le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
(This week, I mBéal an Phobail casts a critical eye on certain policies that might be changed, going forward!)
Peadar Bairéad
Bus eile chugainn, ar ball !
Is dócha gur chuala chuile dhuine againn, agus fiú madraí an bhaile fhéin, go bhfuil cead tugtha dóibh fhéin feasta, ag ár nAirí Rialtais, leas a bhaint as na Lánaí Bus, agus iad ag taisteal ina mótair mhóra, ar ár sráideanna, rud a léiríonn don ghnáthshaoránach, nach gnáthshaoránaigh iad na hAirí Rialtais chéanna sin, as seo amach. Táid na hAirí céanna sin den tuairim anois, go bhfuilid céim níos airde ná an gnáthshaoránach. Cé dúirt leo go mbeadh vótóirí na tíre seo sásta an ceart sin a bhronnadh orthu? Is dócha gur tuigeadh dóibh, go raibh siad ag labhairt thar ár gceann, sa chás seo, agus go raibh siad beag beann ar mhogaill an dlí. Chuile sheans anois, nach mbeadh na vótóirí sásta a leithéid de cheart a bhronnadh orthu, nó más uathu rialacha cearta tráchta a dhréachtú agus a rith, bhuel, ansin, nár chóir dóibh úsáid a bhaint as na sráideanna sin, cosúil le chuile ghluasteánaí eile, ionas go bhfeicfeadh siad na fadhbanna atá le scaoileadh, agus na rialacha ar chóir dóibh a rith, leis na deacrachtaí céanna sin a shárú. Níor cheart caoirigh a dhéanamh de dhream amháin, fad is a ghlactar leis nach bhfuil sa chuid eile againn ach gabhair mheigeallacha!
Ar mo Chapall Maide dhom
Agus ó tharla anois mé ag marcaíocht thar na claíocha ar mo chapall maide, táim den tuairim freisin, nár chóir lab mór airgid a thabhairt dár dTeachtaí, nó dár nAirí, ach oiread, mar phá, nó mar phinsean, feasta. Anois, ná ceap nach mbeinn sásta Cothrom na Féinne a thabhairt dóibhsean, chomh maith le duine, ach níor chóir dul thar fóir leis. Ba chóir an teacht isteach a bhíonn ag a leithéidí i dtíortha eile a iniúchadh, agus ansin, ag cur chuile shórt san áireamh, ba chóir teacht ar phá cothrom don phost. Anois, déarfadh duine, b’fhéidir, go bhfuil costaisí troma, neamhghnácha, le glanadh ag na Teachtaí agus ag na hAirí, agus sa chás sin, d’fhéadfaí an cleas céanna sin a imirt athuair, agus breathnú ar na costaisí a íoctar dá gcomhleacaithe i dtíortha eile, agus ansin arís, ag cur chuile shórt san áireamh, d’fhéadfaí teacht ar liúntais réasúnta flaithiúla a bhronnadh orthu dá gcostaisí freisin. Is é tá á rá agam anseo nó gur chóir críoch a chur leis na labanna móra airgid a bhronntar orthu i láthair na huaire seo, bíodh go bhfuil tús curtha ag ár Rialtas reatha, cheana féin, le srian eicínt a chur ar stail fhiáin a gcostaisí agus a bpá, ach tá an oiread sin de na liúntaisí ann, agus roinnt acu ag dul thar fóir, go dtógfaidh sé tamall maith le laincis a chur ar a mbunús, fiú. Agus, ó tharla go bhfuil an píosa seo á chur i dtoll a chéile agam seachtain roimh lá an Bhuiséid, beidh sé spéisiúil a fháil amach ansin, cé chomh díograiseach is a bheidh an Rialtas, agus iad ag dul i mbun na hoibre céanna sin. Beidh sé spéisiúil freisin, féachaint an mbeidh siad ag druidim i dtreo teorainn a chur le leibhéal an teacht isteach a íocfar leo siúd a chaitheann a laethe i mbun seirbhís an Stáit. Sea, agus mo dhearmad! Céard faoi na pinsin fhlaithiúla a íoctar le seirbhisigh seo an Stáit? Sea, agus sin á n-íoc doibh, cuma cén cineál seirbhíse a chuireadar ar fáil dó. Sea, agus céard faoi na labanna airgid a thugtar mar shíntiús láimhe dóibh, ar dhul ar scor dóibh? Ó! lig dom! Caithfear tamall maith a chaitheamh ag iarraidh na giorraithe seo uilig a chur sa phóna! Ach, beidh muid sásta má fheiceann muid iad ag cur tús fhéin, fiú, leis an ngnó riachtanach sin.
