Lá Bealtaine!

Lá Bealtaine!

le | 2023/05/10 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Stair

Lá Bealtaine!

Ar Lá Bealtaine (ar an 1 Bealtaine), rith sé liom nach raibh a fhios agam i gceart cad a bhí taobh thiar den fhéile mhór Cheilteach sin in Éirinn. Tá féile eile a thiteann ar an 1 Bealtaine freisin, maidir le cearta oibrithe – ach sin scéal do cholún eile! Maidir leis ár bhféile Cheilteach, áfach, is ceiliúradh talmhaíochta a bhíodh i gceist chun fáilte a chur roimh shéasúr an tsamhraidh, agus chun do theaghlach agus do shlí mhaireachtála a chosaint i gcoinne fórsaí osnádúrtha.  Cheiliúrtaí an fhéile seo ag tús shéasúr an tSamhraidh, agus bhí féilte eile ag baint leis na séasúir eile.  

Sna seantraidisiúin lastaí tinte le luí na gréine Oíche Bhealtaine, 30 Aibreán, agus maireann na traidisiúin seo go fóill i gcuid den tír. Tagann an t-ainm ‘Bealtaine’ ón tSean-Ghaeilge ‘Bel tine’, dar leis an staraí Peter Berresford Ellis (sa leabhar “A Dictionary of Irish Mythology”).  Meastar gur Dé na gréine ba ea Bel nó Belenus, ach níl ann ach tuairimíocht.

Gnásanna Bhealtaine

Sa chianaimsir lastaí príomh–thine Bhealtaine ar Chnoc Uisneach i gContae na hIarmhí – lárionad traidisiúnta na tíre. Ansin, lastaí tóirsí sa tine sin, agus thugtaí chun na mbailte fearainn iad chun tinte eile a lasadh.  Théadh daoine idir dhá thine Bhealtaine mar ghnás íonghlanta. Sheoltaí tréada bó idir tinte freisin ar an gcúis chéanna. Léimeadh daoine thar tinte Bhealtaine, fiú, mar ghnás torthúlachta.

Ar Lá Bealtaine, bhailíodh daoine bláthanna agus ruainní caorthainn agus chrochaidís iad trasna dhoirse nó fhuinneoga a dtithe, ar fhaitíos go ngabhfadh na síoga daoine nó beithígh leo. Ní bhíodh fáilte roimh aon chuairteoir ar Lá Bealtaine ach an oiread, mar chreidtí dá ngoidfí aon rud ó do theach, d’fhéadfadh duine é a úsáid chun tú a chur faoi gheasa droma draíochta.

Bhíodh traidisiún ‘Chrann na Bealtaine’ go láidir ní hamháin in Éirinn ach ar fud na hEorpa, ina mbíodh daoine ag damhsa timpeall an chrainn le chéile lámh ar lámh.  Chleachtaí traidisiún eile darb ainm ‘Bhanríon na Bealtaine’ in Éirinn agus ar fud na hEorpa freisin. Ceaptar go mb’fhéidir go bhfuil baint ag an traidisiún seo leis an mBandia ársa Rómhánach, Flora.  Is minic a bhíodh mórshiúl agus spóirt agus féilte ag gabháil leis. In áiteanna áirithe i gCúige Uladh, roghnaítí Rí in éineacht leis an mBanríon. Uaireanta, bhíodh tor á iompar sa mhórshiúl, agus bhíodh sliotair ar crochadh air. Ba é Lá Bealtaine tús shéasúr na hiománaíochta agus i gCill Chainnigh thugadh na mná sliotair nua do na fir ar an lá seo.

De réir seanchais darb ainm ‘Leabhar Gabhála’, tháinig an chéad lonnaitheoir, Partholan, go hÉirinn ar Lá Bealtaine, agus ba ar Lá Bealtaine eile a tháinig an phlá a scrios a mhuintir.  Blianta fada ina dhiaidh sin, tháinig grúpa eile, Clann Mhíleadh, agus ar Lá Bealtaine chuir siad na Tuatha Dé Danann faoi chois.  Ní dócha gur ar Lá Bealtaine féin a tharla na rudaí thuasluaite, ach gur réalachas draíochta atá i gceist, nuair a chuir na scéalaithe eachtraí suntasacha agus dátaí tábhachta le chéile gan fhios dóibh féin, b’fhéidir. Ar aon nós, dearbhaíonn sé cé chomh lárnach agus a bhíodh Lá Bealtaine i gcultúr na gCeilteach.

Dán!

Críochnóidh mé ar nóta difriúil – nóta fileata, a bhuí le m’athair, Peadar Bairéad. Scríobh sé dán iontach faoi Lá Bealtaine, ag ceiliúradh thús an bhláthaithe a bhíonn le feiceáil ar Lá Bealtaine.  Ach athraíonn an téama sa dá véarsa dheireanacha, agus atmaisféar níos gruama le mothú iontu. Bíonn síol an bháis suanach i ngach rud atá beo, fiú agus é i mbarr a shláinte agus a shaol. Ceacht iontach ón máistir féin!

