le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Sceanadh, Mugáil, agus Marú 2
Peadar Bairéad
.
(This week we continue our consideration of Street Violence.)
.
Níl le déanamh agat ach breathnú ar nuachtán ar bith, na laethe seo, agus feicfidh tú, gur beag oíche, nó lá, a théann thart, nach ndéantar duine eicínt a sceanadh nó a robáil anseo; a mhugáil nó a bhatráil ansiúd; nó faraoir, a bhascadh agus a mharú; fiú, san áit úd eile. In ainm Chroim! Cén cineál sochaí atá á tógáil againn anseo? Nach gceapfá nach mbeadh tada dá leithéid ag tarlú anseo, toisc go bhfuil an tír s’againne chomh beag sin, agus toisc go bhfuil aithne ag chuile dhuine againn ar a chéile, geall leis.
B’fhéidir go gceapfá sin, ach dá gceapfá, bheadh breall ort, nó nuair a éiríonn idir chairde, sin an áit a mbíonn an feannadh, agus nach minic, na laethe seo, a léann muid faoi chairde a chaith an oíche ar an drabhlás, le chéile, agus ansin, ar a mbealach abhaile, toisc, b’fhéidir go sciorrfadh focal ó dhuine acu, go mbeadh an lasair sa bharrach láithreach bonn, agus diabhal stopadh a bheadh orthu go mbeadh duine acu sínte tréith ar lár. Anois, tá sin dona go leor, ach i gcás dá leithéid, ní raibh cloch sa mhainchille ag duine ar bith de na cairde céanna sin dá chéile, nó ní raibh aon drochfhuil eatarthu. Cad is féidir linn a rá faoi chás dá leithéid, ach nár chóir go dtarlódh sé, olc, maith, nó dona, agus arís, is dócha go bhféadfadh duine a rá, gur toisc go raibh an iomarca óil ar bord ag na cairde céanna sin, a tharla an scliúchas marfach sin eatarthu.
Ruifíní sráide
Scéal eile ar fad é, nuair a théann dream ruifíní amach ar ar sráideanna, agus gan d’aidhm acu, ach teacht ar dhuine neamhurchóideach eicínt, d’fhonn léasadh maith a bhuaileadh air. De ghnáth, ní bhíonn aithne ná eolas ar bith faoin spéir acu ar an nduine bocht sin. Is amhlaidh a mheallann siad chucu é, trí chipín solais, nó toitín, a iarraidh air, agus ansin, nuair atá sé ina gcóngar, iompaíonn siad air, agus ionsaíonn é, le buidéal, b’fhéidir, nó le scian, nó le ciceanna fiú, go dtí nach mbíonn fágtha ann ach an dé, agus ansin, ritheann siad leo, mar a dhéanfadh cladhairí, gan iarracht ar bith a dhéanamh ar chóir leighis a chur ar fáil dó, nó cúnamh dá laghadh a thabhairt dó. Nach deacair cur suas le hiompar dá leithéid? Agus dá gcuirfeá ceist orm, an raibh leigheas ar bith le fáil ar an gcineál sin barbarthachta, is dócha go mbeadh orm a rá, nárbh aon mhaith é cupla seachtain príosúntachta a ghearradh orthu dá bharr, nó thiocfaidís amach, ar ball, agus dhéanfaidís a leithéid céanna arís, ach dá ngearrfaí seal fada príosúntachta orthu, ansin bheadh seans ann go bhfoghlaimeodh siad fios a mbéas, don todhchaí, agus nach ndéanfadh siad a leithéid arís, agus chomh maith le sin, mhúinfeadh sin ceacht do mhaistíní óga eile, gan iompar dá leithéid a chleachtadh amuigh ar ár sráideanna, ar eagla go ndéanfaí an rud céanna dóibhsean.
Timpeallacht a fheabhsú
Ar an dtaobh eile den scéal, is dócha go gcaithfidh an tsochaí s’againne, chuile iarracht a dhéanamh ar thimpeallacht an phhobail a fheabhsú, sa chaoi nach mbeidh fonn ar ógánaigh, feasta, daoine a ionsaí, nó a bhualadh, in aon chor. Tharla cogaí iomadúla ó cheann ceann na cruinne, agus tá’s ag an lá go gcothaíonn cogaí foréigean, agus fíoch fola, i measc daoine. Íslíonn siad freisin, an luach a leagann daoine ar bheatha an daonnaí.
