Thíos sa Smugairle Róin, a bhí mé fhéin is mo sheanchara, Séimí a’ Droichid, an oíche cheana, muid ar ár sáimhín só, agus ag iarraidh fadhbanna casta an tsaoil mhóir seo a scaoileadh, nuair a thóg mo Shéimí breá cruacheist doscaoilte, agus chaith idir an dá shúil chugam é.

“Nóiméad amháin”, arsa mé fhéin, “nár chuala tú riamh é ráite i measc daoine, gur túisce deoch ná scéal? Bhuel, fóill ort nóiméad amháin, mar sin, go n-iarrfaidh mé ar ár seanchara ‘Tóin Mhór’ fhéin, braoinín den stuif chrua a leagan os ár gcomhair amach, braoinín a bheidh mar spreagadh againn, agus muid ag dul i mbun na ceiste sin.”

Ba ghearr an mhoill ar ghiolla an leanna na deochanna a leagan ar an mboirdín beag sin a bhí eadrainn, istigh i gCailleach (Snug) an Smugairle Róin. Thóg Séimí cóir a ghloine fhéin, d’ardaigh go hómósach idir é fhein agus an solas é, scrúdaigh go fuarchúiseach, ealaíonta é, agus ansin, chuir chun a bhéil é, agus bhain smeachán as, d’ísligh an gloine ansin, go mall, cúramach, chun an bhoird arís. D’aithneofá ar a aghaidh, go raibh sé thar a bheith sásta lenar bhlais sé.

“Bhuel,” ar seisean “an gceapann tú go bhfuil ‘Lá Philip a’ Chleite’ buailte linn?”

“Go bhfóire Dia na Glóire orainn uilig,” arsa mé fhéin, ach céard a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin thú, a chara na gcarad?”

“Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, tá an scéal scanraitheach sin á scríobh thall is abhus dúinn, ag méar Dé fhéin, le tamall de bhlianta anuas anois.”

“Tá faitíos orm, nár léigh mé fhéin tada dá leithéid ar Chlár Dubh na Cruinne, go fóill, ach go háirithe.”

“Cá raibh tusa aimsir na súl? Nach bhfuil sé le léamh agat i scéalta móra an domhain seo, ó ló go ló, agus ó sheachtain go seachtain, agus ó cheann ceann na bliana.”

“B’fhéidir, a Shéimí, go n-inseofá dom, cad é go díreach, an scéal atá le léamh agat chomh rialta, soiléir sin.”

“Déanfaidh mé sin, cinnte. Nach léann tú na nuachtáin, agus nach mbreathnaíonn tú ar an teilifís, gan trácht in aon chor ar éisteacht leis an raidió, agus nach bhfuil an scéal céanna sin le léamh, agus le clos, ó éirí go dul faoi na gréine, chuile lá, go bhfuil muid ag druidim i dtreo Armagadan. Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil Báire na Fola chugainn ar luas.”

“Cogadh atá i gceist agat, mar sin, an ea?

“Cogadh, cinnte, ach cogadh níos measa ná aon chogadh a troideadh ó thús an tsaoil go nuige seo. Breathnaigh ar a bhfuil ar siúl sa díthreabh, thart ar Mhurascaill na Peirse, na laethe seo? Amuigh ansin ar an gcúlráid, folaithe ó shuile fiosracha daonna, tá na Stáit Aontaithe, agus a gComhghuallaithe, ag tionól agus ag tiomsú arm ollmhór, le cogadh díothaitheach a chur ar an Iaráin, mar chuid dá gclár, le Sceimhlitheoireacht Idirnáisiúnta a dhíothú. Ní gnáth-shaighdiúirí, nó gnáth-airm, atá a mbailiú acu, amuigh ansin ar an gcúlráid, sna gainimhligh thart ar Mhurascaill úd na Peirse. Ní hea mh’anam, ach saighdiúirí stóinsithe, seantriailte, righne, agus airm nua-aimseartha, nimhneacha, mallaithe, agus nuair a bheidh an slógadh agus an tiomsú uilig críochnaithe, beidh ansin, fórsa millteanach, do-bhuailte, agus fórsa nach bhfacthas a leithéid ar thalamh an domhain seo, cheana riamh.”