.

Samhradh eile ag péacadh.

.

Nóiníní geala is caisearbháin órga

chugainn ’na sraitheanna daite,

Aiteann buí glórmhar, is sceach gheal mar lása

ar fhallaing ghlas bhrídeog an tSamhraidh.

.

Lá Bealtaine buí trí thine sna fálta,

Is éin ins na géaga ag canadh,

Uain ag pocléimnigh is gamhna á seoladh

I bpáirceanna méithe an tSamhraidh.

.

Scamaill na spéire mar lomra bog caorach,

Is grian gheal ag óradh gach aon ní,

Beacha go saothrach, is seangáin ina dtréada

Ag cnuasach leo torthaí an tséasúir.

.

Bainne bó bleachtáin ag maisiú na mbánta,

Sceacha ag bláthú go líofa,

Ceannbháin gheala ag bánú na bportach,

Is fiúise mar phéarla an tSamhraidh.

.

Blianta ina dtréada ag iníor go sásta,

Is ag cangailt leo cnuasach na gcuimhní,

Laethe na hóige ag filleadh ina rás chugainn,

Mar a bhláthaíonn blátha an tSamhraidh.

.

Ach cuirimis uainn iad, cuimhní ár n-óige,

Mar nach bhfillfidh an óige faoi dhó chugainn,

Ní fhillfidh na blianta ‘tá imithe ar fán uainn

Mura bhfillfidh blás feoite an tSamhraidh.

Óráid Mitchell!

Óráid Mitchell!

le | 2023/05/03 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht, Stair

Óráid Mitchelll!

Níos mó ná 27 bliain ó shin, thosaigh go leor daoine ag comhoibriú go dian le chéile le cúpla bhliain anuas lá i ndiaidh lae ag iarraidh teacht ar réiteach inoibrithe na dTrioblóidí i dTuaisceart na hÉireann.  Bhí gach cosúlacht ar an scéal gur tasc dodhéanta a bhí i gceist, ach leanadar ar aghaidh in ainneoin liosta fada deacrachtaí a bhí acu. In ainneoin na ndearcthaí éagsúla a bhí ag rannpháirtithe na gcainteanna, d’fhógair George Mitchell ar Aoine an Chéasta, 10 Aibreán 1998, gur thángadar ar chomhaontú.  Cé nach comhaontú foirfe é, is comhaontú praiticiúil é, atá i bhfeidhm fós, atá beo fós, agus atá mar ardeiseamláir ar fud an domhain ag léiriú cad is féidir leat a dhéanamh nuair a chomhoibríonn tú le do naimhde chun stop a chur leis an bhforéigean eadraibh.

Chuaigh gach duine a bhí páirteach sna cainteanna sin sa seans, agus gan dabht bhí drochthionchar ar chuid acu ar feadh i bhfad. Rud an-dearfach ba ea an Comhaontú, a thug caibidil fhuilteach i stair an Tuaiscirt chun críche. Fuair John Hume agus David Trimble gradam síochána Nobel dá saothar níos déanaí sa bhliain. Cé gur ainmníodh George Mitchell do dhuais Nobel freisin, ní bhfuair sé é. Dá gcaithfinnse féin a roghnú an duine ba lárnaí i bpróiseas na síochána sa Tuaisceart, roghnóinn George Mitchell. Dá uireasa, ní móide go mbeadh an Comhaontú againn agus táimid go léir faoi chomaoin mhór aige.  Ba mhíorúilt é an Comhaontú.

Comóradh an Chomhaontaithe

Is míorúilt é freisin go raibh an t-iarSheanadóir Mitchell (atá 89) in ann freastal ar chomóradh an chomhaontaithe a tharla le déanaí in Ollscoil na Ríona i mBéal Feirste.  Buaileadh le leoicéime é trí bliana ó shin agus is é seo a chéad imeacht mór i ndiaidh a fháthmheasa.  Comóradh mór a bhí ann, agus bhí daoine cáiliúla eile ag freastal air freisin: iarUachtarán Mheiriceá Bill Clinton, an t-iar-Rúnaí Stáit Meiriceánach, Hilary Rodham Clinton, iarPhríomh-aire na Breataine Tony Blair agus an t-iarThaoiseach Bertie Ahern san áireamh. Bhí Uachtarán na Stáit Aontaithe Joe Biden sa Tuaisceart freisin don chomóradh, agus thug sé óráid spreagúil ann. Thug beagnach gach duine thuasluaite óráid freisin, ach ba í óráid Mitchell an ceann ab fhearr liom.  

