Éisteacht 5

San éisteacht seo, dhírigh an roghchoiste isteach ar an mbrú a chur Donald Trump ar Roinn Bhreithiúnais na Stáit Aontaithe agus é ag iarraidh fanacht mar uachtarán na tíre, cé gur bhuail Joe Biden é sa toghchán uachtaránachta.  Rinne an t-ionadaí Poblachtach Adam Kinzinger ceistiú na finnéithe ón Roinn Bhreithiúnais a bhí i láthair – An t-iar–Ard-Aighne Jeffrey Rosen, an t-iar–Leasard-Aighne Richard Donoghue, agus an t-iar-Ardoifigeach Steven Engel. Taispeánadh fístaifeadtaí freisin, le finnéithe eile ag tabhairt fianaise.

Pardún Uachtaránachta le do thoil!

D’fhoghlaimíomar níos luaithe go raibh pardún uachtaránachta á lorg ag dlíodóir Trump John Eastman. San éisteacht seo, luaigh an roghchoiste ionadaithe Poblachtánaigh a bhí i dteagmháil le Cassidy Hutchinson, sainchabhróir Mark Meadows (ceann foirne Trump), agus pardúin á lorg acu ón Uachtarán.  Seo a n-ainmneacha: Mo Brooks (Alabama), Matt Gaetz (Florida), Andy Biggs (Arizona), Louie Gohmert (Texas), Marjorie Taylor Greene (Georgia) agus Scott Perry (Pennsylvania). Cé nach gcruthaíonn a n-iarratais gur ciontach iad, ardaíonn sé ceisteanna móra faoin údar a bhí acu!

Feileonacht

Arís agus arís eile sna héisteachtaí go dtí seo, chualamar fianaise go ndúradh leis an uachtarán agus a lucht comhcheilge go raibh siad ar tí an dlí a bhriseadh. Chualamar faoi sin arís cúpla uair san éisteacht seo. Chuir Trump brú ar Rosen cabhair a thabhairt dó chun fanacht in oifig, ach dhiúltaigh sé a thoil a dhéanamh. Ní raibh Trump sásta agus bhí sé ar tí bata agus bóthar a thabhairt dó agus duine eile a insealbhú mar Ard-Aighne – duine dílis dó, duine a dhéanfadh aon rud a d’iarrfadh sé air – duine darb ainm Jeffrey Clark.  Bhí Clark i dteagmháil le hEric Herschmann, dlíodóir Trump, ar roinn sé sonraí plean Trump leis, ina n-imreodh an Roinn Bhreithiúnais a thionchar ar cheist an toghcháin. Tar éis dó an plean a chloisteáil, is é an freagra a thug Herschmann do Clark ná: “Comhghairdeas, tá tú tar éis a admháil go ndéanfaidh tú feileonacht mar do chéad chéim mar Ard-Aighne. Is tú an t-iarrthóir is fearr don ról seo!”

Nuair a ceapadh Rosen mar Ard-Aighne tar éis imeacht Bill Barr, dúirt sé le Trump nach bhfaca sé aon fhianaise go raibh calaois toghcháin forleathan ar siúl.  Dúirt Richard Donoghue an rud céanna le Trump agus le Clark. Thug Clark neamhaird dóibh agus lean sé ar aghaidh dá ainneoin sin. Dúirt Trump leis: “Tá mé ag iarraidh go ndéarfaidh tú go raibh calaois toghcháin i gceist, agus fág é ansin fúmsa agus faoin gComhdháil Poblachtaigh!”

An Litir

Dúirt Adam Kinzinger, ball den roghchoiste:

“D’iarr Trump ar an Roinn Bhreithiúnais a rá gur tharla calaois toghcháin, cé go raibh a fhios aige go maith nár tharla a leithéid. Ba chuma leis an Uachtarán faoi na fíricí. Bhí sé ag iarraidh go dtabharfadh an Roinn Bhreithiúnais a bheannacht dá chuid bréaga!”

Scríobh Clark litir ar son na Roinne ag rá go raibh cúis imní acu faoin toghchán. Ach dhiúltaigh Rosen agus Donoghue an litir a shíniú.  Ar Eanáir 3, dúirt Clark le Rosen gur thairg Trump post dó mar Ard-Aighne, agus gur ghlac sé leis.  D’eagraigh Rosen cruinniú san Oifig Ubhach an oíche chéanna chun dul i ngleic le Trump ar an gcinneadh sin. Chomh maith le Trump, Rosen agus Donoghue, d’fhreastail Engel agus Pat Cipollone (abhcóide an Tí Bháin) ar an gcruinniú deacair sin.

