le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
dámh, faculty; ag súdaireacht, cadging; ar an ngannchuid, having little; scoil dianstaidéir, a grind-school; crá croí, torture; leannán, girlfriend; folúntas sealadach, temporary vacancy; mo chip is mo mheánaithe, all my belongings.
I mBéal an Phobail
Ea c h t r a i g h D ú i n n 3 2
Peadar Bairéad
Money talks
Bhí mé ag cur síos daoibh, an tseachtain seo caite, ar an mbliain bhreá thaitneamhach úd, a chaith mé fhéin is mo sheanchara Albanach, Jimmy, in ár mic léinn in Ollscoil na Gaillimhe, ó Dheireadh Fómhair na bliana 1950, go dtí Meitheamh na bliana dár gcionn, agus bíodh nár den dámh céanna sinn, ba dhlúthchairde sinn, dá ainneoin sin. Ceann de na rudaí ba mó a chuireadh isteach ar mhic léinn Ollscoile, an tráth úd, nó ganntanas airgid. Bhíodh mic léinn áirithe ag súdaireacht leo ó thús go deireadh na bliana. Cúrsaí óil, nó cúrsaí cearrbhachais, ba chúis le sin, bunús an ama, ach i gcás roinnt áirithe eile daltlaí, ba é ba chúis leis na tsúdaireacht chéanna sin nó go raibh orthu teacht i dtír ar an mbeagán. Nílim ag maíomh anseo go mbíodh sparán teann agam fhéin, i gcónaí, i rith na bliana céanna sin, ach i gcomparáid le hógánaigh eile, bhí dóthain mhór agamsa, chuile lá den bhliain sin.
I Earned It !
Cá bhfuair mé an t-airgead sin uilig, nó ní raibh mórán fáltais, nó gustail, ag mo mhuintir, sa bhaile, i mbaile na Druime in Iorras?
Bhuel, ba é ba chúis leis an bhflúirse sin uilig nó go mbíodh deiseanna agamsa le hairgead a shaothrú, agus níor scaoil mé na deiseanna céanna sin tharam, geallaimse dhuit é! Ach rug mé orthu go daingean docht, agus b’in a d’fhág go mbíodh na pingneacha agamsa, nuair a bhíodh mic léinn eile ar an ngannchuid, agus iad ag iarraidh iasacht a fháil ó mo leithéidse!
Grealy’s College
Ach, conas a tharla go mbíodh na deiseanna sin agamsa, an ea?
Bhuel, bhí Scoil Dianstaidéir á reachtáil ag Mr Grealy sa chathair ag an am, scoil ina ndéantaí daltaí a ullmhú do Scrúduithe Teistiméireachta, trí dhianstaidéar a chur ar fáil dóibh, le cúrsaí áirithe a phulcadh isteach iontu, roimh na scrúduithe. Bhuel, tharla go raibh múinteoir Laidine ag teastáil ón nduine uasal céanna sin, agus chuir sé fógra sna páipéir, ag iarraidh ar mhúinteoirí cur isteach ar an bpost sin, ag maíomh go raibh oiread áirithe uaireannta an chloig sa tseachtain i gceist, agus b’fhéidir go n-oirfeadh sé do mhac léinn Ollscoile. Bhuel, chuir mé fhéin isteach ar an bpost sin, agus iarradh orm teacht isteach go Coláiste Uí Ghriallaigh, le go gcuirfí faoi agallamh mé. Rinne mé sin, agus ó tharla go raibh bliain san Ollscoil caite agam i mbun na Laidine, dúirt Mr Grealy go raibh sé lán-tsásta an post a thabhairt dom. Chraitheamar lámh air, agus b’in sin. Bhí post agam. Bheadh teacht isteach rialta agam feasta, agus bhí mé fhéin lán-tsásta leis an dtaobh sin dem’ mhargadh.
Conas a d’éirigh liom leis na “Grinds” sin, an ea?
