le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Happy New Year!
“Ring our wild bells to the wild sky,
The flying cloud, the frosty lights;
The year is dying in the night,
Ring out, wild bells, and let him die”
Sea, clingigí libh a chloga caointe, nó tá an bhliain seo, 2008, ar leaba a báis, tá sí ag séathlú lei i lár na hoíche , mar sin clingigí os ard, a chloga, agus ligigí di imecht. Sea, ligigí di séathlú, nó tá a hoilithreacht críochnaithe aice. B’fhéidir nárbh í an bhliain ba mheasa riamh í, ach ag an am gcéanna, d’fhéadfadh sí a bheith i bhfad Éireann níos fearr ná mar a bhí. Ní dhéanfar dearmad go luath ar an Samhradh fuar, fliuch, míthaitneamhach, nó ar an nGeimhreadh fliuch, oighreata, preachtach, a scaoil sí chugainn, agus bíodh go bhféadfadh daoine dearmad a dhéanamh de na féiríní sin a bhronn sí orainn, is fada a chuimhneofar ar an gcúlú tubaisteach eacnamaíoch, agus ar an meath scanraitheach sa saol tionscaíoch, a thug sí mar phaltóg faoin smig dúinn, tráth raibh muidinne ag réabadh linn, go mustarach, ar dhroim an Tíogair Cheiltigh, agus muid ag ceapadh go mba Bhoicíní Móra chuile dhiabhal mac máthar dínn.
De Mortuis nil nisi bonum
Anois, ní maith liom bheith ag tromaíocht an iomarca ar an té atá ag saothrú an bháis, cheana féin, nó nach raibh sé de nath ag na Rómhánaigh fadó…De mortuis nil nisi bonum…..
Ach ag an am gcéanna, nach deacair gan bheith ag sciolladóireacht ar bhliain a rinne an oireadh sin de mhífhortún a dhumpáil anuas sa mhullach orainn?
Síocháin Dé chugainn
“Ring out old shapes of foul disease,
Ring out the narrowing lust of gold,
Ring out the thousand wars of old,
Ring in the thousand years of peace”
Sea, mh’anam! sílim go dtugann mífhortún 2008 deis dúinn uilig, ár marana a dhéanamh ar ár n-oilithreacht fhéin, i nGleann seo na nDeor agus iarracht eicínt a dhéanamh ar rún na beatha daonna a thuiscint, agus ansin, déanamh de réir ár dtuiscint ar an rúin sin feasta. Is dócha go bhfuil sé thar am againn uilig, an dúil mhallaithe a cothaíodh ionainn, le linn bhlianta an Tíogair Cheiltigh, a chaitheamh i dtraipisí, agus aghaidh a thabhairt ansin ar bhealach nua, ina mbeidh ár n-aire dírithe againn ar leas an phobail uilig, sa tslí nach bhfágfar éinne feasta, ar an imeall, ach go mbeidh deis curtha ar fáil againn do chuile shaoránach, ar shaol sásúil, úsáideach, taitneamhach, a bhaint amach.
Cuirimis Deireadh leis an Seanré
Ring out a slowly dying cause,
And ancient forms of party strife,
Ring in the nobler modes of life,
With sweeter manners, purer laws.
.
Tá faitíos orm nach bhfuil ré na síochána domhanda buailte linn fós, nó tá an cogadh idir an Sceimhlitheoireacht Idirnáisiúnta ar thaobh amháin, agus Meiriceá agus a comhghuallaithe ar an dtaobh eile, ag réabadh leis fós ina loscadh sléibhe,
Is dócha gur chóir dúinn fís Isáiah, fáidh, a thabhairt chun cuimhne anseo. Nárbh é an fáidh céanna sin a chan go fileata faoi laethe úd na síochána a bhí tuartha aige don chine s’againne?
Agus buailfidh siad a gclaimhte amach ina soic-chéachta,
Agus a sleánna ina gcorráin,
Ní thógfaidh na ciníocha an claíomh in aghaidh a chéile a thuilleadh,
Ná ní chleachtóidh siad cogadh níos mó.
Nach álainn an fhís í sin, a scalann anuas chugainn trí dhorchadas oíche na staire daonna. Sin í mian chroí an duine daonna, agus an tráth seo bliana, guímis an tseanghuí…
“Glóir do Dhia sna hArda, agus ar thalamh
síocháin do lucht a pháirte”
.