Sinne agus an Vatacáin
Agus ó tharla ag clamhsán mé, céard faoi chaidreamh taidhleoireachta eadrainn fhéin is an Vatacáin a athnuachan? Nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fiú, nár theastaigh ó bhunús phobal na tíre seo, an caidreamh céanna sin a bhriseadh? Scríobh mé anseo cheana faoi bheart úd an Rialtais, nuair a dhún siad ár nAmbasáid ghradamach sa Roimh, agus bhí mé den tuairim ansin, nár luigh an beart céanna sin le réasún, toisc nach raibh cúis sách trom againn in aghaidh iompar na Vatacáine i leith neamhspleáchas nó dlíthe an Stáit seo. Cuireadh ceisteanna orthu. Thugadar freagra ar na ceisteanna céanna sin, agus bíodh gur cheap a lán go mba fhreagraí sásúla iad, ba é céad rud eile a tharla nó gur dúnadh ár nAmbasáid sa tSuí Naofa. B’fhéidir anois go bhfuil an t-am tagtha le hathchuairt a thabhairt ar an gcinneadh sin. Agus le tine a lasadh faoi’n mbeart sin, nár chóir a chur san áireamh go bhfuil Ceiliúradh cheithre scór le déanamh, an bhliain seo chugainn, ar Chomhairle Eochairisteach na bliana 1932, agus nach dtugann sin deis faoi leith ag an Rialtas an claí dioplómaitiúil sin a dheisiú, agus cuireadh speisialta a thabhairt don Phápa fhéin teacht ar chuairt oifigiúil chun an Stáit seo, i rith an Cheiliúrtha sin? Ní gá a thuilleadh a rá faoin ábhar conspóideach sin, nó ní tráth cainte é feasta, ach tráth gnímh.
B’fhéidir go bhfuil mo sháith ráite agam don turas seo!
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
The House of Special Purpose…………2009
By
John Boyne……………………………………£14.99
.
Scéal Corraitheach
Mar bhronntanas a fuair mé an leabhar seo, ar na mallaibh, agus déanta na fírinne, is fada an lá ó léigh mé leabhar chomh corraitheach leis. John Boyne a chuir an leabhar breá seo i dtoll a chéile. In Éirinn a rugadh is a tógadh an t-údar seo, a bhfuil sé húrsceal curtha dhe aige, cheana féin, agus an leabhar mór-ráchairte, The Boy in the Striped Pyjamas, ina measc. Tá fáil ar a úrscéalta i gcúig theanga is triocha, faoin am seo. Tá cónaí ar an údar ildánach seo i mBaile Átha Cliath. Ach le filleadh ar an leabhar corraitheach seo…..
Tosaíonn an scéal seo sa bhliain 1981, agus príomhcharachtar an scéil, agus fear inste an scéil freisin, Georgy Daniilovich Jachmenev, ag dul siar ar bhóithrín na smaointe. Nach ait mar a chuireann sé chun bóthair siar…
“My mother and father did not have a happy marriage. Years have passed since I last endured their company, decades, but they pass through my thoughts almost every day for a few moments, no longer than that..”
Bóithrín na Smaointe
Tá sé ina sheanfhear anois, é dhá bhliain is ceithre scór d’aois. Insíonn sé dúinn faoina thuismitheoirí, faoina óige, faoina shaol i seirbhís an Sáir, mar chaomhnóir ar Alexei, an Sárevich, agus faoi thréimhse na réabhlóide, nuair a scriosadh an tsean-ré, agus nuair a d’éalaigh Georgy ó thír a dhúchais. Níor fhill sé ar an dtír sin riamh ina dhiaidh sin. Ní hionann sin is a rá nach smaoiníonn sé orthu, corruair…
“It has been more than sixty years since I last laid eyes on any member of my blood family. It’s almost impossible to believe that I have lived to this age, eighty-two, and spent such a small proportion of my given time among them……….”
D’fhág sé na seanlaethe ina dhiaidh, agus thug aghaidh ar an saol mór amuigh. Tréimhse i bPáras na Fraince, agus an chuid eile dá laethe i Londain Shasana. Phós sé Zoya i bPáras, agus mhaireadar ar scáth a chéile ón lá sin anall. Ach, tháinig ailse ar Zoya, agus faoin am áirithe seo, tá sí do-leigheasta, agus í ag fanacht go foighdeach ar Ridire an Chorráin. Cuireann sé críoch lena thuras sin siar bóithrín na smaointe…
“Of course, I was not always this old and weak. My strength was what led me away from Kashin. (a bhaile dhuchais) It is what brought me to Zoya in the first place.”
Seolann an smaoineamh sin siar go laethe a óige é, siar go háirithe, go dtí an bhliain, 1915.
