le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Iníon altrama ar thóir a hOidhreachta
(Iníon Rúnda)
.
.
Secret Daughter…………..céadchló……………2010
by
Shilpi Somaya Gowda……….……………USA $17.99
.
Peadar Bairéad.
Ní thuigeann an sách don seang
Rugadh agus tógadh an t-údar seo i Toronto Cheanada, agus tharla le linn a hOllscolaíochta sa tír sin, gur chaith sí seal ag obair mar dheonach in Uchtlann san India, agus is dócha gur ghlac sí, ar fhoghlaim sí i rith na tréimhse sin, mar chúlra don leabhar cáiliúil seo, ‘Secret Daughter’. Ní haon ionadh, mar sin, gur chuir sí spéis ar leith i bhfadhbanna na n-imirceach Indiach, agus i ndeacrachtaí ghaolta idirchiníocha. Ba leabhar mór-ráchairte é ‘Secret Daughter’, ar díoladh thart ar mhilliún cóip de i dtriocha teanga.
Sí Asha an príomhcharachtar san úrscéal seo, agus í mar dhroichead idir dhá chlann, agus idir dhá chultúr, ach leis an gceann a bhaint den scéal seo, tosóimid san India, áit a bhfuil cónaí ar Kavita agus Jasu, lánúin phósta, nach bhfuil mórán de mhaoin an tsaoil seo acu, agus cónaí orthu i mbaile tuaithe, Dhanau. Rugadh iníon don lánúin seo, agus ó tharla nach raibh mórán measa ar iníonacha sa dúiche sin, agus ó tharla freisin, go raibh faitíos ar Kavita go maródh Jasu an iníon sin, thóg sí fhéin is a deirfiúr an leanbh go dtí Uchtlann i Mumbai, lena sábháil ó bhás, Usha an t-ainm a thug siad ar an leanbh sin. Daoine bochta ba ea muintir na dúiche sin, agus ba é cúis nár theastaigh iníonacha uathu nó nach mbeadh mórán ratha orthu mar chúntóirí feirme, agus chomh maith le sin, bheadh ar na tuistí spré a chur ar fáil dóibh, ar ball, agus ar an dtaobh eile den scéal, bheadh mac ábalta cabhair a thabhairt dóibh ar an bhfeirm agus ní bheadh spré ag dul dó, ar ball, nuair a phósfadh sé, agus ó tharla nach raibh mórán de mhaoin an tsaoil ag Kavita agus Jasu, tuigeadh do Kavita, go raibh an baol ann, go maródh Jasu an iníon óg sin a rugadh di. Ar ball, d’fhág an lánúin sin a n-áit dhúchais agus thug Mumbai orthu fhéin, ag iarraidh saol níos fearr a chur ar fáil dóibh fhéin is dá mac.
Theastaigh uathu leanbh a uchtú.
Anois, thart ar an am gcéanna sin, thall i Meiricea, tharla go raibh lánúin eile, Somer agus Krishnan, ar theastaigh uathu clann a thosú, ach a fuair amach ansin, nach mbeadh ar a gcumas sin a dhéanamh. Bhíodar an–bhuartha dá bharr sin, agus ar deireadh, shocraigh siad ar leanbh a uchtú, agus ó tharla gur de phór Indiach é Krishnan, bheartaigh siad ar leanbh Indiach a uchtú. Sea, agus do bharúil cé d’uchtaigh siad? Sea! cé eile ach Usha, iníon Kavita agus Jasu? ‘Bhí go maith is ní raibh go holc’, mar adeireadh lucht scéalaíochta fadó, ach ní go ró-mhaith a chuaigh cúrsaí sa chás áirithe seo. Ní go ró-mhaith a chuaigh cúrsaí idir Asha, – faoi mar a thugtaí uirthi faoin am sin -, agus a máthair altroma, rud a chuir leathmhaing ar phósadh ‘Somer agus Krishnan’.
Chuaigh Asha le hiriseoireacht, agus d’éirigh go maith lei sa bhfiontar sin, agus ar ball, fuair sí ‘internship’ le ceann de mhór-nuachtáin na hIndia. Chuaigh sí chun oibre ansin sa tír inar rugadh í, rud a chuir ar a cumas dul i dteangmháil le clann Krishnan, agus ghlac siadsan lei mar bhall dá gclann fhéin. Chuir a seanmháthair, nó ‘Dadima’, mar a thugtaí uirthi, chuir sise an-suim go deo inti, agus ghlac sí faoina sciathán fhéin í. D’éirigh go seoigh le hAsha ina cuid oibre don Nuachtán Indiach sin, agus rinne sí a lán taighde dá saothar i measc na mbocht, i gceantar bocht, scoite, i Mumbai.