D’éirigh go maith liom, tríd is tríd, agus ní hamháin go mbíodh ranganna den chineál sin á dtabhairt agam sa Laidin, ach bhí Mr Grealy sásta obair eile a thabhairt dom, ó am go chéile, sa tslí go mbíodh mo dhóthain oibre le fáil agam i gColáiste úd Uí Ghriallaigh, i nGaillimh, i rith na bliana áirithe sin 1950 – ’51. D’éirigh go maith liom i gcás daltaí áirithe, ach bhí dalta amháin agam, agus a leithéid de chrá croí níor fhulaing mé riamh roimhe, nó ó shoin i leith, ach oiread, agus mé ag iarraidh díochlaontaí agus réimnithe Laidine a mhúineadh don dalta céanna sin! Ní raibh spéis dá laghad aigesean sa Laidin, ach is amhlaidh a thugadh a athair a ghluaisteán dó, chuile lá, le freastal ar na ranganna sin, le go n-éireodh leis pas d’fháil sa Mhaithreánach. Rinne mé chuile iarracht é a spreagadh le roinnt áirithe Laidine a fhoghlaim, ach dúirt sé liom, go neamhbhalbh, gur chuma sa diabhal leis mé fhéin is mo chuid Laidine, agus nár theastaigh uaidh ach leithscéal a bheith aige teacht go Gaillimh, chuile lá, le bualadh lena leannán! Bhuel, nach féidir le duine ar bith capall a thabhairt chun an uisce, ach ní fhéadfadh fir uilig an rí iachall a chur air an t-uisce sin a ól!
Temporary Full Time Teacher
Tharla an bhliain áirithe sin freisin, gur tharla folúntas sealadach i gColáiste na bProinsiascánach, sa Chlocán, agus tháinig lucht na scoile sin chun cainte le Pat Larkin, ár nOllamhna, agus d’fhiafraigh siad de, an mbeadh aon mhac léinn aige, an bhliain sin, a mholfadh sé don phost áirithe sin, ar feadh míosa, nó mar sin. Bhuail an Lorcánach bleid orm fhéin, agus mhínigh an scéal dom, ó thús deireadh, agus dúirt, go mbeadh seisean sásta mé a ligint go dtí an Clochán, ar feadh míosa, nó bhí sé sásta go mbainfinnse tairbhe as an gcleachtadh, agus go mbeadh ar mo chumas staidéar a dhéanamh ar cibé léachtaí a chaillfinn, i rith na míosa sin, ach na nótaí a fháil ó mhac léinn eicínt im’ rang.
Bhí go maith, is ní raibh go holc, mar adeireadh lucht scéalaíochta fadó. Bhuel, bhailigh mé mo chip is mo mheánaithe, agus bhuail mé an bóthar go dtí an Clochán. Ar veain an Phosta a fuair mé síob, le moiche na maidine, ó Chathair na dTreabh go dtí baile mór an Chlocháin. Thug mé aghaidh ar an dTeach Ósta, in a raibh seomra curtha in áirithe dhom ar feadh na míosa, agus ansin, casadh orm an fear a bheadh ag feidhmiú mar ardmháistir, le linn dom bheith im mhúinteoir ansin. Nach orm a bhí an t-ádh gur chaith mé seal ag múineadh i Scoil Náisiúnta na Cille Móire, in Iorras, roimhe sin, nó i rith an ama sin, d’fhoghlaim mé roinnt mhaith faoi cheird na múinteoireachta. Chaith mé an chuid eile den lá sin dom ullmhú fhéin don obair a bhí romham amach, an mhaidin dár gcionn, bhí mé i láthair sa scoil sin go breá luath agus mé réidh le dul i mbun oibre, ar bhuille a naoi.
