“Nuair a fheiceann tú rud éigin nach bhfuil ceart, nach bhfuil cothrom, nach bhfuil cóir, caithfidh tú labhairt amach. Caithfidh tú rud éigin a rá; caithfidh tú rud éigin a dhéanamh.”

-John Lewis (1940-2020) – gníomhaí sna Stáit Aontaithe ar son chearta an duine.

Ní hé seo an t-am a bheith ciúin anseo i Meiriceá, agus an daonlathas i mbaol báis. Tá sé in am dúinn an fód a sheasamh go poiblí, ar mhaithe leis an daonlathas a chosaint in aghaidh garbhaol na holagarcachta. Is é an rud is measa dúinn ná a bheith ciúin, gan aon rud a rá faoi cad atá ar siúl faoinár súile. Tá formhór na bPoblachtánach sásta suigh siar sa rialtas gan rud ar bith a dhéanamh, agus an tUachtarán Trump agus a chomhghleacaithe ag déanamh damáiste buan don rialtas feidearálach, agus ag sárú an bhunreachta níos dalba gach lá. Níl Páirtí na nDaonlathaithe nó na Neamhspleáigh ag déanamh a ndóthain ach an oiread – le cúpla eisceacht shuntasach. Tá an Seanadóir neamhspleách (Vermont) Bernie Sanders agus an t-ionadaí Daonlathach (Nua Eabhrac) Alexandria Ocasio-Cortez (AOC) ar chamchuairt pholaitiúil mhór sna Stáit Aontaithe faoi láthair, darb ainm ‘An Troid in aghaidh na holagarcachta’. Ní raibh siad ag súil leis na taifid tinrimh atá á fáil acu ar fud na tíre. Seachtain ó shin, d’fhreastal mé ar agóid áitiúil eile sa bhaile ina bhfuil cónaí orm i gContae San Diego, agus ba shólás dom a bheith ann, le daoine eile nach bhfuil sásta fanacht sa bhaile gan aon rud a dhéanamh tríd an gcaimiléireacht atá ar siúl i Washington DC. Nuair a chuala mé go mbeadh Bernie Sanders agus AOC ag teacht ar cuairt go Los Angeles, bhí sé éasca an cinneadh a dhéanamh freastal ar an ócáid speisialta sin!

Fight Autocracy

Ar 12 Aibreán fuaireamar (mé féin agus mo bhean chéile) an traein go croílár Los Angeles (Union Station) go moch ar maidin. Tar éis siúlóid ghearr chuig Páirc Gloria Molina, chuamar isteach trí gheataí slándála. Níor ghá dúinn a bheith ann chomh luath, mar bhí polaiteoirí áitiúla agus aoichainteoirí de chuid ceardchumann éagsúil ar an stáitse le linn na maidine. Chuamar amach ag lorg bia tar éis tamaillín, mar bhí scuainí fada ag fanacht ar na carranna lónadóireachta agus ar na leithris inaistrithe. Bhí an t-ádh dearg orainn, mar fuaireamar cúirt bhia gar don pháirc, agus bhí lón deas againn roimh theacht ar ais.

Thosaigh na príomhimeachtaí i ndáiríre ag a haon a chlog tráthnóna, nuair a tháinig Joan Baez ar an stáitse. D’oscail sí leis an amhrán tíre “Ain’t Gonna Let Nobody Turn Me Around,” agus bhí an slua ag liúireach go hanamúil nuair a chan sí liricí nua ag rá “Ní ligfidh mé d’aon fhoirchinigh gheala mé a chasadh timpeall” agus “Ní ligfidh mé do na billiúnaí gránna sin mé a chasadh timpeall.” Lean sí le “There But For Fortune,” chomh maith le clúdach corraitheach ar “Imagine” le John Lennon.

Chuir Baez a dímheas in iúl do riarachán Trump an mhí seo caite, nuair a bhí sí mar aoi ar an gclár teilifíse “Everybody’s Live With John Mulaney” le John Mulaney agus dúirt sí “go bhfuil ár ndaonlathas ag dul trí thine!”

Tháinig an t-amhránaí is scríbhneoir Maggie Rogers ar an stáitse ansin, agus chan sí “Different Kind of World”, “Light Ón” agus “Alaska”. Tháinig Baez ar ais chun an stáitse agus chan siad “America the Beautiful” le chéile.

Fuair Neil Young an seal roimh AOC agus Sanders, ag teacht amach lena ghiotár leictreach agus a orgán béil, ag canadh leis an slua “Tóg America ar ais” (Take America back) agus cumhachtchordaí á seinm aige ar an ngiotár. Sheinn Young “Rainbow of Colours”, “Take America back” arís, agus ag deireadh a léiriú chan sé “Rockin’ in the Free World” le Baez.

