Ar dtús ní raibh cliú aige cá raibh sé ná cad a tharla dó. Rinne sé iarracht seasamh suas ach theip air. Bhí pian uafásach ina chos chlé agus cheap sé go raibh rud éigin briste. Bhreathnaigh sé thart ansin ach ní raibh mórán le feiceáil ón áit ina raibh sé. De réir dealramh, bhí sé i lár coill ghiúise. Gan dabht, bhí mearbhall air. Bhain sé de a mhála droma. Lig sé osna fhaoisimh as nuair a chonaic sé a fhón póca ag píceáil amach as póca oscailte sa mhála.

D’oscail sé an fón agus chuir sé scairt ghutháin ar a chara, Eric. Ach theip ar an nglaoch de dheasca easpa comhartha a bheith ann. Bhí a chleití síos leis agus é gan seans ar bith anois go dtabharfaí tarrtháil air. Cad faoin gcóras loingseoireacht satailíte? An oibreodh sé? Chuir sé ‘Google Maps’ ar siúl agus fuair sé suíomhchinntiú tapa go leor. Ach cé go raibh an córas loingseoireacht satailíte ag obair, ní raibh léarscáil na siúlóide íoslódáilithe aige roimh ré. Damnú! Bhí sé i bponc ceart anois.

Ansin, ba chuimhin leis cá raibh sé. Bhí sé ar Shliabh San Gorgonio i ndeisceart California. Tháinig cuimhní eile ag teacht ar ais chuige diaidh ar ndiaidh ansin. Bhí sé ar a laethanta saoire i gCalifornia, áit a raibh cónaí air le breis is fiche bliain. D’fhill sé go hÉirinn nuair a thosaigh cuairteanna bradacha Trump ag ciontú polaiteoirí, stáisiúin teilifíse, nuachtáin, meáin sóisialta, iriseoirí, agus eile, go héagórach. Leis sin, thrasnaigh Trump agus a lucht leanúna líne dhearg, mar níor chloígh siad le bunreacht Stáit Aontaithe Mheiriceá. Ní raibh Micheál sásta fanacht i dtír a bhí ag teacht salach ar a prionsabail dhaonlathaigh agus ina raibh a rialtas cosúil le deachtóireacht. 

Ach bhí cairde dílse ag Micheál i Meiriceá fós, agus sin an fáth a raibh sé ar thaobh sléibhe anois. Bhí aithne aige ar Eric le beagnach 30 bliain anuas, agus bhí siad an-mhór le chéile. Chuaigh siad ar thurais bhóthair le chéile chun dul ag siúlóireacht i sléibhte California. Thaistil siad go Neipeal freisin, áit a ndeachaigh siad ar shiúlóid go dtí bunchampa Everest. Déanta na fírinne, bheadh Eric ar an tsiúlóid seo freisin, ach gur buaileadh breoite é agus ní raibh sé in ann teacht. In ainneoin sin, chuaigh Micheál ar an tsiúlóid – bhí aiféala air faoin gcinneadh sin anois. 

De ghnáth, bheadh a fhios ag a bhean chéile cá mbeadh sé agus bheidís i dteagmháil le chéile an t-am go léir. Ach bhí sí fós in Éirinn mar níor tháinig sí ar an gcuairt seo go Meiriceá le Micheál. Cé go ndúirt sé léi go mbeadh Eric agus é féin ag dul ar shiúlóid le chéile, ní dúirt sé cén tsiúlóid a bheadh i gceist. Agus nuair a sheol Eric teachtaireacht chuige go raibh sé tar éis éirí tinn, níor inis Micheál dó go raibh sé i gceist aige dul ar an tsiúlóid ar aon nós.

An raibh cnámh briste aige? B’fhéidir nach raibh. Bhraith sé a chos go cúramach. Bhí rúitín leonta aige, ach bhí gach rud eile i gceart. Bhí níos mó ná lítear fágtha ina lamhnán uisce, agus bhí cúpla barra fuinnimh i bpóca sa mhála droma. Bhí ceapaire uibheacha i bpóca eile. Bhí fearas garchabhrach i bpóca eile fós sa mhála, agus bhí sé an-sásta é sin a fheiceáil. B’fhéidir go mbeadh rud éigean úsáideach ann a chabhródh leis.