Ar thóir a fréamhacha
Ag pointe áirithe, chuir sí ceist ar ‘Dadima’, a seanmháthair, faoi mhuintir a máthar fhéin, agus í ag iarraidh fáil amach, ar cheap sise gur chóir di dul ar a dtóir. Mhol sise di sin a dhéanamh, má cheap sí fhéin gur chóir di a leithéid a dhéanamh. Ba é toradh a bhí ar an gcomhrá sin, nó gur dhírigh Asha ar sin a dhéanamh, agus d’éirigh lei roinnt mhaith a fháil amach futhu.
Ar éirigh lei casadh leo i ndeireadh na dála, agus ar éirigh le Somer agus Kristnan an scoilt a bhi eatarthu fhéin agus a n-iníon a leigheas, agus cén chaoi ar chuir an t-údar críoch lena scéal? B’fhéidir gur mhaith leatsa fios fátha ‘chuile scéal acu sin a fháil. Chuige sin, níl le déanamh agat ach an leabhar breá, suimiúil, seo a fháil is a léamh……………
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
L e a b h a r S u i m i ú i l S t a i r e.
.
******************************
.
O n T h e B a n k s o f t h e N o r e
St. F i a c h r e ‘s L a n d …………………………………
.
Foilsithe ag ….St. Fiachre’s by the Nore Historical Committee. 2002……………………
.
Curtha in eagar ag………………………………………………………………….Michael O’Dwyer.
.
*******************************
.
Ar an 30ú lá d’Iúil na bliana seo 2002, ag a hocht a chlog um thráthnóna, is ea bhí an gabhar á róstadh anseo i gCill Chainnigh, nó ba san áit sin, ag an am sin, a seoladh an leabhar spéisiúil seo, sa Springhill Court Hotel. Mrs Teresa Mullen, Cathaoirleach Chomhairle Chill Chainnigh, a rinne an beart. Fuair mé fhéin cuireadh bheith i láthair don ócáid, ach ar an droch uair, ní raibh ar mo chumas bheith ar an bhfód don ócáid stairiúil sin, ach fuair mé cóip den leabhar, léigh mé é, agus seo chugaibh mé anois le píosa na seachtaine seo, bunaithe ar an leabhar nuafhoilsithe sin.
Ná tabhair do bhreith ar leabhar i ngeall ar a chlúdach, adeirtear, bhuel, caithfidh gur eisceacht atá sa leabhar seo, nó is mealltach, maisiúil, taitneamhach é an clúdach atá air, le pictiúr de Theach Sheestown, a leagadh sa bhliain 1883, chun tosaigh, agus picitiúr de chros agus de chéimeanna Thobar Fhiachra, ar a chúl. Is mór an maisiú ar an leabhar na clúdaigh chéanna sin.
Is dócha, i ndáiríre, gurb í Mrs Mary Tallent agus a Coiste, a bhí taobh thiar den obair go léir a bhain leis an leabhar seo a chur i dtoll a chéile, agus nuair a bhí a dtaighde déanta acu, bhí an t-ádh orthu go raibh Michael O’Dwyer sásta eagar a chur ar an leabhar sin dóibh, nó bheadh sé deacair eagarthóir níos oilte, níos eolgaisí, nó níos cleachta ar an gcineál seo oibre a fháil, ná an fear léannta céanna sin, nó cheana féin, tá eagar curtha aige ar mhám maith leabhar, arbh í an stair áitiúil is cuspóir agus is aidhm dóibh, agus chuile ceann de na leabhair sin níos fearr ná an ceann eile. Deir Micheál linn san eagarfhocal, nach raibh an oiread sin eolais aige faoin dúthaigh seo, nó faoina stair, sular thosaigh sé ar an bhfiontar seo, ach deir sé freisin, gur éirigh leo é a chur ar an eolas gan mórán moille. Féach mar a chuireann sé fhéin é….
I was not partucularly familiar with the area or with its history. However, the enthusiasm of Mrs Mary Tallent and her committee was such that I became very interested in their project…..
Ar an dtaobh eile den scéal, deir Mrs Mary Tallent linn, gur tháinig sí fhéin go Sheestown, sa bhliain 1946. Phós sí duine de mhuintir Tallent, cine a raibh áitreamh orthu sa limistéar sin, le dhá chéad go leith bliain. Bhí an-spéis acusan ina ndúthaigh fhéin agus i scéal Naomh Fhiachra freisin, nó ba den dúthaigh sin cois Feoire an Naomh cáiliúil, cráifeach, sin freisin. Athmhúsclaíodh spéis i saol an naoimh sin, in óige na haoise seo caite, agus tháinig fás agus forbairt ar an spéis sin thar na blianta. Ach le roinnt blianta anuas, theastaigh ó mhuintir na háite sin, leabhar, ina mbeadh scéal an naoimh agus stair na dúiche, a chur ar fáil, agus b’in a spreag iad leis an dtionscadal seo a chur i gcrích. Bhí áthas orthu gur éirigh leo eagarthóir chomh hoilte le Micheál, a fháil, leis an eagarthóireacht a dhéanamh dóibh, Féach mar a chuireann Mary Tallent é, ina réamhrá….
