Aon uair a bhíonn tú ag déanamh trua duit féin agus don ár dtír, bog siar nóiméad agus smaoinigh ar an bpictiúr mór.  Go minic, d’fhéadfaí cúrsaí a bheith i bhfad níos measa. Inniu tá scéal agam faoi thír bheag a bhfuil an dearg-mhí-ádh uirthi.  Tar éis an scéil seo a léamh, is dócha go mbeidh tú in ann rudaí a fheiceáil go difriúil agus a bheith buíoch as an saol iontach atá againn sa tír álainn seo.  Ach beidh rabhadh dúinn sa scéal freisin.

Tar éis an Dara Cogadh Domhanda, ghabh na Stáit Aontaithe seilbh ar an gcuid is mó den Mhicrinéis i lár an Aigéin Chiúin, lonnaithe idir Havaí agus an Astráil.  Tá níos mó ná dhá mhíle oileán sa Mhicrinéis agus tá an tír i gceist (Poblacht na hOileáin Marshall) sa ghrúpa seo. Tá na tíortha seo saor anois.

An Chéad Chontúirt – Radaíocht

Tá fiche naoi n-atall coiréil agus cúig oileán coiréil sa tír, scaipeadh amach tríd leathmhilliún ciliméadar cearnach san aigéan, le timpeall is seasca céad daoine ina gcónaí ann.  Is í ceann de na tíortha is iargúlta ar an domhan. Is chuige sin go díreach gur roghnaigh na Stáit Aontaithe í chun tástáil núicléach a dhéanamh tar éis an chogaidh. Idir 1946 agus 1958, pléascadh seasca seacht mbuama adamhacha sa tástáil seo, buamaí hidrigine san áireamh.  Cé go n-aslonnaítear muintir na háite ó láthair thástála go dtí oileán eile, ina ainneoin sin fuair a lán daoine tinneas radaíochta agus ailse. Rinneadh damáiste géiniteach dóibh freisin, ionas go raibh neamhghnácha galair ag go leor naíonáin nuabheirthe. Ní fhéadfaí cónaí ar chuid de na hoileáin sin anois agus le tamall fada sa todhchaí, de bharr truailliú radaighníomhach ó phlútóiniam-239 agus caeisiam-137. 

Tá sé dochreidte go raibh a fhios ag Rialtas na Stáit Aontaithe go mbeadh na hoileánaigh ina gcónaí in áiteanna a bhí éillithe ag radaighníomhaíocht.  Rinne muca guine dóibh chun taighde a dhéanamh ar an dochar a dhéanann radaíocht núicléach mar sin do dhaoine. Ba é sin Tionscadal 4.1 a bhí leagtha amach ag Rialtas na Stáit Aontaithe, agus tionscadal uafásach ba ea é a lean ar aghaidh ar feadh tríocha bliana.  Deirtear go bhfuil áiteanna sa réigiún ina bhfuil an leibhéal radaíochta chomh hard le Searnóbail nó Fukishima fós. 

Nuair a bhí na Stáit Aontaithe críochnaithe leis an tástáil núicléach seo, chuir siad an smionagar núicléach (ochtó míle méadar ciúbach) isteach i gcruinneachán clúdaithe le díon coincréite ar oileán Runit agus d’imigh siad abhaile, ag fágáil léirscrios na timpeallachta ina ndiaidh.

Tá na hOileáin Marshall fós ag lorg níos mó cabhrach ó na Stáit Aontaithe, ach deir na Stáit Aontaithe go bhfuil siad cothrom leo cheana féin ó thaobh tacaíocht de. 

Séanann na Stáit Aontaithe go ndearna siad aon rud mícheart, agus gur leis na hOileáin Marshall aon fhadhbanna atá acu a réiteach, maidir le cúrsaí radaíochta agus an cruinneachán Runit (nó an ‘Tuama’ mar a thugtar air) san áireamh.

An Dara Contúirt – Uisce

D’fhógair rialtas na nOileán Marshall géarchéim aeráide náisiúnta le déanaí, ag iarraidh ar an bpobal idirnáisiúnta fhreagairt don ghéarchéim seo agus iad ba chúis leis sa chéad áit.

Níl na hOileáin Marshall ach cúpla méadar in airde os cionn leibhéal na farraige ar an meán, agus toisc go bhfuil an leibhéal uisce ag ardú, tá damáiste ag tarlú ann anois, agus ag éirí níos measa gach bliain.  Tá seans mór, mura ndéantar aon rud, nach bhféadfaí daoine maireachtáil sa tír tar éis 2050.

Tarlaíonn triomaigh fada agus neamhshéasúrach níos minice anois ann, agus tá sáile ag meascadh isteach le fíoruisce.  Is é a dúirt Michael Gerrard, ó Ollscoil Columbia ná: “Traein earraí is í an t-athrú aeráide ag réabadh díreach i dtreo na hOileáin Marshall.  Níl cúis chomh láidir ag aon tír eile géarchéim a fhógairt!”

Contúirt Dhúbailte – Rabhadh

Sna hoileáin mhí-ámharacha seo, tá an riosca núicléach agus an riosca athrú aeráide ceangailte le chéile i dtaispeántas marfach a léiríonn na contúirtí mar gheall ar easpa gníomhaíochta tíortha an domhain – go háirithe na Stáit Aontaithe.  Má thógtar neamhaird do na rioscaí sin, beidh orainn aghaidh a thabhairt ar an scéal sin luath nó mall. 

