a dhéanamh dó, ach ar deireadh, fuarthas amach go raibh ceatai eicínt sa scéal, agus b’éigean do Noel bocht theacht ar ais abhaile arís. Bhail, anois, is é mo ghuí-se, don bhliain 2006, nó go bhfaighfí na baill bheatha oiriúnacha, leis an nódú sin a dhéanamh dó, agus go bhfillfidh sé ar Éirinn, agus é ar a sheanléim arís.”
“Tá mé cinnte go mbeidh chuile dhuine sa tír ar aon fhocal leat, sa ghuí sin, agus an bhfuil aon ghuí eile agat don bhliain atá romhainn amach?”
An End to Violence
“Tá, mh’anam, agus níos mó na ceann amháin. Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom go gcuirfí deireadh, i rith na bliana seo, le marú, le mugáil, le foréigean, le héigniú de chuile shaghas, le mí-úsáid, le hainriail, agus le brúidiúlacht de chuile chineál, agus go bhfillfeadh daoine arís ar shíocháin, ar charthannacht, agus ar chomharsunúlacht. Dá ndéanfaí a leithéid, nár mhór go deo an difir a dhéanfhadh sé i saol an ghnáthdhuine? Sea, agus i ndáiríre, nach féidir a rá, nach mbeadh sa mhéid sin fhéin, ach filleadh ar na dlíthe atá fite fuaite i smior na gcnámh istigh ionainn uilig go léir?”
“Bhail, ní beag nó suarach an méid sin, a Shéimí, agus dá bharr sin, is dócha nach bhfuil a thuilleadh guí agat don bhliain seo?”
Spare a Thought for the Marginalised
“Ní leagfaidh mé os do chomhair amach ach guí amháin eile, agus sin go dtabharfaí aire faoi leith, dóibh siúd atá ar an imeall, sa bhliain seo ár dTiarna 2006. Is é atá i gceist agam anseo, nó na daoine uilig sin, a tháinig chun na tíre seo, ar thóir oibre, nó tearmainn, go dtabharfaí spás agus éisteacht dóibh, i rith na bliana seo, sa tslí go mbeadh ar ár gcumas, a mbunús a ghlacadh isteach mar bhaill den phobal s’againne, in áit bheith ag breathnú orthu mar eachtrannaigh nach bhfuil ceart ar bith acu teacht inár measc. Is daoine daonna iad, is comharsanna iad, agus is cairde iad, nach bhfuil aithne cheart curtha againn orthu fós. Ba mhaith liom dream amháin eile a chur isteach anseo freisin, agus sin iad an lucht siúil, a bhfuil a mbunús imeallaithe againn, leis na blianta, sea, agus cá bhfágfá an dream úd a chodlaíonn amuigh, ar thaobh ár sráideanna, nó ar thaobh ár mbóithre?. Bhail, déarfainn go bhfuil mo dhóthain ráite agam, don bhabhta seo, ach bí cinnte, go mbeidh tuilleadh le rá agam ar an ábhar seo, sára leagfar na hordóga ar bhliain seo ár dTiarna, 2006.”
If Wishes Were Horses…….
Agus tar éis do mo Shéimí breá “Go mBeannaí Dia dhuit” a rá le tóin a ghloine, chuir sé uaidh í ar an mboirdín úd lena ais, d’fhág slán agus beannaacht agam, agus thug an doras amach air fhéin. Ach má dhein, caithfhidh mé a rá, gur fhág sé ábhar machtnaimh agam fhéin, nó caithfidh mé a admháil, gur bheag nach raibh mé ar aon tarraingt leis, sna tuairimí úd a nocht sé dhom, thíos i gCailleach úd an “Smugairle Roin”, Oíche Chinn Bliana seo chuaigh tharainn, ach má bhí fhéin, agus déanta na fírinne, tá súil agam go bhfíorófar roinnt mhaith de ghuíonna Shéimí i rith na bliana seo, 2006. Mar sin fhéin, is dócha go ndéarfaí fúinn nach raibh á nochtú againn ach comhairle in aice lenár dtoil.
Athbhliain faoi mhaise agus faoi bhláth dhaoibh go léir, agus ná cuireadh an braon anuas isteach oraibh fhéin, nó ar bhur gcúram i rith na bliana atá rómhainn amach.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
S é i p é i l , S a g a i r t , a g u s A i f r i n n t í .
***********************
.
