Na hOscars – Thuas seal Thíos seal!

Na hOscars – Thuas seal Thíos seal!

le | 2023/03/22 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta

Na hOscars – Thuas seal Thíos seal!

Is ar éigean a d’fhéadfadh na hOscars a bheith níos measa i mbliana ná mar a bhí siad an bhliain seo caite. Sin a cheap mé cúpla lá rompu, ar aon nós. Ar an drochuair, bhí siad i bhfad níos measa i mo thuairim, ó thaobh ár dtíre de. Cén fáth? Bhuel, níor bhuamar ach dhá Oscar as na 14 ainmniúchán a fuaireamar! Ansin cuireadh an tarcaisne i gceann na héagóra nuair a fuaireamar drochíde intinne roimh agus ag searmanas na nOscar.

Cé go bhfuair ‘The Banshees of Inisherin’ 9 n-ainmniúchán, níor bhuaigh an scannán Oscar ar bith. Níor bhuaigh ‘An Cailín Ciúin’ an Oscar don fhadscannán idirnáisiúnta is fearr ach an oiread, mar bhuaigh an scannán ‘All Quiet on the Western Front’ ón Ghearmáin an Oscar sin.   Agus níor bhuaigh Paul Mescal an Oscar don aisteoir is fearr sa scannán ‘Aftersun’, mar bhuaigh Brendan Fraser (sa scannán ‘The Whale’) an Oscar sin.

Ach, ní bhíonn néal gan ghealán …

Is comhartha é ar an dul chun cinn suntasach sa tionscal scannánaíochta in Éirinn go raibh an dá Oscar a bhuamar mar ábhar díomá do roinnt dúinn!   Léirigh an 14 ainmniúchán an raon iomlán de thallann sa tír san aisteoireacht, stiúrthóireacht, eagarthóireacht, cumadóireacht agus scannánaíocht – ní hamháin as Béarla, ach as Gaeilge freisin!

Léiríonn an dara Oscar buaite ag Richard Baneham sa chatagóir éifeachtaí speisialta as a chuid oibre ar Avatar: The Way of Water’, go bhfuil scileanna teicniúla na hÉireann ar an leibhéal is airde. Thaispeáin ‘An Irish Goodbye’ doimhneacht agus leithead na tallainne atá ar fáil in Éirinn, chomh maith le bua na húrnuachta. Nuair a chan lucht féachana na nOscar ‘Happy Birthday’ don aisteoir James Martin, ceiliúradh speisialta a bhí ann! Is é James an chéad duine a bhfuil siondróm Down air, a bhuaigh gradam Oscar riamh!

Dúirt Ivan Martin (athair James): “Is cuimhin liom an duine a dúirt liom fadó: ‘Féach an tUasal Martin, caithfidh tú a thuiscint nach labhróidh Séamas go deo’ Agus seo muid anois! Ní hamháin go labhraíonn James ach ón am a thosaigh sé ag caint, níor stop sé ó shin i leith,” a dúirt Ivan le BBC Raidió Uladh.

Ní mór tagairt ar leith a dhéanamh don scannán iontach sin ‘An Cailín Ciúin’, an chéad scannán Gaeilge riamh a shroich an searmanas seo.  Leis sin, tá sprioc thábhachtach bainte amach ag scannánaíocht as Gaeilge. Bhí ról lárnach ag CINE4 (comhpháirtíocht le TG4, Bord Scannán na hÉireann (BSE) agus Údarás Craolacháin na hÉireann (BAI)) mar phríomh–mhaoinitheoir san fhorbairt shuntasach seo.  Is deimhniú láidir é cé chomh tábhachtach is atá maoiniú chun dul chun cinn mar sin a dhéanamh – seachas sin, ní tharlódh sé.        

Drochíde intinne!

Ar an Satharn roimh na gradaim Oscar, bhí ‘sceitse grinn’ ar an gclár ‘Saturday Night Live’, le Molly Kearny agus Mikey Day mar Farrell agus Gleeson. Postáladh an ghearrthóg dóibh ar líne, a thaispeáin an bheirt ag labhairt Béarla dothuigthe thar a chéile go dtí gur shiúil siad amach, agus ansin dúirt duine de na láithreoirí: “Wow! Níor thosaigh siad fiú ag ól fós.”