Ré na Sár
Is é cúlra stairiúil an scéil seo, nó Rúis na Sár, ón mbliain 1915 i leith. Ba é an Dara Nioclás, Sár na Rúiseanna uilig, a bhí i gcumhacht, ag an am, agus an tír ollmhór sin sáite go dtí na cluasa i gcogaíocht, thart ar an mbliain chinniúnach úd, 1915. Tharla ag an am sin, go raibh príomhcharachtar an scéil seo, Georgy Daniilovich Jachmenev sé bliana déag d’aois, agus é ag cur faoi in áit a dtugtaí Kashin air. Tharla ag an am sin díreach, go raibh colceathair an tSáir, An Diúc Nioclás Nicolaievich, ar a bhealach go dtí Palás an Gheimhridh, i St. Petersburg, príomhchathair Ríocht na Rúise, ag an am. Ar a bhealach trí Kashin, rinne cara Georgy iarracht ar an Diúc a lámhach, ach d’éirigh le Georgy an Diúc a shábháil trí theacht sa mbealach, d’aon ghnó, idir an Diúc agus an piléar, agus ba é toradh a bhí ar an ngníomh misniúil sin, nó gur crochadh a chara, agus gur tógadh Georgy fhéin go St. Petersburg, le bheith ina chosantóir pearsanta, nó ina chaomhnóir, ag an Sárevich Alexei, nach raibh ach ina ghasúr, d’aon bhliain déag, ag an am.
Níl dabht ar domhan, ach gur chuir a ghníomh cróga i Kashin, an lá úd, cor ina chinniúint, nó ón lá sin amach, níor leag sé spág leis ar thalamh Kashin go deo arís, nó níor chas éinne dá mhuintir leis, tiomanta dá dheirfiúr, Asya, a thaistil chomh fada le St. Petersburg, ag súil go mbeadh a deartháir ábalta post eicínt a fháil di san Ardchathair. Ach ní raibh. D’éirigh go maith le Georgy sa Winter Palace, agus bhí saol i bhfad níos fearr aige ann, ná mar a bhí ag a mhuintir, thiar ag an mbaile. Ní mhaireann an rith maith ag an each i gcónaí áfach, agus ba é an dála céanna ag Georgy s’againne é, nó i ndeireadh na dála, chuir na Bolsheviks cos i bpoll leis an Sár agus lena chlann, taobh amuigh d’Anastasia, an iníon ab óige den ál. D’éirigh le Georgy cúnamh a thabhairt di éaló óna naimhde, agus an choigríoch a thabhairt uirthi fhéin, agus i gcás Georgy fhéin, d’éirigh leis-sean Páras na Fraince a bhaint amach, áit ar chaith sé blianta, ag obair i siopa leabhar, agus áit ar phós sé a chailín bán, Zoya.
I Londain Shasana
Ar ball, thréigeadar beirt Páras, agus thugadar Londain Shasana orthu fhéin, áit ar shocraigh siad síos, agus áit ar chaith siad an chuid eile dá saol. Fuair Georgy post mar leabharlannaí, i Leabharlann Iarsmalann na Breataine. Bhí iníon amháin orthu, ach fuair sise bás, ach d’fhág mac ina diaidh. I ndeireadh a laethe thiar, tráth a raibh na ceithre scór bailithe ag Georgy, bhuail an ailse Zoya, ach shocraigh sí ar dhul ar thuras, sár a bhfaigheadh sí bás, turas siar ar thír….
Ach, le tuilleadh eolais a fháil faoi dturas, agus faoi chúrsaí saoil na beirte sin, sea, agus faoi rún diamhair an scéil fhéin, tá faitíos orm go gcaithfidh tú an leabhar a fháil agus a léamh, ach geallaimse dhuit é, nach mbeidh a chathú sin ort, nó tá an leabhar seo ar cheann de na leabhair is fearr, agus is spéisiúla dár léigh mé fhéin, le fada an lá.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail.
****************
Write an Essay on…. “Timpiste a bhain dom !”
Nár mhinic a tugadh an teideal céanna sin mar ábhar aiste dúinn, agus muid ag ullmhú do na Scrúduithe Teistiméireachta, fadó? Sea, agus nach mbíodh sé deacair go maith aiste a scríobh faoi thimpiste nár bhain riamh dúinn, ach muid ag ligint orainn, agus ag cur i gcéill. Bhuel, b’in iad na smaointe a rith liom fhéin, ar an seachtú lá de Shamhain, anuraidh, nuair a tharla timpiste dhom fhéin ar Sheachród Challainn, thart ar a leathuair tar éis a dó, san iarnóin.
On our way to Clonmel.