Nach mór go deo idir inné agus inniu? Go háirithe, nuair atá duine ag cur síos ar na hábhair thuasluaite. Is cuimhin liom fhein, breis agus trí scór bliain ó shoin anois, nuair a théadh chuile dhuine sa pharáiste s’againne chun an Aifrinn, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire d’fhéadfá a rá, sé sin, mura raibh sé tinn, nó ag tabhairt aire do rudaí beaga, nó a leitheid. B’ordú sóisialta, chomh maith le hordú creidimh é, freastal ar na hAifrinntí sin, ag an am. Ach d’imigh sin is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, ní hordú sóisialta é a thuilleadh, agus ní gá a rá, ach oiread, nach nglactar, chomh dáiríreach, leis an ordú creidimh, sa lá atá inniu ann. Anois, bhí sé éasca go maith, an tráth úd, teacht ar Aifreann, Domhnach nó Dálach ar bith, mar bhí flúirse séipéal agus flúirse sagart ar fáil i ngach paráiste sa tír, murab ionann is an lá atá inniu ann, nuair atá an dá earra céanna sin ag éirí níos gainne, agus níos gainne, in aghaidh na bliana.
Céard a tharla dhom an tseachtain seo, an ea? Nó an amhlaidh go bhfuil mé tagtha chun creidimh, i ndeireadh mo laethe thiar?
Bhuel, mar a tharla go minic cheana, is amhlaidh a chuir colún an Athar Brendan Hoban, “Just a Thought”, sa Western People, ag tochrais ar an gceirtlín sin mé. Nó sin iad na hábhair atá idir chamáin ag an bhfear céanna sin, sa “Western”, dár dáta 8ú Bealtaine, 2002.
Is é an tús a chuireann sé lena cholún san eagrán sin nó, tríd is tríd, go bhfuil an iomarca séipéil, agus an iomarca Aifrinntí, curtha ar fáil do Chaitlicigh na tíre seo. Tógadh na séipéil sin an-ghar dá chéile, sna seanlaethe, ionas go mbeadh ar chumas chuile dhuine sa tír freastal ar Aifreann Domhnaigh agus Saoire, gan aon ró-stró a chur air fhéin, cuma cá háit sa tír a raibh cónaí air, agus dár ndóigh, luigh sé sin le réasún, an tráth úd, nuair nach raibh de chóir iompair ag bunús na cosmhuintire ach an choisíocht. Ach, scéal eile ar fad atá i dtreis, sa lá atá inniu ann, nó is beag duine anois nach bhfuil carr aige, nó nach féidir leis síob chun an tseipéil a fháil, le freastal ar Aifreann i bhfad níos faide ó bhaile, ná mar a bhíodh, sna seanlaethe.
Níl dabht ar domhan, ach nach mbeidh an dara rogha againn, sa todhchaí, ach glacadh leis, nach mbeidh flúirse sagart againn le freastal ar na séipéil iomadúla, a tógadh i mblianta úd na bhfuíoll, agus go gcaithfear bheith sásta fuineadh in aice na mine, agus bheith sásta leis an méid is féidir a chur ar fáil dúinn le freastal ar ár riachtanaisí, sna laethe atá romhainn amach. Ach ní hionann sin is a rá, gur chóir dúinn na séipéil áille sin a leagan, nó a dhíol. Ba chóir iad a choinneáil mar áiseanna do phobal an pharáiste, áit ina bhféadfaidís teacht le chéile mar phobal, le guí, b’fheidir, nó fiú, le léamh, nó le ham a chaitheamh ann i bhfochair a chéile.
Caithfear glacadh leis freisin, nach mbíonn an fonn céanna ar Chaitlicigh, an lae inniu, freastal ar Aifreann chuile Dhomhnach agus Saoire, faoi mar a bhíodh, agus i ndáiríre, go bhfuil muid ag druidim, go mall, réidh, síos an bóithrín atá taistealta ag bunús Chaitlicigh na hEorpa, le céad bliain anuas. Is cuimhin liom an chaoi a mbreathnaímis, ábhair sagairt, ar chomh fuarchúiseach is a bhí na hEorpaigh i gcúrsaí creidimh, agus léann an tsagairt á chur orm, thart ar leathchéad bliain ó shoin anois. Is beag nach ndéanadh muid fiodmhagadh faoi éadan na ndaoine sin Caitlicigh a thabhairt orthu fhéin, ar a laghad cúise! Ba é an scéal a bhí amuigh orthu, nó nach mbíodh aon bhaint acu leis an Eaglais, ach amháin, do bhaisteadh, do phósadh, agus do lá na lice freisin. Idir na hócáidí sin, thugadh siad corr chuairt ar an séipéal, ar eagla go gcaillfeadh siad fios na slí! Ach, bunús an ama, d’fhágadh siad na cúrsaaí sin ag na mná agus ag na rudaí beaga. Bhuel, sa lá atá inniu ann, táid ann adéarfadh, go raibh muidinne fhéin ag smaoineamh ar aghaidh a thabhairt ar an ród céanna sin, mura bhfuil roinnt mhaith dínn píosa maith síos an bóithrín céanna sin, cheana féin!