Cáineadh an sceitse as a bheith maslach agus suarach sa tslí ina léirigh sé   steiréitíopaí Éireannacha.  Scríobh an t-aisteoir Alan Mehdizadeh ar Twitter: “Maith thú SNL! D’éirigh leat magadh a dhéanamh ar náisiún iomlán, agus ar dhuine a bhí i mbun cath an-phoiblí le halcól, agus d’éirigh leat é a dhéanamh gan a bheith fiú greannmhar.”  

“.. ghlaoigh na 1980í agus tá siad ag iarraidh a gcuid scéalta grinn steiréitíopa Éireannacha ar ais,” a dúirt tráchtaire eile.  Roinn cruthaitheoir Derry Girls Lisa McGee an ghearrthóg ar Twitter leis na focail: “Sea, tá sé maith go leor” agus emoji ag taispeáint a míshásaimh ag an deireadh.

Fiú ag searmanas na nOscar féin, bhí an láithreoir, Jimmy Kimmel, ag magadh. D’oscail sé an searmanas ag rá: “Tá daoine ainmnithe againn ó gach cearn de Bhaile Átha Cliath. Tá cúigear aisteoirí Éireannacha ainmnithe anocht, rud a mhéadaíonn go mór an seans go mbeidh troid eile ar an stáitse.”

Níos déanaí, léigh Kimmel ‘ceist lucht leanúna’ ó bhreathnóir a dúirt go raibh grá aige do léiriú Farrell, ach nár thuig sé cad a bhí á rá aige. D’fhreagair Farrell: “Féach ar SNL aréir agus beidh cliú maith agat.”  Cáineadh Kimmel ar na meán sóisialta agus na nuachtáin as na rudaí diúltacha sin a bhí á rá aige.

Conclúid

Cé go raibh maslaithe frith-Éireannacha á gcaitheamh ag ‘Saturday Night Live’ agus ag Jimmy Kimmel, ba cheart dúinn a bheith dearfach faoi chúrsaí. Is cúis mórtais náisiúnta dúinn go bhfuaireamar 14 ainmniúchán agus dhá ghradam Oscar, an chéad ceann do dhuine a bhfuil siondróm Down air, san áireamh. Is rud iontach scannán Gaeilge a fheiceáil san iomaíocht ag leibhéal idirnáisiúnta freisin – is dea-chomhartha dóchais don teanga é sin.  Beidh lá eile ag an bPaorach ag na hOscars!.

Athrú ollmhór i nDearcadh Phobal na Ríochta Aontaithe

Athrú ollmhór i nDearcadh Phobal na Ríochta Aontaithe

le | 2023/03/15 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht

Athrú Ollmhór...

Le déanaí, rinne triúr taighdeoirí ag an Institiúid Ollscoile Eorpach anailís shuimiúil ar threochtaí sna sonraí phobalbhreitheanna Breatimeachta a bhí déanta thar thréimhse sé bliana. Thugadar treocht láidir faoi deara – le himeacht ama ceapann níos mó daoine gur bhotún tubaisteach ba ea an Breatimeacht.  Thángthas ar threochtaí suimiúla eile freisin nuair a bhris siad síos na torthaí de réir aoisghrúpa.

Torthaí Reifreann an Bhreatimeachta sa Ríocht Aontaithe

Sa reifreann féin i 2016, bhí 52% i bhfabhar an tAontas Eorpach (AE) a fhágáil agus 48% i gcoinne.  Ach roghnaigh 64% de na vótálaithe os cionn 65 ‘Fág’, i gcomparáid le 29% de na vótálaithe is óige – iad idir 18 agus 24 bliana d’aois. Níl aon argóint ach go raibh, go bhfuil agus go mbeidh difríocht mhór idir óg agus aosta ó thaobh an Bhreatimeachta de.     