Óráid Mitchell

Ag an gcomhdháil, tugadh aitheantas do na páirtithe a léirigh misneach agus iad ag déileáil le naimhde. Bhí brú indíreach freisin ar an DUP filleadh ar Stormont agus Tuaisceart Éireann a chur ag obair.  Thar na trí lá ba iad na téamaí ná, ‘Machnaimh, Athnuaigh, Athshamhlú’.  Chuir Mitchell tús leis an gcomhdháil agus leis a hóráid spreagúil, leag sé síos an chaoi a mbeadh cúrsaí an chuid eile den chomóradh.

“Deirim anois, le ceannairí Thuaisceart Éireann faoi láthair agus amach anseo: Is iomaí na difríochtaí eadraibh i do stair agus i do pholaitíocht. Ach tá go leor ann freisin chun sibh a thabhairt le chéile, chun leanúint ar aghaidh leis an rud a thosaigh do réamhtheachtaithe ceathrú céid ó shin!” arsa Mitchell.

Lean sé ar aghaidh: “Ní comhartha laige é do chuid difríochtaí a réiteach ar bhealaí daonlathacha agus síochánta. A mhalairt ar fad, is comhartha é a léiríonn neart agus gaois. Agus léiríonn sé go soiléir toil fhormhór mór mhuintir Thuaisceart Éireann.”

Ag meabhrú dó an lá ar aontaigh na páirtithe leis an mbeart, dúirt sé: “Ar an lá sin d’oscail an stair í féin chun dóchais. Dhiúltaigh muintir Thuaisceart Éireann foréigean polaitiúil mar an bealach chun a gcuid difríochtaí a réiteach. Tá sé soiléir nach bhfuil siad ag iarraidh filleadh ar an bhforéigean. Ní anois. Ní riamh,” a d’áitigh sé.

“Táthar ann nach bhfuil sásta aon chomhghéilleadh a dhéanamh choíche. Dóibhsean, is comhartha laige é aon chomhréiteach a dhéanamh.  Ach deirim libh gur gá comhréiteach prionsabálta i sochaithe deighilte, agus go léiríonn sé creideamh i luachanna daonlathacha.  Más olc maith libh é, táimid go léir anseo le chéile. Ní mór neart, misneach agus fís chun aghaidh a thabhairt ar fhírinne na todhchaí, seachas a bheith ag cloí le miotais an ama atá caite.  Ó thús na dTrioblóidí go dtí 1998, maraíodh breis is 3,500 duine, agus gortaíodh 50,000 i bhforéigean seicteach. Sna 25 bliain ó thángthas ar an gcomhaontú bhí thart ar 164 bás ag baint le slándáil,” a dúirt an Seanadóir sular iarr sé ar a lucht éisteachta seasamh ina dtost chun cuimhneamh ar na híospartaigh ar fad.

Conclúid

Bhí teachtaireacht shoiléir ag an Seanadóir Mitchell agus ag an gcomhdháil féin gur sos cogaidh stairiúil a bhí i gComhaontú Aoine an Chéasta, ach cuireadh in iúl go soiléir freisin an méid oibre atá le déanamh go polaitiúil lena chinntiú nach bhfillfear ar na laethanta dorcha. Beidh sé níos deacra anois d’uireasa George Mitchell!

.

.

.

.

Tá mise sa bhaile

Tá mise sa bhaile

le | 2023/04/26 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Tá mise sa bhaile!

 

Is é scéal Uachtarán na Stáit Aontaithe, Joe Biden, scéal na mílte Gael-Mheiriceánach, agus chuir sé in iúl dúinn an scéal sin le paisin agus grá dá mháthairthír ar a chuairt go hÉirinn. Nuair a deir Gael-Mheiriceánaigh gur Éireannaigh iad, déanaimid beag dóibh mar is léir dúinn nach Éireannaigh iad ar chor ar bith. Níl siad ag tagairt do na fíricí loma mar is soiléir nach Éireannaigh an formhór dóibh de réir na gcritéar sin. Ach tá siad ag tagairt d’instinn phríomhúil a mhothaíonn siad go láidir de bharr an naisc ghéinitigh agus cultúrtha atá acu leis a máthairthír.  Seachadadh a bhfíorghrá d’Éireann ar aghaidh ó ghlúin go glúin. Tá siad mórtasach i gcónaí as a dúchas Éireannach. Is sárshampla de Ghael-Mheiriceánach é Joe Biden, gan ceist ar bith. Chuir sé a dhlúthpháirtíocht le muintir na hÉireann in iúl agus rinne sé lomchlár na fírinne le muintir na hÉireann agus muintir an domhan ar an ábhar sin go bródúil. “Tá mise sa bhaile”, a dúirt sé, agus ní raibh dabht ar bith ag éinne faoina bharántúlacht. Níl dabht ar bith ach gurb é Joe Biden an tUachtarán Mheiriceá ab Éireannaí dá bhfacamar riamh!