“Ach a Shéimí, nach bhfuil chuile sheans ann anois, nach mbeidh orthu piléar amháin fiú, a scaoileadh i bhfeirg, nó de réir mar a thuigtear do na saineolaithe, tuigfidh Rialtas na hIaráine go bhfuil a chaiscín meilte, agus géillfidh sé, sula mbeidh gá le cogaíocht ar bith.”

“Tá súil agam go bhfuil an ceart agat, ach caithfear a chur san áireamh anois, go bhfuil an t-arm ollmhór sin tógtha ag Meiriceá trasna an domhain, agus slógtha ansin, cóngarach do Mhurascaill na Peirse, agus thuigfeadh duine ar bith, nach ar mhaithe le caisleáin ghainimhe a thógáil, a seoladh chun na háite iargúlta sin, a chéaduair iad, agus dá bharr sin, tá chuile chosúlacht ar an scéal, go mbeidh ina chogadh fuilteach, fíochmhar, ansin, sára fada. Agus má tharlaíonn an cogadh sin, is féidir linn a bheith cinnte, go mbainfidh an dá thaobh leas as chuile bhuntáiste airm atá ar fáil dóibh, ar mhaithe lena namhaid a scrios is a dhíothú. Má tharlaíonn a leithéid, bhuel, ansin beidh Lá Armagadain buailte linn, nó d’fhéadfadh sé, go mbainfeadh an dá thaobh úsáid as airm do-luaite, agus go leathfadh nimh agus fíoch na cogaíochta sin ó cheann ceann na cruinne, nó má bhaintear an claibín den bhuidéal, ní bheidh éinne ábalta srian a chur ar dhiabhail ollscriosacha Armagadain!”

.

Cuid a dó – Mac an Bhacaigh!

 

“Ach a Shéimí, a chara na gcarad, níor chóir do dhuine ar bith na nithe sin faoi Armagadan a lua, fiú, nó nach mbíodh seanfhocal againn fadó…

‘Ná bac le mac an bhacaigh is ní bhacfaidh mac an bhacaigh leat.’

Nach é an scéal céanna é i gcás na cogaíochta sin, sa Mheán Oirthear.  Ach le casadh ar cheirtlín eile ar fad, cad é do thuairim, a Shéimí, faoi riail agus reacht i dtír seo na hÉireann, i láthair na huaire seo?”

“Is beag nach bhféadfá a rá, nach bhfuil ceachtar den dá earra sin le fáil in ár measc, faoi láthair.  Breathnaigh ar an chaoi a bhfuil gasúir, faoi cheithre bliana déag d’aois, imithe fiáin, i mbailte agus i gcathracha, ó cheann ceann na tíre seo –  gasúir á dtógáil os comhair ár gcúirteanna, agus iad á scaoileadh amach ar na sráideanna arís agus arís.  Agus i gcás na ndaoine fásta, ní chuireann sé ionadh ar éinne, sa lá atá inniu ann, nuair a théann gunnadóir isteach i dteach ósta, púicín air, gunna ina láimh leis, siúlann suas chuig duine eicínt istigh ansin, agus díríonn a ghunna, agus scaoileann é, faoi mar ba mhadra, nó nathair nimhe é.  Sea, a chara, tá an tír seo imithe chun an donais ar fad, le roinnt bheag blianta anuas.”

“Agus, a Sheimí, an gceapann tú go bhfuil leigheas ar bith ar an scéal seo, nó an féidir linn an claibín a chur ar ais ar an mbuidéal arís?”

“Tá faitíos orm, go bhfuil sé ag éirí níos deacra, agus níos deacra, in aghaidh an lae, an claibín céanna sin a chur ar ais ar an mbuidéal, gníomh a thabharfadh deis dúinn, mar phobal, smacht eicínt a fháil ar ais ar chúrsaí, in Oileán seo na Naomh is na nOllamh.  Ach ag an am gcéanna, ní bheinn gan dóchas, amach is amuigh.  Dá dtosódh an Rialtas ar pholasaí an “Zero Tolerance”, déarfainn go bhféadfadh siad smacht eicínt a chur i bhfeidhm sa tír seo arís.”