Torthaí pobalbhreitheanna

Rinne ‘YouGov’ pobalbhreitheanna an Bhreatimeachta i 2016, 2018, 2020 agus 2022. Bhí an cheist seo i ngach pobalbhreith: “An dóigh leat go raibh sé ceart nó mícheart don Ríocht Aontaithe an tAE a fhágáil?”  

I measc na bhfreagróirí go léir, tá méadú tagtha le himeacht ama ar an meánchéatadán a dúirt go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil, rud a thugann le tuiscint go bhfuil athrú croí tagtha ag muintir na Ríochta Aontaithe.

Ríomh na taighdeoirí Joris Frese, Juho Härkönen agus Simon Hix do gach aoisghrúpa cén céatadán a d’fhreagair “mícheart”, agus iad ag iarraidh léargais níos doimhne a fháil.

Anailís na dtaighdeoirí

Níor athraigh ach dream beag den ghrúpa vótálaithe is sine (65+) a thuairim ón reifreann i leith. Sa phobalbhreith is déanaí, síleann 28% dóibh go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil.  Más dada é tá siad, mar ghrúpa, níos compordaí anois ná riamh go raibh an ceart ag an Ríocht Aontaithe an tAE a fhágáil.

Mar an gcéanna, níor athraigh formhór na daoine a rugadh idir 1945 agus 1954 – na “baby boomers” mar a thugtar orthu– a dtuairim, ach an oiread. Sa phobalbhreith is déanaí, síleann 32% dóibh go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil.

Murab ionann is na grúpaí eile, d’athraigh go leor daoine a dtuairimí sa ghrúpa a rugadh idir 1985 agus 1994 – na ‘millenials’.  Dúirt 57% dóibh i 2016 go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil, ach sa phobalbhreith is déanaí, deir 70% go raibh sé mícheart.

Sa ghrúpa a rugadh idir 1995 agus 2004 (‘Gen Z’), dúirt 61% dóibh i 2016 go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil i gcomparáid le 64% sa phobalbhreith is déanaí. Ach – agus is pointe ríthábhachtach é seo –tá go leor sa ghrúpa seo (iad siúd a rugadh i ndiaidh 1998) a bhí ró-óg le vótáil in 2016.  

Conclúidí

Ach cad is brí le príomhthorthaí an taighde?  D’eascair dhá phríomh-chonclúid as staidéar na dtaighdeoirí.

1.Níor athraigh an chuid is mó a dtuairim faoin mBreatimeacht, le heisceacht amháin – na ‘millenials’.  Ceapann 70% anois gur bhotún é dóibh an tAE a fhágáil.  Ní haon chomhtharlú é gurb é seo an grúpa is mó atá ag íoc as droch-chinneadh an Bhreatimeachta anois.
2.Sa reifreann i 2016, bhí 69% daoine óga i bhfabhar fanacht san AE, i gcomparáid le 36% de dhaoine os cionn 65. Ach le himeacht ama bíonn daoine ag fáil bháis – seandaoine go príomha, agus bíonn vótálaithe nua ag teacht isteach tar éis dóibh 18 mbliana a bhaint amach.  Tá timpeall trian den athrú thuairim faoin mBreatimeacht sna pobalbhreitheanna ag baint leis an athrú déimeagrafach seo.

Ní féidir linn a thuar go beacht cén tuairim a bheidh ag daoine sa Ríocht Aontaithe sa todhchaí ach táimid in ann tuairim mheáite a nochtadh, ar aon nós. Dúirt duine de na taighdeoirí – Juho Härkönen – gurb é “an príomhscéal” ó staidéar a fhoirne ná go bhfuil “tionchar mór ag an athsholáthar vótálaithe ar na torthaí suas go dtí seo, agus is amhlaidh amach anseo freisin.”  Toisc go bhfuil an ghlúin óg i bhfad níos dearfaí faoin AE ná an grúpa vótálaithe is sine, is léir go leanfaidh an treo i bhfabhar an AE ag méadú sa Ríocht Aontaithe. Mar sin, tar éis tamaill beidh an Ríocht Aontaithe idir dhá thine Bhealtaine, maidir lena ballraíocht san AE. Ag breathnú siar anois, tá sé soiléir d’ fhormhór na dtoghthóirí gur chuir na Tóraithe agus an preas dallamullóg orthu, maidir leis an mBreatimeacht. Agus cé nach mbeadh sé éasca don Ríocht Aontaithe, b’fhearr di athiarratas a dhéanamh ar bhallraíocht san AE dá luaithe is ea is fearr!  Chun é sin a dhéanamh, beidh orthu smaoineamh ar dhóigh lena n-oineach féin a chosaint – rud deacair do thír a bhí chomh láidir uair amháin!  