Cruinniú suntasach sa Teach Bán ar Eanáir 3

Sa chruinniú, bhí Trump ag iarraidh Clark a chur in ionad Rosen mar Ard-Aighne. Bhí díospóireacht acu faoi na cáilíochtaí agus taithí a bheadh ag teastáil sa ról, agus cé acu a bhí ag Clark.  Bhí cuimhne ag Donoghue go ndúirt sé é seo le Trump ar an ábhar: “Tá tú ag caint ar dhuine a chur sa ról nár thriail sé cás cóiriúil riamh, nach ndearna fiosrúchán cóiriúil riamh. Tá sé ag rá go bhfuil sé chun dul i gceannas ar Roinn le 115,000 fostaithe, an FBI iomlán san áireamh, agus ansin fiosrúcháin chóiriúla a dhéanamh ar fud na tíre agus torthaí a fháil i gceann cúpla lá. Tá sé dodhéanta! Agus áiféiseach! Ní tharlóidh sé agus teipfidh sé!”

D’iarr Trump air: “Dá gceapfainn Clark mar Ard-Aighne, cad a dhéanfá?”

D’fhreagair Donoghue: “D’éireoinn as mo phost! Ní oibreoidh mé nóiméad amháin don fhear sin!”  Chríochnaigh sé: “Bheadh Clark fágtha mar cheannaire reilige!”

Faoi dheireadh, d’athraigh Trump a intinn, agus d’fhág sé Rosen mar Ard-Aighne!

Gan dabht, sheas ceannairí cróga na Roinne Breithiúnais suas chun daonlathas na Stáit Aontaithe a chosaint, agus rinne siad sár-jab! Maidir le Trump – níl deireadh déanta fós!

.

.

Éisteacht 4

Chuaigh Éisteacht 4 i bhfeidhm go mór orm. Chonaiceamar daoine cróga i gclár na mionn ag labhairt amach faoin mbulaíocht a bhí ar siúl ag Trump agus a chomhchealgairí maidir le torthaí an toghcháin uachtaránachta a chaill sé.  

Rusty Bowers

Chualamar fianaise ó spéicéir Theach Rialtais Arizona Rusty Bowers ar dtús.  Is Poblachtánach go smior é Bowers – vótáil sé ar son Trump! D’iarr Trump agus a dhlíodóir Giuliani ar Bowers toghchóirí nua ar son Trump a chur isteach in ionad na toghchóirí ar son Biden a bhí roghnaithe ag pobal an Stáit. Dúirt siad leis gur goideadh an toghchán agus gur gá é sin a dhéanamh chun an tUachtarán dlisteanach – Trump – a chur in oifig.  Cé go ndúirt Giuliani go gcuirfeadh sé fianaise ar fáil do Bowers, agus cé gur iarr Bowers ar Giuliani arís agus arís eile an fhianaise a thaispeáint dó, ní fhaca Bowers aon fhianaise riamh uaidh. Faoi dheireadh dúirt Giuliani: “Tá go leor teoiricí againn, ach níl an fhianaise againn.”

Mar sin, ní dhearna Bowers mar a d’iarr Giuliani, Trump agus Eastman air.  Dúirt Bowers gur ghlac sé mionn dílseachta chun bunreacht Mheiriceá a chosaint, agus ní raibh sé chun an mionn sin a bhriseadh, lánstad!

Tar éis Eanáir 6, tháinig lucht leanúna Trump sa tóir ar Bowers. Bhailigh grúpaí dóibh taobh amuigh dá theach lá i ndiaidh lae. Scread siad bagairtí trí mheigeafóin. Thaifead siad gach rud a bhí ar siúl ag teach Bowers. Bhí mórshiúlta acu agus iad ag magadh faoi Bowers. Scaip siad bileoga ag rá gur caimiléir é Bowers, agus gur péidifileach é.  Ag an am céanna a bhí na rudaí uafásacha sin ar siúl, bhí iníon Bowers, Kacey, ag fáil bháis sa teach.

