le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Bord Snip agus an Ghaeilge
.
Níor ghnóthaigh an Bord Snip Nua mórán “Brownie Points” ó lucht na Gaeilge, ar na mallaibh, lena dTuarascáil ar Uimhreacha agus ar Chaiteachas san Earnáil Phoiblí. Bhí sé dona go leor, tamall ó shoin, nuair a fógraíodh, ón Roinn Oideachais agus Eolaiochta, nach mbeadh cead ag Gaelscoileanna tumoideachas sa Ghaeilge a chleachtadh feasta. Ach bhí sé i bhfad níos measa, nuair a moladh i dTuarascáil úd Bhord Snip, go smaoineofaí ar Roinn na Gaeltachta a chur ar ceal, scun scan, agus go n-aistreofaí graithí na Roinne sin go Roinn eicínt eile, nó go Ranna eile, fiú. Tuigtear gur ar an Roinn Oideachais agus Eolaíochta a thitfeadh an crann sin, rud nach sásódh lucht na nGaelscoileanna, nó lucht na Gaeilge, ach oiread, nó tuigtear nach mbeadh ar chumas na Roinne sin an gnó úd a chur i gcrích, faoi mar ba chóir, toisc nach bhfuil sa Roinn sin ach thart ar 3% den bhfoireann a bheadh inniúil ar an tseirbhís sin a chur ar fáil trí mheán na Gaeilge.
De réir Phreasráitis, ó Thuismitheoirí na Gaeltachta, tá le tuigbheáil, go bhfuil cinneadh an Aire Oideachais, Batt O’Keefe, TD., deireadh a chur leis an Ionad Oideachais don nGaeilge, a bhí beartaithe do Bhaile Bhúirne, cáinte go géar ag Tuismitheoirí na Gaeltachta, agus dealraíonn sé, ón dTuarascáil thuasluaite, go bhfuiltear meáite ar COGG (Comhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscoileanna) a chealú freisin, bíodh gur bunaíodh an Chomhairle sin faoi fhorálacha an Acht Oideachais, 1998, tar éis feachtais a chuir Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge , Gaelscoilanna Teoranta, agus Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta, ar bun, le go mbeadh sainstruchtúr ann, le freastal a dhéanamh ar riachtanais oideachais na Scoileanna Gaeltachta agus na Scoileanna lán-Ghaeilge. Tá chuile chosúlacht ar an scéal mar sin, nach bhfuiltear sásta, nó leath-shásta fhéin, le moltaí an Bhoird Snip i leith na Gaelige.
Cúlú
Ach is dócha go ndéarfadh roinnt mhaith daoine nach mbeidís fhéin ag súil lena mhalairt, nó cathain a dhein an Stát s’againne, adeiridís, aon chinneadh dearfach i leith na teanga céanna sin? Breathnaigh siar ar pholasaithe an Stáit i leith na chéad teanga oifigiúla le blianta fada anois. Céard tá le feiceáil againn trí bhunús na mblianta sin uilig? Bhuel, tá daoine ann adéarfadh, nach raibh i gceist i rith an achair sin ach cúlú, neamart, agus faillí. Sea, agus cén toradh a bhí ar an obair sin go léir? Cúngú na Gaeltachta, agus laghdú ar uimhreacha na gcainteoirí dúchais.
Ach, adéarfadh duine b’fhéidir, céard faoi fhás na nGaelscoileanna, agus úsáid na Gaeilge, frí chéile, i gcúrsaí spóirt agus i gcúrsaí gnó, sea, agus céard faoi fhás na litríochta, idir phrós agus fhilíocht, síos tríd na blianta céanna sin?
Mian an Phobail is cúis leis an bhfás a tháinig ar na tionscnaimh sin, thar na blianta. Níl le déanamh agat ach cupla ceist a chur ort fhéin, le fírinne a bhfuil á dhearbhú anseo, a chruthú.