Bhí bindealáin measctha, blaincéad éigeandála, téip dhuchta, iobúpróifein, pionsúirín, siosúr, ungadh antaiseipteach agus muilscin sa mhála. Thóg sé iobúpróifein láithreach. Ansin, rinne sé cléithín ar a chos. Chas sé bindealáin timpeall ar a chos agus a rúitín, agus ansin chas sé píosa mór théip dhuchta timpeall na mbindealán chun gach rud a choimeád in áit. Ar an dea-uair, bhí maidí siúlóireachta aige ina mhála droma. Bhí fána ghéar leis an talamh, agus bhí sé soiléir gur thit sé anuas ón gconair shiúlóireachta. D’fhan Micheál san áit ina raibh sé ar feadh tamaill. D’ith sé barra fuinnimh agus d’ól sé beagáinín uisce san idirlinn. Faoi dheireadh, rinne sé iarracht seasamh arís, agus chuir sé a mheáchan ar an gcos a bhí ar fónamh agus ar na maidí siúlóireachta. Níor leag sé a chos eile ar an talamh, agus bhí sé in ann a chothrom a choinneáil. Thóg sé cúpla céim go mall, ag baint triail as an socrú a bhí déanta aige. Bhí sé beagán pianmhar, ach bhí an scéal soláimhsithe. Thóg sé céim ar chéim é, ag déanamh a bhealaigh suas an fhána go mall. Chonaic sé cúpla craobhóg bheag briste ar na crainn, agus bhí a fhios aige go raibh sé ag dul sa treo ceart. Deich nóiméad ní ba dhéanaí, chonaic sé an chonair shiúlóireachta agus ba mhór an faoiseamh dó é. “Beidh mé ar rothaí anois, a mhic!” arsa Micheál leis féin. Bhí an ceart aige, cé gur thóg sé cúig huaire fhada dó a charr a shroicheadh. Níor chas sé le haon duine eile ar an tslí, ach an oiread.

Choimeád sé a eachtra dó féin, mar bhí náire air faoi cad a tharla. Gheall sé dó féin ceacht a fhoghlaim, ionas nach dtarlódh a leithéid dó arís. Go híorónta, bhí an ceacht ar eolas aige cheana féin, agus bhí sé tapa go leor seanmóirí ar an ábhar a thabhairt do shiúlóirí eile. Ach is gá beart a dhéanamh de réir do bhriathair agus chuige sin, scríobh sé liosta seiceála dó féin. As seo amach, ní rachadh sé ar aon siúlóid gan gach mír ar an liosta sin a bheith déanta roimh ré. Bhí an t-ádh dearg air gur tháinig sé slán an t-am seo, ach dhéanfadh sé cinnte nach dtarlódh a leithéid dó arís go deo na ndeor!

Aguisín – Liosta Seiceála

1. Plean: Roinn do phlean siúil le duine eile (am tosaithe, an cosán, am fillte).
2. Soláthairtí: Déan cinnte go bhfuil dóthain bia, uisce, éadaí agus fearas garchabhrach agat. Ná déan dearmad ar na maidí siúlóireachta.
3. Eolas: Déan taighde ar na bealaí, an tír-raon, agus coinníollacha aimsire roimh ré. Íoslódáil an léarscáil ag baint leis an tsiúlóid, ionas go dtaispeánfadh an aip ar d’fhón (‘Google Maps’, ‘AllTrails’, nó a leithéid) do láthair ar an léarscáil nuair nach mbíonn comhartha fóin le fáil.
4. Bain sult as an tsiúlóid agus d’ullmhúcháin déanta agat!

.

.

.

.

.

.

Istigh i seoimrín beag príobháideach sa ‘Smugairle Róin’ an oíche faoi dheireadh, mé ag comhaireamh buidéal taibhseach, mealltach, ar sheilf ghléigeal os mo chomhair amach, agus ag cur cúrsaí casta an tsaoil trí chéile a bhí mé, nuair a baineadh stangadh nár bheag asam. Nuair a tháinig mé chugam féin, thuig mé go raibh duine éigin ag cnagadh ar dhoras na ‘Caillí’ (sin an seomra beag príobháideach a luaigh mé, anois beag,) ag iarraidh teacht isteach chugam. Ón gcineál torainn a rinneadh, thuig mé, ar an toirt, gurbh é mo sheanchara, Séimí an Droichid, a bhí chugam.