Raffensperger agus Sterling

Ansin, cuireadh ceisteanna ar Státrúnaí Georgia Brad Raffensperger agus ar ardoifigeach an toghcháin Gabriel Sterling faoi na líomhaintí caimiléireachta a raibh á scaipeadh ag Trump. Go háirithe, chuir an t-ionadaí Adam Schiff, ball an roghchoiste, an bhéim ar ghlaoch teileafóin idir Trump agus Raffensperger, inar chaith Trump timpeall uair a chloig ag cur brú ar Raffensperger torthaí an toghcháin i Georgia a athrú. Mar shampla, d’iarr Trump air: “Féach anois. Níl mé ag iarraidh ach 11,780 vótaí, mar bhuamar an stát. Tabhair suaimhneas dom!” Uair eile, dúirt Trump “Níl aon seans gur chaill mé Georgia – níl aon seans! Bhuamar le céadta milliún vótaí!”

“Bhí a fhios agam nach raibh aon vótaí le fáil!” arsa Raffensperger leis an roghchoiste. “Bhí comhaireamh cruinn againn a bhí deimhnithe, agus níor stialladh aon vótaí.”  

Thug Gabriel Sterling fianaise chomhthacaíoch don roghchoiste, ag míniú líomhaintí Trump, agus ag léiriú go raibh siad go léir gan bhail.  

Fuair Raffensperger agus Sterling go leor téacsanna agus r-phoist bhagracha agus graosta. Dúirt Raffensperger gur briseadh isteach i dteach a iníne freisin, atá ina bhaintreach le beirt chlainne.

Wandrea ‘Shaye’ Moss

Bhí Shaye Moss agus a máthair ag comhaireamh vótaí i Fulton County, Georgia tar éis toghcháin na huachtaránachta, ag déanamh a gcuid oibre mar ba ghnách dóibh. Ach dhírigh Giuliani agus Trump orthu tar éis dóibh breathnú ar phíosa scannánaíochta a rinneadh mearscaipeadh air ar Twitter, 4Chan, 8Chan agus suíomhanna gréasáin eile ar an idirlíon. Bhí na suíomhanna sin ag maíomh go raibh cás ag Moss agus a máthair a bhí lán de vótaí bréagacha. Bréagnuacht a bhí ann, agus ní cás a bhí i gceist, ach gnáth-bhosca vótaí.  Tháinig teoiricí chomhcheilge sa tóir ar Moss agus a máthair Ruby Freeman, ag déanamh ciapadh uafásach orthu ó shin i leith.  

.

Mar a dúirt Moss: “An bhfuil a fhios agat cén chaoi a n-airíonn sé nuair a dhíríonn Uachtarán na Stáit Aontaithe ort? Ba cheart d’Uachtarán na Stáit Aontaithe a bheith mar ionadaí do gach Meiriceánach. Ní ceart don uachtarán díriú ar aon duine. Agus dhírigh sé ormsa – Saoránach bródúil a sheas suas chun cabhrú le Fulton County toghchán a rith i lár pandéime!”

Fuair Moss an t-uafás bagairtí fuafara agus ciníocha ar Facebook Messenger. “Bhí go leor bagairtí báis, agus bagairtí ag rá go mbeidh mé sa phríosún le mo mháthair, agus mar sin de. Chuir mé seasca punt meáchan suas. Ní dhéanaim aon rud níos mó. Níl fonn orm dul áit ar bith. Níl mé in ann cinneadh a dhéanamh. Chuaigh rudaí i bhfeidhm go mór orm i ngach slí.”

Tá sé soiléir nach raibh agus nach bhfuil aon rud nach ndéanfadh Trump le buachan!  Tá an roghchoiste ag comhlíonadh a ghealltanas go nuige seo sna héisteachtaí agus níl aon amhras ach go mbeidh níos mó arís le teacht!

.

.

.

.

.

.

Éisteacht 2

Thochail an Roghchoiste Eanáir 6 níos doimhne isteach sa dara héisteacht. Léiríodh torthaí a ghrinnfhiosrúchán ar na heachtraí a tharla ón toghchán uachtaránachta suas go dtí Eanáir 6, agus go háirithe ar cad a bhí ar bun ag Trump agus a fhoireann san am sin.  Nochtadh go leor eolais nua dúinn ach sheas cúpla rud suntasach amach.

Detached from reality!