Biden mar Uachtarán

Tá go leor déanta ag Biden chun a fhís dhaonlathach a thabhairt chun críche, agus sa phróiseas sin tá a lán déanta aige freisin chun na botúin uafásacha an Trumpaigh a cheartú. Níl Biden ar an Uachtarán is carasmataí riamh i Meiriceá, ná ar an óráidí is fearr ach an oiread. Bhí Uachtaráin cosúil le Reagan agus Obama i bhfad ní ba chumasaí sna réimsí sin faoi seach, mar shampla. Is gnáthdhuine é Biden cosúil linn féin, ag streachailt a slí trí chora an tsaoil. Is polaiteoir ionraic agus díograiseach é, tréithe neamhchoitianta a bheith ag polaiteoirí. Ach ná cuireadh a stíl neamhghairéadach an dubh ina bhán ort, mar is iomaí éacht ollmhór atá déanta aige. Níl spás iad go léir a phlé anseo, ach luafaidh mé cúpla ceann. Sa bhliain 2021, shínigh Biden bille bonneagair $1 trilliún chun infreastruchtúr Mheiriceá a atógáil – bóithre, droichid agus iarnróid san áireamh. Tá sé ar cheann de na pacáistí is mó a shínigh uachtarán riamh agus bhí sé thar am infheistíocht mar sin a dhéanamh in infreastruchtúr na tíre. Gheall an Trumpach bille mar seo na céadta uair, ach ní raibh aige ach mórtas thóin gan taca! An bhliain seo caite, chuir Biden a lámh leis an Acht Laghdaithe Boilsciú (Inflation Reduction Act). Cuirfidh sé $739 billiún ar fáil in iomlán, timpeall leath don chúram sláinte agus an leath eile ($369 billiún) mar mhaoiniú in acmhainní fuinnimh in-athnuaite agus chun truailliú de gach saghas a laghdú. Is é seo an dlí is costasaí ar son na haeráide dár reachtaíodh riamh i stair an domhain!  Ní raibh sé éasca do Biden na hachtanna sin a rith, mar bhí easaontóirí fiú ina pháirtí féin (go háirithe an Seanadóir Joe Manchin i West Virginia). Ach rinne sé an jab, agus sin an rud is tábhachtaí!

Go seasfaidh mé síos i lár Chontae Mhaigh Eo!

Cé nach n-aontaím le gach tuairim an Uachtaráin, ar an mórgóir aontaím leis a fhís dhaonlathach a bhfuil codarsnacht iomlán idir é agus an fhís – agus is áibhéil an téarma fís a úsáid sa chás seo – phoblachtach! Go háirithe, aontaím leis an gcúpla acht ar luaigh mé leo cheana.  Mar an gcéanna le Biden, tá áit speisialta i mo chroí ag Maigh Eo! Rugadh mé i mBéal an Átha, agus is as Maigh Eo ó dhúchas mo mhuintir ag dul ar ais na céadta bliain.  Tá gaolta chéid chéime agam in Iorras ar an Muirthead i gContae Mhaigh Eo, arb as m’athair.  Is as Béal an Átha I gContae Mhaigh Eo ó dhúchas é Edward Blewitt, sin-sin-sin-seanathair Biden. D’fhág Patrick Blewitt Béal an Átha ar imirce as Éirinn in 1850 agus chuaigh sé go dtí Scranton, Pennsylvania, an áit chéanna ar saolaíodh Biden 90 bliain ina dhiaidh sin. Dhíol Blewitt 27 míle bríce le hArdeaglais Naomh Muireadhach in 1827 agus úsáideadh iad chun an ardeaglais a thógáil. Dá bhrí sin, bhí Blewitt in ann ticéid a cheannach dá theaghlach le seoladh go Meiriceá.

Bhí mo thuismitheoirí pósta san ardeaglais chéanna sa bhliain 1955, agus cúpla bliain ina dhiaidh sin baisteadh mé féin ann! Nuair a bhí mo thuismitheoirí fós beo, chuaigh ár dteaghlach go léir ar thuras bóthair go Béal an Átha cúpla uair, agus bhíomar in ann Ardeaglais Naomh Muireadhach a fheiceáil ónár n-óstán. Agus le déanaí, bhí Biden os comhar na hardeaglaise céanna, ag tabhairt an-óráid uaidh.  Bhí na ceangail láidre idir Meiriceá agus Éire an-soiléir dom díreach ansin ar leibhéal pearsanta.

Nach ait an mac an saol!

.

.

.

.

.

.

.

Moltaí don chéad Phaindéim eile!