Arbh é an Stát s’againne a bhunaigh na Gaelscoileanna? Tá’s ag an lá fhéin nárbh é! Baill den phobal, a chonaic nach raibh aon ró-dháiríreacht ag baint le polasaí an Stáit i leith na hathbheochana, a thuig gur fúthu fhéin a bhí sé tús a chur le polasaí cinnte i leith na Gaeilge, nó tuigeadh dóibh, go mbeadh aithbheochan do-dhéanta, geall leis, mura n-éireodh leo an teanga a chur ar ais ar bhéal na n-óg, i dtosach. D’fhéadfaí í a choinneáil, mar theanga marbh, b’fhéidir, ach le teanga bheo a dhéanamh di, bheadh gá le cabhair, cúnamh, agus díograis, na n-óg chuige sin. Shocraíodar, mar sin, ar scoileanna speisialta Gaeilge a bhunú, le deis a thabhairt dóibh, trí thumoideachas, an teanga a athphréamhú arís ar bheola páistí. Ní gá dhom a rá anseo, go raibh an ceart acu, agus nach raibh ag teastáil ón Stát ach go dtabharfadh sé cabhair agus cúnamh dóibh sa bhfiontar sin, agus caithfear a admháil anseo gur deineadh sin, i dtosach, ar aon nós.
Toil an Phobail
Agus céard faoin méid Gaeilge a chloistear á labhairt ar shráideanna agus ar bhóithre; i siopaí agus in oifigí; i dtithe agus in árais, ó cheann ceann na tíre seo?
Eagraíochtaí deonacha, eagraíochtaí ar nós Conradh na Gaeilge, Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge, Comhaltas Uladh, agus tuilleadh dá leithéid, sea, agus cúnamh na nIrisí, agus na Nuachtán Gaeilge, gan trácht in aon chor ar Raidió agus Teilifís le Gaeilge, a spreagann daoine le húsáid a bhaint as an dteanga, le gnáth-chúrsaí an tsaoil a láimhseáil. Caithfear a admháil, go dtugann an Rialtas s’againne cúnamh airgid do eagraíochtaí dá leithéid, agus ba chóir dúinn an t-áth sin a mholadh mar a bhfaightear, ach ní bhíonn i gceist sna cúrsaí sin, i ndáiríre, ach pingneacha beaga, agus nuair a chuirtear tábhacht na Teanga i saol an náisiúin sa mheá, tuigtear go bhfuil dualgas ar an Rialtas spiorad an náisiúin a chosaint, a chothú, agus a spreagadh, trí pholasaithe cuí, agus trí mhaoiniú fial, flaithiúil. Dá mba iasc, nó ainmhí, nó fiú seilide púcaí, a bhí i mbaol a bhasctha, thiocfadh an Stát i gcabhair air, sna bealaí céanna sin. Sea, agus dhéanfaidís a leithéid gan dochma, gan sprionlaitheacht, agus dá mbeidís sásta a leithéid a dhéanamh do sheilide púcaí, tuige nach mbeidís sásta sin, agus níos mó, a dhéanamh, le spiorad an náisiúin a shlánú?
Fís don Todhchaí
Cá bhfuil fís an Rialtais i leith na teanga, agus i leith an náisiúin?
Más uainn an teanga a shlánú feasta, caithfimid polasaithe cuí a dhréachtú, agus a mhaoiniú chuige sin,
agus mura bhfuil….Bhail! tugaimis aghaidh mhacánta ar an ndán sin………..
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Rúin Athbhliana
Tá an tráth sin bliana linn arís! Na Gearróga dubha curtha dínn againn, agus muid ag druidim linn go cúramach i dtreo na Féile Bríde. Seo an t-am le rúin athbhliana a dhéanamh. Seo an t-am le seolta a ardú arís agus le dúshlán na mara móire moingscaoilte a thabhairt. Seo an tráth den bhliain le soithigh ár mbeatha a ní is a scóladh agus le bainne úr milis na beatha a scaoileadh isteach iontu, ar eagla a mhillte. Sea, gan dabht ar domhan, Seo an tráth le claíocha bearnaithe na beatha a dheisiú, agus le gortghlanadh éifeachtach a dhéanamh ar fhiaile shantach, bharrphlúchtach ár laethe. Seo an tráth den bhliain, nuair a dhírím fhéin ar alt a scríobh faoin ábhar thuasluaite.