Conas a d’éirigh liom, i rith na míosa sin, an ea? ís dócha gur féidir liom a rá anois, gur éirigh liom go seoigh sa phost sin. Tús Mhí na Nollag a bhí ann, agus ba ghearr go raibh muid ag ullmhú do scrúduithe na Nollag. Rinne mé mo dhícheall mór dul i gcionn ar na daltaí a bhí faoi mo chúram, agus mé á n-ullmhú don scrudú céanna sin. Bhí orm roinnt mhaith ábhar a mhúineadh sa scoil sin, nó, chomh fada is a théann mo chuimhne anois, ní raibh i mbun oibre sa scoil sin, ag an am, ach triúr againn, Bráthair den Ord Proinsiascánach, tuatach eile, agus mé fhéin, rud a d’fhág nach raibh mórán am saor ag éinne againn, ach muid ag treabhadh linn, ar ár míle dhícheall ó thús deireadh chuile lá. Ní call a rá, nach raibh aon chleachtadh agam fhéin ar obair den tsórt sin i Meánscoil, agus sí an chuimhne a éiríonn chugam anois, as loch na gcuimhní, nó go mbínn tuirseach, traochta, ag deireadh gach lae, agus sin ó cheann ceann na seachtaine. Ní raibh aon chleachtadh agam, ach oiread, ar scrúduithe a ullmhú, a chóipeáil, nó a cheartú, ach mar adeireadh an tseandream, cleachtadh a thugann máistreacht, agus ag deireadh mo thréimhse sa Chlochán, bhí an-chleachtadh faighte agam ar bhuntáistí, agus ar mhí-bhuntáistí na múinteoireachta.
Back again
An chéad lá ar ais san Ollscoil dom, d’iarr an tOllamh orm cuntas ar m’imeachtaí, mar mhúinteoir sealadach sa Chlochán a thabhairt don rang. Ag breathnú siar anois ar na cúrsaí sin, tá mé cinnte, gur chabhraigh an cleachtadh céanna sin go mór liom, agus mé ag ullmhú don “H Dip. in Ed”, nó ní dóigh liom, go raibh aon bhealach níos fearr leis an gceird a fhoghlaim, ná seal a chaitheamh á cleachtadh, agus chomh maith le sin, d’fhág sé pingneacha im sparán, earraí nach raibh sé éasca teacht orthu ag an am!
Tá mé buíoch fós don Ollamh Pat Larkin, as an deis sin a thabhairt dom. Sea, ba dhuine faoi leith é Pat s’againne, gan aon agó.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
F e a r n a F a l l a i n g e .
***************************
.
Fallaing Aonghusa. Saol Amharclainne. ……………………………………..2,000.
le
Tomás Mac Anna……………………………………………………………………….
.
**************************
In alt a scríobh mé tamall ó shoin, agus mé ag cur síos ar sheoladh mo thríú leabhar filíochta “Fataí Rómhair”, scríobh mé mar seo…..
Sea, mh’anam, ba san Abbey a bhí sé uilig ag tarlú, ar an Déardaoin, an 28ú lá de Bhealtaine, 2001, nó ansin, ar uair an mheánlae, tháinig thart ar thrí scór daoine i bhfochair a chéile, le trí leabhar nuafhoilsithe a sheoladh, san áras stairiúil sin. Ceann de na leahair sin ba ea mo thríú bhailiúchán filíochta, ar ar bhaist mé “Fataí Rómhair.”
Bhuel, ceann den dá leabhar eile a seoladh an lá sin in Amharclann na Mainistreach ba ea leabhar spreagúil Thomáis Mhic Anna, “Fallaing Aonghusa”. Leabhar ina gcuireann sé síos ar chúrsaí a shaoil fhéin, agus ag an am gcéanna, déanann sé scéal na hAmharclainne cáiliúla sin a ríomh dúinn ar bhealach atá suimiúil agus meallach, agus a fhágann an léitheoir faoina gheasa, gan mórán achair. Míníonn sé teideal an leabhair dúinn i dosach báire, mar seo…
Cé gurbh é Lugh, an tIldánaí, Apollo na nGael,
Ba é Aonghus an Dionysus a bhí againn –
Dia na taibhseachta a bhain
Le cluicheoirí, geamairí agus drúith ríoga.
Ba é Aonghus, mar sin, a phátrún, ar bhealach eicínt, agus is dócha gur faoina fhallaing siúd, a shaothraigh sé, agus a d’éirigh leis teacht slán ó choraí crua an tsaoil. Ach fillimis ar scéal Thomáis.
Sa “Bhrollach” insíonn an t-údar dúinn faoin chaoi ar snadhmadh ceangal idir e fhéin agus Amharclann a chroí, a chéaduair. Féach mar a chuireann an t-údar fhéin é….
“Bhí clog binn éigin sa chathair ag fógairt naoi nuair a shrois mé doras stáitse na Mainistreach, maidin bhreá ghréine i ndeireadh mhí an Mheithimh sa bhliain 1947. Bhí cnaipe beag ag taobh an dorais agus bhrúigh mé air go béasach.”