The committee are very grateful to our editor, Michael O’Dwyer, for the interest he took in our project and for the hard work and enthusiasm that he showed in bringing about this publication.
Sin mar a tharla go bhfuil an leabhar breá suimiúil seo leagtha os ár gcomhair anois ag na daoine díograiseacha céanna sin. Nár laga an Rí iad, agus nára fada go mbeidh tuilleadh dá saothar le léamh againn.
Ní call dom a rá, gur léitheoireacht éigeantach é an leabhar seo, do Chainneach ar bith, cuma cá bhfuil cónaí air, nó uirthi, agus fiú, nach díol suime é freisin do dhuine ar bith eile? nó nár tháinig ár mbunús ó bhailte, nó ó bhailte fearainn, nó ó fheirmeacha, cosúil leis na bailte agus na bailte fearainn agus na feirmeacha atá idir chamáin acu sa leabhar seo. Nár bhreá an brontannas Nollag a dhéanfadh an leabhar seo do Chainneach ar bith, bíodh cónaí air sa mbaile, nó i gcéin?
Caithfidh mé a admháil gur breá liom fhéin a bhfuil d’eolas le fáil ann, faoi áiteacha timpeall orm, áiteacha cosúil le Warrington, Sheestown, Kilfera, Wallslough, Archersgrove, Kilree, nó caithfidh mé a rá, nach raibh an oiread sin ar fad foghlamtha agamsa faoi na bailte sin, ach tar éis dom an leabhar seo a léamh, caithfidh mé a rá, gur músclaíodh m’fhiosracht athuair, agus anois, tá fonn orm dul amach agus tuilleadh a fhoghlaim faoi na háiteacha céanna sin.
Chuir mé spéis freisin, i scéal na canáileach úd, agus faoin chaoi ar dheonaigh Teach Fheise na hÉireann £10,000, sa bhliain 1755, le canáil a thógáil, mar cheangal idir Chathair Chill Chainnigh agus Inis Teog. Faoin mbliain 1759, deonaíodh £4,000 eile, leis an dtionscadal a chur chun cinn. Ach bhí an obair an chostasach, agus faoin mbliain 1786, bhí an ciste ar fad ídithe, agus tugadh bata agus bóthar dóibh siúd a ceapadh leis an dtionscnamh a chur i gcrích. Go gairid ina dhiaidh sin, cuireadh críoch leis an ngnó ar fad, agus is beag atá fágtha againn anois, leis an bplean samhlaíoch, corraitheach, sin, a thabhairt chun cuimhne, ach amháin, b’fhéidir, an Canal Walk, atá ansin fós, le cuimhne an tionscadail chorraithigh sin a choinneáil glas do ghlún nach bhfuil tuiscint dá laghad acu ar fhéidireachtaí, nó ar impleachtaí, na canála céanna sin. Féach mar a chríochnaítear an chaibidil sin…
The work was finally abandoned and very little now remains of the great project, but the Canal Walk is a constant reminder of what might have been.
Sea, mh’anam, chuile uair feasta a shiúlfaidh tú fan an chasáin chéanna sin, smaoineoidh tú ar an bhfís úd nár fíoraíodh riamh, agus nach bhfíorófar anois go deo.
Tá píosa breá sa leabhar seo freisin, faoi Otway Frederick Seymour Cuffe, píosa is díol spéise do Chainneach ar bith. Tháinig Thomas Cuffe go hÉirinn, a chéaduair, le harm Chromwell, agus mar íocaíocht as a sheirbhís, bronnadh tailte Chommerford i Castleinch air. D’éirigh go maith lena mhuintir anseo, agus bronnadh an teideal Iarla Desart ar dhuine acu sa mbliain 1796. Bhain cuid acu cáil amach dóibh fhéin freisin, i saol polaitíochta Chill Chainnigh. Mhair an tríú hIarla ag Desart Court, agus fuair sé bás sa bhliain 1865. Níor mhair an ceathrú hIarla ró-fhada i dteach na muintire áfach, nó chaith seisean an chuid ba mhó da shaol i gcéin. Mhair an cúigiú hIarla abhus áfach, agus chuir bail arís ar theach a mhuintire. Ní raibh aon sliocht ar an gcúigiú hIarla áfach, agus thuig a dheartháir, Otway Frederick Seymour, go dtitfeadh an Iarlacht ar a chrann seisean, dá bhfaigheadh a dheartháir bás, agus mar ullmhúchán chuige sin, d’fhill sé ar Éirinn, agus chuir faoi i Sheestown House. Ba dhuine an-neamhghnách, é an fear céanna seo, ina lá. Chuir sé suim, agus dhá shuim, i scríbhinní agus i ndearcadh Standish O Grady. Ba mhór a shuim freisin i dteanga, agus i gcultúr na nGael. Ghlac sé páirt ghníomhach i saol an phobail i gCill Chainnigh, agus i Sheestown, agus bhunaigh sé cumainn lúthchleasa, agus cumainn aisteoireachta freisin. Bhíodh drámaí á léiriú aige amuigh ag Sheestown. Féach mar a scríobhadh sa Kilkenny Moderator, ar lá Coille na bliana 1902.