Trí leathadh chumhacht na meán, d’éirigh le fórsaí áirithe dul i gcionn ar an bpobal, agus chuir ar a súile dóibh, gur rud ionmholta é, tuilleadh agus tuilleadh saoirse fós, a thabhairt don duine Agus cé gur maith an rud é saoirse a bheith ag duine, ag an am gcéanna, mura bhfuil sé sásta bheith freagrach as a ghníomhartha fhéin, agus géilleadh do chearta a chomhdhaoine, bhuel, ansin millfidh an tsaoirse sin cumas tháithe an phobail, sa chaoi go loitfí, agus go millfí é, ón dtaobh istigh.
Tá’s ag an lá, go bhfuil i bhfad Éireann níos mó airgid i bpócaí na ndaoine óga, sa lá atá inniu ann, thar mar a bhíodh, Féach freisin, mar a ghlóirtear gnéas, foréigean, agus póit, ar na meáin, sa lá atá inniu ann, go háirithe ar an teilifís, agus nach músclaíonn na scannáin agus na físeáin sin fiosracht na hóige, sa chaoi go mbíonn fonn orthu aithris a dhéanamh ar laochra na scannán.
Is dócha, gur leor sin do thuras na huaire seo.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
SEO SLÁINTE NA BÓ 3
Peadar Bairéad.
(In this series, we take a look at the place of the cow, in Erris, in the last century)
–Seo píosa a chuir mé isteach ar chomórtas, blianta fada ó shoin. Níor bhuaigh sé an chéad duais, ach tháinig sé sa dara háit. B’fhéidir nár ró-olc an smaoineamh é, deis a thabhairt duit fhéin é a léamh anois, ar do chaothúlacht, tar éis na blianta fada sin uilig. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as. –
‘Go tóin, a dhiabhail !’
Pisreoigín macánta, bídeach, amháin eile, sára dtosaítí ar an maistriú a bhualadh…glaicín salainn a chraitheadh ar chlár na cuinneoige. Bhí slánú sa salann, chuile lá riamh.
Chun oibre linn uilig ansin.
“Síos, suas, síos suas. Go tóin! a dhiabhail! go tóin adeirim”.
“Anois a Mhártain. Ní hamhlaidh a mheasfá éaló amach agus tú ag stealladh toite uait, cosúil leis an gcapall iarainn fhéin. Ar ais leat ansin, agus caith do sheal ag maistriú, nó an amhlaidh a mheasfá an t-im a ghoid uainn?”
Sin mar a bhíodh, seal ar sheal, nó go bhfeictí frídiní beaga ime ag teacht ar chlár na cuinneoige.
Go mall anois! Go réidh! Tabhair seans don im. Ba ghearr go mbíodh Mam ag tógáil ime as an gcuinneog leis na spáid ime, agus chuirfeadh sí salann tríd.
Cnapóga a gcumadh ansin ag Mam leis na spáid sin, lán an phláta díobh. Chuirtí an fuíollach isteach i bpróca an ime. Mholtaí an maistriú. Muga bláthaí do chuile dhuine againn.
Seo sláinte na bó!
Fosaíocht moch déanach…
Bhíodh orainne gasúir feasta, bia blasta a chur ar fáil don bhó sin. Bhíodh muid amuigh roimh bhricfeasta ag fosaíocht lei, á seoladh chun beadaíochta, áit ar bith a mbíodh féar bog milis ag fás go buacach, ar cheann fearainn, nó idir iomairí, nó fiú, ar chasáin sna goirt fhéin. Bhíodh an gnó céanna le déanamh againn arís sa tráthnóna, i ndiaidh na scoile.