.

Tuairisc Bháis: An tEaspag Dave O’Connell

Tuairisc Bháis: An tEaspag Dave O’Connell

le | 2023/03/08 | Tuairisc Bháis

An tEaspag Dave O’Connell

Le déanaí bhí Caitlicigh timpeall Dheisceart California agus ar fud an domhain faoi bhrat dobróin faoi bhás an Easpaig David O’Connell i Los Angeles.  Bhí aithne ar an easpag mar ‘The Peacemaker’ agus cáil air as a chuid oibre le pobail bhochta imirceacha. Scaoileadh marbh é nuair a bhí sé ina chodladh sa bhaile in Oirthear Los Angeles. Tá an conraitheoir deisiúcháin tí Carlos Medina (65), a rinne rudaí beaga don Easpag thart faoin teach, agus a raibh a bhean chéile ag obair mar choimeádaí tí don Easpag, cúisithe i ndúnmharú an Easpaig Uí Chonaill. Ghearán comharsana an Easpaig leis na húdaráis go raibh Carlos Medina, a raibh ciontú drugaí aige roimhe seo, ag iompar go hearráideach le cúpla lá anuas. Tar éis do na póilíní obair bhleachtaire thar barr a dhéanamh bunaithe ar an leid sin, gabhadh Medina ar amhras gur dhúnmharaigh sé an tEaspag.

Rugadh agus tógadh an tEaspag i nGleann Maghair i gContae Chorcaí. Rinne sé staidéar don tsagartacht i gColáiste Naomh Uile i mBaile Átha Cliath agus oirníodh ina shagart é in Ard-Deoise Los Angeles i 1979.

Rinne Ardeaspag Los Angeles José H. Gómez cur síos ar an Easpag ag preasagallamh mothúchánach. Bhí sé ag iarraidh na deora a choinneáil siar agus é ag labhairt faoi O’Connell. “Gach lá bhíodh an tEaspag O’Connell ag iarraidh comhbhá a léiriú do na boicht, do dhaoine gan dídean, do na hinimircigh agus dóibh siúd go léir a chónaíonn ar imeall na sochaí. Sagart maith, easpag maith agus fear síochána a bhí ann,” arsa an tArdeaspag.

Thosaigh glór an Ardeaspaig ag crith agus é ag caint faoi bhás a chara agus cé chomh buíoch is atá sé don fhórsa póilíneachta agus don fhoireann imscrúdaithe “as a gcuid oibre crua ag tabhairt an amhrastaigh dúnmharaithe faoi choimeád”.

I rith a ghairmréime ar fud Chontae Los Angeles, sheas O’Connell an fód in aghaidh oifigigh feidearálacha agus áitiúla, agus fiú a cheannairí féin, nuair ba chúis leis, ar son a thréad ar fhreastal sé air. Fiú i ndiaidh don Phápa Proinsias é a cheapadh ina easpag i 2015, níor chaill O’Connell a bhealach leis na gnáthdhaoine.

Chuimhnigh Peter Dreier, ollamh le polaitíocht uirbeach ag ‘Occidental College’ i Los Angeles agus údar ‘The Next Los Angeles: The Struggle for a Livable City,’ ar O’Connell mar eagraí pobail a chuir a dhraíocht phearsanta ag obair do na boicht agus do dhaoine atá díchumhachtaithe.