Moltaí don chéad Phaindéim eile!

le | 2023/04/12 | Cúrsaí Reatha, Eolaíocht agus Teicneolaíocht, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta

Moltaí don chéad Phaindéim eile!

An tseachtain seo caite luaigh mé cúig cheacht a d’fhoghlaimíomar ón bpaindéim. San alt seo, tá moltaí agam ionas go mbeimid ullamh déileáil leis an chéad phaindéim eile.

1.Fiosrúchán oifigiúil

Is gá fiosrúchán oifigiúil a bheith againn in Éirinn faoi na bearta sriantacha a chur an rialtas i bhfeidhm le linn na pandéime. Is ansin amháin a bheimid in ann ár n-ullmhúchán a fheabhsú sa todhchaí.  Sin moladh a bhí ag an Teachta Dála de chuid Pháirtí an Lucht Oibre Duncan Smith le déanaí.

“Mura mbeidh an fiosrúchán sin againn go luath ní bheidh againn ach níos mó tráchtaireacht ó na meáin, ailt nuachtáin, leabhair sárdhíola agus measúnuithe acadúla ar cad a rinne nó nach ndearna muid.  Níl sé sin úsáideach ar deireadh thiar chun foghlaim ónár gcuid botún agus chun tógáil ar an méid a rinneamar i gceart,” dúirt Smith.

Ceapaim go bhfuil an ceart aige agus gurb é seo an chéad chéim chun bogadh i dtreo próisis níos fearr a chumadh don chéad phaindéim eile.

.

2.Infheistíocht an rialtais i réitigh cruthaithe

Bhí na saineolaithe in ann scaipeadh agus córacha leighis an víreas COVID-19 a staidéar go domhain le linn na pandéime.  Tá na vacsaíní COVID-19 éifeachtach agus sábháilte, agus is lú seans go mbeadh géarghalar ar dhaoine atá vacsaínithe. Tá vacsaíní de shaghas nua – vacsaíní teachtaire RNA chomh maith agus i slite níos fearr ná na vacsaíní traidisiúnta -vacsaíní víreasacha-veicteora. Mar shampla, beidh sé níos tapúla vacsaíní nua a fhorbairt leis na vacsaíní teachtaire RNA ná leis na vacsaíní traidisiúnta – rud atá thar a bheith tábhachtach.

Tá a fhios againn freisin cé chomh héifeachtach is atá maisc in aghaidh aon víreas aeriompartha, agus go háirithe maisc de shaghas N-95 nó KN-95.  Tá scaradh sóisialta tábhachtach mar uirlis i gcoinne scaipeadh an víris freisin, agus taobh istigh tá scagaire HEPA an-úsáideach chun aer glan a sholáthar.

Mar sin, is gá don rialtas infheistíocht dhóthanach a dhéanamh sna rudaí seo:

• Trealamh cosanta pearsanta do dhaoine ag tabhairt aire do dhaoine ionfhabhtaithe leis an ngalar agus go háirithe d’fhoirne leighis.
• Maisc N-95 nó KN-95 don phobal i gcoitinne.
• Tástálacha galair don phobal i gcoitinne.
• Cúnamh deontais do chomhlachtaí chun scagairí HEPA a cheannach agus a shuiteáil.
• Eolas agus ábhar teagaisc ag míniú na treoracha agus rialacha ag baint leis an bpaindéim as Béarla agus as Gaeilge.
• Deontais ar fáil do thaighdeoirí ag obair sa réimse.

.

3.Córas Réamhrabhaidh

Dá luaithe a fhaighimid amach go bhfuil galar ag scaipeadh is ea is lú líon na ndaoine a bhfaighidh bás. Seo cúpla straitéis a chabhródh le córas réamhrabhaidh:

• Monatóireacht fuíolluisce: úsáidtear an teicneolaíocht seo chun monatóireacht a dhéanamh ar COVID-19 sna Stáit Aontaithe. Bhíodar in ann borradh i gcásanna COVID-19 i gceantair áitiúla a thuar cúpla seachtain roimh ré trí anailísiú shonraí fuíolluisce a dhéanamh, agus obair feabhais a dhéanamh bunaithe ar sin.  
• Tionscnamh Víreas Riospráide agus Micribhithóim: Tá sé beartaithe ag taighdeoirí san Institiúid Wellcome Sanger i Cambridgeshire i Sasana, uirlisí a fhorbairt chun bagairtí víreasacha nua a aithint.  Faireachas géanómaíoch atá i gceist agus bhí na taighdeoirí in ann athruithe sa víreas a aithint go tapa sa Bhreatain Mhór le linn na pandéime COVID-19. Tá siad ag obair anois ar chóras a bheadh in ann galair tógálacha a aimsiú le tástáil amháin neamhchostasach.