A Thriochadú breithlá
Bliain faoi leith domsa isea bliain seo ár dTiarna, 2009, nó triocha bliain ó shoin go díreach, sea a thosaigh mé ar an gcéad alt dem Cholún, “I mBéal an Phobail”, a scríobh. B’in í bliain an Phápa, an bliain 1979, nuair a chuir mé tús leis an gColún seo. Tharla cupla uair, san idirlinn, gur cheap mé fhéin go gcuirfínn deireadh leis an gColún céanna sin, ach, ar chúis amháin, nó ar chúis eile, tháinig sé slán, agus beidh sé ag ceiliúradh a thriochadú breithlá, am eicínt, amach anseo, i dtóin na bliana seo.
Ach le filleadh ar na rúin athbhliana sin………..
Deireadh leis an Mustar!
Tugann an bhliain áirithe seo deis faoi leith dúinn breathnú athuair ar chúrsaí an tsaoil s’againne. Is dócha go dtuigtear do chuile mhac a’ pheata againn anois, go bhfuil deireadh leis an mustar! nó bhailigh an Tíogar Ceilteach a chip is a mheanaithe leis anuraidh, agus thug Críocha Coimhthíocha Grianmhara Dofhála air fhéin, agus caithfidh muidinne é a thuiscint athuair, nach bhfuil Cathair bhuan ar bith againn ar an saol seo, agus nach bhfuil buaine ar bith ag baint le saol, le saibhreas, nó le gradam. Bliain ó shoin, bhíomar uilig ar dhroim na muice, agus féach orainn anois! Nár thapaidh a leagadh sa mhoirt sinn? Tá laethe anróiteacha romhainn amach, laethe an anró, agus an chruatain, nuair a bheidh dífhostaíocht forleathan go maith inár measc arís, agus nuair a bheidh ganntanas airgid ag cur as do roinnt mhaith daoine. Ach, faoi mar adeireadh an tseandream fadó, “an rud is measa le duine na a bhás, b’fhéidir gurb é lár a leasa é,” agus b’fhéidir gurbh acusan a bhí an chiall, nó ní tagann olc i dtír nach fearrde duine eicínt é! agus mar sin, is é is lú is gann dúinn a dhéanamh, nó leas a bhaint as an anachain.
Sea, ach conas is féidir le duine a leithéid a dhéanamh?
Bhail! caithfidh sé dul ar a mharana agus leas a bhaint as na coinníollacha nua beatha a scaoiltear chuige. caithfidh muid breathnú ar na botúin a rinneamar, agus atá á ndéanamh fós againn, agus fáil réidh leosan feasta. Níl dabht ar domhan, ach go raibh airgead agus am á gcaitheamh go diomailteach againn, in áit iad a dhíriú ar an ngad ba ghiorra don scornach. Bhail! feasta, is féidir linn ceachtanna a fhoghlaim ó na dearmaid a rinneamar le linn laethe na flúirse, nuair a bhí saol na bhfuíoll á chaitheamh, ag íseal is ag uasal. Caithfidh muid cúbadh chugainn feasta, agus deireadh a chur le diomailt, le fábhraíocht, agus leis an teanga liom leat.
Athbhreithniú
Tabharfaidh na laethe seo deis dúinn freisin, féachaint ar na bealaí éagsúla a úsáidtear inár measc, le pá, teacht isteach, agus tuarastal, a mheas, agus a shocrú, sea, agus nár chóir breathnú freisin ar na liúntais éagsúla, a íoctar le hoibrithe áirithe, nó nach liúntais saor ó cháin a leitheid, gur fiú mórán d’oibrí ar bith iad, bíodh sé ina dhochtúir, ina theachta dála, nó ina iascaire. Nár chóir, ag an am áirithe seo freisin, breathnú arís ar na pinsin a íoctar do dhreamanna áirithe sa Stát s’againne, nó níl dabht ar domhan, ach go n-éiríonn le dreamanna áirithe an córas úd a chrú, ar mhaithe leo fhéin.
B’fhéidir go bhfuil mo dhóthain ráite agam, don bhabhta seo, agus gur leor é, le daoine a chur ag cur is cúiteamh faoi na cúrsaí céanna sin. Má d’éirigh liom sin a dhéanamh, beidh mé breá sásta liom fhéin.
*******************************************
Peadar Bairéad.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l .
.
August Monday. 2.