Bhí litir ina phóca aige, litir a fuair sé ó bhainisteoir stiúrtha na hAmharclainne, Earnán de Blaghd, á rá leis teacht chun na Mainistreach an mhaidin sin, le bheith ina léiritheoir ar dhrámaí Gaeilge ann. Ar ball, nuair a casadh ar a chéile iad, thug Earnán gnó dó láithreach bonn. Bhí air an dráma “Casadh an tSúgáin” a chur ar an ardán, i gcionn trí sheachain, le foireann óg na Mainistreach, agus ba le haghaidh ócáid speisialta an léiriú céanna sin, Comhdháil Cheilteach, a bheadh ar siúl an t-am sin. B’in mar a cuireadh tús lena shaol mar léiritheoir gairmiúil, i gceann de na hAmharclanna ba cháliúila ar bith, an tráth úd. Nach spéisiúil mar a chuireann sé críoch leis an mBrollach céanna sin…
Blianta ina dhiaidh sin, chuir an bandrámadóir, Mairéad Ní Ghráda, ceist ar Earnán faoi conas mar a tháinig sé ormsa mar léiritheoir i dtosach báire, Is é an freagra a thug Earnán ná ‘léimt sa dorchadas.’
Má ba léim sa dorchadas fhéin é, ba thráthúil agus ba rafar an léimt é, nó ba bheag duine a leag lorg a láimhe ar an Amharclann sin faoi mar a leag an Tomás Mac Anna céanna sin e, agus chomh maith le sin, níor cheart a shaothar i ngort drámaiocht na Gaeilge a ligint i ndearmad, nó rinne sé éacht sa ghort céanna sin, trí dhrámaí a léiriú, agus aisteoirí a oiliúint go speisialta don taobh sin de ghnó na hAmharclainne Náisiúnta.
Téann an t-údar siar ansin chuig a phréamhacha i nDún daingean Dealgan, áit ar rugadh is ar tógadh é, bíodh nár sa bhaile sin a rugadh a athair, ach i mBaile an Iúir, ach ó tharla go ndeachaigh sé le hiarnródaíocht, d’fhág sin go raibh air cur faoi mar a raibh a phost, agus tar eis dó Béal Feirste a fhágáil, sa bhliain 1921, fuair sé post i nDún Dealgan. Ba sa bhaile sin a d’fhás Tomás suas, agus ba ansin a chuir sé aithne ar an saol mar a bhí i dtír seo na hÉireann, le linn a óige ansin. Féach ar na cuimhní a fhanann fós glas aige, faoi na fuaimeanna a chloiseadh sé le linn a óige…
“Puth-puth agus feadaíl ghéar na n-inneall, clanglam na vaigíní, sin iad na glórtha a bhí le cloisteáil agam agus mé ag éirí aníos i mo pháiste. Fiú amháin i lár na hoíche lean an tsiuntáil, na hinnill ag séideadh astu agus na vaigíní le gach cling-cleaing ag bualadh in aghaidh a chéile.”
Chaitheadh sé roinnt mhaith dá am saor ag cleasaíocht, agus ag spraoi, i measc an troscáin chéanna sin, agus é eolach thar mar ba ghnách, ar chuile shórt a bhain le traenacha agus le stáisiúin. Chuir sé aithne ar na daoine a chaith a laethe ag gabháil don iarnródaíocht chéanna sin, agus bhain sé taitneamah as a óige sa timpeallacht sin. Cuimhní eile, aniar as cistin na gcuimhní, is ea na maisiúcháin uilig, ar na tithe sa timpeall, le linn na Comhdhála Eocaraistí, sa bhliain 1932, agus mórshiúl na Léinte Gorma. Caithfidh mé fhéin a admháil go bhfanann cuimhní dá leithéid agam fhéin fós freisin, faoi na tarlúintí céanna sin!
Tugann sé cuntas dúinn ar a laehte scoile, agus an pháirt a thóg sé in imirt na gcluichí náisiúnta. Labhraíonn sé go ceanúil faoin mBráthair Ó Cinnéide, agus faoin chaoi a ndeachaigh sé i gcionn ar a dhaltaí….