Beidh sé tábhachtach go mbeadh córas réamhrabhaidh ag gach tír, agus dualgas orthu aon rud suntasach a thuairisciú don Eagraíocht Dhomhanda Sláinte (WHO).

Conclúid

I mo thuairim, is gá dúinn pleananna a bheith againn in dhá réimse leathana chun na torthaí is fearr a fháil sa chéad phaindéim eile:

• Eolaíocht: Tá sé soiléir go bhfuil baint ríthábhachtach ag an eolaíocht leis an ngnó seo. Tá go leor foghlamtha againn a bheidh an-úsáideach chun déileáil leis an chéad phaindéim eile i bhfad níos fearr ná an ceann deireanach. Tá taighde ábhartha ar siúl i gcónaí freisin. Beimid in ann galair tógálacha a aimsiú go tapa, vacsaíní agus leigheasanna a fhorbairt go tapa, agus freagairt níos fearr a fháil don cheist – cad iad na hacmhainní agus na srianta is tábhachtaí dúinn?
• Polaitíocht: Ní bheimid in ann moladh ar bith a chur i bhfeidhm gan an toil pholaitiúil a bheith ann ar leibhéal náisiúnta.  Mar sin, tá sé thar a bheith tábhachtach ár n-aird a dhíriú ar na trí phointe thuasluaite agus brú a choimeád ar ár rialtas iad a fheidhmiú. Ar leibhéal idirnáisiúnta, caithfimid oibriú le tíortha eile agus leis an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte as lámha a chéile, mar is gá iarracht chomheagraithe a bheith againn chuig an chéad phaindéim eile.

Bímis ag súil nach bhfeicimid paindéim eile, ach má fheicimid go mbeimid réidh í a chloí!

Ceachtanna ón bPaindéim!

Ceachtanna ón bPaindéim!

le | 2023/04/05 | Cúrsaí Reatha, Eolaíocht agus Teicneolaíocht, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta

Ceachtanna ón bPaindéim!

 

Is deacair a chreidiúint go bhfuil níos mó ná trí bliana imithe ó thús na pandéime COVID-19. Níl an pandéim sa nuacht ach go hannamh anois agus rudaí ag teacht ar ais beagnach mar a bhí siad roimh ré. Ach mharaigh COVID–19 6.8 milliún duine ar a laghad ar fud an domhain agus níos mó ná 13 míle duine ar oileán na hÉireann. Tá sé tábhachtach dúinn machnamh anois ar cheachtanna a d’fhoghlaíomar agus leis an eolas sin ullmhúchán níos fearr a dhéanamh den chéad pandéim eile.   San alt seo, luafaimid cúig cheacht thábhachtacha ón bpandéim.  Sa chéad alt eile, luafaimid cúig mholadh thábhachtacha den chéad pandéim eile.

 

 

Ceacht 1 – Cuir do mhuinín in eolaíocht in ionad ráflaí

 

 

Déanaimid talamh slán de anois, ach ní fhéadfaí barraíocht béime a chur ar thábhacht na vacsaíní agus chomh tapa is a forbraíodh iad. Ní hamháin sin, ach is beag nach míorúilt é forbairt vacsaín de shaghas m-RNA – cur chuige nuálach agus réabhlóideach maidir le dearadh vacsaínithe. De ghnáth, tógann sé suas go 15 bliain chun vacsaín a dhearadh, ach níor thóg sé ach bliain amháin i gcás COVID-19!  Rinne mífhaisnéis frithvacsaínithe damáiste mór, mar chuir sé eagla ar roinnt daoine, agus dhiúltaigh siad an vacsaín dá bhrí sin. Tá vacsaíní (vacsaíní m-RNA san áireamh) sábháilte, cumhachtach agus éifeachtúil.  Dá mhéad daoine atá vacsaínithe is ea is fearr a chuirtear cosc ar scaipeadh an ghalair.

 

 

Ceacht 2 – Oibríonn maisc i gcoinne an víris

 

 

Tá maisc in ann scaipeadh an choróinvíris a mhoilliú. Bhí éiginnteacht sna Stáit Aontaithe faoi sin ar dtús, mar bhí na húdaráis ag iarraidh maisc a choinneáil do dhochtúirí agus foirne leighis chun iad a chosaint ón víreas. Dúirt Lárionad um Ghalair a Chosc (CDC) ar dtús nár ghá do dhaoine nach raibh ionfhabhtaithe maisc a chaitheamh, ach ansin d’athraigh siad a moladh agus dúirt siad gur ba cheart do gach duine masc a chaitheamh. Bhí a gcuid teachtaireachtaí ag teacht salach ar a chéile ar an drochuair agus ní raibh daoine róchinnte cad ba cheart dóibh a dhéanamh. Maidir le cén saghas maisc a chaitheamh, bhí ganntanas masc N-95 ann, agus bhí ar dhaoine masc éadaigh a chaitheamh, nach raibh an-éifeachtach i gcoinne an víris.