Ar Lá Saoire Lúnasa, shocraíomar ar gheábh a thabhairt siar go Dún Chaoin, le go bhfeicfimis arís, áilleacht agus éagsúlacht na dúiche sin. Ní dheachamar amach thar na sléibhte an babhta seo, faoi mar a dheineamar ar an nDomhnach, ach is amhlaidh a thugamar an bóthar trí Abhainn na Scáil orainn fhéin, agus tar éis dúinn tamall a chaitheamh sa Daingean, ag tabhairt chuile shórt faoi deara, leanamar orainn i dtreo Fionn Trá, agus uaidh sin arís i dtreo Cheann Sleibhe, mar a raibh an Fharraige Mhór ar thaobh na ciotóige, agus Sliabh scanraitheach an Fhiolair ar thaobh na láimhe deise againn. Nach deachair do thiománaí ar bith súil a choinneáil ar an mbóthar roimhe amach, agus é ag treabhadh leis trí dhúiche chomh hálainn sin? Cinnte, d’fhéadfadh duine stopadh anois is arís, agus béile na háilleachta sin a chaitheamh ar a shástacht, ach ag an am gcéanna, nach deacair dul thar radharcra chomh corraitheach sin gan lán na súl a bhaint as, anois is arís, fiú. Ach, sa lá atá inniu ann, agus an oiread sin tráchta sin ar bhóithre dá leithéid seo, ní bhíonn an dara rogha ag duine, ach na súile a choinneáil dírithe ar an ród a shníonn roimhe amach.
Slea Head .
Nach álainn, amach is amuigh, an tír sin a shíneann ó Cheann Sléibhe go Dún Chaoin? An féidir na radharcanna mara is sléibhe sin a shárú, áit ar bith ar domhan? B’éigean dúinn stopadh ag na Leataobhanna speisialta tamall, le deis a thabhairt dúinn na radharcanna céanna a thabhairt faoi deara i gceart. Ach bíodh gur chaith muid tamall maith i mbun an ghnó sin, i ndáiríre, níor chucu a bhíomar. Ba é an ceann scríbe a bhí socraithe againn don lá áirithe sin nó “Ionad an Bhlascaoid Mhóir”, atá suite cóngaraach do bhaile Dhún Chaoin fhéin. Níorbh í seo an chéad uair againn cuairt a thabhairt ar an Ionad céanna seo, ach caithfidh mé a admháil, go n-éiríonn leis mé fhéin a chur faoi gheasa, agus mé a mhealladh ar ais chuige, chuile uair a tharlaíonn sna bólaí céanna sin mé.
The Great Blasket Centre .
Ar deireadh, shroicheamar an tIonad. Pháirceáil muid an gluaisteán in ionad páirceála an Ionaid, agus ar aghaidh linn isteach. Nuair a bhí mé ansin, roinnt blianta ó shoin anois, tuigeadh dom, nár ró-fháiltiúil an áit í, agus lena chois sin, mhothaigh mé nach raibh aon ró-fhonn ar fhoireann an Ionaid an Ghaeilge a labhairt liom, ach an babhta seo, a mhalairt ar fad a bhí le tabhairt faoi deara agam. Bhí togha na Gaeilge blasta le fáil ag an té ar theastaigh a leithéid uaidh, sea agus flúirse di freisin. Caithfidh mé a admháil, gur thaitin sin go mór liom. Fuaireamar ár dticéid, agus isteach linn san Ionad álainn dea-thógtha, dea-fheistithe, sin.