“Tar isteach” arsa mé féin, go deas fáilteach.

Osclaíodh an doras, agus nocht mo Shéimí breá chugam isteach. B’fhurasta a aithint air go raibh an fear bocht préachta leis an bhfuacht, agus ar an ábhar sin, d’iarr mé air feoil a chur ar an stól a bhí os mo chomhair amach, taobh leis an radaitheoir, agus chuir mé fios láithreach ar ghiolla an leanna (Tóin Mhór féin), agus d’iarr air, taoscán maith den stuif crua a chur ar fáil láithreach dom’ chara. Rinne sé rud orm, agus caithfidh mé a admháil nach ndearna an fear céanna aon dá leath dá dhícheall freastal orainn. Rug Séimí ar a ghloine. D’ardaigh os comhair a shúl amach í, agus ansin, gan a thuilleadh moille, scaoil siar le fána a raibh inti. Leag a ghloine fholamh ar an mboirdín os a chomhair amach, réitigh a sceadamán, chuir gotha cainte air féin agus d’fhiafraigh díom, an raibh scéal nó duan agam, tar éis na seachtaine?

Scéal nó Duan?

“Dheamhan scéal nó duan agam féin,” arsa mise, “ ach déarfainn nach gan scéal, nó duan, a d’éirigh tú féin amach an bealach seo anocht. B’fhéidir go bhféadfá scéal éigin a scaoileadh amach as do mhála scéalaíochta?”

“Cinnte, ní gan scéal, nó seanchas, a tháinig mé amach as an teach s’againne anocht, nó bheadh sé deacair a leithéid a dhéanamh, na laethanta seo, agus an oiread sin scéalta á fhí, is á shníomh, as abhras an tsaoil mhóir thart orainn.”

“Scaoil chugainn, mar sin, cuid den seanchas a bhailigh tú, ar na mallaibh”.

“Ach, nár chóir dúinn uile aird a thabhairt ar chúrsaí, nó cuireann sin in iúl dúinn, cé chomh tapa is a thagann mí-ádh anuas sa mhullach orainn, tráth nach mbíonn muid ag súil lena leithéid. Tá fórsaí áirithe ag obair leo sna cúrsaí seo, fórsaí nach bhfuil smacht ar bith againne orthu, agus fórsaí freisin, a bhfuil neart agus cumhacht iontu, a théann go smior na gcnámh ionainne.”

“Ach is dócha, go raibh tarluithe eile ag cur as dúinn, ar na mallaibh?”

“Bí cinnte go raibh, nó nuair a smaoiníonn tú air, nach mór an t-athrú atá tagtha ar an saol, ó bhíomar inár ngasúir, fadó? An tráth sin, nárbh iad an Eaglais, agus na Bainc, agus na póilíní, colúin theanna cosanta an Stáit seo, iad ansin buanseasmhach, éifeachtach, doscriosta, faoi mar a tuigeadh dúinne é, ach go háirithe. Ach breathnaigh ar chúrsaí faoi mar atá siad anois? Faitíos orm gur léiríodh don saol mór nár chathair mar a dtuairisc iad, ach ina ionad sin, tugadh le fios dúinn gur lag, lúbach, daonna, iad, na colúin theanna céanna sin, ar a rabhamar go léir ag brath.”

Neamhbhuaine an tSaoil

“Ach, a Shéimí, nach é sin an saol agat? Níl dada buan ar an saol seo ach grásta Dé.”