 

 

Ceacht 3 – Is rud tábhachtach caighdeán an aeir taobh istigh

 

 

Ar dtús, ní raibh a lán eolas againn faoi conas a scaipeann an víreas. Ach diaidh ar ndiaidh, d’fhoghlaíomar gurb é tras-seoladh aeriompartha an modh is éifeachtaí do scaipeadh an víreas. Mar sin, tá sé an-tábhachtach scagaire aeir a úsáid chun cáithníní víris a bhaint amach. Is é an scagaire is fearr ná scagaire ardéifeachtúil cáithníní aeir (scagaire HEPA). Tá córas mar sin in ann méid an víris COVID-19 a laghdú go suntasach, agus laghdaíonn sé veicteoirí ghalair eile freisin – mar shampla an fliú.  

 

 

Ceacht 4 –Tá monatóireacht fuíolluisce an-úsáideach i bpaindéim víris

 

 

Go luath sa phaindéim, d’eascair an smaoineamh chun monatóireacht a dhéanamh ar fhuíolluisce agus d’fhás an cleachtadh sin mar cur chuige le himeacht ama. Cuireann daoine cáithníní an víris COVID-19 díobh sula mbíonn siomptóim an ghalair le brath orthu. Is féidir aon bhorradh i gcásanna COVID-19 a thuar cúpla seachtain roimh ré trí anailísiú shonraí fuíolluisce a dhéanamh. Is féidir an t-anailísiú seo a dhéanamh ceantar ar cheantar, agus is mór an chabhair é sin chun plean a chur le chéile in aghaidh an víris.

 

 

Ceacht 5 – Is gá faireachas géanómaíoch a dhéanamh

 

 

Ar an drochuair, sónn an víreas ó am go ham agus athraíonn sé an clúdach seachtrach ionas nach mbíonn vacsaíní chomh héifeachtach níos mó.  Is gá vacsaín nua a dhearadh i gcoinne leagan nua mar sin, i saghas armrása bitheolaíoch. Mar sin, tá sé an-tábhachtach do gach tír a bheith in ann faireachas géanómaíoch a dhéanamh agus leaganacha nua a aimsiú chomh luath agus is féidir. Fiú tar éis na pandéime, is gá a bheith san airdeall i gcónaí, mar ní bheadh a fhios agat cathain a thiocfaidh leagan nua dainséarach amach.

 

 

Conclúid

 

 

Braithimid faoiseamh orainn go bhfuil an pandéim thart anois, agus an saol ar ais beagnach mar a bhí. Bhí an pandéim an-phianmhar agus fuair líon mór daoine bás ón víreas agus mar sin tá sé éasca na droch-chuimhní a chur taobh thiar dúinn agus leanúint ar aghaidh linn mar a bhí roimh an phaindéim. Ach caithfimid dul i gcoinne ár nádúr sa chás seo agus gan dearmad a dhéanamh ar an bpandéim agus na ceachtanna thuasluaite. Níos mó ná sin, bunaithe ar na ceachtanna a d’fhoghlaíomar, caithfimid bearta a chur i bhfeidhm chun an ceann is fearr a fháil ar an gcéad pandéim eile, pé uair a tharlóidh sé.

 

 

.

 

 

Creat Windsor!

Creat Windsor!

le | 2023/03/29 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Creat Windsor!

Tá go leor contúirte ag baint le cur chuige an DUP maidir leis an mBreatimeacht. Gan dabht, tá an crú ag teacht ar an tairne agus é seo á scríobh agam. Tá sé fógartha ag lucht an DUP le fada nach bhfillfidh siad ar Thionól Stormont, beag beann ar an bhFeidhmeannas, mura n-athrófar an prótacal iarBhreatimeachta chun a gcuid éileamh a shásamh. Is í a bpríomhfhadhb ná nach mbeadh na rialacha céanna i bhfeidhm sa Tuaisceart agus a bheadh sa Bhreatain Mhór féin, dá bharr na teorann boige idir an Tuaisceart agus Éire. Tá teorainn bhog cumhdaithe i gComhaontú Aoine an Chéasta agus ní féidir seicphointí custaim a lonnú ar an teorainn. Mar sin, tagann an Breatimeacht salach ar an gComhaontú, gan socrú speisialta a bheith ann.