“Bhí mé i gcónaí an-tógtha leis an Easpag Dave agus cé chomh hoilte a bhí sé i gcúrsaí an tsaoil. Bhí mé tógtha freisin lena chomhbhá, agus a thoilteanas dúshlán a thabhairt do dhaoine i gcumhacht maidir le saincheisteanna éagsúla, agus go háirithe cearta inimirceach, ceartas tithíochta, ciníochas agus sábháilteacht an phobail,” a scríobh Dreier i bpostáil Facebook. “Chonaic sé an eaglais mar fheithicil do cheartas sóisialta.”

Bhí an tEaspag Dave mar shagart paróiste ag Séipéal Naomh Frances Xavier Cabrini i nDeisceart Los Angeles ar feadh breis agus deich mbliana agus is cuimhin le lucht an pharóiste go raibh Dave ag obair i gcónaí ar a son gan stad gan staonadh. Bhain nuacht a bháis geit astu agus bhí iad ag streachailt le ciall a bhaint as an mbás le foréigean a fuair sé – foréigean i lomchodarsnacht le dearcadh agus saol an Easpaig féin.

Bhuail Jarlath Cunnane, sagart ag Eaglais Chaitliceach Naomh Cornelius ar an Trá Fhada (Long Beach) i gCalifornia, le O’Connell breis is 50 bliain ó shin ag Coláiste Naomh Uile i mBaile Átha Cliath, agus iad ag staidéar le bheith ina sagairt. Bhí go leor i gcoiteann acu – rinne an bheirt acu staidéar ar an mBéarla agus iad ag freastal ar an ollscoil — agus thuig Cunnane go tapa gur fear greannmhar, géarchúiseach ba ea O’Connell.

Bhog an bheirt fhear go California sna nóchaidí, agus d’fhás a gcairdeas níos doimhne leis na blianta. I 2020, nuair a bhí Cunnane san ospidéal ar feadh roinnt seachtainí le hionfhabhtú fola, thugadh O’Connell cuairt air beagnach gach lá. Bhí Cunnane ar mheaisín ocsaigine ag an am agus blas uafásach ina bhéal an t-am go léir. Thugadh O’Connell deoch kombucha dó beagnach gach cuairt chun an blas sin a laghdú.

“Bhí cumas iontach cairdis aige,” a dúirt Cunnane faoi O’Connell.

Tháinig an bheirt chara le chéile le haghaidh dinnéir le déanaí, a dúirt Cunnane, agus phléigh siad pleananna chun cuairt a thabhairt ar pharóistí áirithe in ard-deoise O’Connell go luath amach anseo. Ní raibh imní ar a chara fadtréimhseach faoina shábháilteacht, a dúirt Cunnane, agus mar sin tháinig sé aniar aduaidh air, nuair a fuair sé amach gur lámhachadh chun báis é.  “Cé ar domhan a chuimhneodh riamh ar rud mar seo a dhéanamh?” d’fhiafraigh sé. Tá an ceart aige agus beatha an Easpaig Dave caillte go fánach -suaimhneas síoraí dá anam.

.

Léirmheas Scannáin: Hallelujah: Leonard Cohen. A Journey, A Song

Léirmheas Scannáin: Hallelujah: Leonard Cohen. A Journey, A Song

le | 2023/03/01 | Léirmheasanna

Léirmheas Scannáin: Hallelujah: Leonard Cohen. A Journey, A Song

Dúirt Bono gurb é ‘Hallelujah’ an t-amhrán ab fhearr riamh. B’fhéidir go bhfuil an ceart aige!

Scríobh an t-amhránaí is scríbhneoir Leonard Cohen ‘Hallelujah’ thar thréimhse cúig bliana.  Ach níor ghnóthaigh an t-amhrán aitheantas mór ar dtús, cosúil le Cohen féin – ní tharlódh sé sin dóibh go ceann tamall fada. Tá scéal an amhráin agus a chumadóra fite fuaite le chéile, agus úsáideann na comhstiúrthóirí Daniel Geller agus Dayna Goldfine an nasc láidir sin chun scannán faisnéise a chruthú.  

Late Starter

Réalta rac neamhghnách ba ea Leonard Cohen. Bhí an file agus an t-úrscéalaí Ceanadach seo 40 bliain d’aois nuair a chuir Judy Collins (a raibh an-tóir aici ar an amhrán ‘Suzanne’ a scríobh Cohen) comhairle air, ag rá: “Ní féidir leat fanacht i bhfolach a thuilleadh; caithfidh tú canadh go poiblí.” Ní raibh Cohen in ann ceol a chanadh nó a sheinm ag an am. Ach tar éis tamaillín, d’éirigh thar barr leis mar cheoltóir.

Rejection

Bhí Cohen timpeall leathchéad bliain d’aois sa bhliain 1984, nuair a chríochnaigh sé a amhrán ‘Hallelujah’.  Chomhoibrigh sé leis an léiritheoir John Lissauer agus an t-amhránaí tionlacain Jennifer Warnes chun albam nua a ullmhú, dar teideal ‘Various Positions’. Sheol sé é chuig Columbia Records, agus d’iarr uachtarán Columbia, Walter Yetnikoff, ar Cohen bualadh leis. Dúirt Yetnikoff leis: “ Féach, a Leonard, tá a fhios againn go bhfuil tú ar fheabhas, ach níl a fhios againn an bhfuil maith ar bith ionat!” Dhiúltaigh Yetnikoff an t-albam a chur amach. Is díol suntais é go mbeadh trí sáramhrán ar an albam sin – ‘Hallelujah’, ‘Dance Me to the End of Love’ agus ‘Be Your Will’!  

John Cale, Glen Hansart agus Jeff Buckley

Amhrán fada ba ea ‘Hallelujah’ ar dtús. Ach nuair a bhí sé ag obair ar albam ómóis do Cohen dar teideal ‘I’m your Fan’, rinne an ceoltóir cáiliúil John Cale eagarthóireacht chuimsitheach ar an amhrán roimh é a chanadh ar an albam.  Ach bhí comhábhar ar iarraidh fós – in ainm Jeff Buckley!

Gael-Mheiriceánach ba ea Jeff Buckley (mac leis an sárcheoltóir Tim Buckley, cara le Cohen), agus thosaigh sé amach ag obair mar ródaí do Glen Hansart agus ‘The Commitments’, nuair a bhíodar ar camchuairt sna Stáit Aontaithe i 1991. Spreag Hansart é chun a cheol féin a sheinm agus a chanadh sa chaife Sin-é i Manhattan. Dála an scéil, d’oscail Éireannach darb ainm Shane Doyle caife Sin-É i 1989.   

Cé gur eisigh an sárcheoltóir Jeff Buckley leagan de ‘Hallelujah‘ (bunaithe ar leagan amach John Cale) sa bhliain 1994 ar a albam ‘’Grace’, níor bhain ‘Hallelujah’ barr na gcairteacha amach go dtí 1998. Gan dabht, tharraing bás tionóisceach Buckley sa bhliain 1997 aird an phobail ar an amhrán. Nuair a chuala siad é, thuig siad ansin cé chomh hálainn agus a bhí ‘Hallelujah’, agus go háirithe leagan amach Buckley.  

Comeback

Chaith Cohen 5 bliana, ó 1994 go dtí 1999, i mainistir Zen i Los Angeles. Bhíodh Cohen á chiapadh ag dúlagar go rialta, agus bhí sé ag lorg tearmainn.  Faoi dheireadh, thuig sé nach raibh a leigheas ar fáil sa mhainistir agus d’fhág sé é. D’eisigh sé cúpla albam ansin nár éirigh rómhaith leo – ceann amháin i 2001 (Ten New Songs) agus ceann eile i 2004 (Dear Heather).

Ach nuair a ghoid a bhainisteoir, Kelley Lynch, formhór a airgid, chinn sé teacht aniar a dhéanamh agus é 73 bliain d’aois. Chuir sé banna le chéile, agus chuaigh siad ar camchuairt sa bhliain 2007.  Bhíodh na ticéid dá gceolchoirm díolta amach gan mhoill, agus bhíodh orthu dátaí eile a chur leis a sceideal acu.  Lean Cohen ar aghaidh ag obair mar sin go dtí 2013, agus d’éirigh leis ní b’fhearr ná riamh.  