Dála an scéil, cuireannn sin rud eile i gcuimhne dhom, i. go mbíodh orainne, gasúir, bheith i bhfeighil na mbó maidin is tráthnóna. Bhímis leo, luath is mall, agus sa tslí sin, chuireamar an-aithne orthu. Sa tslí sin freisin, d’fhás snaidhm daingean ceana eadrainn, i dtreo is gur thuigeamar iad. Síceolaí bó a bhí i ngach uile dhuine againn. B’iomaí uair, sa Samhradh, a chuireamar le báiní iad trí aithris a dhéanamh ar dhordán an chreabhair chapaill. Rithfeadh na ba leo, rubaill in airde, abhaile ar a ndícheall. Ligtí isteach sna stáblaí, ón teas, iad, rud a d’fhágfadh scathamh saoire againne, le caitheamh ag neadóireacht, nó ag seilg coiníní, nó ag déanamh spraoi éigin eile dhúinn fhéin.
‘Bualadh saighead’
B’olc ar fad an seans é, dá mbeadh tinneas nó galar ar bith ar bhó, mar bhíodh ár seasamh orthu, ach ba rud é a tharlaíodh, corr uair. Ní bhíodh tréidlia ar bith sa taobh tíre sin, an uair úd, idir Bhéal an Átha agus an Fód Dubh. Sea, mh’anam, tréidlia, nó dlíodóir, ní raibh ann. mar sin, churtí fios ar sheanduine éigin, a raibh scil aige sna cúrsaí sin. Thagadh seisean go déanach sa tráthnóna. Go hiondúil, scrúdaíodh seisean an beithíoch bocht. Thochraisíodh a cheann.
Shiúladh anonn is anall, agus go hiondúil ansin, deireadh se, ‘Bualadh saighead’, gan dabht ar domhan. Bhfuil dairteacha ar bith sa bhaile seo? Níl! Ó bheul! gheobhaidh mé fhéin iad anocht. Ba é a bhí sna dairteacha céanna sin nó, clocha a chaitheadh lucht na sí leis na ba, sár a dtógfaidís leo isteach sa lios iad!
Ba é an leigheas a bhí ar an ngeis seo, nó, na clocha beaga sin a chur i mála beag, agus iad a bhruith i bpota uisce, agus ansin, deoch den uisce sin a thabhairt don bhó. Uaireanta, thiocfadh biseach ar an mbó, agus mholfaí an fear feasa. Uaireanta eile ní thiocfadh, agus déarfaí go raibh sé ró-dhéanach, nó leagfaí an milleán ar an bhfear thuas!
.
.
,
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Éan beag ar iarraidh!
Peadar Bairéad
.
Le tamall de bhlianta anois d’fhás dlúthcharadas idir mé fhéin agus spideoigín álainn, péacach, a éilíonn seilbh dó fhéin ar thalamh mo gharraí beag cluthar fhéin. Níor chuir mé tada ina choinne san éileamh céanna sin, nó tá mé lánsásta an garraí céanna sin a roinnt leis. Tuigtear dom anois, gur bhreathnaigh sé ormsa mar ghiolla, nó mar bhuachaill aimsire, a bhí ag brath airsean le greim mo bhéil a shaothrú, trí leas a bhaint as a gharraí seisean. Dá bharr sin, choinníodh sé súil seabhaic ormsa, am ar bith a mbínn ag romhar nó ag giotáil liom, amuigh faoin aer, ag saothrú a ghabhaltais-sean. Ar an dtaobh eile den scéal, tá mé cinnte go mbaineadh sé taitneamh nár bheag as bheith ansin do mo mhaoirseacht, i rith an achair sin. Sheasadh sé ansin os mo chomhair amach, agus cuma na sástachta air, fad is a bhí sé ag scrúdú chuile scaobán cré a chaithinn uaim, agus é ag cur na súl géar tríd, ag súil le péist nó le héadáil dá leithéid a nochtú, tráth bhriseadh an chré bhog bhriosc. Nuair a tharlaíodh a leithéid, chaitheadh sé trí léim táilliúra ansin os mo chomhair amach, lena shástacht a chur in iúl dom.