AOC agus Bernie

Ansin bhí sé in am do AOC teacht ar an stáitse. Níor chuir sí fiacail ann, ag rá gur am scanrúil é seo. “Táimid ag féachaint ag comharsana, mic léinn agus cairde ag cailliúint a bpoist; tá siad á gciapadh agus fiú fuadaithe ag an rialtas.” Dúirt sí freisin go bhfuil cumhacht, cíocras agus caimiléireacht ag glacadh seilbh ar an tír faoi láthair i slí nach bhfacthas a leithéid riamh cheana.

Nuair a tháinig Bernie Sanders ar an stáitse, bhíomar go léir ar bís. Dúirt sé linn go raibh 36,000 dúinn i láthair, rud nár mhaith le Trump agus Musk a fheiceáil. “Is ré é seo ina bhfuil an páirtí Poblachtánach ina chultas, ag géilleadh do gach mian atá ag Trump,” a dúirt Sanders linn, ag cur leis go bhfuil riarachán Trump anois “ag beartú conas is féidir leo $1.1 trilliún a thabhairt mar bhuntáistí cánach don lucht airgid”. Dúirt sé freisin gur ré fíorchontúirteach atá ann faoi láthair, agus go mbeidh tionchar nach beag ag ár bhfreagra, ní hamháin orainn féin, ach ar na glúine atá le teacht. Dúirt sé cúpla rud eile a chuaigh i bhfeidhm go mór orm. “Níl mé ag rá a thuilleadh go bhfuil muid ag bogadh i dtreo na holagarcachta, táim ag rá go bhfuil muid anois ag maireachtáil i sochaí olagarcachta.” Dúirt sé freisin “Inár ndaonlathas, ní mór dúinn stop a chur le billiúnaithe a bheith in ann toghcháin a cheannach!”

Conclúid

Sin ach cúpla sampla beag as a raibh le rá ag AOC agus Bernie Sanders, ach rinne mé iarracht bunbhrí a n-óráidí a chur in iúl duit. Níl mé in ann na mothúcháin a mhíniú duit, ach an oiread. Ach bhíomar thuas seal thíos seal, idir gháire agus ghol, agus na mothúcháin ag rith tharainn go léir a bhí i láthair. Ach tríd is tríd, b’eispéireas spreagúil é dúinn go léir a d’fhreastail ar an slógadh seo. Nílimid inár n-aonar, agus nílimid gan chumhacht. Ach is gá dúinn go léir seasamh suas gach uair a fheicimid rud mícheart á dhéanamh ag an rialtas, agus cur ina choinne i ngach slí dhleathach is féidir linn. Go háirithe, nuair a bheidh an deis againn vóta a chaitheamh sna toghcháin mheántéarma an bhliain seo chugainn, tá sé de dhualgas ríthábhachtach orainn an chumhacht sin a úsáid chun lútálaithe Trump a chaitheamh amach as Teach na nIonadaithe agus an Seanad, agus ionadaithe agus seanadóirí nua a chur i gcumhacht – daoine a bheidh ag troid ar ár son, agus ní ar son na n-olagarcaí.

Chruthaigh Donald Trump agus Elon Musk gníomhaireacht chomhairleach taobh amuigh de rialtas Stát Aontaithe Mheiriceá (SAM), a thabharfaidh comhairle do Trump conas méid mór caiteachais a ghearradh ó bhuiséad an rialtais fheidearálaigh. Cheap Musk ar dtús gur féidir leis $2 trilliún a ghearradh, ach d’admhaigh sé níos déanaí gur suim níos lú a bheadh i gceist. Ach ní bheidh sé éasca sciar maith a ghearradh – méid a dhéanfadh difríocht mhór. Chun é sin a thuiscint, is gá cúpla rud a mhíniú faoin mbuiséad feidearálach SAM.

Buiséad Feidearálach SAM

Tá buiséad de $6.75 trilliún ag an rialtas feidearálach don bhliain 2024. Tá an buiséad roinnte ina dhá chuid: caiteachas éigeantach agus caiteachas lánroghnach. Ní féidir caiteachas éigeantach a ghearradh siar, rud a dhearbhaigh Trump féin, más beag nó mór is fiú é. Sa chatagóir sin, tá cláir mar: sláinte (Medicare agus eile): 28%; slándáil shóisialach: 21%; cosaint: 18% agus aisíocaíochtaí ar an bhfiachas náisiúnta: 14%. Sin 81% den bhuiséad feidearálach, nó beagnach $5.5 trilliún as an $6.75. Fiú má ghearrtar amach gach rud sa bhuiséad lánroghnach (sochair d’iarshaighdiúirí, iompar, talmhaíocht, sochair dhífhostaíochta agus cúnamh tithíochta agus tuilleadh lena chois), ní bheadh ach $1.25 trilliún gearrtha agat. Ach ní bheadh sé réalaíoch gach rud lánroghnach a chur ar ceal.