“Tá sé de mhíchlú ar na Bráithre gur le bata agus buillí an leathair a bhrúigh siad an léann isteach i gclaigne na ndaltaí. Níor mar sin don Chinnéadach. Mhúin sé tírghrá dúinn, an tábhacht a bhí leis an gcultúr Gaelach, an Fhiannaíocht agus an Béaloideas. Uaidh sin a chuala mé trácht ar Earnán de Blaghd don chéad uair, ag dearbhú dúinn gurbh é Earnán an t-aon duine amháin i rialtas an tSaor-Stáit a rinne rud ar bith ar son na Gaeilge.”
Ba thrí Ghaeilge a múineadh gach ábhar dóibh, go fiú an Béarla…Ní raibh an oiread sin spéise aige, an t-am sin, sna cailíní, nó b’fhearr leis éaló isteach sa leaharlann, le colún Mhyles na gCapaillín a léamh ar a sháimhín só. Tríd is tríd, d’éirigh leis grá Dé agus grá tíre a phiocadh suas go nádúrtha le linn a óige, ach dár ndóigh, ní haon ionadh sin, nuair a chuireann tú san áireamh, a raibh le fáil aige ina bhaile fhéin, ar scoil, agus sa timpeallacht inar fhás sé suas. Féach mar a labhríonn sé le cairde a óige, ar leathanach 42.
“Áis na ndéithe go raibh oraibh a choíche, a chompanaigh m’óige, pé áit ar domhan a ráinig sibh sa deireadh thiar. Seoladh amach i mbéal an tsaoil sinn le neart Gaeilge, beagáinín beag Laidine, creideamh agus tírghrá gan amhras, agus dearcadh ídéalach soineanta ag gach duine againn, ach gan tuiscint dá laghad againn ar chúrsaí agus ar chora an domhain mhóir.”
Nach é atá ábalta na focail a roghnú agus a fhí ina ngréasán taitneamhach, spreagúil, inchreidte.
Chuir sé suim, agus dhá shuim, san aisteoireacht, agus san amharclannaíocht, go luath, agus ghlac páirt i ndrámaí ina bhaile dhúchais fhéin, áit a ndeachaigh boladh na gréisclí go smior na gcnámh ann, agus cosúil le galar áirithe eile, nuair a théann an galar céanna sin faoin chroí, “cha scaoiltear as é go brach”. Bhí ag éirí go breá leis freisin mar scríbhneoir agus mar dhrámadóir. Craoladh cuid dá chuid oibre ar an raidió, agus léiríodh roinnt freisin ar stáitsí éagsúla, anseo is ansiúd. Ach ní raibh a Mham ró-thógtha leis an gcaoi a raibh Tomás óg chomh tugtha sin don aisteoireacht agus dár bhain lei, agus is dócha gur éirigh lei é a sheoladh ar bhóthar a leasa, agus ar bhóthar an Chustaim, freisin, nó d’éirigh leis post a fháil leis an eagraíocht gradamúil sin. Chaith sé tréimhse ag gabháil don cheird sin, agus cé go raibh ag éirí réasúnta maith leis i mbun an ghnó sin, is dócha nach raibh a chroí ann, bíodh gur thaitin gnéithe áirithe den obair mar oifigeach custaim go mór leis. Ach féach, mar sin fhéin, nár cheap an dá Oifigeach Cheannais a bhí os a chionn, go raibh mianach an Oifigeach Custaim ann…
“Mar sin fein, bhí an tOifigeach Ceannais nua den tuairim cheanna is a bhí ag an mboc a bhí imithe, nach raibh mianach oifigigh Custaim ionam agus nach mbeadh go deo. Bhí féith éigin grinn ann agus é den tuairim go raibh maitheas éigin ionam chun meanma an stáisiúin a ardú, agus na smuigléirí a mhealladh b’fhéidir. Mar a dúirt sé féin, ‘lulling them into a false sense of security’!”