Cluichí á n-imirt
Ghlacadh sé páirt liom freisin, i gcluichí eile, amuigh ansin sa gharraí. Dá mbeadh triomach mór ann i lár an tSamhraidh, théinn fhéin amach ag spraeáil braoinín uisce ar na bláthanna a bhí ag sleabhcadh sa teas mí-nádúrtha. Thagadh mo spideoigín bocht ar an bhfód, féachaint céard a bhí ar siúl agam, agus féachaint freisin, an mbeadh sé fhéin in ann leas ar bith a bhaint as mo chuid spraeála. Ligfinn dó teacht i mo chóngar agus ansin steallfainn scaird uisce ina threo, agus cé go bhfliuchfainn minic go leor é, ní chuirfeadh sin aon lagmhisneach air, nó rithfeadh sé ón uisce, ach ba ghearr go mbeadh sé ar ais arís go dubhshlánach, ar an bhfód, ag súil go scaoilfinn steall eile ina threo, agus é ag feadail go gear, feadh an ama agus ag léimnigh le mórtas nuair a d’éiríodh leis éaló óm’ urchar. Ach, bíodh go mbaineadh sé an–spraoi as cleas úd an uisce, b’fhearr leis go mór fada bheith ag fanacht ar na scaobáin chré a chaithinn ar an iomaire nuathógtha, nó d’fheicfeadh sé go soiléir, ansin os a chomhair amach, péisteoga breátha, ramhra, súmhara, faighte aige saor in aisce, trí bheith ag fanacht go foighdeach im chomhluadar.
Comhluadar Comharsanúil
Sea! Níl dabht ar domhan ach go mba bhreá comharsanúil an comhluadar é mo spideoigín aerach, agus ní gá dhom a rá go mbíodh sé ina aonair, chuile bhabhta, agus is dócha go raibh seisean den tuairim chéanna fúmsa! Ansin, cupla bliain ó shoin, gan fógra, gan rabhadh, d’imigh sé faoi mar a shlogfadh an talamh é, agus ní fhaca mé a thuilleadh é, thíos, thuas, nó thall. Ní gá dhom a rá gur mhothaigh mé uaim é, agus mothaím fós uaim é, nó ba bhreá spraoiúil, spóirtiúil an páirtí domsa é, moch nó déanach, amuigh ansin sa gharraí, agus caithfidh mé a admháil, nach mbíonn an fonn céanna garraíodóireachta ormsa uaidh sin amach. B’fhéidir gur mhaith leat an dáinín a chum mé, mar chaoineadh, dom spideoigín aerach sin. Bhuel! seo chugat é…..
Spideoigín caillte!
Ní fhaca mé mo chara ó laethe na Nollag,
Is mothaím uaim a chairdeas.
Thagadh sé chugam gach uile mhaidin
Ag éileamh a dhéirc’ is a fháltais.
.
Ba bheag é a mheas ar éin eile sa gharraí,
An lon, an gealbhan, nó an préachán,
Ach d’fhanadh leis fhéin, scartha ón ealta
Ag súil le héadáil mar dhéirc uaim.
.
Dá bhfeicfeadh sé faillí á dhéanamh ‘gam airsean,
Is mé ag tál ar dhruid nó ar chéirseach,
Léimfeadh go taghdach ar lic na fuinneoige
Lena mhíshástacht a léiriú os ard dom.
.
Slán agus beannacht go fóill leat, a chara,
A spideoigín álainn gan éalang.
Is ná raibh rath ar chat nó ar sheabhac
A sciob uaim mo spideoigín aerach.
.
********************************
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Súil siar
.
Peadar Bairéad
(This is a piece written in this column some nine years ago and considering the latest utterances about the future of the National Language, I thought it might be of some value to air it again.)
Carraig Seabhac
.