Athbhliain faoi shéan is faoi mhaise dhaoibh uilig
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Leabhar Neamhghnách
.
Forbidden Love
by
Norma Khouri
Tháinig mé ar leabhar an-neamhghnách, ar na mallaibh. Cara liom a mhol dom é a léamh, agus rinne mé rud air. Iordánach mná, Norma Khouri, a scríobh, agus “Forbidden Love” a bhaist sí ar an saothar neamhghnách seo. Ionad na mban i sochaí na Iordáine, atá idir chamáin ag údar an leabhair, agus sa scéal dírbheathaisnéiseach seo, leagann sí béim, go háirithe, ar bhású oinigh, no honour killing, faoi mar a chleachtaítear é i measc na nArabach.
Leis an leabhar seo a scríobh, b’éigean don údar a tír agus a muintir a thréigint, agus cur fúithi thar lear. Chaith sí tréimhse sa Ghréig, ach ag am scríofa an leabhair seo, bhí sí ag cur fúithi san Astráil, agus níl aon chosúlacht ar an scéal, go mbeidh ar a cumas filleadh ar a dúchas go deo arís.
Sa Iordán
Bhí cónaí ar an mbean óg seo, ar Norma Khouri, i gcathair Amman, sa Iordán. Críostaí i dteaghlach Críostaí ba ea í, ach má sea fhéin, mhaireadar de réir nósanna na nArabach. Bhí Norma cairdiúil le Dalia, cailín Muslamach, ba chomhaois lei. Bhí an bheirt seo mór le chéile óna n-óige, agus nuair a bhí siad in aois chuige, thug a muintir cead dóibh “Salon Aonghnéasach M&D” a bhunú sa chathair. Ní gá a rá nach mbeadh cead acu dul chun an Salon sin, mura mbeadh fear eicínt dá muintir ar fáil, len iad a thionlacan ann, ar maidin, agus ar ais abhaile arís, sa tráthnóna, agus ní gá ach oiread, a rá, nach mbeadh cead ag Dalia baint nó páirt a bheith aici le Salon a dhéanfadh freastal ar fhir, muna ndéanfaí coimhdeacht ceart orthu, agus iad i mbun na hoibre sin, ach tugadh cead dóibh Salon úd M&D, a choinneáil sa tsiúl ar feadh na mblianta. Thug an socrú sin cead agus deis don bheirt bhan úd, blaiseadh den tsaoirse sin a bhí coitianta ar fáil agus á cleachtadh ag mná i dtíortha an Iarthair. Ar ball, áfach, rinneadar athchóiriú ar an Salon, agus iontas na n-iontas, tugadh cead dóibh Salon Déghnéasach a dhéanamh de.
Grá Crosta
Bhí go maith, nó deineadh chuile shórt mar ba chóir, ar feadh scathaimh, ach ní i gcónaí a thagann an crúiscín slán abhaile ón tobar, áfach, agus ba é an cás céanna sa scéal seo é, nó, ar ócáid amháin, tháinig fear breá óg isteach chun an Salon, agus thit Dalia i ngrá leis, agus eisean lei. Anois, bíodh gur tuigeadh do Norma agus do Dalia go mba Úll na hAithne dóibhsean an grá céanna, sa chás áirithe sin, nó bhí suirí, nó pósadh, idir bheirt dá leithéid, crosta, amach is amuigh, sa Iordáin. Micheál ab ainm don bhfear breá óg seo. Saighdiúir ba ea é, agus lena chois sin, ba Chríostaí é. Anois, ní gá a rá go mbeadh Dalia i mbaol a báis, dá bhfaighfí amach, go raibh sí mór le Micheál, críostaí. Ach faoi mar adeir an t-amhrán, aicíd gan leigheas is ea an grá agus:-
nuair a théann sé fá’n chroi,
cha scaoiltear as é go brách”
agus lena chois sin, deirtear go bhfuil an grá céanna sin dall freisin! Níor chuir Micheál agus Dalia deireadh lena gcairdeas, áfach, dá bharr sin, ach diaidh ar ndiaidh, trí dhallamullóg a chur ar a muintir, d’éirigh leo deiseanna a chruthú, a chuir ar a gcumas dul chuig ócáidí sóisialta, amuigh a chathair. Ní call a rá, go raibh Norma ansin le chuile chabhair a thabhairt dá cara Muslamach.