Bhí daoine óga linn, agus bhí ceisteanna acusan le cur orainn, agus thug sin deis dúinne, scéal an oileáin agus a phobail a mhíniú dóibh, chomh fada is a d’fhéadfaimis é sin a dhéanamh, agus chuamar ar thuras leo, ó sheomra go seomra, le scéal uilig an oileáin a léamh, agus a fheiceáil sna pictiúir iomadúla a bhí crochta chomh cliste sin ar fallaí na seomraí céanna sin. I lár na hoibre sin go léir, tugadh leid dúinn, go raibh an Scannán Faisnéise faoi’n mBlascaod ar tí tosú san Amharclann álainn atá acu san Ionad Mínithe sin. Thugamar cluas don leid chéanna sin, agus thugamar aghaidh ar an Amharclann. Ní raibh ann ach go raibh muid suite go deas, compórdach, istigh ansin, nuair a cuireadh tús leis an Scannán sin faoi Oidhreacht an Bhlascaoid. Ní bréag ar bith a rá, gur thaitin an seó sin thar barr linne. Fuaireamar an-tuiscint ar phobal an oileáin, agus ar a slí bheatha agus maireachtála, sular chuir eacnamaíocht an fichiú haois críoch lena ré mar oileanáigh, agus mar iascairí, a bhí sásta dul i ngleic le cumhacht agus le fíochmhaireacht na Farraige Móire, lá i ndiaidh lae. B’fhearr, agus ba shoiléire ár dtuiscint, ar shaol agus ar shaothar mhuintir an Bhlascaod, tar éis dúinn an scannán úd a fheiceáil. Chuamar isteach ansin i seoimrín eile, agus istigh ansin, bhí mionsamhail an oileáin fhéin, leata os ár gcomhair amach, ar bhord. B’éasca dúinn ansin, cósta, cé, tithe, páirceanna, bóithre, agus eile, a thabhairt faoi deara ansin, agus arís, chuir an mhionsamhair sin lenár dtuiscint ar an timpeallacht inar mhair oileanáigh cháiliúla úd an Bhlascaoid. In áit eile fós, bhí scéal na n-oileánach úd a thug an tOileán Úr orthu fhéin, tráth raibh ré a n-oileáin fhéin thart. Bhainfeadh na pictiúir chéanna sin deoir asat, nó thuigfeá, dá mbeadh an gustal ag an tír s’againne, an tráth úd, nár chóir dúinn saibhreas na hoidhreachta sin uilig a ligean le sruth, ach nach ‘in an saol agat a mhiceo!
Beautiful Dún Chaoin .
Ní call dom a rá, nach bhfuil ansin ach roinnt an-bheag den mhéid a bhí le feiceáil againn in Ionad Oidhreachta an Bhlascaoid, Ionad álainn a tógadh ansin i nDún Chaoin, agus é ag breathnú amach ar an mBlascaod Mór agus ar an ál oileán atá scaipthe thart air, amuigh ansin i ngiorracht fad urchar méaróige don tír mhór, faoi mar a cheapfá. Sular fhágamar an tIonad, chaitheamar seal ag breathnú ar na leabhair, agus ar na cuimhneacháin uilig, atá ar díol ansin i siopa an Ionaid, le freastal ar na cuairteoirí iomadúla a mbíonn a dtrial ar an Ionad céanna sin, le linn séasúr na cuartaíochta. Chhomh luath is a d’fhágamar Dún Chaoin, ar ár mbealach arais, d’ísligh dlúthchheo draíochta anuas ar mhuir is ar tír, ionas nach raibh radharc le fáil againn a thuilleadh, ar oileán álainn an Bhlascaoid, nó ar na hoileáin eile a mhaireann faoina scáth. Ach, nár chuma linne, nach raibh ár ndóthair feicthe againn don lá áirithe sin, agus nach mbeidís uilig ansin, nuair a d’fhillfeadh muid an chéad bhabhta eile.
Ar ár mbealach ar ais ar an gCom, bhuaileamar isteach tigh Phaudí Uí Shé, i bhFionn Trá, agus geallaimse dhuit é, gur cuireadh cóir mhaith orainn sa tigh céanna sin, nó chaitheamar lón breá, sásúil, ann, lón a chuir cúl ar ár dtart agus ar ár n-ocras, go ceann scathaimh mhaith, ach go háirithe. Thugamar cuairt ar Sháipéal Chaitlíona atá in aice láimhe, agus chuir áilleacht agus atmosféar ciúin,síochánta, an tSaipéil cheanna faoi gheasa sinn.
The Son of the Virgin Lives !
Chuireamar an-spéis go deo sa phictiúr atá deartha go healaíonta taobh thiar den altóir, sa tSáipéal céanna sin.
Cén pictiúr, an ea?