Ag léamh píosa faoi Chath Charriag Seabhac, (nó Carraig Seac, faoi mar a chuireann Amhlaoibh Ó Súilleabháin, dialannaí, é,) a bhí mé, ar na mallaibh, nuair a thánaig mé ar an gcuntas sin faoin ollchruinniú a bhí acu, thart ar an tráth úd, i mBaile Héil,
“ag cur in aghaidh deachú agus sraith teampaill”
faoi mar a chuireann an Dialannaí cáiliúil é. Féach mar a scríobh sé, faoi’n dáta,
8ú Iúil, 1832…
“Lá breá. Gealáin is scailíní. Bhíos ag comhthionól Bhaile Héil, láimh le Cnoc an Tóchair agus Carraig Seac. Bhí céad míle fear ann, an chuid is lú de. Bhí fiche míle marcach ann. Bhí fir Chontae Loch Garman agus Chontae Thiobraid Árann ag cur in aghaidh deachú agus sraith terampaill agus ag iarraidh pharliament do thabhairt thar ais go Baile Átha Cliath. Labhras i nGaeilge ann.”
Nár chorraithe an tráth é i stair na tíre seo, nó ba ghearr roimhe sin a tharla an marú úd i gcath Charraig Seac.
Óráid i nGaeilge
Féach an iontráil sa Dialann don,
15ú Nollaig 1831…
“Bhí marú mór ar Shliabh Breathnach láimh le Baile Hugúin inné. Deirtear gur maraíodh ocht nduine dhéag de na píléirí noch do bhí i bhfochair an Bhuitléarach ag friothálamh citations go cúirt an easpaig, mar gheall ar dheachú noch atá amuigh ag Hamilton, ministéir Chnoc an Tóchair. Tá dhá dhuine dhéag acu sínte marbh i gCill Mogeanna.”
Sea, rinneadh an cath sin, a tharla céad seachtó is cúig bliana ó shoin, a chomóradh i gCarraig Seac, ar na mallaibh, rud a thug an eachtra, agus an tréimhse staire sin chun cuimhne arís. Ach le filleadh ar an ollchruinniú úd i mBaile Héil, ba é an rud ba mhó a chuir ionadh orm fhéin nó go ndeireann an Dialannaí, Amhlaoibh Ó Súilleabháin fhéin linn, gur labhair sé leis an ollchruinniú sin i nGaeilge. Cé cheapfadh go raibh an Ghaeilge chomh beo sin sa dúiche sin an tráth úd, sa chaoi go bhféadfadh an Dialannaí cáiliúil fhéin óráid i nGaeilge a thabhairt don slua ollmhór sin i nGaeilge, agus nach féidir linn a bheith cinnte, nach ndéanfadh sé a leithéid, mura mbeadh a fhios go maith aige, go dtuigfeadh bunús na n-éisteoirí é? Sea, agus cuir le sin go raibh daoine i láthair ó cheithre Chontae, ó Chill Chainnigh fhéin, agus ó Thiobraid Árann, ó Loch Garman agus ó Phort Láirge freisin.
Choinnigh an tír an teanga
Chuaigh an teanga i léig i measc daoine sna Contaethe sin, san idirlinn, ach má chuaigh fhéin, ní dhearna na cnoic nó na gleannta; na haibhneacha nó na locha; na páirceanna nó na dúichí; dearmad ar an dteanga as ar ainmníodh iad, le sinsearacht. Níl le déanamh ag duine ach dul i dteangmháil leis an dtaobh tíre ina gcónaíonn sé, le fáil amach, cé chomh Gaelach is atá siad fós. Baineann daoine úsáid as na logainmneacha Gaeilge ina gcomhrá is ina seanchas, lá i ndiaidh lae. Nuair a chloiseann tú duine ag labhairt faoi Bhóthar na Manach, tuigeann tú láithreach, go bhfuil sé ag labhairt faoin mbóthar sin, faoi mar a labhraíodh riamh faoi, sea, agus céard faoin abhainn a sníonn tríd an gCathair álainn fhéin, “An Fheoir”, nach beag difir idir sin agus “The Nore”, faoi mar a thugtar uirthi i mBéarla? Sea, agus an baile ar deineadh tagairt dó thuas, Cnoc an Tóchair, nó i mBéarla Knocktopher, an-chóngarach dá chéile arís. Níl dabht ar domhan, ach go mba uafásacch an feall é, ár logainmneacha a bhascadh agus a bhearnadh, faoi mar a deineadh leo, agus arís, nárbh é an feall é, nuair nár deineadh iad a chur i réim arís, tráth raibh an deis ag an dtír a leithéid a dhéanamh?