Ar an drochuair, níl an dara rogha ag muintir na hOileáin Marshall – caithfidh siad rud éigin a dhéanamh anois roimh thubaiste núicléach nó roimh bhá a dtír.

.

.

  .

Nuair a bhí ár dtír níos boichte i bhfad, roimh ré an fhóin cliste, ní saol gan locht a bhí againn. Ag an am sin, cheapamar dá mbeadh an tír níos saibhre, go réiteofaí ár gcuid fadhbanna. Ach ní mar a shíltear a bhítear, agus i mbun flúirse an Tíogair Cheiltigh agus arís sa lá atá inniu ann, cuireadh an mhíthuiscint sin ina ceart, agus fuaireamar amach nach raibh sé chomh simplí is a cheaptar.

Is é céard a tharla ná gur mhalartaíomar sraith amháin fadhbanna ar shraith eile! Sa domhan thiar, déanann gach tír iarracht a eacnamaíocht a neartú, mar is tuairim é a bhfuil glacadh forleathan leis. Ach tá fadhb mhór le fás eacnamaíoch gan srian! De ghnáth, is é an rud is tábhachtaí do chomhlachtaí ná uasmhéadú brabúis. Agus má thagann cuid den bhrabús sin le dochar a dhéanamh do leas an phobail nó don phláinéad, bíodh sé mar sin!  Nuair nach bhfuil an córas rialála láidir go leor, bíonn borradh eacnamaíoch ar feadh tamaill. Ach chomh cinnte is atá grian sa spéir, bíonn géarchéim eacnamaíochta ina dhiaidh. Ar an lámh eile, má bhíonn an córas rialála róláidir, ní bhíonn na comhlachtaí náisiúnta in ann dul in iomaíocht le comhlachtaí i dtíortha eile nach bhfuil faoi shrianta chomh láidir.

Inniu, díreoidh mé an spotsolas ar an dochar millteanach a dhéanann a lán comhlachtaí don timpeallacht. Cuireann an dochar sin go mór isteach ar dhaoine, go minic ar fud an domhain!  Fadhb mhór is ea ár róspleáchas ar bhreoslaí iontaise. Aithníodh tamaill ó shin gurbh é ba chúis le go leor den truailliú aeir agus den téamh domhanda freisin.

Sna tíortha saibhre, go háirithe, tá de chúram morálta orainn an chine dhaonna agus an timpeallacht a chaomhnú, cé gur athchiontóirí go leor againn!

Ní mór dúinn go léir bealach a fháil chun na cleachtaí éillithigh mar sin a laghdú roimh dhíothú an phláinéid agus an chine dhaonna féin. Tá sé an-tábhachtach a bheith gníomhach i gcúrsaí polaitíochta, ionas go mbeimid in ann brú a chur ar gach Rialtas na hathruithe molta a dhéanamh. Tá sé an-tábhachtach, freisin, ár n-airgead a chaitheamh go freagrach chun droch–chleachtaí a laghdú agus dea-chleachtaí a mhéadú ó thaobh an mhaitheas de.

Faraor, cuireann tíortha saibhre, Éire san áireamh, leis na fadhbanna sin, in ionad iad a réiteach. B’fhéidir gur thosaigh casadh na taoide mar sin féin, i gcás daoine óige, go háirithe. Féach ar an difríocht atá á dhéanamh ag an Suallanach Greta Thunberg. Níl sí ach sé bliana déag d’aois, ach tá aithne ag beagnach gach duine uirthi, agus tá go leor lucht leanúna aici ar fud an domhain. Tá sí an-ghníomhach i gcúrsaí polaitíochta domhanda, agus spreagann sí a lán daoine eile agus go háirithe daoine óga, seasamh docht a ghlacadh ar chaomhnú na timpeallachta. Thosaigh sí gluaiseacht gnáthdhaoine óga atá cumhachtach ar an stáitse domhanda. Dá bhrí sin, bíonn daoine óga an-ghnóthach. Mar shampla, eagraíonn siad léirsithe sráide idirnáisiúnta go minic, ag iarraidh tuilleadh brú a chur ar rialtais ar fud an domhain na fadhbanna timpeallachta a réiteach cé chomh tapa agus is féidir leo, sula mbeidh sé ródhéanach.  Tá an ceart acu, mar níl sé ceart todhchaí an phláinéid a chur i ngeall, chun pócaí daoine saibhre a líonadh le hairgead anois. Is drochmhargadh é sin don phláinéad agus do gach duine a mhaireann air, agus go háirithe do na daoine óga, mar tá an téamh domhanda ag éirí níos measa gach nóiméad!

Íomhá íocónach an ré seo ná Greta Thunberg ag stánadh ar Trump agus an bheirt acu ag freastal ar chruinniú na Náisiúin Aontaithe i Nua Eabhrac le déanaí. Dúirt sí ag an gcruinniú, ag caint dhíreach go dtí na ceannairí:

“Ghoid sibh ár n–aislingí agus ár n-óige dúinn leis na focail fholmha atá le rá agaibh! Tá súile na nglún atá ag teacht ag féachaint oraibh anois, agus má roghnaíonn sibh theip orainn, ní mhaithfidh muid go deo é! Ní ligfimid é sin libh! Anois díreach, anseo díreach tá na sceana géaraithe!”

Is mór an t-ugach é go bhfuil an-ghean ag daoine óga ar an timpeallacht dhomhanda, agus go bhfuil siad ar iarraidh rud éigin a dhéanamh faoi!

Is comhartha dóchais é sin, go deimhin!

.