Coileach, ina sheasamh ar imeall phota, agus é ag glaoch….. “Mac na hÓighe Slán.” Sea, agus bhí daoine sa timpeall, sa phictiúr sin freisin, agus ionadh an domhain orthusan, cheapfá. Ní call dom a rá, gur smaoinigh mé láithreach ar Pheig Sayers, agus ar an scéal atá le léamh ag duine, sa leabhar sin “Peig”, faoin aiséirí. Nach cuimhin leat, nuair adúirt mo dhuine, go raibh sé ina scéal imeasc a dheisceabal in Iarúsailéim, go n-éireodh Íosa ó mhairbh, agus an freagra a tugadh airsean, go raibh an seans céanna ag an gcoileach a bhí á bhruith sa phota, a bhí crochta os cionn na tine, éirí as an bpota sin, is a bhí ag Íosa éirí ó mhairbh. Ag an bpointe sin, d’éirigh an coileach de léim ar imeall an phota, agus chuir glaoch as, ach in ionad a ghnáthghlaoch, ag fógairt an lae, a dhéanamh, b’amhlaidh a scread sé “Mac na hÓighe Slán”. Nach breá mar a shníomhadh an scéal sin ón mbéaloideas isteach sa phictiúr sin, le croíthe daoine a thógail, agus scéal na hAiséirí a chur i gcuimhne dóibh, chuile uair a bhreathnóidís ar an altóir, agus ar an dtaibearnacal.
I ndiaidh an tsosa sin i bhFionn Trá, thugamar aghaidh arís ar an gCom, agus ní haithristear scéala ar bith orainn gur bhaineamar ceann ár scríbe amach. Agus le sin, cuirfidh mé críoch le scéala ár saoire ar an gCom, i Lúnasa na bliana seo. Mar chríoch, seo cupla véarsa a chum mé, i bhfad siar, i seascaidí na haoise seo caite, faoi thigh Pheig Sayers.
.
Tigh Pheig Sayers.
Tigh Pheig Sayers sa Bhlascaod tréighte, Náire shaolta do chine Gael, Fothrach fuar go hainnis spréite, Anuas ar theaghlach geal na scéal.
Díon lag lúbach, pollta réabtha, Doras gíoscach, cistin lom, Fuinneog dhallta, a mogall caillte, Os cionn mórmhara ard na dtonn.
Ach tógtar Músaéim in iarthar tíre I mbuanchuimhne lucht scríofa scéal Músaéim daonna, d’óg is d’aosta, San oileán cianda, i dtigh Pheig Sayers.
Peadar Bairéad.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Scéal Éanna
(This week we consider, again, our Taoiseach’s achievements and difficulties)
An Dara Breith
Seo thíos píossa a scríobh mé anseo cupla bliain ó shoin.)
Tá’s ag fia is ag fiolar go bhfuil sé beagnach do-dhéanta breith chóir a thabhairt ar pholaiteoir ar bith go dtí mbíonn a ré sa diallait thart, agus ansin, tá sé ró-dhéanach, nó nach ndeirtear go gcríochnaíonn réim chuile pholaiteora sa láib! Tráthúil go leor, ní bheidh orainn breith dá leithéid a thabhairt sa chás áirithe seo go ceann tamaill eile, nó tá Éanna s’againne ag treabhadh leis go rábach i ngort na polaitíochta fós, agus, de réir dealraimh, tá sé suite go daingean sa diallait, agus a lucht tacaíochta sásta tacú leis fós, agus gan ina choinne ach a shean naimhde agus rubailín místuama neamhspleáigh. Sea, ag breathnú go fuarchúiseach ar chúrsaí, déarfadh duine gur mar sin a bhí, nó breathnaigh ar shaol polaitíochta Éanna, go nuige seo. Roinnt bheag blianta ó shoin, ba bheag duine sa tír a thiúrfadh seans fata i mbéal muice don Éanna céanna sin cathaoir an Taoisigh a bhaint amach lena ré? Ní raibh ann ag lucht na meán ach súgán so-lúbtha nár bhac scríobhaithe nó vótóirí i bpobalbhreitheanna leis. B’in mar a bhí go dtí gur tugadh bualadh trom dá Pháirtí i dtoghchán, agus ní raibh aon ráchairt ró-mhór ar chinnearacht Fhine Gael dá bharr sin. Ach nuair a osclaítear an bhearna tagann fear a líonta ar an bhfód.