On Sunday night last a concert and dramatic entertainment under the auspices of the local gaelic class and its highly esteemed patron, Captain Cuffe, was given in the Sheestown schoolhouse.
Dheintí drámaí a léiriú, amuigh faoin aer freisin, agus bhíodh na sluaite i láthair ar na hócaidí sin. Breathnaigh ar an bpíosa seo, as an Moderator arís, don 15 Lúnasa 1902, thart ar chéad bliain ó shoin anois!
Close on 2000 people were present at the production of Standish O Grady’s new play at Sheestown on the Demesne attached to Otway Cuffe’s house
Sea, mh’anam, níor ghnáthdhuine é an Otway Cuffe sin. Bhí sé taobh thiar den Amharclann nua a tógadh i Sráid Phádraig, i gCill Chainnigh, amharclann a osclaíodh don phobal, ar an 27ú Deireadh Fómhair, 1902. Ba í Lady Desart a mhaoinigh a tionscadal sin ar fad. Rinne Otway chuile iarracht freisin, ar thionscal dúchasach a fhorbairt agus a chothú. I gcomhar le Lady Desart, thóg sé na muilte olla, ar “Bleach Road”, agus b’iad freisin, ba chúis le tógáil an bhaile eiseamlárach sin ag Inse an Talbóidigh. Ar deireadh, bhris ar a shláinte, agus fuair sé bás i Freemantle, ar an 2 Eanair, sa bhliain 1912. Chaill Cill Chainnigh cara dílis, agus pátrún flaithiúil, nuair a sciob an bás an sárfhear uasal úd uathu, agus nach beag a chloistear faoi, na laethe seo, go háirithe, nuair a smaoiníonn tú, go raibh sé thar a bheith gníomhach sa dúthaigh seo, céad bliain díreach ó shoin, anois. Nach mbeadh duine ag súil, go mbeadh comóradh de chineál eicínt ar siúl, in ár measc, i gcuimhne seo an chéid. B’fhéidir go bhfuil dul amú orm, agus b’fhéidir go bhfuil a leithéid de chomóradh socraithe cheana féin, ag Bardas na Cathrach, agus ag Comhairle an Chontae seo. Feicfimid amach anseo.
Tá píosaí spéisiúla eile sa leabhar seo freisin, píosa faoi Naomh Fiachra, agus chuile shórt a bhaineann lena thobar, agus lena chill, agus ní call dom a insint daoibh, gurb é an 30ú Lúnasa Lá Fhéile Fiachra, agus gur ócáid tábhachtach é sin, chuile bhliain, ag muintir na dúiche seo.
Tá scéalta eile ann faoi chúrsaí béaloidis, agus a leithéid, ar díol spéise iad don léitheoir freisin. Ach caithfidh mé an chuid eile den leabhar taitneamhach seo a fhágáil fúibh fhéin, nó tá sé in am domsa clabhsúr a chur ar an bpíosa seo.
An-bhuíochas tuillte acu siúd a chuir an leabhar seo i dtoll a chéile, agus comhghairdeas tuillte freisin, ag na Modern Printers, as a fheabhas is a chuireadar cló ar an saothar seo.
Bí cinnte go bhfaighidh tú fhein do chóip den saothar seo in am, nó tá mé cinnte, go mbeidh an-ráchairt air, amach anseo.
.
******************
Peadar Bairéad.
*******************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Leabhar dodhearmadta
.
LEFT TO TELL by Immaculée Ilibagiza
–Discovering God Amidst the Rwandan Holocaust –
.
Bean inste scéil
Nach minic a chualamar uilig an sean-nath cainte úd…fear inste scéil… nath a thug le tuiscint go bhfágann Dia fear amháin, ar a laghad, tar éis áir, nó tubaiste ar bith, leis an scéal a insint do chach le heolas a leasa a chur ar fáil dóibh, ar ball. I gcás an leabhair seo áfach, roghnaíodh bean, leis an ngnó céanna sin a dhéanamh, agus nárbh í a dhein go seoigh é?
Cén t-ár, nó tubaiste, atá idir chamáin againn sa scéal seo, an ea?