Ar ár mbealach go Cluain Meala sea bhíomar, sé sin, mé fhéin is mo bhean, le tamall a chaitheamh ag siopadóireacht sa mbaile taitneamhach sin. Bhí an lá mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin é a bheith. Bhí an ghrian ag scaladh anuas orainn, as spéir gan scamall, agus ní raibh fuacht ar bith, nó goimh dá laghad, san aimsir, bíodh to raibh muid ag druidim le lár na Samhna. Cé nach raibh aon ró-thrácht ar na bóithre, ag an am gcéanna, bhí roinnt áirithe caranna os ár gcomhair amach, agus iad ag dul ar aghaidh go deas réidh. Ní raibh aon ró-luas fúinn. Bhíomar ag druidim thar scuaine cailíní scoile, a bhí ag siúl leo go spleodrach, i lána na práinne agus muid ag druidim le Gabhal Westcourt, theastaigh ó ghluaisteánaí os ár gcomhair amach, casadh ar dheis, ach ó tharla go raibh gluaisteán ag teacht chuige, bhí air stopadh, go ngabhfhadh an gluaisteán sin thar bráid. Tharla sin de phlimp, agus b’éigean do na gluaisteáin taobh thiar den ghluaisteán a stop, b’éigean dóibhsean stopadh freisin. Anois, ó tharla nach raibh Lána na Práinne folamh, ní raibh ar ár gcumas ealó isteach ansin, agus dá bhrí sin, b’éigean dúinn stopadh láithreach, sa lána ina rabhamar. Cheap mé fhéin go raibh dóthain spáis agam le stopadh, agus imbhualadh a sheachaint, ach bhí breall orm, agus an chéad rud eile a tharla, agus mé ag coscadh liom ar mo dheargdhícheall, nó thuairteáil mé i gcoinne an ghluaisteáin a bhí os mo chomhair amach. Bhuel, a leithéid de thorann! Cheapfá go raibh an spéir tar éis titim anuas orainn!
We were alive and safe.
Ach bhíomar inár stad, agus bhíomar beo, agus b’in an rud ba thábhachtaí ar domhan, ag an am. Bhreathnaigh mé timpeall orm. Bhí an gluaisteán os ár gcomhair amach ina stad freisin. Gluaisteán mór láidir a bhí ann de dhéantús Mercedes, agus déanta na fírinne, ní raibh marc ar an ngluaisteán céanna sin, nó bhí sé chomh daingean, dobhogtha, le tanc, sea, agus rud eile a chruthaigh nach raibh aon luas, gurbh fhiú trácht air, fúinn, nó nár phléasc na málaí aeir in aon chor. Ghortaigh an crios sábhála mo bhean, ach taobh amuigh de sin, ní raibh aon chailleadh ar cheachtar againn. Nuair a thug mé an méid sin faoi deara, d’oscail mé doras an ghluaisteáin, agus amach liom, go bhfeicfinn cén bhail a bhí ar na daoine a bhí sna gluaisteáin os ár gcomhair amach. Cosúil linn fhéin, ní raibh cailleadh ar cheachtar acu, nó bhi dhá ghluaisteán stoptha os ár gcomhair amach. Tar éis dom roinnt ceisteanna a chur ar na tiománaithe, fuair mé amach go raibh an gluaisteán tosaigh, ar theastaigh uaidh iompú ar dheis, imithe leis, agus gan a thásc nó a thuairisc ag éinne!
Emergency Services.
Tharla go raibh fóinín póca ag tiománaí an Mhercedes, agus chuir seisean fios ar na Gardaí, agus “fair play” dóibhsean, ba ghearr go raibh siad ar an láthair, agus iad imithe i mbun oibre, go deas, réidh, cuirtéiseach. Ach, sular tháinig na gardaí ar an bhfód chugainn in aon chor, tharla go raibh banaltra ar an bhfód, agus tháinig sise chugainn, agus cheistigh sí sinn, agus tar éis di sinn a scrúdú, féachaint an raibh muid gortaithe go dona, agus arís, ní fhéadfadh duine ach an bhanaltra sin a mholadh as a gairmiúlacht, as a daonnacht, agus as a cúnamh, in am an ghátair. Ansin, fad is a bhí sin ar siúl, chualamar cloigín an Bhriogáid Dóiteáin ag déanamh orainn, agus go gearr ina dhiaidh sin, chualamar sianaíl ghéar, uaigneach, cluasphléascadh an otharchairr ag teacht inár dtreo. Go bhfóire Dia na Glóire orainn uilig, arsa mise liom fhéin, ach nach tapaidh a bhailigh na seirbhísí práinne sin uilig thart orainn, agus iad ag súil, is dócha, go raibh sléacht déanta orainne, san imbhualadh sin, ach nár mhaith ann iad? nó dá mbeadh duine gorthaithe go dona, bheadh gá leis na seirbhísí céanna sin, agus sin gan aon ró-mhoill. Ach, buíochas mór le Dia, ní raibh aon duine gortaithe go dona, sa timpiste sin, ar Sheachbhóthar Challainn an Chlampair, faoi mar a thugadh an dialannaí, Amhlaoibh Ó Súilleabháin, ar an mbaile álainn sin cois Abhainn an Rí.
I gcás na nGardaí, anois, dúirt mé go ndeachaigh siadsan i mbun a gcuid oibre go gairmiúil, sciliúil, díscréideach. Thóg siad na tomhaiseanna riachtanacha, tharraing siad sceitseanna, agus scríobhadar toradh a saothair ina leabhair nótaí, ar an láthair, faoi mar is dual dóibh a dhéanamh, i gcás dá leithéid. Tháinig bangharda chugainne le mám ceisteanna a chur orainn, agus arís, ní fhéadfadh sí a bheith níos sibhialta, níos cairdiúla, nó níos tuisceanaí. Chuaigh lucht na Briogáide i mbun a ngnósan freisin, agus lucht an Othairchairr mar a gcéanna. Rinne na gardaí chuile shocrú dúinn faoinár ngluaisteán, agus fúinn fhéin, agus ansin shocriagh lucht an Otharchairr sinn a thabhairt isteach chun an Ospidéil, le sinn a chur faoi scrúdú, ar eagla na heagla. Sin an modh oibre a chleachtaíonn siadsan, chuile bhabhta, adúradh linn.