Cat as an Mála
Ba é críoch na mbeart é, nó go bhfuair muintir Dalia amach, go raibh an gaol crosta seo idir í fhéin agus Micheál. Go gairid ina dhiaidh sin, chuir a muintir chun báis í, nó b’in an nós a chleachtaítí i measc na nArabach, leis na cianta. Féach mar a mhínigh máthair Norma di faoi na cúrsaí sin…….
Dalia is only one of thousands of women this happens to every year. I’m sure the others had mothers sisters and friends who were just as upset as you are now, but they realised, as you will in time that nothing can be done about it. They suffer the loss in silence and then find a way to move on, as you will.”
Ní gá dhom a rá, nach raibh Norma sásta le socrú dá leithéid, agus ba é deireadh an scéil é, nó go ndeachaigh sí thar lear, nó tuigeadh di, go raibh sí fhéin i mbaol a báis freisin, toisc gur chuidigh sí lena cara, smál a chur ar oineach a clainne siúd.
Fútsa Atá
Ach, fágfaidh mé fút fhéin é fios fátha an scéil a fháil amach duit fhéin, nó bíodh gur léigh mé fhéin an scéal neamhghnách seo, ó thús deireadh, ag an am gcéanna, nach bhfuil sé deacair a chreidiúint, go bhféadfadh a leithéid a thitim amach, san aonú haois fichead seo? Tuigtear ón scéal freisin, nach toisc gur Mhuslamach ab ea Dalia a cuireadh chun báis í, ach toisc go mba Arabach í.
Bíodh an focal deiridh agatsa!
.
Peadar Bairéad
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Ag Clamhsán arís!
Istigh i seoimrín beag príobháideach sa ‘Smugairle Róin’ an oíche faoi dheireadh, mé ag comhaireamh buidéal taibhseach, mealltach, ar sheilf ghlégeal os mo chomhair amach, agus ag cur cúrsaí casta an tsaoil trí chéile ’sea bhí mé, nuair a baineadh stangadh nár bheag asam. Nuair a tháinig mé chugam fhéin, thuig mé go raibh duine eicínt ag cnagadh ar dhoras na ‘Caillí’ (sin an seomra beag príobháideach a luaigh mé, anois beag,) ag iarraidh teacht isteach chugam. Ón gcineál torainn a deineadh, thuig mé, ar an dtoirt, gurbh é mo sheanchara, Séimí an Droichid, a bhí chugam.
“Tar isteach” arsa mé fhéin, go deas fáilteach.
Osclaíodh an doras, agus nocht mo Shéimí breá chugam isteach. B’fhurasta a aithint air go raibh an fear bocht préachta leis an bhfuacht, agus ar an ábhar sin, d’iarr mé air feoil a chur ar an stól a bhí os mo chomhair amach, taobh leis an raiditheoir, agus chuir mé fios láithreach ar ghiolla an leanna, agus d’iarr air, taoscán maith den stuif crua a chur ar fáil láithreach dom’ chara. Rinne sé rud orm, agus caithfidh mé a admháil nár dhein an fear céanna aon dá leath dá dhícheall freastal orainn. Rug Séimí ar a ghloine. D’ardaigh os comhair a shúl amach í, agus ansin, gan a thuilleadh moille, scaoil siar le fána a raibh inti. Leag a ghloine fholamh ar an mboirdín os a chomhair amach, réitigh a sceadamán, chuir gotha cainte air fhéin, agus gan aon “Aindriú Martins”, d’fhiafraigh díom, an raibh scéal nó duan agam, tar éis na seachtaine?
Scéal nó Duan?
“Dheamhan scéal nó duan agam fhéin,” arsa mise, “ ach déarfainn nach gan scéal, nó duan, a d’éirigh tú fhéin amach an bealach seo anocht. B’fhéidir go bhféadfá scéal eicínt a scaoileadh amach as do mhála scéalaíochta ?”
“Cinnte, ní gan scéal, nó seanchas, a tháinig mé amach as an teach s’againne anocht, nó bheadh sé deacair a leithéid a dhéanamh, na laethe seo, agus an oiread sin scéalta á fhí, is á shníomh, as abhras an tsaoil mhóir thart orainn.”