Bhí fonn mór ar Trump a fhógairt at Eanáir 6 gur bhuaigh sé an uachtaránacht, cé go raibh go leor vótaí fós le comhaireamh. Bhí a fhios go maith ag foireann Trump nach raibh cuma mhaith ar chúrsaí, mar bhí méid mór vótáil phoist chun comhaireamh, a mbeadh formhór dóibh ar son Joe Biden. Ach níor éist Trump le haon duine. Is é a dúirt an tIar-Ard-Aighne Bill Barr faoi sin agus é ag tabhairt fianaise don roghchoiste níos túisce i mbliana, ná: “Má chreideann sé (Trump) an stuif sin, tá sé gearrtha amach ón saol (‘detached from reality’).”  Luaigh Trump comhcheilg i ndiaidh comhcheilge, ag iarraidh an fhírinne lom a shéanadh. Faoi dheireadh, níor éist Trump ach le triúr ar aontaigh siad leis fós – Rudy Giuliani, Sidney Powell agus Peter Navarro. Tá siad go léir le gealaigh, gan trácht ar Thrump féin – ach nach n-aithníonn ciaróg ciaróg eile? In ainneoin na fírinne a ghlacadh, lean Trump ar aghaidh leis “an bhréag mhór” ag rá gur goideadh an toghchán uaidh.

Lean an t-airgead!

Tháinig sé aniar aduaidh orm nuair a tharraing an roghchoiste ár n-aird ar an nasc idir an ghníomhaíocht tiomsaithe airgid agus na bréaga a bhí á n-insint ag Trump agus a chomhghleacaithe. Dúirt imscrúdaitheoir an roghchoiste gur bailíodh 250 milliún dollar tar éis lá an toghcháin, ag rá go n-úsáidfear an t-airgead chun dul i ngleic leis an gcalaois fhorleathan a ghoid an t-uachtaránacht ó Trump. Bailíodh an t-airgead sin bunaithe ar na bréaga a bhí á scaipeadh ag Trump agus a Pháirtí. Ní hamháin sin ach níor úsáideadh an t-airgead chun íoc as cásanna cúirte agus a leithéid ach in ionad sin, chuaigh formhór an airgid isteach i ‘Save America PAC’, ciste chun tacaíocht polaitiúla a thabhairt do Trump féin. D’inis Trump bréaga, agus bhailigh sé airgead bunaithe ar na bréaga sin! Dochreidte! Mar a dúirt ball den roghchoiste, Zoe Lofgren: “Ní hamháin Bréag Mhór a bhí i gceist, ach Bradaíl Mhór freisin!” Gan dabht, tarraingíonn an t-eolas nua seo ceist mhór – an raibh calaois airgeadais i gceist? Cé gur cúisíodh timpeall 850 duine as a bheith páirteach san éirí amach ar Eanáir, is díol suntais nach bhfuil Trump agus a chomhghleacaithe ina measc, cé gur spreag siad an eachtra fhoréigneach ar dtús báire. Ach ní breac é go mbíonn sé ar an bport!  

Éisteacht 3

Chuir Trump brú mór ar Leasuachtarán Pence roimh agus ar Eanáir 6, ag iarraidh air stop a chur le comhaireamh na vótaí sa Chaipeatól. Rinne an roghchoiste mionchur síos dínn ar na hargóintí a chur Trump agus go háirithe a dhlíodóir John Eastman le chéile agus iad ag rá go raibh an chumhacht ag Mike Pence an comhaireamh a stopadh. Ach níor aontaigh Pence leis a n-argóintí, agus níor aontaigh a abhcóide, Greg Jacob, ach an oiread. Nuair a léigh Jacob an meamram a scríobh Eastman ag rá go mbeadh sé dlíthiúil do Pence an comhaireamh a stopadh, thug Jacob freagra grod go mbrisfeadh plean Eastman an dlí. D’aontaigh Eastman leis! Nuair a chuir Trump féin brú ar Pence, dúirt Pence leis nach raibh an chumhacht aige an comhaireamh a stopadh. Bhí a fhios go maith ag Trump agus Eastman go raibh a bplean mídhleathach, ach lean Trump ar aghaidh in ainneoin an eolais sin. Agus murar leor é sin, sheol Eastman r-phost chuig Giuliani, inar scríobh sé: “Rinneadh mé cinneadh gur ceart mé a bheith ar an ‘liosta pardúin’, má tá sé sin ar fáil fós.” Pardún ón uachtarán a bhí i gceist, agus cén fáth a mbeadh pardún á lorg ag Eastman, an gceapfá?  Thóg an t-iar-breitheamh coimeádach mór le rá J. Michael Luddig teistíocht ag an éisteacht. Bhí sé ina chomhairleoir do Pence agus Jacob, ag rá leo nach raibh plean Eastman dlíthiúil ar chor ar bith. Bheadh sé deacair don pháirtí Poblachtánach teacht salach ar cad a bhí le rá ag Luddig – duine dá mbaill féin!