Dán Éanna
B’in é dán Éanna s’againne. Ghlac sé le cinnireacht a Pháirtí agus tar éis dó dhá cheann choinneal an mheánoíche a dhó, d’éirigh leis léimt i ndiallait na cumhachta, agus dul i bhfeidhm ar mhóramh a Pháirtí, agus na Dála, len é a ainmniú mar Thaoiseach. B’in mar a tharla, tamall gearr ó shoin anois, agus san idirlinn, d’éirigh leis an dTaoiseach nua-thofa a dhúthracht a chaitheamh ag streachailt leis na fadhbanna do–scaoilte, a fuair sé le huacht óna réamhtheachta san oifig sin, agus chomh maith le sin, tá ag éirí leis, fanacht i ndiallait na cumhachta abhus, agus greim scóige á bhreith aige ar scrogall na bpobalbhreitheanna, sa chaoi gur tuigeadh go raibh seans maith ann go n-éireodh leis a Pháirtí a sheoladh isteach i nDáil Éireann do thréimhse eile cinnireachta, ar ball. Tá sin uilig go breá, ach b’fhéidir go bhfuil Éanna s’againne ag cur síolta a threascartha i dtalamh méith an todhchaí cheana sin.
“Ag magadh fúm atá tú? Dheamhan polaiteoir eile sa tír atá inchurtha leis an Éanna céanna sin.”
Ar an dtaobh eile den scéal….
“Ach cé hiad na daoine seo nach bhfuil sásta le gníomhartha, agus le héachtaí Éanna, ó deineadh Taoiseach de?”
“Céard faoin óráid úd, inar thug sé sciolladh teanga ar lucht na Vatacáine féin? Nár chuir an óráid chéanna sin fearg ar dhaoine áirithe? agus ansin, céard faoi dhúnadh Ionad Taidhleoireachta na tíre seo sa Vatacáin, tamall ina dhiaidh sin? Ceapadh ag an am, go raibh an leithscéal a tugadh, ar leathchois, ar a laghad. Breathnaigh freisin ar a pholasaí i leith na Gaeilge, agus feicfidh tú lear mór eile daoine, a bhfuil cloch á cur sa mhainchille acu dó, cheana féin. Sea, mh’anam, agus ansin, tá fadhb an ghinmhillte, fadhb atá ag aibiú lei ansin i gcoinsias a lán, agus a fhillfidh, ar ball, bfhéidir, le sclamh a bhaint as Éanna. Sea, agus cá bhfágfá an t-aighneas a tógadh faoi ‘phósadh aerach’, ceist a bhí faoi chaibidil i ré na Dála sin, sea, agus Éanna fós sa diallait! agus céard faoi leasú le fáil réidh leis an tSeanad? agus an toradh a bhí ar an bhfiontar sin?
**********************************************************
Súil siar, agus dhá shúil romhainn
B’in mar a scríobh mé sa cholún seo, roinnt bheag blianta ó shoin, agus dhealródh sé, de réir a lán, nár chuir Éanna lena cháil mar pholaiteoir san idirlinn. Níl le déanamh againn ach breathnú ar an gcogadh idirpháirtíoch atá á fhearadh ar bhinsí na Dála faoi láthair, agus feicfidh tú sceana á bhfaobhrú, searús á ghéarú, agus polasaithe a n-ullmhú, don olltoghchán atá á thuar. Sna laethe atá romhainn amach, feicfear stuaim agus clisteacht Éanna, sé sin má éiríonn leis seasamh in aghaidh na raice atá á thógáil, agus a bhéas á ghéarú, sna laethe atá romhainn amach, idir seo agus an chéad Cháinaisnéis eile, sé sin, má éiríonn leis éaló as an mbogach ina bhfuiltear sa toir air faoi láthair!
Céard é do thuairim fhéin faoi na cúrsaí sin?
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
SEO SLÁINTE NA BÓ 1
Peadar Bairéad.
(This week, we take a look at the place of the cow, in Erris society, in the last century.)
Seo píosa a chuir mé isteach ar chomórtas, blianta fada ó shoin. Níor bhuaigh sé an chéad duais, ach tháinig sé sa dara háit, agus bhí mé lán-tsásta le sin. B’fhéidir nár ró-olc an smaoineamh é, deis a thabhairt duit fhéin é a léamh anois, ar do chaothúlacht, tar éis na blianta fada sin uilig. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as. Tógfaidh sé roinnt seachtainí leis an tsraith aistí ar fad a fhoilsiú –
Mór idir inné is inniu!