Agus, cé go bhfuil sé soiléir, nach mbeidh an oiread céanna Aifrinntí á gceiliúradh in ár measc, amach anseo, agus nach mbeidh sé indéanta úsáid a bhaint as na séipéil uilig sin atá againn, i láthair na huaire seo, deir an tAthair Brendan, go gcaithfear tábhacht an Aifrinn a chur abhaile ar na fíréin feasta, más uainn iad a mhealladh chun an tséipéil maidin Domhnaigh agus Saoire. Agus bíodh nach gnó éasca, nó simplí é sin, ag an am gcéanna níor chóir smaoineamh air mar fhál go haer, nó is gnó indéanta é, ach cur chuige le flosc agus le fonn, ach ní mór cúnamh eicínt ón Spiorad Naomh fhéin a chur leis an bhflosc agus leis an bhfonn céanna sin, nó ní gnó daonna, amach is amuigh, é.
Tá ceataí beag eile sa séeal seo áfach, nó ag am seo an ghátair, nuair atá fonn agus flosc ag teastáil go géar uainn, caithfear a admháil go bhfuil bunús ár sagart sleamhnaithe anonn sna blianta, agus gan an fuinneamh, nó an spleodar, céanna ionntu anois is a bhíodh iontu blianta ó shoin, ach mar sin fhéin, nach breá le Dia fhéin, corruair, éacht oibre a dhéanamh trí dhaoine mar iad, mar i ndáiríre, níl Dia ag brath ar fhuinneamh, nó ar spleadar, a dheisceabail, lena thoil a chur i gcrích “ar Thalamh, faoi mar a dhéantar ar Neamh”. Nach minic a oibríonn sé tríd an lag, leis an mustar gan ghustal a bhaint den láidir? Ach, caithfear brath ar thuataí i bhfad níos mó sa todhchaí, freisin, nó nach cuid bhunúsach den eaglais fhéin iad? Nár baisteadh sa Chríostaíocht iad? Agus nár deineadh iad a chóineartú sa chreideamh céanna sin, nuair a chuaigh siad faoi láimh an Easpaig? Agus má sea, nár chóir dóibh anois páirt ghníomhach a ghlacadh i dtógail, agus i gcothú, na heaglaise sin, anseo inár measc? Tuigtear don Athair Brendan nach leor do shagart a Aifreann a léamh feasta, ach go gcaithfidh sé a Aifreann a cheiliúradh do phobal gníomhach, pobal a ghlacann páirt leis sa cheiliúradh sin, mar chléirigh, mar léitheoirí, mar mhinistrí, mar chór, nó mar chantairí. Tuigtear dó nár chóir Aifreann a cheiliúradh mura bhfuil an pobal gníomhach sin ar an bhfód, le dul i gcomhar leis an sagart fhéin, sa cheiliúradh sin.