“Tagaim leat sa mhéid sin, nó faoi mar a chuireadh Mártan an Tairbh é fadó, ‘Níl cinnteacht ar bith ag baint le dada ar an saol seo ach, le bás, le cánacha, agus le neamhbhuaine an tsaoil seo’. Sea, agus is dócha go raibh cuid mhaith den cheart aige sa mhéid sin. Ach, déarfainn anois, go bhfuil sé thar am agamsa bheith ag bogadh liom abhaile, agus mar sin, caithfidh muid an t-ábhar seo a fhágáil páirceáilte go dtí an chéad bhabhta eile. Idir an dá linn, bí ag smaoineamh leat ar ‘Chothrom na Féinne’ sa Phoblacht a bunaíodh anseo i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, 1916. Agus fágfaidh mé slán agat, go fóill.”

Agus le sin, ghlan mo Shéimí breá leis, le luas lasrach, amach as Cailleach an Smugairle Róin.

“Slán abhaile” a chuir mé féin ina dhiaidh, bíodh go raibh gach seans ann go raibh sé imithe as éisteacht uaim faoin am sin. Ach bí cinnte go mbeidh muid ag filleadh ar an ábhar sin arís go luath.

.

.

“Caife? An bhfuil tú cinnte, a Mhichíl?”  

“Tá mé éirithe as an ól, a Shéimí!” arsa mise, agus mé ag lúbarnaíl i mo chathaoir.  D’fhéach Séimí orm agus ionadh an domhain air. “Tinn, an ea? An bhfuil tú tinn?”  

“D’fhéadfá é sin a rá, a chara,” arsa mise. Cheapfá gur coir dhanartha a bhí ann. Bhí mé buartha go raibh orm mé féin a chosaint gach uair ar dhiúltaigh mé deoch alcóil.

“Tá cuma mhaith ort, a Mhichíl, tá sé deacair a chreidiúint go bhfuil fadhb shláinte i gceist.” D’ardaigh sé a mhala go ceisteach, agus stán sé orm.  

“Ná bac leis sin anois, a Shéimí, nach bhfuil rudaí eile níos tábhachtaí againn a phlé agus fadhbanna móra an domhain le réiteach againn! Chuir mé mo lámh in airde, agus ghlaoigh mé ar Thóin Mhór: “Táimid réidh, a Thomáis!” Thosaigh Tóin Mhór ag rith inár dtreo.

“Pionta pórtair agus cupán caife, le do thoil,” arsa mise, ag iarraidh teacht roimh aon fhadhb eile.

“An gceapann tú gur amadán mé? Bhí tú ag seiceáil an raibh mé i mo dhúiseacht, an ea?” Chaoch sé a shúil orainn, agus sheas sé ansin ag fanacht le mo fhreagra.

“A Thomáis, tá caife ag teastáil uaim. An dtuigeann tú – caife?” Bhí fearg orm anois.

“Ná bí buartha a Mhichíl, ní raibh mé ach ag magadh!” arsa Tóin Mhór agus ionadh an domhain air faoin gcaoi ar chorraigh sé mé. “Caife agus pionta ag teacht!”  

“A Mhichíl, ná téigh thar fóir ansin – ní raibh mise ach ag magadh freisin! Brón orm faoi sin!” Baineadh siar as Séimí freisin.

Tráthnóna Dé Sathairn a bhí ann i mí Feabhra, agus cé go raibh sé fuar go leor taobh amuigh, bhí an ghrian ag taitneamh agus daoine ag spaisteoireacht thart ar an gcathair. Bhíomar inár suí taobh istigh ag an bhfuinneog sa Smugairle Róin i lár na cathrach, ag ‘duinebhreathnú’ agus muid ar forbhás ar ár suíocháin. Nuair a bhí mé ag féachaint amach ar an domhan mór mar seo, thug sé léargas nua dom, agus thuig mé gur bhraith mé go raibh mé faoi shaghas ionsaí agus dá bhrí sin, ag dul thar fóir. Cé nach raibh mé díreach faoi ionsaí, ag an am céanna, bhí oiriúnú cultúir i gceist agus bhí mé ag snámh in aghaidh na noirm sóisialta sheanbhunaithe. Níl sé éasca rud mar seo a dhéanamh, ach ní fiú a bheith ag insint bréag nó ag éirí feargach. B’fhearr dom a bheith ionraic, agus b’fhearr guaim a choinneáil orm féin.