Tá. Scéal uafar, scannrúil, faoi’n iarracht a deineadh i Rwanda, sa bhliain 1994 ar chinedhíothú a imirt ar na Tutsithe. Ba iad na Hutu a rinne an iarracht sin, agus mhair an marú, agus an t-ár, ar feadh trí mhí, nuair a deineadh sár-iarracht ar chuile Tutsi sa tír a mharú, idir óg agus aosta; idir fhir is mhná; saibhir agus daibhir. Ach, trí mhíorúilt eicínt, d’éirigh leis an údar, Immaculée, teacht slán tríd an mbúistéireacht go léir.
Conas a tharla, gur éirigh le cailín óg, dhá bhliain is fiche d’aois, ag an am, conas a d’éirigh lei teacht slán ón éirleach uilíoch a bhí ar siúl ó cheann ceann na tíre, an tráth úd?
Ochtar i bhfolach i Seomra Folcaidh!
D’éirigh lei foscadh a fháil, í fhéin agus seachtar ban eile, fuaireadar bheith istigh ó Thréadaí, arbh Hutu é, agus istigh i seomra folcaidh beag, cúng, a raibh a dhoras folaithe ag vardrús, ar an dtaobh amuigh. Ní raibh áit acu fiú luí ar an urlár, an t-ochtar acu, ach d’éirigh leo, ar bhealach eicínt, maireachtaint ansin ar feadh breis is nócha lá, agus gan de bhia acu ach pé goblach a d’éireodh leis an Urramach a thál orthu, i ngan fhios, agus smaoinigh go mba Tutu é an tUrramach sin.
Cuireadh bunús mhuintir Ilibagiza chun báis, agus scriosadh a dteach cónaithe. Maraíodh freisin, mórán dá cairde, agus dá comharsana, agus ba trí dheonú Dé a tháinig Immaculée fhéin slán ón tubaiste uafar, ifreannda, sin. Féach mar a chuireann sí síos ar an seomra folcaidh úd agus an baol trínar ghabh sí…..
“I heard the killers call my name,
They were on the other side of the wall, and less than an inch of plaster and wood separated us. Their voices were cold, hard, and determined.
‘She’s here…we know she’s here somewhere…Find her – find Immaculée.”
B’in iad na guthanna a chuala sí, agus í i bhfolach sa seomra folcaidh. Cérbh iad na murdaróirí uafara sin? Cairde agus comharsana ba ea a mbunús. Éist le duine acu…
“I have killed 399 cockroaches”, said one of the killers. “Immaculée will make 400. It’s a good number to kill.”
Caint a léirigh, nach raibh ach meas ciaróige ag na Hutu ar na Tutsithe.
Tír na nÓg, nó Ifreann ar thalamh?
Thuig an bhean óg seo, maraon lena compánaigh, go marófaí ar an dtoirt iad, dá bhfaigheadh siad greim orthu. Ní haon ionadh mar sin, nach raibh gíog nó míog astu, go dtí gur imigh na dúnmharfóirí sin. Nárbh é an saol a bhí iompaithe bun os cionn, ó laethe a hóige. Ina hóige, thuig sí go mba Thír na nÓg í a tír fhéin, Rwanda. Ach anois, bhi chuile short athraithe. agus ar feadh nócha lá, ba chosúla le hIfreann ar thalamh í an tír chéanna sin. Tugann an leabhar seo le fios dúinn gur impigh sí ar Dhia na Glóire iad a shábháil ón dán seo a bhí ag bagairt orthu. Chaith sí bunús a cuid ama ag guí Dé len í a thabhairt slán ón nguais ina raibh sí sáinnithe. Mhaith sí dóibh siúd a bhí ar a tí, agus doibh siúd a mharaigh chuile Tutsi a thit ina líon.
Bheadh sé deacair sárú an leabhair seo, mar léamh spioradálta, a fháil. Cuireann sé ar ár súile dúinn, gur féidir leis an spiorad daonna chuile chonstaic a shárú, agus go bhfuil ar a chumas teacht slán as anachain dá ghéire. D’éirigh le hImmaculée sin a dhéanamh, agus d’éirigh lei freisin, ar ball, saol sona, sásúil, Críostaí, a bhaint amach di fhéin sna Stáit Aontaithe, mar a bhfuil cónaí uirthi leis na blianta.
An-leabhar. An-léamh. An-spreagadh. Bainfidh tú taitneamh as, tá mé ag ceapadh.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
.
.
N o l l a i g S h o n a d h a o i b h
Peadar Bairéad
(Seo píosa Nollaigiúil a scríobh mé roinnt blianta ó shoin.)
Nollaig eile chugainn !