“Ach, a Shéimí, nach bhfuil a fhios agatsa, faoi mar atá a fhios agamsa, go bhfuil daoine ann, agus cuma sa tsioc cad a dhéanfaidh tú, brisfidh siadsan an dlí, nó tá sé de dhlúth is d’inneach iontu, sin a dhéanamh.  Conas is féidir le “Zero Tolerance” deighleáil le daoine dá leitheid?”

“Tagaim leat sa mhéid sin, tá daoine dá leithéid ann, ach ar ámharaí an tsaoil, níl an oiread sin díobh ann, agus d’fhéadfadh an Stát díriú orthu siúd, ar bhealach speisialta.”

“Conas a d’fhéadfaidís tabhairt fúthusan, nó is dream iad, nach bhfuil meas ar bith acu ar riail nó ar reacht, ar Dhia nó ar dheamhan?”

“Glacaim leis gur leag tú do mhéar ar an bhfadhb ansin, ach nach bhfuil seanfhocal againn fhéin sa Ghaeilge adeir, gur “Fonn a dhéanann Fiach”, is é sin, má theastaíonn uainn é a dhéanamh, déanfaimid é.”

“Ach, níor éirigh linn na daoine sin a chur faoi smacht an Stáit fós, nach bhfuil sé ag éirí beagáinín déanach sa lá anois?”

“Bheadh an ceart agat, gan dabht, mura bhfuil plean nua againn le sin a bhaint amach.”

“Agus an gceapann tú, i ndáiríre, go bhfuil a leithéid de phlean ann?”

“Cheapfainn go bhfuil!  Níl ach slí amháin againn as an bhfadhb ina bhfuil muid sáinnithe, ag an nóiméad seo, agus sin na coirpigh sin uilig a imtheorainniú, agus ansin, iarracht ollmhór a dhéanamh ar a bhfrithshóisialtacht a leigheas.”

“Ach, conas a d’fhéadfá na coirpigh doleigheasta sin a roghnú, más ea?”

“Bheadh orainn sin a fhágáil faoi cheannfoirt an Gharda Síochána.  Agus rud amháin eile, dealraíonn sé go bhfuil fhios ag madraí an bhaile fiú, cé hiad na coirpigh chéanna sin, agus cá bhfuil cónaí orthu, agus cé tá ag obair dóibh, freisin, ach is é an cheataí atá sa scéal nó nach féidir leis an nGarda Síochána fianaise a bhailiú, le cúis inchreidte ina gcoinne a leagan os comhair Cúirte, toisc go bhfuil faitíos ar dhaoine scéitheadh orthu, ar eagla a mbasctha.”

“Déarfainn gur cur chuige contúirteach é sin, cosúil le Stát Póilineach, agus go bhfuil níos mó míbhuntáistí ná buntáistí ag baint leis!  Faraor, caithfimid an plé sin a chur ar athlá, mar tá coinne tábhachtach agam anois!”

“Maith go leor, agus bí cúramach amuigh ansin, tá sé contúirteach fós!” Leis sin chaoch Séimí a shúil orm agus ansin chuamar ár mbealach féin.  Bheadh ar an tír fanacht tamall eile leis ár nathán gaoise!

 

.

D’aithin mé an leathcheann spesialta a bhí air, agus bhí a fhios agam díreach gurb é Séimí an Droichid féin a bhí ann.  Ardtráthnóna a bhí ann agus bhíomar tar éis an siopadóireacht a dhéanamh i SuperValu Loch Buí agus bhíomar inár seasamh ag an cuntar amach.  Bhí mé taobh thiar de. Leag mé mo lámh go séimh ar a ghualainn agus chas sé timpeall.

“A Mhichíl!” a dúirt sé.  “Ní fhaca mé dé ná deatach ort le fada, a chara!”  Shín sé a lámh amach agus chroitheamar lámh le chéile go croíúil.

“Mar a tharla, bhí mé ag cuimhneamh ortsa le déanaí, a Shéimí!” a dúirt mé.

“Agus cén fáth a mbeadh tú ag cuimhneamh ormsa, nach bhfuil rudaí i bhfad níos suimiúla agat a bheith ag smaoineamh fúthu?”  arsa Séimí agus é ag cur a leathcheann suaithinseach air féin.