Tharraing mé anáil dhomhain, agus chuir mé mo chuid smaointe i gceann a chéile. “A Shéimí, leithscéal a bhí i gceist níos luaithe, nuair a dúirt mé gurb í fadhb shláinte an chúis nach raibh mé ag ól alcóil. Cheap mé go mbeadh sé níos éasca deoch a shéanadh sa tslí sin.” Stad mé agus tharraing mé anáil dhomhain eile.

“Caife agus pionta, a fheara!” a d’fhógair Tóin Mhór agus é ar ais arís! Bain sult astu!” D’imigh sé leis ar luas lasrach agus daoine eile ag sméideadh anall air.

“Tá rud beag náire orm an chúis cheart a roinnt leat, a Shéimí. Ach tá mé róthrom agus ba mhaith liom roinnt meáchain a chailleadh – cé gur riosca sláinte é seo, níl mé tinn, ann féin! Stad mé go hiomlán den ól ag tús na bliana, agus braithim níos fearr agus tá mé ag éadromú freisin le tamall. Cén fáth nach leanfainn ar aghaidh leis an straitéis seo atá ag obair go maith dom, a Shéimí?” Bhí mé neirbhíseach go dtabharfadh Séimí cúl láimhe liom.

“A Mhichíl – gabh dom a ndúirt mé leat, a chara. Ní raibh sé ar intinn agam brú a chur ort. Ar dtús, bhí mé ag magadh, ach nuair a dúirt tú go raibh fadhb shláinte agat, tháinig imní orm fút. Cheistigh mé díot faoi do shláinte, ní chun brú a chur ort ach toisc go raibh mé buartha fút, a Mhichíl. Is mór an faoiseamh dom go bhfuil tú ceart go leor, a mhac! Is é mo mholadh duit craiceann tiubh a bheith agat agus ná bac leis an magadh! Anois – sláinte!” arsa Séimí agus é ag diurnú a ghloine.

“Sláinte, a chara!” a d’fhreagair mé, agus bhí mé i bhfad níos compordaí anois. Bhí áthas orm go raibh an comhrá deacair sin againn, agus d’fhoghlaim mé a lán rudaí dá bhrí sin.  Ba é an rud ba thábhachtaí a d’fhoghlaim mé ná: Déan an rud ab fhearr duit féin, d’ainneoin aon rud atá le rá ag éinne ina éadan!

Roimh dó imeacht, bhí rud amháin eile le rá ag Séimí.  “Tá tú ag tabhairt dea-shampla dom, a Mhichíl! B’fhéidir go mbeidh cupán caife agam féin an chéad uair eile!”  Ní raibh sé ag magadh an t-am seo!

.

.

.

.

Bhí oifig a bhainisteora, Seoirse, béal dorais le hoifig Sheáin. Bhí idir bhuntáistí agus mhíbhuntáistí ag baint leis an socrú sin, rud a d’fhoghlaim Seán diaidh ar ndiaidh.

Gach maidin ag a naoi a chlog, osclaíodh a rúnaí, Éamonn, oifig Sheoirse.  Glacadh go raibh Seoirse i láthair ansin mar bhí doras a hoifig ar oscailt. Ach bhí a fhios ag Éamonn agus Seán nach raibh ann ach seachmall. Bhí a fhios ag Seán i slí eile freisin, mar bhí air jab Sheoirse a dhéanamh chomh maith lena hobair féin. Ní dhearna Seoirse faic na fríde maidir lena dualgais féin.  

Tar éis am lóin gach lá, chloiseadh Seán coiscéimeanna troma Sheoirse ag teacht. Tar éis comhrá beag le hÉamonn, thagadh Seoirse isteach in oifig Sheáin. Chuireadh sé ceisteanna ar Sheán, chun nuashonrúchán stádais a fháil uaidh agus chun tascanna nua a leagan air. Níor thaitin an socrú sin le Seán ar chor ar bith, ach mar is é a bhainisteoir a bhí i gceist, ní raibh sé in ann easaontú.

Bhíodh sé deacair do Sheán a hobair féin a dhéanamh sa tráthnóna, de bharr gleo an diabhail a bhí á dhéanamh acu in oifig Sheoirse. Bhíodh gach saghas rud ar siúl ann, seachas obair, agus cuireadh ceol agus glórtha arda agus torainn éagsúla eile isteach go mór air gach tráthnóna. Ach arís, ní raibh Seán in ann dada a dhéanamh faoi agus bhí air glacadh leis agus bogadh ar aghaidh chomh maith agus a bhí sé in ann.