Leabhar Owen Kelly
Arís, má thógann tú leabhar cosúil le “The Place-Names of County Kilkenny” le Owen Kelly, feicfidh tú ansin, cé mar a coinníodh an teanga fhéin sna logainmneacha. Nach minic a thagann duine thar logainm ina bhfuil focail cosúil le….garraí; gráig clais; bán; bóithrín; gort; poll; goirtín; páirc; droim; tobar; log; doire; rath, sceach, agus tuilleadh dá leithéid, agus ansin, ag gabháil leis na focail sin, le hainm iomlán a bhaisteach ar an áit, gheobhaidh tú focail eile, sa chaoi go ndéanann an péire focal sin carachtar leithleach áite a leagan os ár gcomhair, faoi mar a tharrlaíonn sna hainmneacha seo ….Goirtín na mBó, Poll a’ Chapaill, Gort na Móna, An Gleann Mór, Fíodh Ard, Garraí na Cruaiche, Cill Chiaráin, Gráig na Manach, Bóisín na gCloch, agus tuilleadh. Chuir mé spéis ar leith san ainm, Bóithrín na gCloch, mar nach é a ghlaoitear air, de ghnáth, nó Bóisín na gCloch, agus nach suimiúil mar a dhéantar “s” den “r” caol, sa chomhthéacs sin, Tharlaíonn an rud céanna i gcás an fhocail “Máire”, agus tuilleadh. Déantar an cleas teanga céanna díreach, thíos i gContae Mhaigh Eo, thart ar an áit a bhfuil an trioblóid go léir, na laethe seo, idir na hIorrasaigh agus Muintir Shell.
Feasta, mar sin, bímis ag éisteacht leis an taobh tíre, agus í ag labhairt linn i nGaeilge, agus muid ag gabháil thar bráid, cuirimis cluas orainn fhéin, agus tugaimis aird ar a bhfuil le rá aici, nó is uaithi a shíolraigh muid, is ar tháinig romhainn. Sea, mh’anam, tá an Ghaeilge coinnithe beo fós ag cnoc is ag gleann, ag gort is ag cuimín, ag bóthar is ag bóisín, éistimis leo, agus tugaimis freagra orthu ina dteanga dhúchais fhéin.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Leabhar Neamhghnách
.
Peadar Bairéad
The Absolutist………………céadchló……………….2011
By
John Boyne……………………………………………….£12.99
.
Údar Éireannach
Leabhar eile againn anseo ó pheann líofa an údair Éireannaigh seo, John Boyne, an té úd a thug The Boy in the Striped Pyjamas dúinn, tamall de bhlianta ó shoin. Sea, agus nach cuimhin libh leabhar breá eile dá chuid, leabhar mór-ráchairte eile, ‘The House of Special Purpose’, leabhar a chuirfeadh a léitheoir faoi gheasa, le feabhas agus le hinchreidteacht na scéalaíochta ann. Ach ní chuige sin atá mé sa phíosa seo.
John Boyne a chuir an leabhar seo, The Absolutist, i dtoll a chéile. Anseo in Éirinn, i gcathair Bhaile Átha Cliath, a rugadh John, sa bhliain 1971, agus anseo a tógadh é freisin. Rinne sé staidéar ar Litríocht an Bhéarla, i gColáiste na Tríonóide, agus ar Scríobh Chruthaíoch, i gColáiste East Anglia, i Norwich Shasana. Foilsíodh ‘The Boy in the Striped Pyjamas’ sa bhliain 2006, agus bíodh gur scríobh sé an leabhar sin don aos óg, chuaigh sé i gcionn go mór ar chuile dhuine a léigh é, idir óg agus aosta, agus díoladh cúig mhilliún cóip den leabhar céanna sin, agus tá leabhair an údair seo aistrithe go thrí theanga is daichead. Ní beag ná suarach an teist é sin ar scríbhneoir ar bith! Ach, fillimis ar an scéal seo faoin Absolutist…..