Níorbh am amú é áfach, an tráth a chaith sé ina oifigeach custaim, nó d’éirigh leis dráma a scríobh faoina thréimhse sa phost sin. Craoladh ar an raidió é faoin teideal Bride of Pandemonium, agus deineadh an dráma céanna sin a léiriú ar stáitse an Abbey, faoin teideal Winter Wedding, nó dár le hEarnán, thiontódh an chéad teideal na céadta ó dhoras na hAmharclainne.
Ba é deireadh an scéil é, gur éirigh leis post a fháil mar léiritheoir san Abbey, faoi mar a chonaic muid i dtús an ailt seo, agus níl ansin ach an tús, nó uaidh sin amach, ar feadh an chuid eile dá shaol oibre, d’éirigh leis buaic a cheirde a bhaint amach mar léiritheoir drámaí, i nGaeilge agus i mBéarla, agus d’éirigh leis drámaí agus geamaireachtaí a léiriú go healaíonta, le scil agus le spleodar, ar ardáin i gcéin agus i gcóngar. D’éirigh leis duaiseanna, boinn, agus aitheantas, a ghnóthú as a chuid scile, agus a chuid Amharclannaíochta, i bhfad agus i ngearr.. Féach mar a chuireann sé fhéin é….
“Ar an matal taobh liom tá meadáille ar sheastán beag, gradam an Tónaí ó Nua-Eabhrac, agus taobh leis mórbhonn eile, Gradam na Mainistreach, agus ar chúl in áit éigin ornáid bheag órga a bronnadh orm ag irisleabhar éigin mar ‘fhear amharclainne na bliana’ i bhfad siar, i 1970. Ach sa lár tá mias de chriostal na Gaillimhe a bhronn an Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta orm as ucht an méid a rinne mé don drámaíocht Ghaeilge thar na blianta.”
Má theastaíonn uait a fháil amach cén fáth ar bronnadh na honóraacha sin uilig ar Thomás Mac Anna, tá faitíos orm nach bhfuil bealach ar bith le sin a dhéanamh seachas an leabhar iontach suimiúil seo a fháil agus a léamh. Ní bheidh a chathú ort, nó idir chlúdaigh an leabhair seo gheobhaidh tú stair na Mainistreach fite fuaite le saol agus saothar an léiritheora cháiliúil Éireannaigh sin, Tomás Mac Anna.
Togha leabhair. Curtha le chéile go seoigh. An-chreidiúint ag dul don údar fhéin agus don Chlóchomhar Tta, freisin, as a bpairt siúd, sa saothar ealaíonta seo. Scríofa i stíl éasca, scolártha, inléite, a bhfuil lorg lámh an údair ildánaigh le léamh ar chuile alt, agus ar chuile abairt, ó thús deireadh ann.
Le críoch cheart a chur leis an bpíosa seo, ní fhéadfainn níos fearr a dhéanamh ná críoch an leabhair fhéin a athlua anseo…
Bhí Aonghus buíoch díom ar chúis éigin nár thuigeas riamh.
Chaitheas a fhallaing le beagáinín beag umhlaíochta ach sílim le huaisleacht agus le mórtas chomh maith, agus má bhí sé buíoch díom dá bharr, bhíos níos mó ná buíoch dósan.
Leor sin do thuras na huaire seo, ach beidh an saol Gaelach ag súil le tuilleadh ó phean ildánach an údair foirfe seo.
.
.
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week we try to understand the excitement caused by the discovery of the “God Particle”)
Frídín Dé
Is dócha gur chuala chuile dhuine againn, agus fiú madraí an bhaile fhéin, an scéal mór atá i mbéal chuile eolaí, ar na mallaibh, ag maíomh go bhfuiltear tar éis Frídín Dé a fhionnadh.
In ainm Dé, adéarfadh duine, b’fhéidir, céard é fhéin, nuair a tharlaíonn sa bhaile é?
Deir siad gurb é an frídín fo-adamhach é, a bhronnann mais, nó toirt, ar fhrídíní eile, agus a chuireann ar a gcumas cur le chéile le h-adaimh a chruthú, na h-adaimh sin a chuireann le chéile le chuile earra cruthaithe a dhéanamh, bíodh siad beag nó mór. Is í an chiall a bhaineann roinnt áirithe eolaithe agus saineolaithe as sin, nó go bhfuiltear anois tar éis cruthú na cruinne a mhíniú, ar deireadh thiar, nó leis an bhfrídín áirithe seo, tuigtear dóibh, nach bhfuil gá ar bith le Dia feasta, Q.E.D. Is dócha gur chualamar uilig an deilín céanna sin á ríomh ag daoine áirithe cheana, i gcás fionnachtana corraitheacha eolaíochta síos trí na blianta.