“Scaoil chugainn, mar sin, cuid den seanchas a bhailigh tú, ar na mallaibh”.
“Ach, nár chóir dúinn uilig aird a thabhairt ar chúrsaí, nó cuireann sin in iúl dúinn, cé chomh tapaidh is a thagann mí-ádh, nó mí-fhortún, anuas sa mhullach orainn, tráth nach mbíonn muid ag súil lena leithéid. Tá fórsaí áirithe ag obair leo sna cúrsaí seo, fórsaí nach bhfuil smacht ar bith againne orthu, agus fórsaí freisin, a bhfuil neart agus cumhacht iontu, a théann go smior na gcnámh ionainne.”
“Ach is dócha, go raibh tarlúintí eile ag cur as dúinn, ar na mallaibh?”
“Bí cinnte go raibh, nó nuair a smaoiníonn tú air, nach mór an t-athrú atá tagtha ar an saol, ó bhíomar inár ngasúir, fadó? An tráth sin, nárbh iad an Eaglais, agus na Bainc, agus na póilíní, colúna teanna cosanta an Stáit seo, iad ansin buanseasmhach, éifeachtach, doscriosta, faoi mar a tuigeadh dúinne é, ach go háirithe. Ach breathnaigh ar chúrsaí faoi mar atá siad anois? Faitíos orm gur léiríodh don tsaol mór nár chathair mar a dtuairisc iad, ach ina ionad sin, tugadh le fios dúinn go mba lag, lúbach, daonna, iad, na colúna teanna céanna sin, ar a rabhamar uilig ag brath.”
Neamhbhuaine an tSaoil
“Ach, a Shéimí, nach ’in é an saol agat? Níl tada buan ar an saol seo ach grásta Dé.”
“Tagaim leat sa mhéid sin, nó faoi mar a chuireadh Mártan an Tairbh é fadó, ‘Níl cinnteacht ar bith ag baint le tada ar an saol seo ach, le bás, le cáineacha, agus le neamhbhuaine an tsaoil seo’. Sea, agus is dócha go raibh cuid mhaith den cheart aige sa mhéid sin. Ach, déarfainn anois, go bhfuil sé thar am agamsa bheith ag bogadh liom ahaile, agus mar sin, caithfidh muid an t-ábhar seo a fhágail páirceáilte go dtí an chéad bhabhta eile. Idir an dá linn, bí ag smaoineamh leat ar ‘Chothrom na Féinne’ sa Phoblacht a bunaíodh anseo i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, 1916. Agus fágfaidh mé slán agat, go fóill.”
Agus le sin, ghlan mo Shéimí breá leis, le luas lasrach, amach as Cailleach an Smugairle Róin.
“Slán abhaile” a chuir mé fhéin ina dhiaidh, bíodh go raibh chuile sheans ann, go raibh sé imithe as éisteacht uaim, faoin am sin. Ach bí cinnte go mbeidh muid ag filleadh ar an ábhar sin arís go luath.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
An Irish Honours List ?
Is dócha gur chuala muid uilig an seanfhocal úd i nGaeilge, adeir, nach ndéanfadh an saol capall rása d’asal, agus cé dearfadh nach bhfuil lomlán na fírinne sa tseanfhocal céanna sin… Ba é a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin mé, an tseachtain seo, nó an chaint uilig úd a bhí acu i nDáil Éireann, ar na mallaibh, faoi theidil uaisleachta a bhronnadh ar dhaoine áirithe, sa Stát s’againne.
Tuige, adéarfadh duine, b’fhéidir, a’ gcuireann siad a gcuid ama amú ag cur cúrsaí dá leithéid i mbéal an phobail, nó, ar an gcéad dul síos, Poblacht atá againne anseo, agus nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fiú, nach mbronntar teidil dá leithéid ar shaoránaigh Poblachta, nó nach é bunphrionsabal an phoblachtachais nó gurb ionann céimiocht do chuile shaoránach, os comhair an Stáit, agus os comhair an dlí.
Keeping up with…….