Is cuimhin liom fhéin, go dtí an lá atá inniu ann, Misean a d’eagraigh na Slánaitheoraigh, sa pharáiste s’againne, le linn m’óige-se. Bhíodh Aifreann faoi leith do na daoine óga, chuile mhaidin, agus bhíodh an tAthair Mór Ó Conaola ansin in ár measc, le chuile shórt, a bhí ar siúl ag an sagart ar an altóir, a mhíniú dúinn. B’in an sagart a thugadh na seanmóirí móra uaidh, faoi phoitín, agus faoi chuile olc a lean úsáid na dí diabhlaí sin. Mhíníodh seisean cúrsaí an cheiliúrtha sin dúinn agus é ag siúl síos suas, inár measc, agus é ag míniú chuile ghníomh a dhéanadh an sagart, le linn an Aifrinn. Le cluasa na cuimhne, cloisim fós gíoscán a bhróg le linn na siúlóide sin. D’fhan ar dhúirt sé glas im chuimhne, anuas go dtí an lá atá inniu ann. Ní call dom a rá, gur chuir mé leis an eolas sin le linn na mblianta fada a chaith mé im ábhar sagairt. Ní gá dhom a rá, gur chóir cúrsa dá leithéid a reachtáil i ngach paráiste, ionas go bhféadfaí a bheith cinnte, gur thuig chuile dhuine den phobal a raibh ar siúl ag an sagart ag an altóir. Ba chóir freisin, go mbeadh chuile pháirt den Aifreann cleachtaithe, snasta, sa tslí go mbainfeadh pobal Dé taitneamh agus tairbhe as an gceiliúradh sin. Nach cuimhin linn uilig léitheoirí a chlos, agus iad ag iarraidh teorainn luais eicínt a bhriseadh, sa tslí nach raibh ar chumas éinne, a raibh á léamh ag an léitheoir sin, a thuiscint. Uaireannta eile, chloisfeá duine ag léamh, ar bhealach a thabharfadh le fios dá lucht éisteachta, nár chleachtaigh sé, nó nár ullmhaigh sé, a raibh á léamh aige, roimh theacht os a gcomhair amach dó. Níl a leithéid inghlactha feasta. B’fhearr bheith dá éagmais ná glacadh lena leithéid de léitheoireacht. Ní call dom a rá, gur chóir don sagart fhéin, ullmhúchán agus cleachtadh a dhéanamh ar a raibh le déanamh aigesean freisin, nó ceiliúradh i gcomhar isea an tAifreann, ceiliúradh ina gcuidíonn pobal Dé leis an sagart aithléiriú a dhéanamh ar íobairt an tSlánaithe.
Agus os ag caint ar cheiliúradh muid, nach bhfuil fhios ag chuile dhuine, nach ceiliúradh go cantain, agus cá bhfuil an cantain sin le fáil anois inár nAifrinntí? Má chuireann tú ceist ar na húdaráis faoi na cúrsaí seo, is é is dóichí go ndéarfaidh said leat, nach bhfuil féith an cheoil sna Gaeil, agus dá thairbhe sin nár mhaith leo an nós sin a thosú ina measc. Sin, nó nach maith leo bheith ar éisteacht le hiomainn, nó le ceol cráifeach, le linn dóibhsean bheith ag rá a bpaidreacha. Níl i gceist sa mhéid sin ach leithscéalta, agus lena chois sin, níl iontu ach leithscéalta ar leathchois. Nó má cheistíonn tú na daoine, a théann chuig an Aifreann, faoi na cúrsaí sin, inseoidh siadsan duit, gur breá ar fad leo ionainn a chanadh, agus gur breá leo freisin, dreas ceoil chráifigh a chloisint, ag an am ceart, le linn an cheiliúrtha. Ach, déarfadh duine, b’fhéidir, nach bhfuil na hiomainn sin ar eolas ag na daoine, agus conas mar sin a d’fhéadfá iad a chur ag ceol? Éasca go maith, mar nach eol do chuile dhuine, nach bhfuil mórán deacrachta ag baint leis na hiomainn a chantar sna séipéil a fhoghlaim, agus go dtiocfadh an pobal isteach orthu, gan stró ar bith. Dár ndóigh, d’fhéadfadh cór beag a bheith ag séipéal freisin, le cúnamh a thabhairt don phobal, le linn dóibhsean bheith ag canadh. Is maith ann an cór freisin, le ceol casta, séasúrach, a chur ar fáil, in am tráth, ach ní hé mo thuairimse fhein, gur chóir dúinn cór a úsáid le labhairt thar cheann an phobail, nó le freagairt thar a gceann, ach oiread. Caithfear an pobal a spreagadh le seilbh a ghlacadh ar a gcuid fhéin den Aifreann, agus gan an chuid sin a ligean le héinne, cór nó cléir. Ní bheadh sé do-dhéanta leabhrán iomann a chur i dtoll a chéile, sa chaoi go mbeadh thart ar thrí scór iomann, de na hiomainn is coitianta, ar fáil ann, sa chaoi go mbeadh na focail le fáil go héasca ag chuile dhuine sa séipéal, nó bheadh leabhar iomann fágtha ar an suíochan teampaill ansin, os comhair chuile chríostaí acu.
An bhfuil a leithéid indéanta?