Nollaig eile an doras isteach chugainn agus gan aon ullmhúchán ceart déanta againn faoina chomhair fós! Ach ní haon scéal nua againn an Nollaig chéanna a theacht aniar aduaidh orainn. Feiceann muid romhainn amach í, amuigh ar íor na spéire, mar adéarfá, agus tuigtear dúinn go bhfuil sí i bhfad ar shiúl fós, ach i ndáiríre, ní mar a shíltear a bhítear, agus ar deireadh thiar, tagann sí an doras isteach de léim chugainn. Mo chuidse de, deinim iarracht chuile bhliain cupla véarsa a chur i dtoll a chéile, leis bhFéile mhór seo a cheiliúradh, agus b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh dom é, cupla véarsa as na hiarrachtaí sin a leagan os bhur gcomhair amach anseo. Ní in aon bhliain amháin a cumadh na véarsaí seo, ach is amhlaidh a cumadh iad thar na blianta. Ach ní hé seo ach é siúd, b’fhéidir nár dhochar ar bith é, an méid seo as mo bhailiúcháin filíochta a shníomh isteach anseo.
Then and Now
Féach mar a scríobh mé faoi na dánta Nollaigiúla céanna sin in “Duilleoga Fómhair”.
“Mar adúirt mé cheana, tháinig mise ar an saol i bpobal bocht. Ní raibh aon rabairne ag baint linn. Aimsir na Nollag áfach, bhíodh flúirse thart orainn, cácaí Nollag, rísíní, torthaí, feoil, gé, agus corfhéirín, fiú!
Bhíodh paidreacha na Nollag le rá ag an aos óg, trí mhíle Áibhé ó thús Mhí na Nollag go hOíche Nollag. Bhí chuile shórt ceangailte leis an Nollaig. Bhíodh Aonach mór na Nollag; Margadh mór na Nollag; Tine mhór na Nollag; agus mar sin dóibh. Ní haon ionadh mar sin go gcoraíonn Féile Mhór na Nollag mé fós. Fonn orm fós bronntanas beag eicínt a thabhairt chun an Mháinséir liom, le leagan os comhair an Linbh Bheannaithe, Maidin Nollag, bíodh nach mbeadh ann ach dáinín bacach fhéin.”
Ach breathnaímis ar chupla véarsa as mo dháinín do Nollaig na bliana 1987:-
Spréacharnach spéire dom mhealladh
Go Beithil na rún is na scéal.
Cuimhní na mblianta ag plódú
Trí dhoirse m’anama thréith.
.
Íosa is Muire dár gcumhdach
Ar ionsuithe géara an tsaoil.
Teaghlach an Tiarna dár stiúradh,
Um Nollaig, anocht, agus choích’.
B’fhéidir nach mbainfeadh na véarsaí sin Duais Nobel dom, ach nach cuma, ag an am sin, roimh Nollaig na bliana 1987, dhoirt siad spiorad beannaithe na Nollag ar fhásach tur, tirim, m’anama.
Christmas in the Canaries
Smaoiním freisin ar Nollaig álainn a chaith mé i bhfad óm dhúchas i bPlaya gainmheach na nGall. Tháinig ál cuimhní ar chuairt chugam, cuimhní a chuir orm áilleacht taitneamhach Ghran Canaria a chur i gcomparáid le hiargúltacht scoite Iorrais, agus caint bhog na cosmhuintire thiar a chur i gcomparáid le hurlabhra borb na gCanáireach. Féach ar an véarsa seo:-
Ceol rithimeach chugam ‘na chlagar
Ón Óstán geal aerach cois trá,
Roiseanna borba Spáinnis’
Á scaoileadh mar philéir, dom chrá,
Ag réabadh bhrat folaigh mo smaointe
Le briathra lán fuinnimh is croí,
Mar rabhadh, gan rithim, mícheolmhar,
Ag tolladh chroí chráite na hoích’.
Tharraing na smaointe sin siar abhaile mé, go dtí an t-ionad sin, mar a luíonn fód mo dhúchais in Iorras, faoi bhrat geal fáilteach na Nollag, agus é réidh, ullamh, le fáilte a chur romhamsa abhaile, tráth ar bith a bhuailfeadh an fonn sin abhaile mé.
Ó thuaidh, gheobhainn pobal is muintir,
A d’fháilteodh go Ceallach, geal, caoin,
Roimh dhuine dá gcineál ag filleadh,
le siúl ina measc-san arís.
Nollaig Shona dhaoibh uilig.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
NORA WEBSTER by COLM TÓIBÍN
Céad-chló sa bhliain 2014…….£13.99
.
Peadar Bairéad
(This week we consider, ‘Nora Webster’, Colm Tóibín’s latest novel)
.