To Accident and Emergency.
Chuamar ar bord, agus as go brách linn i dtreo Ospidéal Lúcáis i gCill Chainnigh. Anois, ní fhéadfadh foireann an otharchairr a bheith níos cabhraí, nó níos sibhialta, ach caithfear a rá, nach raibh an t-otharcharr fhéin thar mholadh beirte, nó mura mbeadh tinneas ort roimh dhul ar bord an otharchairr chéanna sin, geallaimse dhuit é gur ghearr go gcuirfí meadhrán nó lagar fiú, ort, le síorchraitheadh agus síorluascadh na feithicle cúnta sin. Aois na feithicle céanna ba chúis leis an mí-ádh uilig sin. Shroicheamar an tOspidéal, agus tugadh isteach ar chathaoireacha rothacha sinn, agus coinníodh ansin sinn, thart ar thrí huaire a chloig, sular deineadh aon scrúdú orainn, nó bhí scuaine daoine istigh ansin romhainn i Roinn na Práinne is na dTimpistí, agus tar éis na scrúduithe sin, fuarthas amach nach raibh clóic ar dhuine ar bith againn agus scaoileadh chun bóthair sin.
Home at last.
Shroicheamar an teach s’againne thart ar a leathuair i ndiaidh a seacht, agus sinn tuirseach, traochta, sáraithe, tar éis na tionóisce a bhain dúinn, ar Sheachbhóthar Challainn, thart ar a leathuair tar éis a dó! B’éigean dúinn Tacsaí a fhostú don ghnó sin.
Tamall ina dhiaidh sin, fuair mé bille ón mBriogáid Dóiteáin, ag cur in iúl dom, go raibh €162.34 acu orm. Tar éis dom a chur in iúl dóibh nár chuir mé fhéin fios ar an mBriogáid, agus nár mhúch siad tine nó tada dá leithéid dom, tugadh le fios dom, gur chuma faoi sin, ach go mbeadh orm mo bhille a íoc, ar an dá luathas. Bhuel, d’íoc mé faoi mar adúirt siad liom, agus i ndáiríre, is dócha go mbeadh sé deacair, seirbhís dá leithéid a fháil ar luach níos ísle ná sin, áit ar bith. Molaim an Bhriogáid chéanna sin, agus gura seacht fearr a bheas siad bliain ó anocht, agus an bhail chéanna ar na Gardaí, agus ar lucht an Otharchairr freisin, a tháinig i gcabhair orainne an lá sin. Is mór atá muid faoi chomaoin ag ár Seirbhísí Éigeandála uilig.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l
.
Áilleacht an tSaoil seo 2
Peadar Bairéad
.
Nuair a chuir mé romham, caint a thabhairt faoin bPiarsach agus a shaothar, ag seisiún
de Dhaonscoil Osraí, in Óstán an Newpark, i gCill Chainnigh, i nDeireah Fómhair na bhliain úd, 1979, bhí na trioblóidí ag réabadh leo, ina loscadh sléibhe, i dTuaisceart Éireann fós, agus dá bharr sin, bhí cineál eagla orm, ag an am, an Piarsach a mholadh, nó a mhóradh, ar eagla, faoi mar adúirt an Yeatsach fadó, ar eagla go seolfadh mo chuid cainte-se ógánach eicínt chun gleo, i gcoinne Gall. Ach tar éis chuile shórt a chur san áireamh, tuigeadh dom, gur chóir dom tabhairt faoin ngnó sin, ó tharla cuimhne céad an Phiarsaigh a bheith á chomóradh, sa bhliain sin, ’79. Bhí roinnt oibre déanta agam, roimhe sin, ar an ábhar céanna sin, nó bhí sraith altanna uaim foilsithe sa nuachtán Gaeilge úd “Inniu”. Mar sin, bhí fonn orm cur leis an méid a bhí déanta agam cheana, agus thosaigh orm ag ullmhú don ócáid.
The wise men have not spoken !
Nuair a thosaigh mé ag iarraidh teacht ar bhealach oiriúnach le léacht dá leithéid a thosú, smaoinigh mé, i dtosach, ar fhocail an Phiarsaigh fhéin, nuair a scríobh sé….
“Since the wise men have not spoken
I speak who am only a fool…..”
Níor den díogha é, ach oiread, mar thús, dar liomsa.
Ach ansin, céard faoi chuntas gearr a thabhairt ar an chaoi ar chuala mé fhéin faoin bPiarsach, a chéaduair, agus tar éis dom mo mharana a dhéanamh, shocraigh mé ar ghlacadh leis an dara bealach sin mar rogha. Chun oibre, má sea.