Nach iomaí sin athrú atá tagtha ar stíl bheatha na ndaoine le breis is ceithre scór blianta anuas. Nach iomaí sin athrú a tháinig ar a nósanna, ar a gcreideamh, ar a dtalmhaíocht, ar a n-iascaireacht, agus ar a gcaitheamh aimsire, ó bhíos-sa óg.
Do thuras na huaire seo, áfach, tógfaidh mé an bhó mar shlat tomhais ar na hathruithe atá tagtha ar an saol sin, le mo linn. I mo thuairimse, tá níos mó athruithe feicthe agamsa ná mar atá feicthe ag a lán eile in Éirinn, i rith an ama sin. Tógadh mise i mbaile na Druime, baile beag, seascair, iargúlta, i bParáiste na Cille Móire, i mbarúntacht Iorrais, i gContae ollmhór Mhaigh Eo, agus d’fhás mé suas sa dúthaigh sin, i bhfichidí, agus i dtriochaidí an ocrais agus an ghorta. Nuair a dhúnaim mo shúile feicim anois é, mo bhaile dhúchais fhéin. Na tithe seascaire, aoldaite, ceann tuí. Feicim freisin, na péintéirí a tháinig chugainn ón iasacht, agus feicim na pictiúir a dhathaigh siad dár mbaile-ne, iad ansin ar sheastáin i lár an bhaile, agus b’in é ár mbaile, mar a chonacthas do choimhthigh é.
Bhíodarsan cairdiúil, cneasta…
Dúradarsan go raibh sé go hálainn. Ní mar sin a chonacthas domsa é áfach. Ní fhaca mise aon áilleacht sna tithe sean-nósacha, ceann-tuí úd. Níorbh é an baile fhéin a bhí go hálainn, dár liomsa, ach na daoine a bhí ina gcónaí ann. Bhíodarsan cairdiúil, cineálta, cneasta. Ollchlann shóisialta amháin a bhí ionainn. Ní fhágfaí éinne ocrach inár measc. Roinnfí gach nuaíocht. Bhí comhar na gcomharsan, agus an mheitheal, mar dhúshraith dár saol eacnamaíoch, agus nuair a smaoiním anois air, bhí an saol eacnamaíoch sin bunaithe, cuid mhaith, ar an mbó. B’in mar a bhíodh imeasc na gCeilteach, riamh anall. Nach iomaí sin seanfhocal in ár dteanga atá bunaithe ar an mbó chéanna?
Bíonn adharca fada ar na buaibh thar lear.
Is glas iad na cnoic i bhfad uainn, ach ní bhíonn siad féarmhar….(do na ba)…
Is fearr an tsláinte ná na táinte.
Is cara gach comharsa go dté do bhó ina gharraí. – agus tuilleadh.
Smaoiním freisin ar thábhacht na bó im óige fhéin mar bhí meas thar chuimse agamsa orthu, meas a mhaireann liom go dtí an lá atá inniu fhéin ann.
Mór idir inné agus inniu
Samhlaítear dom, mar sin, nárbh olc an smaoineamh é cuntas a scríobh anseo thíos ar áit na bó i saol mo mhuintire, nuair a bhí mise ag fás aníos.
Mar adúirt mé anois beag, ba dhoiligh áit ní b’iargúlta na Iorras d’fháil nuair a bhí mise ag fás suas ann, i bhfichidí agus i dtriochaidí ocracha na haoise seo caite. Ó! a dhiabhail!, nach mór idir inné agus inniu? Sin an smaoineamh a bhuail mé tráthnóna, agus mé amuigh ag binn an tí s’againne, ag éisteacht le hinneall crúite ag crónán leis go sásta, gan stró, gan sine a fháisceadh, gan mhealladh, gan shniugadh, gan chrónán, na tada, gan lámh dhaonna a leagan orthu.
Nach é an saol atá athraithe, arsa mise liom fhéin, agus m’aigne ag sleamhnú siar thar dhroichead stuach na mblianta, siar, síos, Bóithrín na Smaointe, agus isteach i ngort grianmhar, taitneamhach, na hóige, agus os ar bha agus ar chrú, a tharraing mé an scéal seo, tosóidh mé ag tochrais ar an gceirtlín sin an chéad bhabhta eile.
………….Ar leanúint, an tseachtain seo chugainn………….
Gaeilge 
English