Prótacal Thuaisceart Éireann

D’aontaigh an t-iar-Phríomh-Aire Boris Johnson Prótacal Thuaisceart Éireann leis an Aontas Eorpach agus chuaigh sé i bhfeidhm ar Eanáir 1, 2021. De réir an tsocraithe sin, tá seicphointí custaim lonnaithe ag calafoirt Thuaisceart Éireann agus aerfort idirnáisiúnta Béal Feirste, agus seiceáil déanta ar na hearraí go léir ag teacht isteach sa Tuaisceart – earraí ón mBreatain Mhór san áireamh, fiú má tá siad chun fanacht i dTuaisceart Éireann. Roimh ré, gheall Johnson don DUP nach ligfeadh sé teorainn i Muir Éireann – agus ansin bhris sé a ghealltanas dóibh. Ní haon ionadh é gur bhraith an DUP gur imríodh feall orthu agus ansin gur dhiúltaigh siad ról a ghlacadh sa Tionól ó shin i leith.

Creat Windsor

Chuir baghcat DUP ar Stormont brú ar rialtas na Ríochta Aontaithe (RA) i gcúpla slí. Ar an gcéad dul síos, tá sé i bhfad níos deacra an Tuaisceart a rialú, gan rialtas cineachta an Tuaiscirt i bhfeidhm. Ar an dara dul síos, tá ar aon bhall den DUP atá ina f(h)eisire i bParlaimint na RA éirí as an ról sin dá nglacfadh sé/sí ról sa Tionól. Mar fheisirí sa Pharlaimint, tá siad in ann níos mó brú a chur ar rialtas na RA maidir leis an bprótacal iarBhreatimeachta.

Ar an taobh eile den scéal sin, áfach, tá cúpla míbhuntáiste ag baint leis an gcur chuige sin. Sa chéad áit, ardaíonn an baghcat neamhsheasmhacht pholaitiúil agus an riosca foréigin. Sa dara háit, tá baghcat Stormont in éadan thoil na ndaoine agus ní rud maith é sin. Fiú i measc a lucht leanúna féin, níl ach leath i bhfabhar an bhaghcait, agus is riosca polaitiúil é sin dá bpáirtí féin! Gan dabht, tá geallta arda á n-imirt ag baill an DUP, ní hamháin dóibh féin, ach don Tuaisceart freisin.

Ghéill rialtas na RA don bhrú a cuireadh orthu, agus chuir Príomh-Aire Rishi Sunak agus Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh Ursula von der Leyen socruithe trádála nua le chéile – ‘Creat Windsor’ – a laghdóidh seiceanna custaim ar earraí ag teacht isteach sa Tuaisceart ón mBreatain Mhór. Comhréiteach atá i gceist idir an dá pháirtí agus gan dabht ghéill an tAontas Eorpach don RA maidir le roinnt pointí.  Ach is maith an margadh don Tuaisceart é, gach rud san áireamh.  

Dul chun cinn suntasach ach…

Dúirt ceannaire an DUP Jeffrey Donaldson gur dul chun cinn suntasach é Creat Windsor, ach go bhfuil príomhábhair imní acu fós faoin gCreat, go háirithe maidir le cur i bhfeidhm dlíthe an AE ar bhonn leanúnach. Tá go leor obair le déanamh fós, dar le Donaldson. Ach dúirt Rishi Sunak nach bhfuil aon phlean ag rialtas na RA ath-idirbheartaíocht a dhéanamh faoin gCreat.  

Sa chéad vóta sa pharlaimint ar an ‘gCoscán Stormont’, píosa lárnach den Chreat, bhí 515 feisire ar son agus 29 (8 mball an DUP san áireamh) in aghaidh an Choscáin, agus mar sin glacadh leis.

Is dócha go mbeidh coimhlint idir an DUP agus Sunak dosheachanta, ach tá an lámh in uachtar ag Sunak faoi láthair maidir leis an gCreat. Ach cad a dhéanfaidh Jeffrey Donaldson anois?

Roghanna?

Tá Jeffrey Donaldson agus an DUP idir dhá thine Bealtaine anois faoi cad ba cheart dóibh a dhéanamh. Braitheann sé gur beag seans ar fad anois go n-éireoidh leis an DUP a dtoil a bhrú ar rialtas na RA níos mó maidir leis an gCreat. Ag an am céanna, tá muintir an Tuaiscirt ag éirí mífhoighneach toisc nach bhfuil a rialtas féin i bhfeidhm fós, agus seans maith go laghdóidh tacaíocht don DUP má leanann a bhaghcat ar Stormont ar aghaidh. Gan dabht, tá an DUP i sáinn maith anois.   

I mo thuairim, tá sé in am don DUP anois dul ar an umhlaíocht agus an rud ceart a dhéanamh agus glacadh lena suíocháin i Stormont. I ndeireadh na dála, fuair siad socrú nua maidir leis an bPrótacal, agus is mór an trua é nach bhfuil siad sásta leis sin. Ní bheadh a fhios ag aon duine cad é an deireadh a bheadh ar an scéal seo, ach caithfidh mé a admháil nach bhfuil mé ródhósasach faoi.

.

.

.

.

.

.

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish