Lá na nAithreacha!

Lá na nAithreacha!

Mo Réalta Thuaidh!

Glaoim air i gcónaí i rith mo shaol,

Nuair a bhím in am an ghátair,

Nó aon uair a bhím i mbaol

Agus is gá dom a bheith láidir.

.

Nuair a bhíonn ceist ag dó na geirbe agam,

aon uair a mhothaím tinn,

Nuair a bhíonn rud maslach á rá ag duine liom,

nuair nach bhfuil cúrsaí ag dul go binn.

.

Ar ócáidí mar sin tagann chugam,

Is cuireann sé mé ar mo sháimhín só,

Baineann sé ualach mo thrioblóidí díom,

Is ní bhím buartha dá laghad níos mó.

Sa dán beag seo, déanaim iarracht tréith shainiúil na hatharthachta a chuir in iúl, maidir leis an tacaíocht a thugann ár n-aithreacha dúinn trí dheacrachtaí an tsaoil. Dála an scéil, tugann ár máithreacha tacaíocht dúinn freisin, ach inniu is ar na haithreacha atá mo bhéim!

I gcás m’athair féin, thug sé tacaíocht dom aon uair a bhíag streachailt mar ghasúr ag fás aníos. Cé nach raibh fadhb ar bith agam ar thaobh mo chumais foghlamtha, bhí fadhbanna nach beag eile agam. Bhí mé i mo charracháinín críochnaithe mar dhéagóir, agus bhí asma orm freisin. Dá bhrí sin, ní raibh aon chuma orm ag an iomáint. Míbhuntáiste mór í sin, go háirithe agus tú ag freastal ar Choláiste Chiaráin i gContae Chill Chainnigh. Fágadh amach ó chroílár an bháire ar fad mé agus bhí mé iontach uaigneach mar sin. Ba dhalta scoil chónaithe mé sa Choláiste, agus bhí orm mo neamhspleáchas pearsanta a fhorbairt gan mhoill. Toisc gur lagrachán a bhí ionam, bhíodh na bulaithe i gcónaí ag piocadh orm. Bhí m’fhéinmhuinín faoi ionsaí leis an iompar sin. Ach bhí náire orm agus ní dúirt mé aon rud do m’athair. Is amhlaidh a dhéanfadh a thacaíocht an scéal níos measa, toisc go raibh m’athair ina mhúinteoir sa Choláiste céanna. Ar aon nós, d’fhan mé i mo thost. Cheapfá nach mbeadh a fhios ag m’athair cad a bhí ar siúl, gan trácht ar aon chabhair a thabhairt dom. Ach, ní bheadh an ceart agat!

Níl a fhios agam fós cén tslí a bhfuair m’athair amach cad a bhí ar siúl. D’aimsigh sé réiteach cruthaitheach do mo chás. Níor bhuail na bulaithe mé riamh, mar chuirfí amach as an scoil iad ansin mar gheall ar mhí-iompar. Ach bhí mé á chiapadh ag na bulaithe mar sin féin, agus focail á n-úsáid acu in ionad doirne druidte. Bheadh sé níb fhearr dom dá ciapadh fisiciúil a bhí i gceist, gan dabht. Thuig m’athair freisin gurb é an damáiste síceolaíochta an dainséar ba mhó a bhí i gceist, agus chum sé réiteach chun dul i ngleic leis sin.

Réiteach na faidhbe?

Mhol m’athair straitéisí dearfacha cruthaitheacha dom, gan a ligean go raibh aon bhaint leo leis an mbulaíocht a bhí ar siúl. Ní raibh cliú ar bith agam faoi, ach an oiread! Chuir m’athar an bhéim ar na rudaí a bhí paisean agus tallann ar leith agam iontu, agus dúirt sé liom nach raibh aon rud nárbh fhéidir liom a dhéanamh. Thug sé misneach dom aon uair a bhí mé in ísle brí agus thug sé ardú meanman dom. Ná géill go deo, a dúirt sé, daon duine atá tú in iomaíocht leis, mar an t-amhras céanna air agus atá ortsa. Mhúscail agus mhéadaigh m’athair dúil sa léann ionam, cé gur bhain mé an-sásamh as gach rud a fhoghlaim ar scoil cheana féin. D’oscail sé doirse do lear mór deiseanna dom, agus rith mé tríothu gan scáth ná eagla orm.

Cad faoi na bulaithe? Nuair a thuigeadar nach rabhadar in ann an tionchar céanna a imirt orm níos mó, stop siad ag déanamh buartha dom agus bhí orthu íospartaigh úra eile a aimsiú a bheadh níos éasca sceimhle a chur orthu.  

Réiteach sárchliste ba ea é sin, mar d’éirigh le m’athair dá thrá a fhreastal. Ar an gcéad dul síos, chuir sé an ruaig ar na bulaithe, mar ní raibh feoil úr ar fáil dóibh níos mó. Ar an dara dul síos, chothaigh sé féinmhuinín ionam nuair a léirigh sé go cinnte go raibh muinín iomlán aige asam.  D’fhan an dearcadh dearfach sin liom as sin amach suas go dtí an lá atá inniu ann. Leis an meon an-dearfach sin, bhíonn eagla orm triail a bhaint as aon rud ba mhian liom a dhéanamh i mo shaol. Sa tslí sin, bím ag foghlaim agus ag forbairt chuile lá. Táim faoi chomaoin go héag ag m’athair Peadar Bairéad as sin, beannacht Dé leis.

.

      

  

.

.

.

.

.

.

.

.

Daonáireamh 2022!

Daonáireamh 2022!

Foilsíodh na figiúirí maidir le húsáid na teanga le déanaí, bunaithe ar Dhaonáireamh 2022.  Tháinig titim 2.55% ar líon na ndaoine ag labhairt na teanga gach lá taobh amuigh den chóras oideachais, ó 73,803 i 2016 go 71,968 i 2022. Tháinig titim 2.18% ar líon na daoine ag labhairt na teanga gach seachtain, ó 111,473 i 2016 go 109,099 i 2022. fheicim féin ón rialtas ach béalghrá in ionad plean chuimsithigh chun méadú in ionad laghdú Gaeilgeoirí a bhaint amach. Oscailt súl dúinn atá sna staitisticí seo, gan dabht.

Tá cúpla focal agam!

Tháinig ardú ar líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu de 0.6% den daonra ó 39.8% (1,761,420) i 2016 go 40.4% (1,873,997) i 2022. Ach as na daoine sin, ní dúirt ach 10% go bhfuil Gaeilge an-mhaith acu, agus trian eile ag rá go bhfuil Gaeilge mhaith acu. Dúirt an chuid eile (55%) a bhfuil Gaeilge acu nach bhfuil siad in ann í a labhairt go maith.  

Sa Ghaeltacht?

Mhéadaigh líon na ndaoine sa Ghaeltacht a bhfuil Gaeilge acu, ó 63,664 i 2016 go 65,156 i 2022 (ardú 2.3%). Ach laghdaigh líon na ndaoine sa Ghaeltacht a labhraíonn Gaeilge gach lá ó 20,586 i 2016 go 20,261 i 2022 (titim 1.6%).

Anailís

Cad atá ar siúl ar chor ar bith? Ar thaobh amháin, tá an chosúlacht ar an scéal go bhfuil rudaí ag feabhsú. Ach ar an taobh eile, deir na figiúirí go bhfuil cúrsaí ag dul in olcas. Cé acu atá ceart?

I mo thuairimse, gá ceann amháin a bheith i gceart agus an ceann eile a bheith mícheart. Is gá anailís a dhéanamh chun brí a bhaint as na figiúirí sin.

Ceapaim go bhfuil líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu ag méadú mar tá athbheochan na teanga ar siúl sa tír agus ba mhaith le daoine a gcuid Gaeilge a fheabhsú agus a chleachtadh más féidir. Ach den chuid is mó ní féidir le daoine Gaeilge a labhairt i mbun gnáthimeachtaí an tsaoil, mar níl a dhóthain infreastruchtúir a oibríonn as Gaeilge ar fáil dóibh. Agus sin an fáth bunúsach go bhfuil laghdú i líon labhartha na Gaeilge.  Mar sin, tá sé soiléir nach bhfuil polasaithe an rialtais maidir leis an nGaeilge ag obair go maith, in ainneoin toil an phobail. Nach mór an trua é sin!

Moltaí

Bhí mé i ngalar na gcás faoi cad is féidir a dhéanamh, nuair a fuair mé teachtaireacht ‘WhatsApp’ ó mo chara dílis, Micheál Ó Máirtín. Giotán cainte as an gclár ‘An Saol Ó Dheas’ a bhí ann, agus Helen Ní Shé ag cur agallaimh ar Irial Mac Murchú. Cé gur laghdaigh líon an luchta labhartha sna Gaeltachtaí ar an iomlán, mhéadaigh an lucht labhartha sna Gaeltachtaí i gContae Chiarraí agus i gContae Phort Lairge.  Príomhfheidhmeannach agus stiúrthóir an chomhlachta léirithe teilifíse, Nemoton, is ea Irial, agus léargas ar leith aige ar cheist na Gaeilge labhartha i nGaeltacht na nDéise i bPort Lairge. Seo achoimre cúpla pointe a bhí á phlé aige.  Bhí Gaeltacht na nDéise beagnach ar leaba an bháis sna seachtóidí, a dúirt Irial, nuair a tháinig saghas athbheochana. Ba é bunchloch na hathbheochana sin ná meánscoil San Nioclás, dar le hIrial. Bunaíodh an scoil sna caogaidí agus sna seachtóidí d’fhás méid na ndaltaí go suntasach. Bheartaigh glúin áirithe, bíodh gur tógadh le Béarla iad féin, a bpáistí a thógáil le Gaeilge, agus bhí a ndóthain Gaeilge sa timpeallacht fós gur oibrigh sé amach go maith. Tar éis tamaill, ní raibh smál an bhochtanais ar an teanga a thuilleadh, agus de réir a chéile bhí glúin nua le feiscint, idir mhúinteoirí, dhlíodóirí, altraí agus a leithéid, ar tógadh iad le Gaeilge.  Chuidigh tacaíocht na n-eagraíochtaí áitiúla leis na hiarrachtaí sin agus go háirithe an Cumann Lúthchleas Gael (CLG), mar chuir siad ranganna Gaeilge ar fáil do dhaoine agus rinne siad a ngnó as Gaeilge sa Ghaeltacht. Mar sin, chothaigh an CLG timpeallacht nádúrtha do dhaoine a bheith ag caint as Gaeilge. De réir a chéile bhí timpeallacht chompordach do dhaoine a bheith in ann gach rud a dhéanamh trí Ghaeilge.

Conclúid

Ní gá dúinn braith ar an rialtas lenár dteanga a athbheochan. Is féidir linn é a dhéanamh dúinn féin! Tá rath mór againn cheana féin maidir le bunscoileanna Gaeilge, agus anois tá sé in am dúinn meánscoileanna a bhunú i ngach áit is féidir linn é a dhéanamh. Ansin, caithfimid brú an phobail a chur ar na comhlachtaí áitiúla chun iad a spreagadh a bheith in ann Gaeilge a úsáid chomh maith le Béarla. Beimid in ann rath Ghaeltacht na nDéise a athchruthú in áiteanna eile mar sin, muid féin ag obair as lámha a chéile!

.

.

.

.

.

.

.

.

Gairdín José!

Gairdín José!

réamhchlaontaí in aghaidh lucht iarrtha tearmainn ag méadú sa tír seo anois. Tá scéalta agus méimeanna ag scaipeadh go rábach ar na meáin thraidisiúnta agus shóisialta – agus ó bhéal go béal freisin.  Tá na heachtrannaigh ag troid, ag goid agus á mí-iompar iad féin, dar leis na foinsí sin.  Is gá a bheith an-chúramach nuair a léann tú rudaí mar seo, ionas nach ndéanaimid dóigh dár mbarúil. Nach bhfacamar bolscaireacht mhioscaiseach mar seo arís agus arís eile? Nár scaipeadh seafóid mar seo fúinn féin, nuair a chuamar ar imirce go dtí tíortha eile?  Agus nach raibh a fhios go maith againn gur leithcheal ar bhun eitneachta a bhí i gceist sa chás sin? Tá a leithéid ar siúl fós in áiteanna san Astráil!  Is dóichí ná a mhalairt go bhfuil an leithcheal ceannann céanna á gcleachtadh in Éirinn anois in aghaidh na dteifeach inár dtír féin. Tá dualgas orainn go léir bunús ráflaí mar sin a chros-seiceáil le foinsí iontaofa. Bíonn gach saghas cleas á n-imirt in aghaidh na dteifeach ar fud an domhain ag daoine ag iarraidh dídhaonnú a dhéanamh ar na daoine bochta sin.  Go minic, bíonn teifigh ag éalú cúinsí atá iontach crua, agus a mbeatha i mbaol. Mar shaghas frithnimhe in aghaidh an leithcheala, seo scéal inimircigh amháin a tháinig ó Mheicsiceo go dtí na Stáit Aontaithe.

Scéal an inimircigh

Nuair a bhí sé ag fás aníos i Guanajuato i lár Mheicsiceo, is minic a theith José Palacios lena anam, agus áit folaigh á aimsiú aige óna athair féin.  Chaitheadh sé é féin faoina leaba ag lorg foscaidh ach tharraingíodh a athair amach é go borb. Ritheadh sé an doras amach san oíche, trí na sráideanna dorcha, ag iarraidh éalú. Ach ghabhadh na póilíní é agus chaithidís i gcillín é, nó níos measa, thugaidís go dtí a athair é. Ach in ainneoin a iarrachtaí, chríochnaíodh sé sa bhaile i gcónaí. Thugadh a athair léasadh uafásach dó, gan trua gan taise agus gan fáth ar bith ach amháin go mbíodh sé féin ar meisce.  Faoi dheireadh, d’éirigh le José éalú go dtí na Stáit Aontaithe, ag fágáil ifrinn ar talamh agus a athar chruálaigh, arbh alcólach foréigneach déanta é, ina dhiaidh go deo.

Mhaithfí duit dá smaoineofá go gcríochnódh José suas le fadhbanna móra – b’fhéidir mar alcólach foréigneach cosúil lena athair! Ach ní mar a shíltear a bhítear!

Tar éis dó teacht go dtí na Stáit Aontaithe, rinne José an saghas oibre a chuirfeadh saoránaigh geanc orthu féin leis. Shaothraigh sé ar rainsí, ar fheirmeacha éanlaithe, ar fhíonghoirt agus ar gharráin oráistí.  D’fhreastail sé ar scoil oíche, agus faoi dheireadh rinne sé cúrsaí síceolaíochta ag leibhéal na hollscoile. Is aoibhinn leis léamh agus péintéireacht.  Tar éis tamaill, fuair sé post mar gharraíodóir, agus d’oir an post sin go mór dó. Gan dabht, fuair José sólás ón bpost sin – mar a dúirt sé féin faoi “Tá sé istigh i mo chroí!”

Gairdín José

Cé go bhfuil José ar scor anois ag aois 70, oibríonn sé mar airíoch agus garraíodóir páirtaimseartha in ‘Echo Park’ i Los Angeles. Téann ar shiúlóidí i bPáirc Uí Ghríofa go minic. “Seo an pháirc is áille bhfaca mé riamh é!” a dúirt sé. Tar éis falscaí sa pháirc sa bhliain 1970, d’eagraigh inimirceach eile ón Iaráin darb ainm Amir Dialameh grúpa duine chun obair athchóirithe a dhéanamh. Chuidigh José leo agus as a n-iarrachtaí d’éirigh gairdín iontach le binsí iontacha ann chun taitneamh a bhaint as an radharc. Tá gairdíní eile sa pháirc freisin – mar shampla ‘Radharc Dante’, ainmnithe i ndiaidh inimirceach eile. Ní haon ionadh é mar sin gur rith an smaoineamh le José a ghairdín féin a thosú sa pháirc.  Ní bhfuair sé cead é sin a dhéanamh, ach níor thug oifigigh na páirce droim láimhe dó, ach an oiread. Shiúil mé féin agus cara liom in éindí le José le déanaí chun a ghairdín a fheiceáil.  Tá gairdín iontach plandaithe aige in airde na páirce le binse cloiche ann chun sult a bhaint as atá déanta aige. Tá go leor plandaí agus bláthanna ann, agus is áit shuaimhneach é.  Chuir duine anaithnid éigin diosca adhmaid ann le dhá fhocal scríofa air: ‘Gairdín José.’  

go leor rud oibrithe amach ag José anois. Is fear díograiseach é, agus le linn na pandéime COVID, ba é a ghairdín a ionad adhartha. Tá siúl aige go mbeadh a ghairdín mar inspioráid do dhaoine eile freisin agus go mothóidís rud speisialta ann.

Tar éis dúinn a ghairdín inspioráideach a bhaint amach, d’oscail José a mhála droma agus roinn sé linn lón iontach – quesadillas le liamhás, cáis agus nopalito’. Lón iontach a bhí againn le José an Inimirceach, ar lá álainn, i nGairdín José!

.

.

.

.

Tuairisc ó Mheiriceá – Teorainn Fiachais!

Tuairisc ó Mheiriceá – Teorainn Fiachais!

Nuair a chuir Comhdháil na Stát Aontaithe polasaí in áit maidir leis an teorainn fiachais náisiúnta fadó, ní raibh sé riamh ar intinn acu go n-úsáidfí é mar chnámh spairne pholaitiúil.  Ach is é sin díreach an rud a tharla! Agus dá bhrí sin, tá éiginnteacht mhór ann faoi chúrsaí eacnamaíochta sna Stáit Aontaithe agus ar fud an domhain.

An fiachas náisiúnta

Gach bliain, bíonn ar rialtas na Stát Aontaithe iasachtaí a fháil chun a ghealltanais a chomhlíonadh. trí shruth caiteachais i gceist i mbuiséad na tíre:

Caiteachas éigeantach:  Tá dualgas ar an rialtas íoc as slándáil shóisialach, cúram sláinte agus pinsin scoir do dhaoine atá i dteideal dóibh faoin dlí, daoine os cionn 65 bliana d’aois agus iarshaighdiúirí san áireamh.  Bheadh ar an rialtas dlíthe a athrú chun an caiteachas seo a laghdú.  Taitníonn na cláir seo go mór le formhór an phobail, agus mar sin bheadh conspóideach agus deacair ó thaobh na polaitíochta de, athruithe mar sin a dhéanamh.  Is é an caiteachas éigeantach an chuid is mó (63%) den bhuiséad náisiúnta.

Caiteachas lánroghnach:  Gach bliain, bíonn ar an rialtas (an Coiste Leithreasuithe) athbhreithniú a dhéanamh ar an gcaiteachas seo agus ansin é a cheadú. Téann leath an caiteachas seo ar lucht míleata Mheiriceá, agus an leath eile ar chláir éagsúla cosúil le: slándáil dúiche, oideachas, iompar, taighde, sábháilteacht bia, eolaíocht agus cláir spáis, fóirithint anachaine, cosaint an chomhshaoil, tithíocht phoiblí, agus forghníomhú an dlí feidearálach.  Úsáideann caiteachas lánroghnach timpeall 30% den bhuiséad náisiúnta.

Caiteachas forlíontach:  Úsáidtear an caiteachas seo (7% den bhuiséad) ag íoc úis ar an bhfiachas náisiúnta gach bliain. Sa bhliain 2023, cosnóidh sé 460 billiún dollar chun freastal ar an bhfiachas.

Teorainn Fiachais (Béarla: debt ceiling)

Cosúil le go leor tíortha, bíonn ar na Stáit Aontaithe airgead a fháil ar iasacht, mar caitheann an rialtas feidearálach níos mó airgid ná mar a bhfaigheann siad. Éagsúil le beagnach gach tír eile, cuireann an rialtas teorainn ar an méid airgid ceadaithe dóibh a fháil ar iasacht.  Mar go bhfuil an t-easnamh bliantúil sa bhuiséad ag méadú beagnach gach bliain, bíonn ar an gcomhdháil an t-uasteorainn a ardú go minic.  Cheapfá nach mbeadh an rialtas in ann níos mó airgid a chaitheamh sa chéad bhuiséad eile, sin an méid – nach ea? Ar an drochuair, nílchomh héasca sin.

I bhfad ó shin, bhíodh ar an rialtas an caiteachas ag baint le gach bille a cheadú, ceann ar cheann. Mar sin, bunaíodh an teorainn fiachais ar dtús i 1917 agus le cúpla athrú sa bhliain 1939, ionas go mbainfeadh an teorainn leis an mbuiséad in iomlán. Rinneadh é sin chun an próiseas a dhéanamh níos simplí agus bhí go maith agus ní raibh go holc go dtí 1995 nuair a tharla iarmhairtí neamhbheartaithe nach raibh ar intinn ag aon duine roimhe sin. Tiocfaidh mé ar ais don phointe sin ach caithfidh mé rud amháin a mhíniú ar dtús. Baineann an teorainn fiachais leis an bhliain atá imithe agus an t-airgead atá caite cheana féin! Sin an botún bunúsach leis an gcur chuige sin, mar is féidir mí-úsáid a bhaint as an gcóras seo, agus páirtí amháin ag éileamh athruithe áirithe don bhuiséad mar chúiteamh ar an uasteorainn a ardú. Seachas uasteorainn nua, ní bheadh an rialtas in ann an t-ús a íocadh ar an iasacht náisiúnta, agus bheadh an tír ar mainneachtain agus in anchaoi.

Ní raibh cúrsaí mar sin go dtí gur thosaigh an Ceann Comhairle Poblachtánach Newt Gingrich ag úsáid an teorainn fiachais mar arm sa bhliain 1995. Dúirt sé nach gceadófaí uasteorainn nua go dtí go ndéanfadh an tUachtarán Clinton athruithe áirithe sa bhuiséad. Cé gur sheas Gingrich siar faoi dheireadh, bhí an damáiste déanta aige agus an fásach bunaithe aige.

Gabh ar aghaidh go dtí an lá atá inniu ann, agus feicfidh tú oidhreacht Gingrich go soiléir! an Ceann Comhairle Kevin McCarthy ag úsáid an teorainn fiachais mar mhír mhargántaíochta ag éileamh laghdú mór sa bhuiséad nua.

Rúiléid Rúiseach!

Rúiléid Rúiseach á himirt ag an bPáirtí Poblachtánach, agus is cluiche dainséarach é sin. Gan teorainn fiachais nua, cruthófaí géarchéim airgeadais ar fud an domhain. Is riosca do-ghlactha é sin, gan ceist ar bith. Mar sin, tá sé thar am do chomhdháil na Stát Aontaithe straitéis nua agus córas nua a chur in áit chun an buiséad a chomhardú. Bímis ag súil go ndéanfaidh siad an rud ceart. Seachas sin, tiocfaidh an teorainn fiachais sin eadrainn is codladh na hoíche!

.

Céimeanna móra chun tosaigh – ach…!

Céimeanna móra chun tosaigh – ach…!

 

Céim chun cinn sa Deisceart!

D’fhógair an tAire Stáit don Ghaeltacht agus don Spórt, Jack Chambers ré nua do chúrsaí Gaeilge an bhliain seo caite. De réir Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú) 2021, bhí dualgas ar an rialtas a chinntiú go mbeadh 20% d’earcaigh chuig comhlachtaí poiblí inniúil sa Ghaeilge faoi 2030.  Dúirt an tAire Stáit Chambers: “Is iontach an rud é a fheiceáil go bhfuil deimhniú na gcúrsaí Gaeilge a chuirtear ar fáil do Státseirbhísigh. Tugann an deimhniú seo deis iontach anois d’fhoghlaimeoirí agus d’fhostóirí araon agus muid go léir ag obair i dtreo ár gcomhsprioc maidir leis na spriocanna uaillmhianacha a leagtar amach san Acht a bhaint amach.

Céim chun cinn sa Tuaisceart!

Ag an am céanna sa Tuaisceart, fuair Gaeilge stádas oifigiúil sa dlí sa Tuaisceart ag deireadh 2022, nuair a shínigh Rí Séarlas III an Bille Féiniúlachta agus Teanga (Tuaisceart Éireann). Ar an drochuair, bhí ar Westminster an bille a rith, toisc nach raibh an rialtas i Stormont chun é a dhéanamh.

“Is lá stairiúil eile é seo do phobal na Gaeilge go bhfuil an bille anois ina Acht oifigiúil agus curtha sa dlí ón lá inniu ar aghaidh,” a dúirt an Dr Pádraig Ó Tiarnaigh, urlabhraí de chuid An Dream Dearg.  

Ábhar Dóchais agus Éadóchais ag an am céanna!

In ainneoin go bhfuil stádas na Gaeilge ag feabhsú sa dlí, tá rudaí eile ag tarlú a thagann salach ar chuspóirí na dlíthe céanna. Seo cúpla sampla de chéimeanna siar a tharla le déanaí.  

Céim siar sa Deisceart

Tá sé fógartha ag an Aire Oideachais Norma Foley go mbeidh laghdú ama, leathuair in aghaidh na seachtaine, do mhúineadh na Gaeilge sna bunscoileanna Béarla (formhór scoileanna an stáit) ag tosú i 2025.  Caithfear uair agus trí cheathrú in aghaidh na seachtaine ar am solúbtha, agus ó Rang 3 ar aghaidh, uair ar theagasc nuatheangacha iasachta. In ainneoin na bhfíricí maíonn an tAire Foley go dtiocfadh “feabhas ar shealbhú” na Gaeilge leis an gcuraclam nua. Scrúdaigh an tsaineolaí oideachais an tOllamh Pádraig Ó Duibhir gach gné den scéal, agus go háirithe an taighde déanta ag an Chomhairle Curaclaim agus Measúnachta (CNCM) – cuid den Roinn Oideachais féin. Dúirt an tOllamh go raibh sé ríshoiléir ón taighde sin go raibh nasc láidir idir ísliú na n-uaireanta teagaisc sa Ghaeilge agus an caighdeán Gaeilge a bhaineann na daltaí amach. “Cuireann sé olc orm,” a dúirt an tOllamh Ó Duibhir ag tagairt do ráiteas an Aire ar an ábhar. “Braithim go bhfuil sé maslach a rá go bhfuil an t-am laghdaithe ach go dtiocfaidh feabhas ar chumas na ndaltaí. Conas is féidir glacadh leis sin?”  

Níor chaith an tAire Foley ach 15 nóiméad i gcruinniú i dTeach Laighean le comhairleoirí agus ionadaithe ón CNCM, chun cinneadh a dhéanamh ar na hathruithe go léir a bhí beartaithe don churaclam bunscoile, idir Ghaeilge agus mhatamaitic.   Níl ach focal amháin le rá agam ar sin: do-ghlactha!

Céim siar sa Tuaisceart

Tá ciorruithe leathana sna seirbhísí oideachais ar siúl sa Tuaisceart, toisc go bhfuil rialtas na Ríochta Aontaithe ag gearradh siar ar a bhuiséad bliantúil – nó sin an fáth a mhaítear, ar aon nós. Mar sin, tá sé i gceist ag an Roinn Oideachais sa Tuaisceart deireadh a chur le:

 Scéim Léargas (Doire). Caillfidh 1,600 páiste i nDoire a deis chun Gaeilge a fhoghlaim uair a chloig gach seachtain faoin scéim seo.
 Glór na Móna (Béal Feirste). Is ionad pobail é Glór na Móna le 160 ball, a fheidhmíonn trí Ghaeilge san Uachtar Chluanaí i mBéal Feirste.   Eagraítear imeachtaí cultúrtha seirbhísí don phobal Gaeilge sa cheantar.  
 Ionad Uíbh Eachach (Béal Feirste). Is ionad cúraim leanaí é le 200 páiste ag fáil cúram trí Ghaeilge, agus tá 15 post ag baint leis.

Tá sé scannalach go bhfuil na ciorruithe seo ar siúl, agus an tAcht Gaeilge anois rite. Ba cheart don rialtas infheistíochtaí a dhéanamh in ionad ciorruithe mar sin.

Conclúid

Díreach toisc go bhfuil acht rite, ní hionann sin agus é a bheith i bhfeidhm. Mar a dúirt an Dr Pádraig Ó Tiarnaigh:Ná bíodh aon dallamullóg orainn, níl san acht nua seo ach cloch mhíle eile ar an aistear mór sin. Níl aon cheann scríbe bainte amach againn, agus tosaíonn an obair ollmhór le forálacha an Achta seo a chur i bhfeidhm.”

Caithfimid go léir brú a choimeád ar ár n-ionadaithe polaitiúla chun na dlíthe nua a chur i bhfeidhm, idir Thuaisceart agus Dheisceart an oileáin álainn seo!

gaGaeilge