Rugadh agus tógadh mise i bpobal saor, in Iorras ársa, thiar, mar a dtéann an ghrian i bhfarraige, ag deireadh gach lae. Ba phobal é a bhí eagraithe, agus tógtha, díreach mar a bhí, sna meánaoiseanna, agus díreach cosúil leis an bpobal ar dhein an Piarsach teangmháil leis, i dtús an chéid, thiar i gConamara. B’in an tIorras ar thit J.M. Synge i ngrá leis, agus ar úsáid sé mar shuíomh dá dhráma cáiliúil “The Playboy of the Western World”. Ba dhuine mé, de na gasúir shona sin, a rith cosnochta trí óige shásta,
The Master had spoken!
Bíodh gur mhinic ganntanas earraí saolta ag cur as dúinn, níor chuir ganntanas grá isteach riamh orainn. Níor leag mé fhéin spag taobh istigh de dhoras scoile go raibh mo sheachtú bliain slánaithe agam. Ba sa scoil chéanna sin a chéadchuala mé trácht ar An bPiarsach, ar Mhac Donnchadha, agus ar an gCléireach, agus ar a gcomhleacaithe uilig, a thug sráideanna naofa Átha Cliath orthu fhéin, um Cháisc 1916, le tabhairt faoi shaoirse na tíre seo a bhaint amach. Las an máistir solas a nglóire, agus a gcalmacht, sa chroí istigh ionainn an lá sin, ach ansin, nár bheag a thuig muidinne faoi na cúrsaí sin, sinne nár chuala urchar á scaoileadh i bhfeirg riamh, agus bhí ar an máistir a dhícheall a dhéanamh ag iarraidh aithris a dhéanamh dúinn ar na fuaimeanna céanna sin, agus é ag iarraidh an difir a bhí idir shianaíl na sliogán, fead ghéar, agus tuairt, na bpiléar, agus rat-at-at na meaisínghunnaí. Chomh fada is a bhain sé linne, ní raibh iontu sin uilig ach fuaimeanna, fuaimeanna nach ndéanfadh dochar do dhuine ar bith, ach ar ball, rinneamar ceangal eatarthu sin agus bailéid ar nós, “The bold Fenian Men”, “The Foggy Dew”, “The Three Flowers”, “The Dying Rebel”, agus fiú, “Óró ’sé Do Bheatha Abhaile” an Phiarsaigh fhéin. Agus b’in mar a d’éalaigh an Piarsach isteach i gcroíthe ár n-óige. Sea, agus chuir sé sin an pictiúr de, a bhíodh le fáil go flúirseach sna leabhair scoile, ag an am, pictiúr d’fhear óg, a raibh cuma na soineannantachta, agus na macántachta air, agus tuigfidh tú, mar a chuaigh sé i gcionn orainne gasúir. Chomh fada is a bhain sé linne, ni raibh fuath, nó binib, nó mailís, ag roinnt leis, agus mhúscail an máistir spéis ionainne, sa bhfear fhéin agus ina scríbhinní, freisin.
A Different Era!
Ní call dom a rá, gur mhór againne an leabhrán sin Iosagán agus Scéalta eile, leabhar a bhí lomlán le scéalta agus le hatmosféar an Iarthair.
D’fhéadfá a rá, mar sin, gur tháinig muidinne isteach ag an deireadh, nuair a bhí críoch le heachtraí agus le himeachtaí an Phiarsaigh, ach mar sin fhéin, mhuscail a scéal suim ina shaothar ionamsa, suim a mhair ionam anuas trí chaitheamh na mblianta, go dtí an lá atá inniu fhéin ann. Sea, agus ag caint ar a dhán, bhí earra amháin in easnamh, an t-am sin, nó ní bhfuarthas óráid deiridh an Phiarsaigh, nó a “Speech from the Dock”, mar adéarfá, nó ní raibh fáil air fiú, agus mise ag fás aníos in Iorras na nIontas, i dtriochaidí an ocrais, ach tuigeadh dá lán, go gcaithfeadh a leithéid a bheith ann, nó bhíothas cinnte, go mbeadh óráid ag an bPiarsach don ócáid sin, dá dtabharfaí deis chuige dó, sea, agus bí cinnte freisin, go mbeadh óráid dá leithéid, snasta, sciomartha, snoite, aige, agus é cleachtaithe aige, roimh ré.
Speech from the Dock.
Ar deireadh thiar, tar éis dó triocha bliain a chaitheamh ar deoraiocht , ní dócha go bhféadfadh éinne a rá, go raibh aon rud nua in óráid deiridh úd an Phiarsaigh, nó dhearbhaigh sé arís ann, go sollúnta, gur mhionnaigh sé, in aois a dheich mbliana, go gcaithfeadh sé a shaol ag iarraidh a thír a shaoradh.
Caithfidh muid a thabhairt faoi deara anseo an difir mhór atá idir dhearcadh na laethe úd, agus dearcadh an lae inniu, ach smaoinigh freisin, go bhfuil beagnach céad blian imithe faoi dhroichead an ama, san idirlinn.
Seo mar a chuir sé é, i ngearrinsint dá óráid deiridh…
“When I was a child of ten I went down on my bare knees by my bedside one night and promised God that I would devote my life to an effort to free my country. I kept that promise. First among all earthly things, as a boy, and as a man, I have worked for Irish freedom. I have helped to organise, to arm, to train, and to discipline my fellow countryman to the same end, that when the
time came, they might fight for Irish freedom.”
An dara lá de Bhealtaine, 1916, an dáta atá ar an láimhscríbhinn sin.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Saolta ag athrú
Peadar Bairéad
Córais Rialaithe ag athrú
Dár ndóigh, ní haon rud nua é sin, mar bhí an Daonlathas faoi bhagairt, ó thús, agus ag amannta áirithe, tuigeadh do bhunús na ndaoine, go raibh teipthe ar an gcóras leochaileach sin, agus nach raibh an dara rogha acu, ach iompú ar chóras éifeachtach eicínt eile, a d’fhéadfadh cinneadh cinnte a dhéanamh, agus ansin go bhféadfaí an cinneadh sin a chur i bhfeidhm, beag beann ar einne, agus gan cur isteach ó éinne. Tharla a leithéid, is dócha, idir an dá Chogadh Domhanda, nuair a thaobhaigh tíortha áirithe le córas deachtóireachta, toisc go bhfacthas do dhaoine áirithe, agus do ghrúpaí áirithe, sna tíortha sin, go raibh gá lena leithéid, le dul i ngleic le deacrachtaí sóisialta agus polaitíochta a linne.
L’Etat c’est Moi !
Ní gá a rá go raibh córas dá leithéid i bhfeidhm i Ré na Ríthe Lánchumhachta freisin, tráth a d’fhéadfadh Rí na Fraince a dhearbhú, gurbh eisean an Stát …”l’Etat c’est moi”… I gcás dá leithéid, ní bhíodh de chead ag éinne cur isteach ar chinneadh an Rí, nó bhí a chumhacht seisean bunaithe ar an bprionsabal, gurbh ó Dhia na Glóire fhéin a fuair na Ríthe céanna sin a gcumhacht, agus dá bhrí sin, bhí de dhualgas ar an saoránach glacadh le reacht an Rí, ar an dtuiscint, gurbh ‘in toil Dé.
Changed Times
D’imigh sin áfach, is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, dheamhan mórán ríthe lánchumhachtacha fágtha ar an saol seo, agus is é an Daonlathas an córas rialaithe atá i mbéal gach éinne, geall leis, na laethe seo. Ní fhágann sin go bhfuil an córas céanna sin gan locht, nó thar mholadh beirte, mar, nuair a thagann an crú ar an táirne, bíonn air srianadh a dhéanamh ar shaoirse na saoránach, agus dlithe dragánta (draconian) a reachtú, le smacht iomlán a fháil ar an ndaonra, ar mhaithe lena bpobal. Laige eile sa daonlathas is ea go dtugann sé chuile dheis do choirpigh, agus d’antoiscigh de chuile chineál, a gceirdeanna frithshóisialta a chleachtadh, faoi shúile an Stáit fhéin, mar adéarfá, agus tagann sé dian go maith ar an gcóras sin deighleáil leo, nó caithfidh siad feidhmiú de réir dlí, fad is atá chuile chead ag na dreamanna eile úd, feidhmiú gan aird dá laghad a thabhairt ar na dlithe céanna sin, ach ag an am gcéanna, déanann siad chuile iarracht, féachaint chuige, nach mbriseann an Stát na dlithe céanna sin, a bhfuilidsean beag beann orthu. Ach i ndáiríre, ní chuige sin atá mé, an tseachtain seo, in aon chor, ach chuige seo.
.
.
.
.
.
.
.
.
The Madrid Bombs .
Chualamar go léir na scéalta a tháinig chugainn ón Spáinn, ar na mallaibh, faoi na haintoiscigh sin, a shuigh buamaí ar na traenacha úd a bhí ar a mbealach isteach go cathair mhór Mhadrid, agus na mílte daoine ar bord chuile thraein acu. Ní gá a rá, gur maríodh dhá chéad, san ionsaí barbartha sin, agus gur gortaíodh líon ollmhór daoine freisin. Caithfidh muid uilig ár gcomhbhrón a chur in iúl don Spáinn, agus do ghaolta na ndaoine úd a maríodh, agus a gortaíodh, san ionsaí céanna sin. Daoine neamhchiontacha ba ea chuile dhuine acu sin, ach deineadh sléacht orthu, toisc gur theastaigh ó dhaoine áirithe, in áit áirithe, le tuiscint áirthe ar an saol, go n-éireodh leosan a gcuspóir a bhaint amach, trí lear mór daoine neamhchiontacha dá leithéid, a mharú, agus a ghortú, sa mbealach sin. Caithfidh muid a dhearbhú ar dtús anseo, nár cheart daoine neamhchiontacha a mharú, le cuspóir ar bith faoin spéir a bhaint amach, Cuma cé chomh huasal, nó cé comh híseal, is atá an chuspóir chéanna sin.
Elected to Rule .
Ní call a rá, gurb é an chéad dualgas atá ar Stát ar bith nó a dhaonra a chosaint ar ionsaí, Cuma cé tá freagrach as, ach más daonlathas atá i gceist, caithfidh Rialtas an Stáit sin feidhmiú de réir rialacha, agus dlithe, áirithe. Ó, sea, agus caithfidh an pobal rialú na tíre a fhágáil faoin Rialtas sin, a thoigh siadsan san olltoghchán deiridh, agus ba cheart dóibh déanamh de réir mar a chinneann an Rialtas sin. Is dócha gur chóir a rá anseo, gurbh í cuspóir na buamála sin nó cur isteach ar dhaonlathas na Spáinne, trína pobal a iompú i gcoinne an Rialtais.
Public Perception .
Ba é an chéad rud a rinne Rialtas na Spáinne nó an milleán a leagan ar ETA, rud a bhí nádúrtha go leor, nó ba mhinic cheana, a rinne an eagraíocht chéanna sin buamaí a scaoileadh ar thalamh na Spáinne, ach sa chás áirithe seo, ba ghearr gur thosaigh rudaí áirithe ag tabhairt le fios, go raibh seans maith ann, nárbh iad ETA ba chúis leis an mbuamáil áirithe seo, ach go raibh seans maith ann, gur Mhuslamaigh antoisceacha ba chúis leis. Níor ghéill an Rialtas, gur mar sin a bhí, ach lean orthu ag dearbhú, gurbh iad ETA a bhí ciontach sa mbeart seo. Anois, d’fhéadfaí a dhearbhú, b’fhéidir, gur d’aon ghnó a rinne an Rialtas amhlaidh, toisc gur theastaigh uathu teacht i ngan fhios ar na Muslamaigh chéanna sin, ach cibé faoi sin, tuigeadh don phobal, frí chéile, gur ar mhaithe leo fhéin a bhí an Rialtas ag feidhmiú, toisc nár theastaigh uathu, go mbuafaí orthu san olltoghchán, agus dá gceapfadh an pobal gurbh iad na Muslamaigh a bhí ciontach, d’iompódh siad i gcoinne an Rialtais, toisc go ndeachaigh siad isteach ar thaobh Mheiriceá, i gcogadh na hIaráice, gan toil na ndaoine a chur san áireamh, agus gur mar dhíoltas ar sin, a rinneadh an bhuamáil ar thraenacha Mhadrid.
Voted Out of Office .
Níor chreid an pobal a Rialtas. Chuir sin fearg an domhain orthu, agus vótáil siad an Rialtas as oifig, sa toghchán sin. Anois, sin laige eile a bhaineann leis an ndaonlathas, sé sin, gur féidir le hantoiscigh, Rialtas, a dteastaíonn uathusan a dhíbirt as oifig, gur féidir leo, Rialtas dá leithéid a bhriseadh, trí bheart dá leithéid a dhéanamh, tamall gearr roimh lá an toghcháin, agus sin díreach mar a tharla sa Spáinn. Dona go leor, adéarfadh duine, b’fhéidir, ach féach mar a tharla, chomh luath is a bhí an Ceannaire nua tofa. Gheall seisean, go ndéanfaí na saighdiúirí Spáinneacha a aistarraingt as an Iaráic, faoi lár na bliana seo, mura gcoimhlíonfaí cúinsí áirithe, faoin am sin. Arís, tá an cuma ar an scéal seo, gur labhair sé ró-luath, agus gur chinn sé ar an bpolasaí sin, gan idirbheartaíocht ar bith lena comhghuallaithe san Iaráic, agus taobh amuigh de sin ar fad, nach ionann a ráiteas ar an ócáid áirithe seo, agus a dhearbhú os comhair an tsaoil mhóir, gur féidir le hantoiscigh laigí an daonlathais a úsáid, le hiachall a chur orthu géilleadh dá gcumhachtsan.
Eternal Vigilance .
Mura bhfuil na pobail daonlathacha sásta a gcóras rialaithe, agus a modh beatha fhéin, a chosaint, bhuel, ansin ní mhairfidh an córas céanna sin ró-fhada san aonú haois fichead seo.
Caithfear a rá anseo, go bhfuil moladh tuillte anseo ag an dTaoiseach s’againne, sa chás áirithe seo, nó ba é an chéad rud a rinne seisean, mar Cheannaire An Aontais Eorpaigh, nó gur chuir sé roimhe, cruinniú d’Airi Dli agus Cirt an Aontais a thionól, ar an dá luathas, le slándáil an Aontais a chosaint ar ionsaithe dá leithéid, sa todhchaí. Tá súil agam, go mbeidh toradh fónta ar a shaothar, sa bhfiontar tráthúil, seo.
.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
Gaeilge 
English