Cinnte tá, nó nach cuimhin le chuile dhuine, a rinne freastal ar mhisean, go n-éiríonn le lucht eagraithe an mhisin sin, an pobal a chur ag canadh, trí chleachtadh gearr a chur sa tsiúl, tamall roimh chuile Aifreann. Tagann na daoine isteach go héasca ar, idir cheol agus fhocail, agus ní hé sin amháin é, ach baineann siad ard-taitneamh as freisin, nó teann siad amach abhaile agus ceol ina gcroí leo.
Ní gá don sagart an lá uilig a chaitheamh ag léamh an Aifrinn, ach níor chóir dó, ach oiread, dul tríd an searmanas ar chosa in airde. Tá gá le cráifeacht agus le dáiríreacht le linn cheiliúradh an Aifrinn, nó caithfear anam agus spiorad phobal Dé a ardú, agus a mhealladh tríd an gcuirtín caol sin, a scarann an dá shaol óna chéile. Tá an pobal céanna sin ar thóir bheatha a n-anamacha, agus má deintear iad a bheathú sa tslí sin, fillfidh siad arís, agus arís eile, ar na hAifrinntí a riarann an bheatha spioradálta sin orthu.
Cé go mbainim fhéin taitneamh agus tairbhe as na hAifrinntí Domhnaigh agus Saoire, faoi mar a cheiliúrtar iad abhus, anseo in Éirinn, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil go ndeachaigh ceiliúradh an Aifrinn sna Stáit i gcionn go mór orm, agus chomh maith le sin, cá bhfágfá na hAifrinntí breátha sin a cheiliúrtar i measc na Spáinneach? Ní fhéadfá gan suntas a thabhairt don chráifeacht agus don dáiríreacht a léirítear lena linn, sea, agus an pháirt ghníomhach a bhíonn ag an bpobal i gcúrsaí agus iad ag déanamh comhair leis an sagart, le linn an cheiliúrtha.
Ach, b’fhéidir go bhfuil an iomarca ráite agam faoi seo, agus b’fhéidir freisin, gur chóir dom na cúrsaí sin a fhágáil fúthu sin, a bhfuil scil faoi leith acu iontu, ach nach críostaí mé fhéin, chomh maith le duine, agus is dá bharr sin, a thuigtear dom, go bhfuil chuile cheart agam mo ladar a chur sa scéal, ag súil, go spreagfainn daoine eile chun smaointe, agus chun gnímh. Nó b’fhéidir, gur mar sin a oibríonn an Spiorad Naomh fhéin, agus é ag baint úsáide as an lag, leis an láidir a spreagadh. Agus má tharlaíonn ganntanas sagart orainn, amach anseo, nár chóir smaoineamh ar na mna atá ag fanacht go foighdeach ar na cliatháin, le mám maith blianta anois, sea, agus nach bhfuil fir phósta ansin freisin, a bheadh sásta seal a chaitheamh ag freastal ar an dtréad, dá n-iarrfaí orthu a leithéid a dhéanamh. Má tharlaíonn an ganntanas sin, léireofar a leigheas dúinn.
Leor sin do thuras na huaire seo. Go dtí an chéad bhabhta eile…
Slán……..
.
.
*******************
Peadar Bairéad.
*******************
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Saolta ag Athrú 2
Peadar Bairéad
(This week we consider our attempts to operate a Minority Government)
.
Rialtas Mionlaigh
Chonaic muid, an tseachtain seo caite, faoi mar a tharla i ndiaidh an toghcháin deiridh, nach raibh an dara rogha ag ár dTeachtaí Dála ach Rialtas Mionlaigh a bhunú, sin nó dul ar ais chuig na vótóirí, ag iarraidh orthu sainordú nua thabhairt dóibh, le Rialtas nua a bhunú, agus nár maith a thuig siad nach mbeadh an pobal céanna ró-shásta le socrú dá leithéid, tar éis dá dTeachtaí dhá mhí a chaitheamh ag iarraidh toil na vótóirí a chur i gcrích, agus gan de thoradh ar a n-iarrachtaí uilig, ach an teip. Nuair a cuireradh chuile shórt sa mheá, ba é a shocraigh siad, i ndeireadh na dála nó go ligfí do Fhine Gael Rialtas a chumadh, agus gheall Fianna Fáil go nglacfaidís fhéin leis an socru sin, ar choinníoll go leanfadh an Rialtas sin polasaí a bheadh inghlactha dóibhsean.
Nuair a léamar faoin socrú sin a chéaduair, ba é a cheapamar nó nach mbeadh Rialtas dá leithéid inmharthana, agus nach mbeadh aige ach saol fata i mbéal muice! Bhí breall orainn áfach, agus bíodh nár aontaigh siad faoi chuile shórt, ag an am gcéanna, níor deineadh aon cheo fós a phléascfadh an socrú a rinneadh in am an ghátair, agus nuair a smaoiníonn tú air, tá ualach asail de bhuntáistí ag baint leis an socrú úd a bhunaigh ár Rialtas Mionlaigh.
Buntáistí…
Buntáistí! adeir tú? Cad iad na buntáistí a bhainfeadh le socrú ciotach dá leithéid?
Bhuel! ar an gcéad dul síos, is iarracht é, ar dheacracht in ár gcóras daonlathach a leigheas, agus caithfear a admháil, go raibh thart ar dhá mhí caite ag ár dTeachtaí nuatofa Dála, ag iarraidh Rialtas Móraimh a bhunú, agus é ag teip glan orthu a leithéid a dhéanamh, agus thuigfeadh duine ar bith nach raibh ach dhá rogha fanta acu ansin, agus sin Toghchán nua a eagrú, nó Rialtas Mionlaigh a bhunú, agus bíodh nach rabhthas ró-shásta a leithéid de Rialtas a bhunú, ag an am gcéanna, b’fhearr sin, dár leo, ná dul ar ais chuig na vótóirí le sainordú nua a lorg.
Agus ar an dara dul síos, b’fhéidir go bhfuil muid tar éis teacht, de thimpiste, ar eiseamláir nua Rialtais, agus má oibríonn sé, bhuel, b’fhéidir go nglacfaí leis feasta, mar réalt eolais a threoireodh i dtreo Thír Tairngire sinn. Anuas go dtí seo, ní raibh ach sampla amháin againn de Rialtas Mionlaigh, agus sa chás sin, ní raibh ach Páirtí amháin ag feidhmiú mar Rialtas, agus an dara Páirtí mór sásta cead a gcos a thabhairt dóibh, chomh fada is a leanfaidís polasaí a bheadh ag teacht lena ndearcadh siúd ar leas an phobail. Mar sin, socraíodh ar chineál nua Rialtais a bhunú mar thoradh ar a gcainteanna agus a margaíocht. Ach, le filleadh ar na buntáistí a bheidh ag Rialtas dá leithéid a bhunú, caithfidh muid a chur san áireamh, ar dtús, nach mbíodh i gceist, go nuige seo, ach Rialtais AonPháirtí, sin nó Comhrialtas, ach go dtí seo ní bhíodh glacadh ar bith le Neamhspleáigh mar bhaill de Rialtas, ach an babhta seo, tharla go raibh na Neamhspleáigh eagraithe mar mhionpháirtithe, ar mhaithe lena leas fhéin, agus leas a bpobail, a bhaint amach, tharla anois go rabhthas sásta Aireachtaí a bhronnadh orthu, ar choinníoll go ngeallfadh siad dílseacht, mar Pháirtí, don Rialtas nuabhunaithe. I ndeireadh na dála, tar éis breis is dhá mhí a chaitheamh i mbun margaíochta, bhíothas sásta Rialtas a bhunú faoi stiúir Fhine Gael, ach le hAirí Neamhspleácha mar Airí Rialtais ag iomradh bhád an Stáit ar aonbhuille leosan. Sea, ar deireadh thiar, bhí cineál nua Rialtais againn le gnó an Stáit a riar dúinn.
Ag glaoch sa bhFásach!
San am atá thart, nár mhinic a bhíodh Teachtaí Neamhspleácha ag glaoch leo fhéin sa bhfásach, agus gan aon ró-aird ag éinne orthu, sea, agus nár mhinic fís bhreá, chiallmhar, ag na daoine céanna sin, ach anois, bheadh Aireacht ag cuid de na Teachtaí éirimiúla seo, agus é ar a gcumas, a bhfís a leagan ar bhord an Rialtais, agus iarracht a dhéanamh le feoil a chur ar chnámha na físe sin, ar mhaithe le leas an phobail. Ní féidir a shéanadh, gur le leas an phobail socrú dá leithéid.
Anois, tá ráflaí ag dul sa timpeall, nach mbeidh ar chumas ar Rialtas Mhionlaigh buiséad a dhréachtadh agus a achtú don bhliain seo chugainn, agus muna mbeidh, beidh a bport seinte, Tiúrfaidh an aimsir freagra na ceiste sin dúinn. Ach, céard a déarfar má éiríonn leo an gnó sin a chur i gcrích?
Gaeilge 
English