 “A Shéimí,” arsa mise, “an bhfuil an t-am agat caife a fháil, agus b’fhéidir greim gasta freisin?”

“Ara tá go deimhin” arsa Séimí.  Tar éis na siopadóireachta chuamar an bheirt againn díreach isteach i gCaifé Ragazzi, os comhair SuperValu.

“Is maith liom an Caife Latte anseo,” adúirt mé.  “Nach trua mór é go mbeidh siad ag dúnadh síos an mí seo chugainn?”

“Is trua go deimhin é!” a d’fhreagair Séimí.  “Tá brón orm gach uair a fheicim gnó teaghlaigh mar seo ag dul as gnó!”  Shuíomar síos i gcoirnéal an tseomra agus d’ordaíomar dhá caife latte.

“Beidh a lán gnóthaí ag dúnadh tar éis an Bhreatimeachta, an dtuigeann tú?”  arsa Séimí, agus thosaigh sé ag ól súimíní caife, agus é ag fanacht le mo fhreagra.

“Nach ait é sin, a Shéimí, ach sin é an fáth go díreach a bhí mé ag smaoineamh fút!”

“Breatimeacht atá I gceist, an ea?” a d’iarr sé, le cuma an mhearbhaill air.

“Ní hé sin go díreach, a Shéimí, ach níl sé i bhfad uaidh,” arsa mise.  “Donald Trump atá i gceist!”

Leag sé uaidh a chaife go haireach, agus chlaon sé a cheann i leataobh agus é ag stánadh orm le hiontas.

“Is fuath liom Donald Trump, cén fáth faoin spéir a mheamhródh an fear náireach sin Séimí an Droichid duit?  Nach masla atá sa ráiteas sin, a chara?” Chonaic mé nach raibh Séimí sásta anois, agus thug mé faoin gceist go hoscailte agus go sciobtha.

“Gabh mo leithscéal a Shéimí, lig dom an scéal a mhíniú.  Is é an t-aon chúis a chuireann Trump tú féin i gcuimhne dom ná go raibhamar ag caint faoi an uair dheireanach a chasamar le chéile.  Sin é, amach is amach!” Ansin shuigh mé siar, ag súil gur chuir mé gach rud i gceart.

“Bhuel, tuigim anois, agus nach comhrá iontach a bhí againn an uair sin?”  arsa Séimí, ag labhairt le tuin réidh. “Ach tá ceist eile agam anois, a chara!”  D’amharc sé orm agus roic ina chuid malaí.

“Agus cén ceist atá agat?”  Rinne mé gáire neirbhíseach agus mé ag fanacht lena fhreagra.

‘Thosaíomar ag caint faoi Breatimeacht ach léim tú go dtí an Trumpach go gairid.  Mínigh é sin dom!” D’ordaigh sé muifín fraocháin ón fhreastalaí. ‘Aon rud uait?’ a d’fhiafraigh sé díom.

‘Níl, go raibh maith agat” arsa mise.  “Ar aon nós, inseoidh mé duit cad é an ceangal idir Breatimeacht agus an Trumpach!”  Bhí Séimí ag éisteacht go maith anois.

“Is é an freagra ná Johnson!”

“Johnson?” Agus arís, bhí cuma an mhearbhaill air.

“Sea! Boris Johnson,  príomh-aire nua na Breataine!”  Ansin, thosaigh mé ag gáire go croíúil!  Bhí sé i mo phóca anois, an fear cáiliúil seo!

“Tuigim anois, a bhuachaill!” arsa Séimí, agus rinne sé straois i mo threo.  Bhí mé míchompordach agus é ag baint lán na súl asam. “An bhfuil cárta cúil aige?” a d’fhiafraigh mé díom féin.  Ansin, glan sé a scornach agus is é a dúirt sé ná:

 

“Tháinig Boris Johnson isteach

‘s dúirt sé faoin Breatimeacht:

Tá sé ag teacht, a Dhiabhail, tá sé ag teacht!