Bhíodh comhghleacaithe Sheán in oifig Sheoirse beagnach gach lá, go háirithe bean darb ainm Áine Ní Mhurchú. Bhí Áine agus Seán ar chomhchéim le chéile ag an am, agus bhídís ag obair ar an bhfoireann chéanna ag forbairt aipeanna fóin.  Gach lá, d’imíodh Áine abhaile ag a cúig a chlog, ach bhíodh ar Seán fanacht ag obair go dtí a naoi a chlog ar a laghad gach oíche, mar bhí dhá phost aige i ndáiríre – post Sheoirse agus a phost féin. Níor mhothaigh Seán go maith faoi sin, ach d’fhoghlaim sé conas déileáil leis.  

De ghnáth, d’imíodh Seoirse a sé a chlog. Ach lá amháin, thosaigh sé ag fanacht san oifig níos déanaí. Ar dtús, chloiseadh sé Seoirse agus Áine ag comhrá le chéile agus ag gáire go croíúil ó am go ham. Lean an patrún sin ar aghaidh ar feadh timpeall míosa, agus ansin tharla athrú eile – athrú mór!

Ar dtús, níor ghlac sé le cad a bhí ar siúl, mar bhí sé ródheacair dó é a chreidiúint. Ach faoin tríú huair a tharla sé, ní raibh an dara rogha aige ach glacadh leis, cé gur chuir sé déistin air. Ní raibh aon slí an fhírinne ghránna a sheachaint – bhí gníomhartha gnéis ar siúl idir Seoirse agus Áine! Sárú glan ar pholasaithe an chomhlachta a bhí ann maidir le ciapadh gnéis, go háirithe mar bhí bainisteoir agus a fhostaí i gceist. Bhí dualgas ar Sheán, dar leis na polasaithe céanna, rannóg na n-acmhainní daonna a chur ar an eolas faoin gcaidreamh seo. Go teoiriciúil, bheadh sé éasca é sin a dhéanamh – ach d’fhéadfadh iarmhairtí tubaisteacha teacht as ó thaobh na praiticiúlachta de; drochthionchar ar Sheán féin san áireamh. B’fhéidir, fiú, go gcaillfeadh sé a phost, agus ní raibh cúl cinn ar bith aige! Bhí sé dainséarach dó aon rud a dhéanamh ach fanacht ina thost – agus mar sin, ní dúirt sé dada do aon duine faoi. Lean an t-iompar ar aghaidh agus d’fhan Seán ina thost. D’fhoghlaim sé conas neamhaird a thabhairt ar an mbuile rithimeach ag eascairt as oifig Sheoirse gach oíche. Lean sé ar aghaidh ag déanamh oibre Sheoirse ag an am ceannann céanna a bhí Seoirse ag bualadh craicinn go glórach béal dorais.

Nuair a fuair Seán a hathbhreithniú ar fheidhmíocht, bhí lúcháir an domhain air!  

Fuair sé rátáil 5 réalta agus bónas breá fial chomh maith. Dhearbhaigh sé sin do Sheán go ndearna sé an cinneadh ceart – fanacht ina thost agus a cheann a choinneáil thíos.  

Cúpla lá tar éis sin, áfach, fuair Seán ríomhphost ón gceann a roinne – liosta na n-arduithe céime a bhí ann. Baineadh stangadh as Seán nuair a léigh sé an chéad iontráil: “Ardú céime go Stiúrthóir: Seoirse Ó Nualláin.”  

“Níl aon cheart le fáil,” arsa Seán leis féin, “mise ag déanamh a chuid oibre agus eisean ag fáil an ardaithe céime!”.  Ansin, bhuail ceist sa bholg é. “Nach gá bainisteoir nua a bheith agam mar sin?”  Fuair sé an freagra dá cheist ar an chéad líne eile sa ríomhphost.

“Ardú céime go Bainisteoir: Áine Ní Mhurchú.”

.