Níl go leor ar eolas againn faoi cad atá ar intinn ag Musk maidir le gearradh siar. Dála an scéil, bhí Vivek Ramaswamy, iar-iarrthóir uachtaránachta agus billiúnaí ardteicneolaíochta, mar chomhpháirtí Musk ar dtús, ach tá sé ag fágáil an phoist sin chun seasamh sa toghchán gobharnóra in Ohio. Ach tá daoine eile, réaltaí ardteicneolaíochta cosúil leis an gcaipitlí fiontair, Marc Andreessen, ag obair le Musk i D.O.G.E. Ní bheidh aon easpa daoine cliste ann, gan dabht!

Pleananna D.O.G.E.

Scríobh Musk agus Ramaswamy go mbeadh “laghdú ar líon na bhfostaithe ar fud an mhaorlathais fheidearálaigh” i gceist go príomha. Seachas sin, áfach, tá an scéal faoi bhrat rúndachta. Ní haon ionadh go bhfuil fainic ar fhostaithe feidearálacha i ngeall ar ar éiginnteacht atá ann ó thaobh a ngairme de. Is furasta a chreidiúint go bhfuil na fostaithe céanna faoi uamhan agus faoi eagla, go háirithe nuair a smaoiníonn siad faoi cad a rinne Musk le Twitter tar éis é a cheannach – is é sin gearradh siar 80% dá fhostaithe a dhéanamh.

Ar an lámh eile, áfach, mar a fuair ceannairí na tionsclaíochta eile amach, tá difríochtaí suntasacha idir an rialtas agus earnáil na tionsclaíochta. Is tasc gan bhuíochas é aon ghné den rialtas a ghearradh siar nó fiú a athrú – ó líon na ndaoine go dtí an buiséad go dtí na leathanaigh rialacha sa chlár feidearálach.

Na dúshláin roimh D.O.G.E.

Ar aon nós, ní bheidh sé éasca do Musk agus a fhostaithe i D.O.G.E. a chuspóir a bhaint amach. Seo cúpla deacracht a bheidh acu:

Dúshlán eile!

Ní hé seo an chéad uair a rinneadh iarracht caiteachas feidearálach a ghearradh siar. Ag breathnú siar 50 bliain, níor laghdaíodh caiteachas feidearálach bliantúil ach cúig huaire, agus ní raibh aon laghdú níos mó ná 8% bainte amach. Tháinig na laghduithe sin i gcásanna speisialta – tar éis an géarchéim airgeadais 2008-9, agus tar éis na pandéime 2020-2023. Fiú amháin sna hochtóidí faoi réim Ronald Reagan féin, a chruthaigh coimisiún chun an caiteachas feidearálach a laghdú agus a d’ordaigh dá chomhaltaí “obair ar nós cú fola gan staonadh,” mhéadaigh caiteachas gach bliain.

Conclúid

Is í Comhdháil na Stát Aontaithe atá i gceannas ar chaiteachas. Ar lámh amháin, deir a baill gur gá gearradh siar ar chaiteachas an rialtais, ach ar an lámh eile (agus cúis mhaith leis freisin!) níl siad sásta gearradh siar ar chaiteachas ina toghcheantair féin.

Cuireann sé sin D.O.G.E. i bponc, agus de réir a chéile tá an fhírinne lom á bhfoghlaim acu sa roinn sin. Dúirt Musk le déanaí gurb é gearradh $2 trilliún an cás is fearr a bheadh ann, agus cé go mbainfeadh sé triail as an gcuspóir sin a bhaint amach, seans níos fearr go sroichfidís $1 trilliún. Tá sé ar tí ag D.O.G.E. a fhostaithe féin a chur in ionad i ngníomhaíochtaí feidearálacha le tamaill mhaith, chun tuiscint níos doimhne a fháil ar a n-oibríochtaí agus a neamhéifeachtúlachtaí.

Tá sé mar chuspóir ag Musk agus D.O.G.E. an tasc a bheith déanta faoi Iúil 4, 2026. Sa tslí sin, má tá reachtaíocht de dhíth, beidh sé mhí ag an gComhdháil é a rith. Nuair a smaoiníonn tú ar cé chomh mór agus cé chomh casta is atá rialtas SAM, beidh gach nóiméad den am sin ag teastáil uathu i D.O.G.E. don tasc ollmhór agus ríchasta seo!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.