 

Thosaigh Trump ag tvuíteáil faoin fear

‘Boris Johnson – nach bhfuil sé thar barr

Beidh comhaontú trádála

Isteach inár mála

Is beidh ceiliúradh anseo ‘s thar lear’”

 

“An é sin an ceangal atá i gceist?” arsa Séimí agus ansin phléasc sé amach ag gáire.

Agus ar m’anam, fuair sé lámh in uachtar orm agus bhí mé gafa arís eile ag an gleacaí déanta sin, Séimí an Droichid!

 

 

 

 

 

.

.

.

Thóg mé cupán eile, agus bhain mé súimín as, ag tarraingt na gcos go dtí go mba léir dom cad a dhéarfainn.

“Is dócha go bhfuil an ceart agat!” arsa mise ar ball, ag súil go gcríochnófaí an plé sin go luath.

“Fan go n-inseoidh mé é sin d’Éamonn Mór!  Agus an pus a dhéanfaidh sé! Ach caithfidh mé cúpla freagra eile a fháil uait i dtús báire!”  Thosaigh Séimí ag gáire go croíúil ansin ar feadh beagnach nóiméad.

Bhí díomá le haithint ar mo ghnúis, is dócha, agus bhí eagla orm anois freisin ar cén ceisteanna a bhí le teacht.

“Tá sé dochreidte, ach dúirt Éamonn Mór nach bhfuair an tUachtarán Trump an chuid is mó den vóta, sa toghchán Uachtaránachta thall, agus mar sin cén sórt daonlathas é sin.  Níl sé sin fíor, a Mhichíl, an bhfuil?”

Bhí mé gafa sa dol anois.  B’fhéidir gur drochsmaoineamh a bhí ann an bealach éasca a ghlacadh!

“Bhuel, chuala mé an rud céanna, caithfidh mé a admháil.  Ach sin eisceacht is dócha!”

“Eisceacht, an ea?  B’fhéidir, ach dúirt Éamonn liom nach é seo an chéad uair a tharla a leithéid cheana!  Dúirt sé gurb é seo an cúigiú huair a tharla sé seo! Mícheart, nach ea, a Mhichíl?” Bhí a phíopa caite, ach thóg sé amach mála tobac agus réitigh sé píopa nua!  B’fhéidir gur bhain sé an-sult as m’ainnis-se!”

“Tá a fhios agam gur tharla an rud céanna sa bhliain 2000 le George W. Bush!” arsa mise, “ach níl a fhios agam na hócáidí eile, ach b’fhéidir go bhfuil an ceart ag Éamonn anseo!”

“Ó a dhiabhail! céard tá á rá agat a Mhichíl?  Cheap mé go ndúirt tú nach raibh an ceart aige faoin bhfíor dhaonlathas, ach anois nach bhfuil an dá thuairim seo ag teacht salach ar a chéile?”   

Bhí sé in am do Shéimí breac a thabhairt ar an bport.  Faitíos orm, go bhfuil mo phort seinnte anois, cinnte!

“Deochín soip b’fhéidir, a Mhichíl?  Tá muid lán de thae anois!”

“Cinnte”, arsa mise, sásta sos beag a fháil ón gcéasadh seo.  Fuair mé buidéal uisce beatha agus chuir mé gloiní móraigeanta amach dúinn.  Bhí súil agam go maolódh sé an phian.

“Sláinte!” arsa mise, agus chaitheamar siar leath ghloine mar sin!

“Cá raibh mé – ó sea, fíor dhaonlathas, nach ea?  Agus anois céard a bhí á rá agat a Mhichíl?”

“Bhuel, ní raibh mé ag smaoineamh ar an Uachtarán, ach go háirithe, a Shéimí.  Bhí mé ag smaoineamh ar an gComhdháil.” Seans beag agam anseo.

“Sea, míníonn sé sin an difríocht!”  arsa Shéimí agus d’ól sé braon eile.

“Tá sé ag éirí déanach, nach bhfuil a Shéimí?” arsa mise, ag iarraidh an scéal a dhruidim chun deiridh.

“An Chomhdháil, an ea?” ar seisean, ag tabhairt neamhairde orm.  “Aontaím leat, ach dúirt Éamonn nach bhfuil sé sin níos fearr ná cúis an Uachtaráin.”