Sách fada a chaith cuid áirithe dár muintir, ag sodar i ndiaidh na n-uasal, ag umhlú rompu, agus ag iarraidh coinneáil suas leo! Tá córas dá leithéid fóirstineach go maith do thír a bhfuil rí nó banríon neadaithe sa chóras rialaithe acu, nó bíonn gá i gcónaí acusan, i leagan amach dá leithéid, le scaoth uaisle le freastal orthu, agus le dallamullóg a chur ar an bpobal, frí chéile, go bhfuil na huaisle seo ar chéim beatha níos airde ná an gnáthdhuine.
They have their uses !
Conas a deintear a leithéid, an ea?
Trí theidil a bhronnadh orthu! agus trí iachall a chur ar bhaill an phobail úsáid a bhaint as na teidil sin, agus iad ag dul i dteangmháil leis na daoine céimiúla sin. Níl le déanamh agat ach breathnú ar an gcóras onóra atá oibrithe amach ag ár gcomharsain bhéal dorais, agus tuigfidh tú céard tá idir chamáin agam. Má ghlaonn tú Diúc, nó Iarla, nó Barún, ar dhuine, caithfidh tú glacadh leis, go bhfuil céimíocht uasal eicínt ag baint leis. Sea, agus nuair a bhaineann tú úsáid as téarma cosúil le, A Thiarna! nó Sir! agus tú ag dul ‘un cainte le duine acu sin, nach beag nach gceapfá gurb é Dia fhéin a bhí os do chomhair amach, bhuel, dia beag, ar a laghad b’fhéidir!
Anois, tá Poblachtaí ann, a bhfuil teidil onóra á n-úsáid acu, le blianta fada, ach, ní bhíonn i gceist sna teidil sin, ach go mbronntar bonn, nó ribín, nó a leithéid, ar dhuine, le teaspáint don tsaol mór, go ndearna mo dhuine éacht, nó gaisce de chineál eicínt, a chruthaigh don phobal, gurbh fhiú a leithéid a bhronnadh air, ach ní dóigh liom, go dtéann daoine timpeall ag tabhairt teidil dóibh ina saol laethúil. Sampla maith den chineál sin ruda isea an Fhrainc, mar a bhronntar an Légion d’Honneur, ar dhaoine a dhéanann seirbhís luachmhar don Stát Francach. Sea, agus bronntar an onóir sin ar lear mór daoine ansin, idir Fhrancaigh agus Eachtrannaigh.
Liberty, Equality…………
Níor chóir dúinn, ach oiread, dearmad a dhéanamh ar na Stáit úd, a rinne chuile iarracht ar ionannas a chothú i measc daoine, agus an chaoi ar shocraigh siadsan an cheist sin. Smaoinigh arís ar an bhFrainc i ndiaidh na Réabhlóide. Ba é a ghair siadsan ar ghnath-shaoránaigh nó Citoyen, nó cathróir, chuireaedarsan críoch le teidil uaisleachta don uasaicme, agus chuireadar tús le teidil úrnua, teidil a bhronnfaí feasta ar shaoránach, nó ar eachtrannach, ar bith, a shaothródh a leithéid. Agus arís breathnaigh ar an Rúis, i ndiaidh a réabhlóide-sean. Ba é an teideal a bhronn siadsan ar chuile shaoránach nó Comrádaí, nó teideal eicínt dá leithéid. chuireadarsan críoch freisin le teidil uaisleachta nach mbronnfaí roimhe sin ach ar an uasaicme. Is dócha go raibh cuid mhaith den cheart ag na Réabhlóidigh chéanna sin.
How about us?
Ach, céard fúinne anseo i bPoblacht seo na hÉireann?
Is dócha go bhfuil a chuma ar an scéal go bhfuil polaiteoirí inár measc, ar mhaith leo córas dá leithéid a bheith againn anseo. Dá mbeadh, bhuel! ansin d’fhéadfaidís teidil dá leithéid a bhronnadh ar an gcairde, nó níos measa fós, ar a chéile! mar is dócha gurb é an Rialtas a bheadh i mbun na dteideal onóra úd a bhronnadh!
Ní dóigh liom, gur chóir dúinn baint dá laghad a bheith againn le córas onóra, nó uaisleachta, dá leithéid, olc, maith, nó dona. Ach, adéarfadh duine, b’fhéidir, gur maith an rud é, dá mbeadh teideal onóra againn, le bronnadh ar eachtrannach ar bith a dhéanfadh éacht, nó gaisce, don Stát s’againne. Bhuel! nach féidir linn Céim Onórach, ó Ollscail eicínt, a bhronnadh air, nó nach féidir linn saoirse cathrach, nó contae faoi leith, a bhronnadh air, agus nach fearr sin i bhfad Éireann nó bheith ag bronnadh teideal gan chiall air.