Más aon chomhartha iad na chéad éisteachtaí, beidh rún nó dhó eile i ndán dúinn sna cinn eile amach romhainn!

.

.

.

.

.

.

.

As na fadhbanna go leor atá againn sna Stáit Aontaithe, is í an fhadhb is measa ná an bhagairt ag baint le grúpaí sceimhlitheoireachta Meiriceánacha cosúil leis na ‘Proud Boys’ agus ‘Oath Keepers’, a bhfuil fealsúnacht urchóideach, forchiníoch acu. Is é an rud is measa a rinne siad ná an t-éirí amach ar Eanáir 6, 2020, sa Chaipeatól, nuair a rinne siad tréaniarracht stop a chur leis an aistriú rialtais a bhí ar siúl ag an am. Bhuaigh Joe Biden toghchán na hUachtaránachta i 2019 gan cheist, ach ní raibh Donald Trump sásta an toghchán a ghéilleadh dó. Shéan Trump amach díreach gur chaill sé an toghchán, ag rá go raibh calaois toghcháin i gceist, cé nach raibh aon rud feicthe ag éinne, go leor cúirteanna san áireamh, a thabharfadh le fios go raibh caimiléireacht ar siúl leis na vótaí. Ach ar Eanáir 6 2020, i bhfoisceacht scread asail don Chaipeatól, ghríosaigh Trump a lucht leanúna chun feirge agus d’iarr sé orthu máirseáil i dtreo an gCaipeatól chun stop a chur leis an bpróiseas daonlathais a bhí ar siúl ann. I rith a óráide fuafaire dúirt sé na focail seo a leanas: “Agus troidimis! Troidimis ar nós an diabhail! Agus mura dtroideann sibh go fíochmhar, ní bheidh tír agaibh níos mó!”

Mar is eol do chách, bhris lucht leanúna Trump, na Proud Boys agus Oath Keepers san áireamh isteach sa Chaipeatól go foréigneach. Chuir siad isteach ar na himeachtaí tábhachtacha a bhí ar siúl agus bhí ar na polaiteoirí éalú ó chontúirt.  

Ag an am uafásach sin, is beag duine i Meiriceá a sheas idir an daonlathas agus coup d’état. Ach sheas Leasuachtarán Mike Pence suas agus rinne sé an rud ceart nuair a dhiúltaigh sé scun scan drochrún Trump a chur i gcrích.

An Chéad Éisteacht

Faoi dheireadh, beagnach bliain go leith i ndiaidh an éirí amach, ar an 9ú Meitheamh, thosaigh roghchoiste Eanáir 6 ag cur mórchinntí a fhiosrúcháin i láthair.  

Ina ráiteas tosaigh, dúirt an Cathaoirleach Benny Thompson: “Dá bharr na bréaga a chothaigh an t-éirí amach Eanáir 6, cuireadh ár ndaonlathas bunreachtúil – atá dhá chéad go leith bliana d’aois – i mbaol. Tá an domhan mór ag faire orainn anseo. Le fada an lá, bhí Meiriceá mar chathair lonrach ar chnoc. Léaró dóchais agus saoirse; dea-shampla do dhaoine eile – nuair atáimid i mbarr ár réime.”  Ansin, tháinig Liz Cheney, leaschathaoirleach an choiste i gceannas na n-imeachtaí. Rinne sí achoimre láidir i gcoinne Trump, agus dúirt sí go mbeadh i bhfad níos mó ag teacht chun solais sna héisteachtaí atá le teacht. Thug sí saghas léarscáil dúinn, ag míniú dúinn cad a bheadh sna héisteachtaí eile. Seo ach cúpla rud tábhachtach a dúirt sí le linn na héisteachta: “Ghair an tUachtarán ar an daoscarshlua, chruinnigh sé an daoscarshlua, agus las sé tine an ionsaithe!” “Nuair a theipeann ar an Uachtarán gníomhú chun ár n-aontas a chosaint, tarlaíonn géarchéim bhunreachtúil dá bharr; mar sin tá ár bpoblacht i gcontúirt mhór.” “Nuair a bhí na círéibeoirí ag canadh ‘Croch Mike Pence’, d’fhreagair Trump: ‘B’fhéidir gur smaoineamh maith atá ag ár lucht leanúna. Tá sé tuillte aige!’”  D’eisigh Cheney foláireamh nuair a labhair sí leis na Poblachtánaigh ag rá: “Tiocfaidh an lá nuair a bheidh Donald Trump imithe, ach fanfaidh bhur n-easonóir.”