“Agus cén argóint a bhí aige leis an tuairim sin?” a d’fhiafraigh mé.  An raibh Marbhsháinn agam, i ndiaidh gach ní? B’aoibhinn liom é sin!

“An Seanad, mar shampla.  Dúirt Éamonn go bhfuil beirt sheanadóir ag gach Stáit.”  D’fhéach Séimí orm, ag fanacht le mo thuairim.

“Sin fíor” arsa mise, “agus mar sin tá bonn ar aon ag gach Stáit!  Nach féaráilte é sin?” arsa mise, sásta anois go raibh an lámh in uachtar faighte agam, faoi dheireadh.

“Sin é an freagra céanna a bhí agamsa, an gcreideann tú é sin?” agus thosaigh sé ag gáire.  Thosaigh mise ag gáire freisin.

“Go hiontach!  Agus ní raibh an dara rogha ag Éamonn Mór ach a admháil go raibh dul amú air, nach raibh?” arsa mise agus lean mé ag gáire.  Bhí an t-uisce beatha ag cabhrú le mo mhisneach anois! Agus smaoinigh mé go raibh críoch anois le hargóint Éamoinn Mhóir.

“Go réidh anois, a Mhichíl!  Níor admhaigh sé aon rud!  A mhalairt ar fad!” arsa Séimí.

Thit an lug ar an lag orm.  An raibh críoch ar bith leis an scéal seo?

“Agus cén freagra a bhí ag an bhfear mór?” a d’fhiafraigh mé díom féin.

“Sin a dúirt sé: “Bheadh beirt sheanadóir i ngach Stáit an-fhéaráilte dá mbeadh an líon céanna daoine i ngach Stáit.  Ach tá fiche Stáit a bhfuil níos lú daoine iontu le chéile, ná mar atá i gCalifornia ina aonar! Agus tá daichead seanadóirí ag an bhfiche Stáit sin, ach níl ach beirt ag California.  Féaráilte! An as do mheabhair atá tú? Daonlathas? Aililiú !!!!!” Dúirt mise nár chreid mé é sin, agus go gcaithfinn seiceáil leatsa! Níl an ceart aige, an bhfuil? – nach dochreidte é sin?”

Bhí mé idir dhá thine Bhealtaine aige anois.  Ar lámh amháin, géilleadh gan choinníoll! Agus ar an lámh eile, leanúint ag troid.   Bhí an ceart ag an bhFear Mór arís, ach céard faoin Teach na nIonadaithe – bhí sé sin níos féaráilte.  Ach bhí tuirse orm anois ag cosaint rudaí nach féidir a chosaint!  Bhí sé in am deoch ar mo náire a ól!

“Caithfidh mé a rá go bhfuil an ceart ag an bhfear mór anseo freisin!” arsa mise.

“Tá an-tuiscint ag Éamonn Mór i ndeireadh na dála!  Nach bhfuil?” arsa Séimí, ag croitheadh a chinn le díchreideamh, mar loic mé go dona air.

“Caithfidh mé a admháil go bhfuil, a Shéimí!” arsa mise, ag fuilstin na náire.

“Agus an gceapann tú go bhfuil an ceart aige freisin go bhfuil na Stáit  Aontaithe críochnaithe?” arsa Séimí, ag seachadadh an oll-náiriú deireanach.

“Níl mé chun easaontú le hÉamonn arís anocht, a Shéimí.  Glacaim lena thuairim!” Chrom mé mo cheann, ach seo an bealach is fearr. Is trua nár aithin mé é sin níos luaithe san oíche!  Ní raibh aon rud eile agam le rá – bhí mé spíonta amach anois!

“Bhí oíche aoibhinn againn, agus míle buíochas duit, a Mhichíl! “  Chuir Séimí a chóta air, agus amach an doras leis, agus d’imigh sé leis agus é ag croitheadh láimhe.

Dhún mé an doras, agus lig mé osna mhór faoisimh.

“Nach mise an ceap magaidh!” a dúirt mé liom féin.  “D’aontódh Éamonn Mór liom ar an bpointe sin, agus Séimí freisin, is dócha!”

.

.