“Nuff Sed” !
Caithimis uainn “na hAindriú Martins” sin uilig, agus bíodh trí splaideog céille againn, mar nuair a chuireann tú chuile shórt san áireamh, feicfidh tú nach bhfuil maitheas an diabhail i dteidil fholmha onóra dá leithéid. Má tá gaisce, nó éacht, déanta ag saoránach ar bith, bhuel, beidh meas ag a phobal air, agus beidh urraim acu dó. Sin an onóir is mó a d’fhéadfadh duine ar bith a fháil óna phobal, nó tá dáiríreacht agus macántacht, ag baint leis, agus ní bhíonn aon chur i gcéill, nó plamás, ag baint leis. Mar sin, na bronnaimis ar shaoránach ar bith ach an onóir a thuilleann sé as a chonlán fhéin, agus diúltaimis glan dóibh siúd a chreideann, gurbh fhearrde sinn, teidil mar Diúc, nó Iarla, nó Ridire Phádraig fiú, a bheith bronnta orainn ag an Stát. Nach leor mar íocaíocht do dhuine ar bith, a fhios a bheith aige, go ndearna sé éacht, nó gaisce, ar son a phobail, agus go n-admhaíonn an pobal é sin. Is dócha go raibh an ceart ag an Uachtarán, J.F. Kennedy, nuair adúirt sé:-
Ask not what your country can do for you,
But ask rather what you can do for your country.
Sea, agus sin i dtír nach ngairtear Sir nó Iarla ar shaoránach ar bith dá gcuid. Agus bíodh go mbronann Sasana teidil ar eachtrannaigh fiú, ní bhíonn cead acusan teidil mar, Sir, nó a leithéid, a úsáid ina saol laethúil, sin mura saoránaigh Bhriotanacha iad.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
An Mhaith is an tOlc
Creid iontu, nó ná creid, ach caithfear a ghéilleadh go gcaitheann an duine daonna roinnt mhaith ama, i rith a shaoil, ag smaoineamh ar an dá earra céanna sin. Sea, ag smaoineamh, agus ag argóint fúthu, á meá, agus á meas, agus i ndeireadh na dála, ag iarraidh an mhaith a roghnú thar an olc, chuile bhabhta, sea, agus caithfear a admháil, nach gan stró, nó gan dua, a éiríonn leis caol-chasán sin na maithe a leanúint. Ní gá dhom a rá, nach bhfuil sé éasca nó simplí an mhaith chéanna sin a aithint fiú, corrruair, gan trácht in aonchor ar í a dhéanamh, ach is dócha go bhféadfá a rá, go bhfuil a choinsias ag an duine, lena chur ar an eolas, sna cúrsaí sin, agus ní gá a rá, go bhfuil ceangal idir an coinsias sin agus moráltacht, nó leagann an coinsias na rialacha síos don duine aonair, agus baineann an reasún agus an mhoráltacht leis an nduine céanna sin, a chéaduair, agus ansin leis an gceangal idir an duine aonair sin agus an pobal frí chéile.
Léann an tSagairt
Mo chuidse de, ó tharla gur cuireadh léann an tsagairt ormsa, ní call dom a rá, gur chaith mé blianta fada ag déanamh staidéir ar mhoráltacht, ar choinsias, ar Dhiacht, ar shaothrú na maithe, agus ar shéanadh an oilc. Ach, ag gabháil do staidéar dá leithéid, bíonn an baol ann i gcónaí, go ndíreodh duine a aire iomlán ar choinsias agus ar mhoráltacht an phobail, in ionad a dhíriú ar shlánú a bheithe fhéin, a chéaduair, agus ansin, go mbeadh ar a chumas dul ar thóir chaoirigh chaillte an tréada? Ach ní cúrsaí sagartóireachta, nó aoireachta, atá idir chamáin agam sa phíosa seo, ach ba mhaith liom an tóirse a dhíriú ar iompar an chathróra mar dhuine aonair, i dtosach báire, agus ansin mar bhall dá phobal. Tá’s againn go léir gur créatúr cuideachtúil é an duine daonna, créatúr nach bhféadfadh teacht i bhfoirfeacht i ndáiríre fiú, mura mbeadh páirt aige i gcuideachta tréadach daonna. Dá thairbhe sin, caithfidh sé deighleáil lena chomhluadar, ar bhealach cóir, ceart, morálta, díreach mar a bheadh seisean ag súil go ndeighleáilfeadh siadsan leis-sean. Agus leis an iompar ceart sin a rialú go hoifigiúil, cumtar córas éifeachtach dlithe, agus córas dleathach leis na dlithe sin a chur i bhfeidhm.