Údar úr
Ní gá a rá, nach é seo an chéad úrscéal a shil ó pheann Choilm, nó tá seacht gcinn d’úrscéalta spéisiúla curtha de aige cheana, leabhair ar nós, ‘The Heather Blazing’, ‘The Blackwater Lightship’, ‘The Master’, agus ‘Brooklyn’, leabhair ar léigh sibh fúthu cheana sa cholún seo. In Inis Corthaidh, i gContae Loch gCarman, a rugadh an t-údar seo, tarraingt ar thrí scór bliain ó shoin. Tá cónaí air in Áth Cliath. Bhunaigh sé an scéal seo ar chúrsaí a shaoil fhéin nó fuair a athair bás agus é óg agus fágadh beirt mhac agus beirt iníon ina dhiaidh. Chuir an bás sin isteach go mór ar Cholm óg agus labhair sé go stadach ar feadh tréimhse ina dhiaidh sin. Bhí an saol dian go maith ar mháthair an údair agus í ag dul i ngleic le tógáil clainne in Éirinn na linne sin, ach léiríonn an chaoi ar éirigh le Colm a bhealach a dhéanamh sa saol, léiríonn sé gur éirigh go seoigh lei sa ghnó sin. Ní gá a rá, go bhfuil clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach ag an údar seo, agus go raibh roinnt dá shaothar ainmnithe do dhuaiseanna tábhachtacha liteartha, agus go raibh duaiseanna móra bainte amach ag ‘The Master’ agus ag ‘Brooklyn’, péire dá chuid úrscéal.
Is í ‘Nora Webster’ príomhcharactar an scéil seo. Maireann sí i seascaidí na haoise seo caite agus í pósta le ‘Maurice’, a céile fir. Tá ceathrar clainne orthu, beirt mhac, Conor agus Dónal, agus beirt iníon, Fiona agus Áine, ach faraoir géar! thit an tóin as an saol orthu nuair a bhásaigh Maurice agus an chlann fós óg. Fágadh gan mórán fáltais iad, ach ní raibh an dara rogha ag Nora ach aghaidh a thabhairt ar chúrsaí, agus chuile dhícheall a dhéanamh teacht i dtír mar ab fhearr a d’fhéadfadh sí. Feiceann muid sa mhéid sin uilig an chosúlacht idir cruachás Nora agus cruachás mháthair an údair. Dhíol Nora a dteach saoire i gCush, rud a d’fhág roinnt pingneacha aici, le billí a íoc, agus le goblach a chur i mbéal na clainne.
Nuair is crua don chailleach…..
Tuigeadh do Nora, nach mbeadh uirthi dul ar ais ag obair arís, ach “nuair is crua don chailleach, caithfidh sí rith”, agus ba é an scéal céanna ag Nora é, agus i ndeireadh na dála, b’éigean di dul ar ais chuig gnó mhuintir Gibney, lenar chaith sí blianta ag obair sular pósadh í. Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, cé bheadh ina saoiste aici ansin ach, bean a raibh faltanas aici do Nora, agus bean nár thaitin go ro-mhaith lei sna seanlaethe. Ach, ar bhealach amháin nó ar bhealach eile, d’éirigh lei sa phost, agus ansin, bhí ar a cumas teacht i dtír air, í fhéin is a clann. Bean ab ea Nora a bhí leithleach agus neamhspleách, agus ní raibh sé éasca di dul amach i measc daoine arís, ach níor lig sí do na tréithe sin laincis ar bith a chur uirthi, agus trí spéis a chur i gceol, agus i gcóir, d’éirigh lei saol nua a chruthú di fhéin agus caradas a shníomh le comharsanna agus le gaolta. Tríd an scéal ar fad, ní féidir leis an léitheoir éaló ó na nótaí dírbheathaisnéise a chloiseann sé go soiléir trí scéal Nora Webster agus a clann, agus tuigtear dó freisin, nach raibh ar chumas an údair, agus nár theastaigh uaidh, éaló ón scéal céanna sin.
Suimiúil agus inchreidte
Tríd is tríd, is breá, suimiúil, corraitheach, cumhach, inchreidte, an scéal a leagann an t-údar os ár gcomhair amach, agus mar a fheileann don ócáid, oireann an stíl don scéal, agus don saol a léirítear tríd, saol tuaithe in Éirinn sa dara leath den bhfichiú haois. Breathnaigh ar thús an scéil…
“ ’You must be fed up of them. Will they never stop coming?’ Tom Connor, her neighbour, stood at his front door and looked at her, waiting for a response.”
B’in iad na comharsanna ag teacht le comhbhrón a dhéanamh le Nora, i dtús an scéil, atá i gceist aige. Stíl lom, simplí, gan aon ornáidíocht, gan aon Aindriú Martins. Stíl an té a bhfuil máistreacht faighte aige ar a cheird.