Físeáin Nua le feiceáil

Chonaiceamar físeáin nua a thaispeáin an doirteadh fola grafach a tharla ar Eanáir 6.  Ionsaí foréigneach a bhí ann agus ní raibh seans ag na póilíní stop a chur leis.  

Chonaiceamar blúirí beaga de dhaoine lárnach ag tabhairt teistíochta – Ivanka Trump agus Bill Barr (iar–Ard–Aighne) san áireamh.  Mar gheall ar líomhaintí Trump agus a fhoireann faoi chalaois mhór toghcháin, dúirt Barr go ndúirt sé le Trump go leor uaireanta nach raibh aon bhunús leis na líomhaintí sin agus ní raibh iontu ach cacamas. Agus dúirt Ivanka, iníon Trump, gur chreid sí Bill Barr ag an am, in ionad a hathair féin.

Agus chualamar ó dhaoine a bhí i láthair ag an gCaipeatól an lá sin, go háirithe ón scannánóir Nick Quested agus ón bpóilín Caroline Edwards. Gortaíodh Edwards go dona nuair a bhí sí agus a gcomhghleacaithe sna póilíní ag iarraidh stop a chur leis an ionradh. Dúirt Edwards gur zón cogaidh a bhí ann, agus go raibh sí ag sleamhnú ar fhuil a bhí ar an talamh.

.

Chonaic mé an dara héisteacht cheana féin, agus gan aon rún a sceitheadh, taispeántas tinte ealaíne a bhí inti. Beidh níos mó le rá agam ar an ábhar luath go leor!

Is beag aird a Rialtais Fheidearálaigh a dhírítear ar fhoréigean le gunnaí i Meiriceá! Sin an fhírinne shearbh atá soiléir gach uair a tharlaíonn mórshléacht eile sa tír. Ar an drochuair, tarlaíonn a leithéid go rómhinic ar fad. Dúnmharaithe tubaisteacha iad go léir a imrítear ar dhaoine neamhurchóideacha, go minic in áiteanna atá in ainm is a bheith sábháilte – áiteanna cosúil le scoileanna, ionaid adhartha, bialanna, agus siopaí. Ach nuair a dhúnmharaítear páistí soineanta gan taise mar a tharla go leor uaireanta –le fíorghairid in Uvalde, i Texas, agus nuair a thuigeann tú go bhfuil formhór na mbásanna sin inseachanta, caithfidh tú an cheist a chur: cad é faoin spéir atá cearr le Rialtas na Stáit Aontaithe? Tá na rialacháin a bhaineann le gunnaí ag éirí níos scaoilte an t-am ar fad, nuair atá a mhalairt ag teastáil go géar.  Is í an fhadhb atá i gceist ná cumhacht thruaillitheach an airgid! Tá an Cumann Náisiúnta Raidhfilí (NRA), in éineacht le Poblachtánaigh sa rialtas feidearálach ag obair le chéile chun fealsúnacht an NRA a scaipeadh, fealsúnacht a chothaíonn cearta úinéireachta gunnaí do chách sa tír. Ní mar sin atá sé i dtíortha eile, agus bhí roinnt mhaith tíortha in ann foréigean le gunnaí a laghdú go suntasach.

Cad is féidir leo siúd a dhéanamh nach bhfuil ar acmhainn na Stáit Aontaithe a dhéanamh?

.

Freagairt éirimiúil agus thapa!

I gCeanada, sa bhliain 1989, nuair a dhúnmharaíodh ceithre bhean déag go barbartha ag ollscoil École Polytechnique i Montreal, cuireadh dlíthe nua i bhfeidhm maidir le gunnaí. Arís i 2020 tar éis sléacht eile agus trí dhuine dhéag maraithe ag fear gunna, cuireadh dlíthe nua i bhfeidhm chun coisc a chur ar airm ionsaithe agus airm uathoibríocha agus fiú ar na saghsanna piléar a bheadh ceadaithe a úsáid.  I gCeanada, laghdaíodh an ráta dúnmharaithe go suntasach dá bharr sin go .5 dúnmharú as gach 100,000 duine le gunnaí gach bliain, i gcomparáid le ráta atá i bhfad níos airde – 4 dúnmharú as gach 100,000 duine sna Stáit Aontaithe.  Fiú sna Stáit Aontaithe féin, níl ráta mar an gcéanna i ngach Stát – braitheann sé ar láidreacht na ndlíthe gunnaí atá i bhfeidhm. Tá níos mó ná 25 dúnmharú as gach 100,0000 duine i Mississippi, Louisiana agus Wyoming, agus ní taisme ar bith é go bhfuil na dlíthe gunnaí is laige sa tír ag na stáit sin.