Tionchar ár ndlíthe
Má theastaíonn uainn breathnú ar éifeacht an chórais sin, níl le déanamh againn ach súil a chaitheamh ar ghnó ár bpóilíní, agus ar éifeacht ár gcúirteanna. Tar éis spléachadh a fháil ar na córais chéanna sin, is gearr go gcuirtear ar ár súile dúinn, chomh casta, céasta, cantalach, is atá feidhmiú na rialacha sin uilig. Feictear freisin, go gcumtar na dlithe sin, a chéaduair, mar chabbhair don daonnaí bealach na maithe a lorg agus a leanúint, agus nuair a tharlaíonn sé nach n-éiríonn leis san éileamh sin, ansin tógtar an cúisí os comhair na Cúirte, le fáil amach, an raibh sé ciontach i mbriseadh na rialacha úd, a cumadh ar mhaithe le leas an phobail. Má thuigtear go raibh sé neamhchiontach sna cúrsaí sin, scaoiltear leis, ach, má shocraítear go raibh sé ciontach, bhuel, ansin, daortar é, agus gearrtar pionós air, pionós a ghearrtar, leis an gcúisí, agus baill eile an phobail, a sheoladh feasta ar bhóthar a leasa.
Rialacha an Bhóthair
Breathnaigh ar rialacha an bhóthair, mar shampla, agus ar na dlithe a cumadh ar mhaithe le sábháilteacht an phobail a chothú. An dtugtar aird ar na rialacha agus ar na dlithe céanna sin? Ag magadh fúm atá tú? Comh fada is a bhaineann sé leis an ngnáth shaoránach, tá sé sásta na dlithe sin a bhriseadh, más dóigh leis, nach mbéarfaí air, agus déanfaidh sé de réir na rialacha sin, má cheapann sé go bhfuil baol láidir ann go mbéarfaí air dá dtabharfadh sé neamhaird ar na dlithe tráchta céanna sin. Má bhreathnaíonn tú ar iompar an duine sna cúrsaí sin, tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil bunús dá ndéanann sé neodrach go maith, ó thaobh móráltachta de. D’fhéadfadh duine tiomáint síos príomhshráid an bhaile ag céad Ciliméadar san uair, agus mura mbeadh éinne eile ar an saol, ní bheadh olc nó maith á dhéanamh aige, ach chomh luath is a chuireann tú daoine eile sa phictiúr, bhuel, ansin, ó tharla go bhfuil cearta ag na daoine eile sin, caithfear laincisí a chur ar shaoirse mo dhuine, sa chaoi nach mbeadh ar a chumas ansin olc a dhéanamh dá chomh-dhaoine. Sin an áit a thagann móráltacht agus consias isteach sa scéal, le gníomhartha an tsaoránaigh a shrianú, sa chaoi nach ndéanfadh sé dochar, nó olc, dó fhéin nó dá chomharsa. Sa chás sin, tagann an daonnaí faoi údarás dhá chumhacht, agus faoi dhlínse dhá chóras dlí, sé sin, faoi dhlí an Stáit agus faoi dhlí Dé, leirithe dó thrína choinsias.
An dá ‘b’Fhéidir!’
Ach b’fhéidir go bhfuil mo sháith ráite agam san alt seo faoi na cúrsaí céanna sin, nó tá mé ag ceapadh, go bhfuil daoine amuigh ansin, a déarfadh go bhfuil sé in am agam dul ag feadaíl………….Ach, ní bheadh a fhios agat. B’fhéidir go bhfuil daoine amuigh ansin a thuigeann a bhfuil á láimhseáil agam anseo, níos fearr ná mar a thuigimse é!
Gaeilge 
English