Tristan Sadler
Tristan Sadler, atá ar an bpríomhcharactar san úrscéal seo, iarshaighdiúir, a rinne a chion féin sa chéad chogadh domhanda. I dtús an scéil seo, i Meán Fómhair na bliana 1919, faigheann muid an fear óg seo, Tristan, bliain is fiche d’aois, agus é ar bhord traenach, ar a bhealach go Norwich, le beart litreacha a sheachadhadh ar Marian Bancroft, deirfiúr do shaighdiúir a throid taobh leis sna trinsí, agus a lámhachadh ansin, toisc nach raibh sé sásta troid a dhéanamh i gcoinne na nGearmánach. Bhí saighdiúirí áirithe ann, nach raibh sásta troid a dhéanamh, ach a bhí sásta graithí eile, ar nós cócaireacht, nó gnó sínteánaí, a dhéanamh, ach, ní raibh Will Bancroft sásta tada dá leithéid a dhéanamh. Absolutists, a thugann an t-údar ar a leithéií. Dheintí a leithéid siúd a lámhachadh, an tráth úd.
Ar ball, téann an t-údar siar ar scéal na beirte sin, Will Bancroft agus Tristan Sadler, beirt a bhí á n-oiliúint ina saighdiúirí in Aldershot Shasana, i lár na bliana 1916. Chuir Tristan suim, agus dhá shuim, sa bhfear óg eile, agus dhealródh sé gur thit sé i ngrá leis ar an bpointe boise, nó geall leis, agus bíodh gur dhúisigh an t-uaigneas freagra eicínt, don ngrá sin, i gcroí Will, b’in a bhí ann, agus ón dtús sin, ní raibh i gcroí Will ach gnáth chairdeas do Tristan, agus chuireadh sé go fíochmhar i gcoinne iarrachtaí Tristan ar an dtine sin a adhaint athuair. Agus i ndeireadh na dála, nuair a bhíothas ag ullmhú le Will a lámhachadh, d’éirigh go fíochmhar idir an bheirt shaighdiúir óg sin, don uair dheiridh, agus ba é toradh a bhí ar an easaontas deiridh sin, nó gur thoiligh Tristan bheith mar bhall den mheitheal lámhaigh, a piocadh leis an ‘gcladhaire’ sin, Will Bancroft, a lámhachadh.
Cloch Mhuilinn anuas ar a Chroí
Tháinig Tristan slán ón gcogadh, agus ghlac le post ar an Whisby Press, agus anois, tá sé ar a bhealach go Norwich, le beart litreacha a sheachadadh ar Mharian Bancroft, beart de na litreacha a sheol Marian chuig a deartháir Will, tráth raibh sé ag troid sna trinsí, sa bhFrainc, sular lámhachadh é. Bhí cúis eile ag Tristan leis an dturas sin a dhéanamh freisin, nó bhí ar dhein sé dá chomhshaighdiúir Will ina chloch mhuilinn anuas ar a chroí, agus ba é ba lú a theastaigh uaidh anois, nó an rún sin a scaoileadh le Marian, ag súil, is dócha, le maithiúnas a fháil uaithise. Fuair sé deis le sin a dhéanamh, ach n’fheadar ar tugadh an maithiúnas sin dó?
Casadh ar a chéile Marian agus Tristan arís, trí scór bliain ina dhiaidh sin, agus fágfaidh mé fios fátha an scéil sin fút fhéin, nó sin mar a chuireann an t-údar críoch lena scéal faoi eachtraí a phríomhcharachtair, Tristan Sadler.
An-scéal ar fad anseo, faoi chogaíocht sna trinsí, faoi stair na ré sin, faoi chúrsaí grá a tharla a bheith leatromach, aontaobhach, agus faoi chruachás Tristan fhéin, agus e ag iomrascáil le treo agus le tarraingt a dhúchais, agus é ag iarraidh an dúchas sin a dheimhniú, i mbrú agus i mian a chroí istigh. Scéal truamhéileach, brónach, corraitheach, daonna, ach scéal a chorródh do chroí ag an am gcéanna. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú taitneamh as.
Gaeilge 
English