Is fada linn uainn a chéad úrscéal eile.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Páirtí Nua Polaitíochta
Peadar Bairéad
(This week we consider the launching of a new Political Party)
athlansáiléireann
Chualamar uilig faoi ráflaí bheith ag dul timpeall go rabhthas ag smaoineamh ar Pháirtí nua Polaitíochta a bhunú, toisc, adeir na raflaí, go raibh vótóirí na tíre seo éirithe tuirseach de na Páirtithe atá i réim inár measc i láthair na huaire seo, agus freisin, gur tuigeadh don phobal nach raibh an córas, faoi mar atá againn i láthair na huaire seo, nach raibh sé oiriiúnach le freastal ar riachtanais an phobail. Chuaigh caitheamh sna laethe, agus cheap daoine áirithe nach dtarlódh tada, ach bhí breall orthu, nó i rith na seachtaine seo caite, tháinig an tIar-Aire Fine Gaelach, Lucinda Creighton, ar an bhfód leis an ráfla a fhíoradh. Tá beartaithe aici ocht seachtaine a chaitheamh ag taisteal na tíre ag iarraidh baill dá Páirtí nua a earcú agus ag an am gcéanna, beidh sí ag iarraidh ciste a thiomsú leis an gcéad olltoghchán eile a throid, le Teachtaí Dála don Pháirtí nua a thoghadh.
Cuimhní ag filleadh
Chuala agus léigh mé faoi bhunú an Pháirtí nua seo, bíodh nár baisteadh ainm air fiú, go nuige seo, agus caithfidh mé a admháil dhuit anois, gur chuir an chaint go léir seo siar thar na blianta mé, chuig ócáidí dá leithéid, a tharla le mo linnse cheana. Is glé mo chuimhne fós ar an ócáid úd i mBéal an Mhuirthead, sa bhliain 1946, sílim, nuair a labhair an Poblachtach cáiliúil úd, Seán Mac Giolla Bhríde linn, agus nuair a leag sé a fhís úr don tír seo os ár gcomhair amach, agus nuair a gheall sé dúinn, go bhfíorófaí an fhís sin, dá dtabharfadh muid ár vótaí dó sa chead olltoghchán eile, agus dá dtoghfaí dóthain Teachtaí dá Pháirtí nua, Clann na Poblachta, san Olltoghchán céanna sin. Troideadh an toghchán sin sa bhliain 1948, agus fuair a Pháirtí úr 13.2% de na vótaí, agus toghadh Deichniúr Teachta don Chlann, rud a chuir ar a gcumas páirt a ghlacadh sa chéad Rialtas il-pháirteach, a tháinig ar an saol, sa bhliain 1948. Tháinig scoilt sa Pháirtí sin, ar ball, de bharr easaontais idir Airí, rud a lagaigh go mór iad, agus ar deireadh thiar cuireadh deireadh leis an bPáirtí sa bhliain 1965.
Anois, caithfidh mé a admháil, go ndeachaigh Seán Mac Giolla Bhríde go mór i gcionn orm, agus gur tuigeadh domsa go raibh sé ar an mbóthar ceart le fís a ‘sé déag’ a fhíoradh. Is dócha gur fhoghlaim mé, nár chóir dom feasta breith a thabhairt ar an gcéad scéal go mbéarfadh an dara scéal orm, nó nach mbíonn dhá insint ar chuile scéal?
Páirtí nua
Tarraingt ar dhá scór bliain ina dhiaidh sin áfach, tharla an rud céanna arís, le bunú an Pháirtí Dhaonlathaigh le Deasún Ó Máille, agus arís, tuigeadh dom, go mb’fhéidir go ndéanfadh an Páirtí seo an beart dúinn. Lansáil Deasún an Páirtí sin sa bhliain 1985, agus in Olltoghchán na bliana 1987, fuair a Pháirtí 11.9% de na vótaí a chaitheadh, agus leis an méid sin vótaí d’éirigh leo 14 Suíochán a bhuachan. Ní gá a rá go rabhthas ag súil, ag an am, go bhfaighidís i bhfad níos mó suíochán ná sin, ach d’éirigh leo páirt a ghlacadh i gComhrialtas le Fianna Fáil i ndiaidh an toghcháin sin. Ar éirigh níos fearr leo sna toghcháin ina dhiaidh sin? Bhuail an seanghalar céanna iadsan freisin, agus tar éis dóibh dul i laige ó thoghchán go toghchán, d’fhág siad ardán na Polaitíochta sa bhliain 2009.
Páirtí eile
Agus anois, i mbliain seo ár dTiarna, 2015, tá Páirtí nua le bunú sa tír seo ‘gainne. An éireoidh leosan, san áit ar theip ar an dá iarracht a luaigh mé thuas? An bhfuil Páirtí nua Polaitíochta ag teastáil uainn lenár gcás a réiteach dúinn? nó ar chóir dúinn na páirtithe atá againn a oiriúnú le riar ar ár gcás? Mo chuidse de, fanfaidh mé ar an gclaí, go bhfeicfidh mé cén chaoi a bhfuil na foirne ag imirt, sula ndéanfaidh mé suas m’aigne faoin gceist sin. Ach beidh tuilleadh le rá agam faoin gceist seo, ar ball.
Gaeilge 
English