Dála an scéil, rinne an Astráil agus an Riocht Aontaithe mar an gcéanna le Ceanada, agus chuir siad dlíthe níos déine i bhfeidhm tar éis mórshléachtanna ina dtíortha féin. D’ísligh siad an ráta dúnmharaithe go suntasach freisin.

Tá sé an-soiléir go bhfuil nasc idir láidreacht na dlíthe gunnaí agus mar sin an líon gunnaí atá i gcúrsaíocht, agus an ráta dúnmharaithe.  Tharraing an tUachtarán Biden ár n-aird ar shampla amháin. Dúirt sé: “Cuireadh cosc ar airm ionsaithe sa bhliain 1994, agus thit an ráta dúnmharaithe le gunnaí. Chuaigh an dlí sin as feidhm i 2004, agus ansin mhéadaigh an ráta mórshléachtanna faoi thrí.”

Ar an mhórphictiúr sna Stáit Aontaithe, seo iad na staitisticí: Tá 400 milliún gunna ann, agus as an uimhir sin, timpeall 20 milliún gunna ionsaithe, cosúil leis an AR-15 ar úsáid go leor de na gunnadóirí iad chun damáiste as cuimse a dhéanamh.  

Cén fáth?

Tá réiteach cruthaithe ann agus is é sin ná reachtaíocht gunnaí níos déine a achtú. Cén fáth nár tharla agus nach dtarlaíonn a leithéid sin sna Stáit Aontaithe nuair a chruthaigh tíortha eile go n-oibríonn an straitéis seo go feidhmiúil chun foréigean gunnaí a laghdú? Is é an comhoibriú an cur chuige atá i réim, go háirithe idir an NRA agus an Páirtí Poblachtánaigh. Faigheann na Poblachtánaigh tacaíocht airgeadúil agus faigheann an NRA tacaíocht polaitiúla i gcaidreamh siombóiseach eatarthu.  Ach is drochmhargadh é sin do phobal na tíre a bhfuil orthu cónaí i dtír i bhfad níos dainséaraí dóibh go léir. Tá na Poblachtánaigh sa Seanad in ann bac a chur ar aon dlí gunna a thagann os a gcomhair, agus sin díreach a dhéanann siad. Chomh fada agus is féidir leis an NRA agus na Poblachtánaigh an bob sin a bhualadh ar dhóthain daoine, leanfaidh siad ar aghaidh mar sin. Idir an dá linn, is faoi gach stát atá sé a dlíthe gunnaí féin a chur i bhfeidhm chun an sléacht uafásach seo a laghdú.

.

.

.

Beagnach trí bliana ó shin, scríobh mé alt faoin bhfoireann náisiúnta sacair SAM (USWNT) a bhuaigh Corn Domhanda na mBan in aghaidh na hOllainne i gcluiche d’ardchaighdeán. Tar éis dom cuir síos a dhéanamh ar an gcluiche sin, dúirt mé nach raibh USWNT chomh rathúil sin ó thaobh comhionannais de.  

Seo mar a scríobhas: “Tá sé an-suimiúil gurb é gártha lucht féachana an tsacair tar éis an chluiche ceannais i mbliana ná: “pá comhionann, pá comhionann.” Is cinnte go bhfuil argóint láidir ag na mná, go háirithe ina dtír féin. Tá an argóint níos láidre fós dóibh tar éis an Choirn Domhanda a bhuachan gan dua den cheathrú huair.”

Bhí cultúr leithcheala ag Cónaidhm Sacair na Stáit Aontaithe (USSF) le fada an lá, gan trácht ar an gComhaontas Idirnáisiúnta Sacair (FIFA). Ach níor ghlac USWNT leis an ‘status quo’ sin agus chuaigh siad go tréan i ngleic leis an leithcheal inscne sin.

Rinne cúigear imreoirí dóibh gearán sa bhliain 2016 leis an gCoimisiún um Dheiseanna Comhionann Fostaíochta (EEOC) sna Stáit Aontaithe in aghaidh an USSF, ag éileamh comhionannais maidir le coinníollacha oibre agus pá. Sa bhliain 2017, tháinig an USNWT agus USSF ar chomhaontú, go socrófaí na fadhbanna eatarthu féin laistigh de cúig bliana, ag úsáid córais cómhargála.

.

Cás Dlí

Sa bhliain 2019, nuair nach raibh aon dul chun cinn déanta fós chun teacht ar réiteach, thóg na himreoirí USNWT cás caingne aicmí in aghaidh an USSF. Bhí siad ag lorg pá aisghníomhaigh, damáistí agus bearta pionósacha eile freisin, ag dul ar ais go 2015.  Agus bhí siad ag éileamh comhionannais iomláin le foireann náisiúnta na bhfear SAM (USWNT) as sin amach.    

Níor thug breitheamh feidearálach breith ina leith, mar gheall ar chomhionannas pá, áfach. Dúirt sé nárbh fhiú dul ar aghaidh mar shínigh an USWNT conradh oibre a bhí ina ceangal de réir dlí. Níor ghlac an USWNT leis an rialú sin, agus rinne siad achomharc chuig an 9ú Cúirt Achomhairc ag iarraidh an rialú sin a fhreaschur. Is díol suntais gur chuir an USMNT mionteagasc chuig an chúirt ag tacú go láidir leis an achomharc.  Seo sliocht beag as an mionteagasc sin:

“Mar go raibh cúrsaí airgid USSF feabhsaithe go mór ón am a ndearna muid féin idirbheartaíocht ar son pá i 2011, cheapamar gur cheart dóibh (USWNT) a thrí oiread níos mó pá ná muidne a fháil.”

Tháinig siad (USWNT agus USSF) ar shocrú i mí Feabhra 2022. Faoin socrú sin, thoiligh USSF go n-íocfaidís 24 milliún dollar do USWNT agus gheall siad dóibh go raibh pá comhionann mar sprioc acu freisin, ag brath ar thorthaí na gcainteanna cómhargála.

Bua Iontach   

Chríochnaigh na cainteanna cómhargála idir USWNT agus USSF le déanaí, le toradh dearfach, cumhachtach agus ceannródaíoch. Dúirt uachtarán USSF Cindy Parlow Cone, iarimreoir USWNT í féin gur ghníomh stairiúil a bhí ann. Dúirt Becky Sauerbrunn, uachtarán (agus imreoir) USWNT gur léirigh an comhaontú dianiarrachtaí na n-imreoirí ní hamháin ar an bpáirc ach an t-am go léir.

Beidh pá agus coinníollacha oibre USWNT (foireann náisiúnta na mban) agus USMNT (foireann náisiúnta na bhfear) díreach mar an gcéanna.  Tá sé deacair comhaontú mar seo a chur i bhfeidhm, nuair ní mar sin atá cúrsaí i réimse sacair i gcoitinne. Mar shampla, bhuaigh an Fhrainc Corn Domhanda na bhfear sa bhliain 2018, agus bhuaigh na Stáit Aontaithe Corn Domhanda na mban sa bhliain 2019. Fuair an Fhrainc 38 milliún dollar, agus ní bhfuair na Stáit Aontaithe ach 4 milliún. Agus é sin tar éis duais na mban a mhéadú faoi dhó idir 2015 agus 2019!  Nach bhfuil sé dodhéanta, mar sin, comhionannas a fháil idir USWNT agus USMNT?

Áit a bhfuil toil tá bealach!

Ar an dea-uair, níl sé dodhéanta! Tháinig na trí pháirtí (USSF, USWNT, USMNT) ar réiteach na ceiste, ag úsáid ‘ioncam roinnte’ i gcás duaiseanna. Cuirfear airgead ó dhuaiseanna le chéile, agus roinnfear an ciste ansin idir na trí ghrúpaí ar bhealach a thugann cothrom na Féinne do chách, mná san áireamh!  Mar shampla, tóg Corn Domhanda na bhfear 2022, agus Corn Domhanda na mban 2023! Cuirfear aon airgead a bhuafar i gciste agus ansin gheobhaidh USWNT 45%, USMNT 45%, agus USSF 10% den airgead.  

Is dea-shampla é seo do thíortha eile, do FIFA agus ar ndóigh don réimse spóirt i gcoitinne. Tá súil agam go ndéanfaidh siadsan an rud céanna agus go dtabharfaidh siad cothromaíocht i gcúrsaí pá agus coinníollacha oibre do gach duine, lánstad!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.