Céard faoi éacht Chopernicus? Nó nuair a thángthas ar chúrsaí éabhlóideachais? Nó fiú nuair a maíodh gur mhínigh an Ollphléasc, nó an Big Bang, chuile cheo, agus nár ghá ‘Deus’ ar bith a tharraingt ‘ex machina’ lenár n-aineolas fhéin a mhíniú don saol mór?
Cúis na hOllphléisce
Ach ar mhínigh? Nó arbh amhlaidh a cheil sé an t-aineolas céanna sin orainn?
Níl dabht ar domhan ach gur cuireadh go mór le heolas, agus le tuiscint, an daonnaí ar chúrsai na cruinne a bhí thart air, agus gur leathadh ár n-eolas ar an domhan ábhartha, trí iarrachtaí, agus trí thaighde ár n-eolaithe eolgaiseacha, ach ar mhínigh siad é ar chaoi nach mbeadh orainn riamh arís cúis an chruthaíthe a lorg? Ní cheapfainn gur dhein, nó i ngach cás a luaigh mé thuas, nach bhfuil ceist eile fós le cur fúthu? Cén chúis a bhí leis an Ollphléasc? Cad é a phléasc? Agus cén chúis a bhí leis an mbunábhar sin. Céard ba chúis le seo, nó céard ba chúis le siúd? Sea, agus i gcás na hÉabhlóide fhéin de, nach mbeadh uainn a fháil amach, céard a bhí ansin muair a thosaigh an próiseas iontach seo a chéaduair? Céard a bhí ansin sular thosaigh sé, agus má bhí tada ansin, cé as a dtáinig sé? Céard a chuir ansin é, agus cé a thug a chumas beithe dó?
Tríd an scéal seo uilig, níl muid ag iarraidh teacht trasna ar na fionnachtana iontacha úd, ar tháinig na heolaithe orthu tar éis an oiread sin dua a chaitheamh leo, ach is é atá muid ag maíomh nó go bhfeictear dúinne nach míníonn siad fiú Frídín Dé fhéin, gan trácht in aon chor ar na frídíní fo-adamhacha eile a dtéann sé i gcionn orthu. Agus fiú má thángthas ar an bhFrídín Dé seo, ní hionann sin is a rá nach raibh gá le cruthaitheoir, nó nach féidir an cheist a chur, cé chruthaigh an Frídín Dé fhéin?
‘Higgs Boson’
Mar sin, ná caithimis ár ndúthracht ag iarraidh a chruthú go raibh dul amú ar na heolaithe, agus ar na saineolaithe cliste, a fuair spléachadh ar an bhfrídín draíochta seo, i mion-mheandar ama, tar éis dóibh blianta a chaitheamh ag cruthú an innill, a chuir ar a gcumas an spléachadh sin a fháil air, tríd an ‘Hadron Collider’ úd, atá thart ar ocht míle dhéag ar fad, a thógáil ag Cern san Eilbhéis, áit a n-éiríonn leo frídíní áirithe a chur ag gluaiseacht thart ar luas an tsolais fhéin, féachaint arbh fhéidir leo teacht ar an ‘Higgs Boson’, Frídín draíochta Dé fhéin a tharlaíonn mar thoradh ar imbhualadh na bhfrídíní úd. Ba chóir dúinn comhghairdeas a dhéanamh leo, as a ndúthracht, agus as a dtaighde, agus tá súil againn go n-éireoidh leo tuilleadh fionnachtana a fháil, tríd a dtaighde, san ionad sin. Ní chuireann a leithéid as dúinne, ach is amhlaidh a thógann sé ár gcroí le háthas, nó léiríonn sé dúinn an chumhacht gan teorainn atá ag Dia, le cruinne chomh casta, achrannach, do-thuigthe sin a chruthú, ach thar aon rud eile, toisc gur fholaigh sé an cumas ionainne roinnt áirithe dá chumhacht, agus dá aimhréiteacht, a thuiscint. Sea, léiríonn an chruinne dúinne, ollchumhacht an chruthaitheora, a chruthaigh a bhfuil ann. Ba chóir dom a admháil anseo, gurbh é a spreag an píosa seo faoin bhfrídín Dé úd, nó alt a bhí ag Mark Dooley san Irish Daily Mail, dár teideal…”I’m a Catholic, but I marvel at the finding of the God Particle.”