Ó Neart go Neart

Bhí dhá leagan amach de ‘Hallelujah’ a raibh an-tóir orthu, ag baint leis an scannán iontach ‘Shrek’ (2001): leagan amach John Cale sa scannán, agus leagan amach Rufus Wainwright ar fhuaimrian an scannáin.    

Sa bhliain 2004, d’eisigh KD Lang leagan de Hallelujah ar a halbam ‘Hymns of the 49th Parallel’ agus chan sí sé é ag searmanas oscailte na gCluichí Oilimpeacha sa Gheimhreadh 2010.

Chuaigh leagan amach Alexandra Burke, buaiteoir an chúigiú sraith de ‘The X Factor’, go barr na gcairteacha um Nollaig 2008. Ansin, thosaigh beagnach gach amhránaí i ngach seó tallainne ar fud an domhain ag canadh ‘Hallelujah’.

“Labhraíomar leis an buscálaí a fheiceann tú inár scannán lasmuigh den stáisiún traenach faoi thalamh i Manhattan,” a dúirt stiúrthóir Goldfine. “Agus dúirt sí linn má bhíonn am deacair aici lucht féachana a mhealladh agus mura bhfuil aon airgead ag teacht isteach, tosaíonn sí ag seinm ‘Hallelujah’. Deir sí go n-oibríonn sé gach uair.”

Cad a déarfá anois, Walter Yetnikoff?

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Rudaí sa spéir!

Rudaí sa spéir!

le | 2023/02/22 | Cúrsaí Reatha, Eolaíocht agus Teicneolaíocht, Nuacht Idirnáisiúnta

Rudaí sa Spéir!

Cad atá ar bun ag an tSín?  Sin an cheist atá ar intinn gach duine tar éis na heachtra móire idirnáisiúnta a tharla le déanaí idir an tSín agus na Stáit Aontaithe.  Dúirt oifigeach míleata sinsearach go bhfacthas balún ar 28 Eanáir, ar an taobh thuaidh den Oileáin Ailiúit in Alasca. Bhí an balún timpeall 18 ciliméadar in airde.  Thug sé conair eitilte os cionn Cheanada agus ansin os cionn Idaho sna Stáit Aontaithe. Shroich sé Montana ar 1 Feabhra agus nuair a cuireadh cosc ar eitiltí ag aerfort Billings, d’fhéach daoine suas sa spéir agus fuaireadar radharc ar an mbalún.

 

Chuala an tUachtarán Biden faoin mbalún den chéad uair ar 31 Eanáir agus d’iarr sé ar ard-Ghinearáil athbhreithniú a dhéanamh ar roghanna míleata.

 

Tháinig drochthoradh taidhleoireachta náisiúnta agus idirnáisiúnta go tapa. Sna Stáit Aontaithe, bhí malairt tuairime faoi cad ba cheart a dhéanamh. Thapaigh na Poblachtaigh an deis chun Biden a cháineadh as a easpa gnímh, ag rá gur ba cheart dó an balún a scriosadh chomh luath is a d’fhoghlaim sé faoi. Ach dúirt Biden go ndearna sé é sin díreach – le coinníoll amháin – ná tóg riosca go bhfaigheadh aon duine bás dá bharr sin. Mar sin, níor scriosadh é go dtí go raibh sé os cionn na farraige – rud a tharla ar 4 Feabhra, os cionn an aigéin Atlantaigh.