Leor sin domsa, le cruthú nach dtagann creideamh sa Chruthaitheoir, agus na fionnachtana iontacha eolaíochta, trasna ar a chéile, ach is amhlaidh a mhórann na fionnachtana céanna sin cumhacht, agus glóir an Dé Uilechumhachtaigh úd a chruthaigh a bhfuil ann.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Suil siar
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Hi Chloe!
Sorry for not giving you a full translation in my last effort but I thought you only wanted the amount marked …down as far as …family…. But, not to mind, as we will continue……
How about the following….They really picked a beauty of a piece to translate!!!! If you have a problem with any of it give me an email…..
Happy Easter to all the folk,
from
Mummy and Dada.
PS…Do you wish to continue translating the full piece? Just let me know, and I’ll get at it right away…..
Dada.
.
Aistriúchán
When he arrived, his parents (his father has since died) lived nearby in a modest California ranch house, as did his brother Lowell (in a large one).
Nuair a shroich sé a theach, bhí a thuismitheoirí (fuair an t-athair bás ó shoin) bhí siad ag cur fúthu i rainstheach leathmhór Calafóirneach. Ba é an scéal céanna é lena dheartháir, Lowell, a mhair i gceann mór.
His cousin Stanley Zak had just become chairman and president of the Zenith National Insurance Company, and the large Zenith building (with a Drexel retail branch on the first floor) was a half block from Milken’s parent’s home.
Bhí a cholhceathrair, Stanley Zak, díreach tar éis a cheaptha mar chathaoirleach agus mar uachtarán ar Chomhlacht Náisiúnta Árachais Zenith, agus tharla go raibh foirgneamh mór Zenith ( a bhfuil brainse miondíola le Drexel ar a chéad urlár) i ngiorracht leathbhloic do theach thuismitheoirí Mhilken.
The nucleus of Encino is Gelson’s the superfancy supermarket where Milken would often go on a Saurday morning, accomnpanied bya flock of his children and their friends from the neighborhood.
Is é Gelson’s croílár Encino, an t-ollmhargadh sármhaisiúil úd, mar a dtéadh Milken go minic maidin Sathairn agus scata dá pháistí, maraon lena gcairde ón gcomharanacht, a thionlacan.
These were not stolen, unproductive moments.
Níor dheiseanna goidte, neamhthorthúil, iad sin.
Milken enjoyed doing this because he was interested in the business of Gelson’s and liked to see how things were priced and displayed.
Thaitin a leithéid le Milken, nó ba spéis leis gnó Ghilson, agus ba bhreá leis an chaoi ar deineadh a n-earraí a luacháil, agus a chur ar taispeáint, a thabhairt faoi deara.
He likes children, generally feeling more comfortable with them than with adults, but their presence too had purpose: they would pick out their favorite products, and then Milken knew what ws hot.
Taitníonn páisti leis, agus de ghnáth, mothaíonn sé níos compordaí leosan ná le daoine fásta, ach bhí cúis eile freisin lena láithreacht: phiocfaidís-sean amach a rogha earraí, agus ansin bheadh a fhios ag Milken céard a bhí lasta.
For Michael, there are no chores. Everything is a learning experience,” said Harry Horowitz, his friend since boyhood.
“Do Mhicheál, níl aon phoistíneacht ann. Eachtra foghlama isea chuile bheart.” arsa Harry Horowitz, a chara ó mhacnacht.
.
Hi! again, Chloe,
Well, just in case you should need the full piece, I had a go at it. Hope it is of some use, and that it did not come too late!!!! I took it a sentence at a time. That gives one a chance of understanding what is meant in this rather abstruse style of writing!!!
Happy Easter!
from all at St. Jude’s…………….
.
.
.
Gaeilge 
English