 

D’fhógair Aireacht Gnóthaí Eachtracha na Síne a míshástacht agus a ghearán láidir maidir le cinneadh Washington an balún a lámhach, ag maíomh gur aerárthach sibhialtach na Síne a bhí ann a chuaigh isteach sna Stáit Aontaithe trí thimpiste. “Cosnóidh an tSín cearta dlisteanacha an fhiontair atá i gceist go daingean, agus coimeádfaidh sí an ceart aici féin freagra a thabhairt níos déanaí,” a dúirt an Aireacht Eachtrach i ráiteas.  Níor chreid na Stáit Aontaithe gur aerárthach sibhialtach a bhí i gceist, ach chinn an Pentagon gur gaireas faireachais Síneach a bhí ann, agus chuir an Rúnaí Stáit Antony J. Blinken a thuras go dtí an tSín siar dá bharr sin.  Is rud ait é gur tharla a leithéid roimh turas an Rúnaí, nuair a bhí sé mar aidhm aige dea-chaidreamh a athbhunú leis an tSín.  Ní hé sin an saghas ruda a chothódh dea-chaidreamh eatarthu, agus caithfidh muid a fhiafraí an raibh a fhios ag Uachtarán na Síne, Xi Jinpeng, go mbeadh an balún sin ag sárú aerspás na Stáit Aontaithe ag an am céanna le cuairt an Rúnaí Blinken.  

 

Beidh sé deacair anois athmhuintearas a dhéanamh, nuair atá an tSín ag maíomh rud amháin agus na Stáit Aontaithe rud eile ar fad, maidir leis an mbalún.   Tá sé ríthábhachtach don dhá sárchumhachtaí guaim a choinneáil orthu féin ar feadh tamaill, roimh dóibh iarracht eile a dhéanamh chun dea-chaidreamh a athbhunú.

 

Ufónna?

 

B’fhéidir gur comhtharlú atá i gceist ach is cúis imní é gur tháinig trí aerárthach eile isteach san aerspás os cionn Mheiriceá Thuaidh ó shin i leith! Tar éis céard a bhí tarlaithe leis an mbalún, tugadh go talamh iad gan mhoill. Ní dúirt na húdaráis faic fúthu ach amháin nach raibh siad chomh sofaisticiúil leis an mbalún. Ait go leor, i gcás cúpla ceann dóibh, de réir dealramh, ní balúin a bhí i gceist ach ní raibh siad cinnte faoin gcóras tiomána ar úsáideadh. Dá bharr sin, bhí cogar mogar gur Úfónna a bhí i gceist.  Nuair a fiafraíodh de ag comhdháil nuachta an raibh bunús eachtardhomhanda as an gceist, dúirt Glen D. VanHerck, ceannasaí Cheannasaíocht Thuaidh an Aerfhórsa, “Ní mé in ann aon rud a fhágáil as an áireamh ag an bpointe seo.” Ach in agallaimh eile, dúirt oifigigh slándála náisiúnta na Stáit Aontaithe nach aeráthaigh eactardhomhanda a bhí i gceist.  Ní cheapann aon duine, a dúirt oifigeach sinsearach amháin, nach bhfuil sna rudaí seo ach táirgí a rinneadh anseo ar an Domhan.

 

Focail Scoir

 

Suas go dtí 4 Feabhra 2023, níor tugadh aon aerárthach go talamh os cionn Mheiriceá Thuaidh. Ó shin amach, tugadh ceithre aerárthach go talamh! Tarraingíonn sé seo go leor ceisteanna faoi céard atá ar siúl, agus cé atá taobh thiar den ionsaí seo?

 

Gan dabht, is leis an tSín an chéad aerárthach – an balún. Beidh níos mó eolais againn faoin mbalún roimh i bhfad, tar éis scrúdú a dhéanamh ag na Stáit Aontaithe ar na píosaí a fuair siad ón bhfarraige. Is dócha go raibh an tSín ag déanamh faireachais ar na Stáit Aontaithe leis an mbalún sin. Más ea, ní bheidh aon deifir ar ais orthu!

 

Maidir leis na aerárthaigh eile, tá rialtas na Stáit Aontaithe ag fanacht ina tost agus é seo á scríobh. Beidh brú ar an rialtas ráiteas a eisiúint luath go leor, agus beidh sé an-suimiúil é sin a fheiceáil. Tá súil agam nach spásárthaigh eachtráin atá i gceist!

 

.

 

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish