Go raibh míle maith agaibh!

Go raibh míle maith agaibh!

le | 2024/03/20 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta

Go raibh míle maith agaibh!

Audio Player

Bhí mé an-bhródúil as mo chomhthíreach Cillian Murphy aréir, nuair a bhuaigh sé Oscar don Aisteoir Fireann is Fearr ag Gradaim an Acadaimh in Los Angeles – is é Cillian an chéad fhear riamh a rugadh in Éirinn a rinne an t-éacht seo. Nílim in ann fiú a shamhlú cé chomh bródúil is atá muintir Chorcaí as, agus muintir Chorca Dhuibhne freisin, áit ina bhfuil teach saoire ag a theaghlach.

Bhuaigh an scannán Oppenheimer seacht gcinn de na 13 ghradam a ainmníodh dó! Fuair Christopher Nolan dhá ghradam, ceann amháin don Stiúrthóir is Fearr agus an ceann eile don Scannán is Fearr. Fuair Robert Downey Jr. gradam don Aisteoir Fireann Tacaíochta is Fearr.  Níl dabht ar bith faoin gcomhghuallaíocht idir Cillian agus Chris Nolan, agus iad ag obair le chéile go minic le blianta fada anuas. Thosaigh siad ag obair le chéile ar an scannán ‘Batman Begins’ sa bhliain 2005, agus lean siad ar aghaidh le sraith scannán rathúil: ‘The Dark Knight’ (2008), ‘Inception’ (2010), ‘The Dark Knight Rises’ (2012), ‘Dunkirk’ (2017) agus ‘Oppenheimer’ (2023).  Fuair Cillian an phríomhpháirt in Oppenheimer, agus deirtear gur iarr Chris Nolan air an ról a ghlacadh, tar éis dó Cillian a fheiceáil sa tsraith theilifíse ‘Peaky Blinders’.

Bhí iomaíocht dhian idir na haisteoirí a bhí ainmnithe don ghradam Aisteoir Fireann is Fearr. Bhí Bradley Cooper, Colman Domingo, Paul Giamatti agus Jeffrey Wright ainmnithe don ghradam sin freisin, agus príomhpháirteanna acu sna scannáin ‘Maestro’, ‘Rustin’, ‘The Holdovers’ agus ‘American Fiction’, faoi seach. Ach ba é Cillian rogha na coitianta ón tús, agus d’fhíoraigh sé an tairngreacht sin go héasca!

Óráid ghlactha Oscar

Ní hé ‘Oppenheimer’ an scannán is fearr liom, go háirithe mar gheall ar an scéal agus an plota. Ach caithfidh mé a admháil gur mórshaothar scannánaíochta é.  Leis an gceart a dhéanamh, bhí gach gradam tuillte ag an scannán. Agus chuaigh óráid ghlactha Cillian i bhfeidhm go mór orm – níos mó ná an scannán féin!

Seo mar a dúirt sé: “Tá mé beagáinín trína chéile. Mo bhuíochas leis an Acadamh. A Chris Nolan agus a Emma Thomas, is é seo an turas is fiáine agus is spleodraí, agus is sásúla ó thaobh cruthaitheacha de, ar thug sibh libh mé le fiche bliain anuas. Táim go mór faoi chomaoin agaibh, níos mó ná mar is féidir liom a rá – go raibh míle maith agaibh! Fuair mé tacaíocht chun leanúint ar aghaidh uaibhse – gach ball den chriú, gach ball den fhoireann aisteoirí. Do mo chomh-ainmnithigh, fanaim faoi gheasa agaibh i ndáiríre. Ba mhaith liom buíochas a ghabháil le m’fhoireann iontach. Focal buíochais do Craig Bankey, Brendan Murphy, Mary Murphy, Yvonne McGuinness – mo pháirtí sa saol agus san ealaín, mo bheirt mhac Malachy agus Aran, atá ina suí thuas ansin, grá mo chroí sibh; agus is Éireannach an-bhródúil mé i mo sheasamh anseo anocht. Rinneamar scannán faoin bhfear a chruthaigh an buama adamhach. Tá muid go léir inár gcónaí i ndomhan Oppenheimer anois. Ba mhaith liom é seo a thiomnú do na síochánaithe i ngach áit. Go raibh míle maith agaibh!”

Cúpla Focal

Nach iontach an óráid í sin? Ceapaim go raibh gach Éireannach ar domhan an-bhródúil as Cillian, ní hamháin mar gheall ar an Oscar a bhuaigh sé, ach as an óráid bhreá sin a thug sé go muiníneach. Tá sé de nós le fada an lá ag láithreoirí Briotanacha a rá gur Briotanaigh iad Éireannaigh rathúla a bhuann gradaim – Éireannaigh cosúil le Paul Mescal, Michael Fassbinder agus ar ndóigh, Cillian Murphy. Mar is dual, tharla sé arís ar ITV nuair a thagair Jonathan Ross do Chillian mar réalta Briotanach. Ach tar éis óráide Cillian, bhí ar Ross leithscéal a ghabháil agus a admháil gur Éireannach é Cillian. Ní ligeann Éireannaigh rudaí mar sin a tharlú níos mó, ceapaim!  Mar a dúirt Breandán Ó Murchú, athair Chillian, faoina mhac, ar an seó ‘An Saol Ó Dheas’ leis an láithreoir cáiliúil Helen Ní Shé: “Is dócha go bhfuil muinín aige as féin. Ní dóigh liom go mbíonn air aon chur i gcéill a dhéanamh. Is féidir leis labhairt amach go muiníneach, rud ná bíodh coitianta ach oiread. Bhímisne difriúil, is dóigh liom. Cheapamar, mar shampla, fadó ó shin, dá mbeadh blas éigin difriúil cainte ag daoine – na Sasanaigh nuair a thagaidís mar shampla – cheapamar go raibh rud éigin ar leith ag baint leis sin, go rabhadar níos fearr ná sinn.

Ach na hÉireannaigh anois, na daoine óga, tá siad sásta a’ bualadh amach ansin agus a’ labhairt amach go muiníneach agus tá siad go léir á dhéanamh agus is rud an-mhaith é sin.”

Is díol suntais é freisin gur labhair Cillian cúpla focal tábhachta ag deireadh a hóráide, nuair a dúirt sé, as Gaeilge: “Go raibh míle maith agaibh!” Chuir sé sin sméar mhullaigh ar oíche iontach dúinn go léir, ar an ardán is mó ar domhan, b’fhéidir! Níl an dara rogha agam féin anois, ach na focail dheireanacha seo a scríobh:  Go raibh míle maith agat, a Chillian!

.

.

Eisimircigh

Eisimircigh

le | 2024/02/28 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta

Eisimircigh

Audio Player

Bíonn plé poiblí diúltach le feiceáil ar an inimirce na laethanta seo.  Nuair a chuirtear foirgneamh ar leataobh chun dídean a thabhairt d’inimircigh, táthar ann a cheapann gur smaoineamh maith é an foirgneamh sin a dhó go talamh.  Nach uafásach é sin? Go háirithe nuair a chuimhníonn tú siar ar ár stair féin.  Mar shampla, tá go leor eolais faoin eisimirce ónár dtír féin le fáil ar an suíomh: https://www.ucc.ie/en/emigre/history/. Nuair a bhí John F. Kennedy ar a chuairt Uachtaránachta go hÉirinn i Meitheamh, 1963, dúirt sé:  Easpórtálann formhór na dtíortha ola nó iarann, cruach nó ór, nó barr éigin eile, ach níl ag Éirinn ach easpórtáil amháin agus sin iad a muintir.”

Is í Éire an tír is mó san Eoraip atá buailte leis an eisimirce le dhá chéad bliain anuas. San iomlán, chuaigh tuairim is deich milliún duine ar imirce ó oileán na hÉireann as 1800 amach. Sna hochtóidí sa chéad seo caite, d’fhág níos mó ná leathmhilliún Éireannaigh (~16%) a dtír féin. D’fhág 70,000 duine sa bhliain 1989 amháin – cúpla bliain roimh theacht an Tíogair Cheiltigh. Ansin, tharla tobchliseadh an gheilleagair sa bhliain 2008, agus d’fhág 630,000 eile an tír idir 2008 agus 2015.

Mar sin féin, tá ár n-eisimircigh beagnach ligthe i ndearmad anois, ceapaim, agus in ionad sin tá an bhéim go láidir ar an inimirce – idir dhleathach agus mhídhleathach. Is trua mhór é sin, i mo thuairim, agus ceapaim féin gur rud maith é an dá rud a bheith ar intinn againn i gcónaí – an inimirce agus an eisimirce. Seachas sin, ní fhoghlaimeoimid cad ba cheart dúinn a dhéanamh maidir le polasaithe inimirce, nuair atá sé ar eolas againn cheana féin ónár stair féin.

I bhfad roimh ré an Tíogair Cheiltigh, bhí go leor daoine ag teacht thar an teorann ó dheas i Meicsiceo go Meiriceá ag lorg saol nua ann – agus tá fós. Tá sé mar chnámh spairne le fada an lá anseo idir na páirtithe polaitiúla. Aontaíonn gach duine go bhfuil fadhb mhór le réiteach, ach tá difríochtaí móra idir an cur chuige atá ag na Daonlathaithe agus na Poblachtaigh i Meiriceá. Chonaiceamar an cur chuige brúidiúil a bhí ag Trump ar son na bPoblachtach, agus 5,500 páiste scartha óna dtuismitheoirí de dheasca a pholasaí inimirce. Cuireadh i bpríosún cuid mhór de na tuismitheoirí, agus díbríodh an chuid eile dá bhfód dúchais.  Tugadh na páistí faoi choimeád cosanta ag an rialtas. Drochiompair náireach é sin, agus sárú ar chearta an duine, gan dabht.   Tá na céadta páistí gan a dtuismitheoirí fós, de dheasca an pholasaí bhrúidiúil sin. Níl cúrsaí chomh dona in Éirinn maidir le hinimircigh, ach níl siad thar moladh beirte, ag an am céanna. Mura gcuirtear srian ar an bhfuath agus ar an míshásamh atá á gcothú ag antoiscigh in aghaidh na n-inimirceach, tá baol mór ann go n-éireoidh cúrsaí níos measa agus go marófar daoine roimh i bhfad. Cén saghas réitigh é sin?  Tá dualgas ar an rialtas cúrsaí slándála a chur faoi smacht gan mhoill.  

Ár scéal

Tá go leor Éireannaigh ar eisimircigh iad – mo bhean chéile agus mé féin san áireamh. Ní raibh a fhios againn sa bhliain 1986, nuair a chuamar go Meiriceá ar dtús go bhfanfaimid ann feasta. Thug m’fhostóir in Éirinn ag an am – IBM Ireland – post gearrthéarmach dom i gCalifornia. Dhá bhliain a bhí i gceist, ach tar éis bliana, iarradh orm teacht abhaile. Chun an fhírinne a rá, ní rabhamar réidh teacht abhaile ag an am. Bhí Sinéad i mbun oibre ar thráchtas a PhD san ollscoil (UCLA). Mar sin, fuair mé post eile le comhlacht eile. Bhí go maith agus ní raibh go holc! D’imigh bliain amháin agus ansin bliain eile, agus diaidh ar ndiaidh beagnach i ngan fhios dúinn, chuireamar fréamhacha trialacha fúinn. Le himeacht ama, d’fhás na fréamhacha níos láidre agus ansin bhí páiste againn. Cheannaíomar ár gcéad teach! Chríochnaigh Sinéad a cuid staidéir, bhain sí amach céim PhD sa tseandálaíocht agus ansin fuair sí post. Bhain mé féin amach céim mháistreachta san innealtóireacht leictreach. Bhí sé ríshoiléir do gach duine eile nach rabhamar ag teacht ar ais go hÉirinn lá ar bith feasta. Faoi dheireadh, d’éirigh sé soiléir dúinn freisin go gcaithfimis ár saol oibre i Meiriceá. Ná bain leis mura bhfuil sé briste, mar a déarfá. Bhíomar in ann dul ar cuairt go hÉirinn gach samhradh ar feadh míosa agus faoi dheireadh bhíomar in ann teach a cheannach i gContae Chill Chainnigh. Mar go bhfuil an bheirt againn ar scor anois, táimid in ann seal maith a chaitheamh in Éirinn gach bliain.  Bhí sé deacair go leor dul tríd an bpróiseas inimirce, ach chaith an rialtas go cothrom linn. Ní dhearnadh aon leithcheal orainn riamh i Meiriceá ach an oiread, agus bhí na deiseanna céanna againn agus a bhí ag aon duine eile. Creidim go láidir gur thug Meiriceá deiseanna iontacha dúinn, agus ina chúiteamh sin thugamar i bhfad níos mó airgid don rialtas ná mar a fuaireamar uaidh.

Is fuil an gheilleagair í an inimirce, i ndáiríre, agus san iomlán neartaíonn inimircigh a dtír nua i roinnt slite. Ní hé sin a rá gur cheart teorainneacha oscailte a bheith ag aon tír, ach is ceart ní hamháin polasaithe réasúnta a bheith ann ach pobal fáilteach freisin, a gcaitheann go féaráilte le daoine ag iarraidh teacht i dtír, agus le hinimircigh a bhfuil cónaí orthu in Éirinn cheana féin.

.

.

.

Urchair rabhaidh scaoilte!

Urchair rabhaidh scaoilte!

le | 2023/12/06 | Nuacht Náisiúnta

Urchair rabhaidh scaoilte!

Audio Player

Is amhail gur ag brionglóid a bhí cuid mhaith dúinn ach táimid go léir inár ndúiseacht anois! Ní raibh súil ar bith againn le cad a tharla i lár na príomhchathrach le déanaí.

Ionsaí Uafásach

Bhí triúr páiste agus a gcúntóir cúraim ag gabháil isteach i líne taobh amuigh dá scoil, Gaelscoil Choláiste Mhuire i gCearnóg Parnell, nuair a d’ionsaigh fear iad. Sháigh sé iad le scian agus gortaíodh go dona beirt dóibh – cailín cúig bliana d’aois agus an cúntóir cúraim, bean sna tríochaidí. Tá siad fós san ospidéal agus cóir leighis á fáil acu, agus é seo á scríobh.  Dá olcas a bhí cúrsaí, bheidís i bhfad níos measa gan an chrógacht a léirigh daoine, go háirithe beirt inimirceach.

Caio Benicio

Dúirt an tUasal Benicio, Brasaíleach ó dhúchas, a bhí ag obair don tseirbhís Deliveroo agus ag tiomáint a ghluaisrothair ag am an ionsaithe, gur mhoilligh sé nuair a chonaic sé cad a bhí ar siúl.

“Instinn dúchais a bhí i gceist,” a dúirt Caio. “Is cuimhin liom gur bhain mé mo chlogad amach chun mé féin a chosaint agus é a úsáid mar arm. Bhuail mé an t-ionsaitheoir sa cheann lena raibh de neart agam. Agus thit sé síos.”    

A bhuíochas dá intinn ghéar agus a ghníomh cróga, cuireadh stop leis an ionsaí uafásach sin, agus ghabh na gardaí an t-ionsaitheoir. Tá an t-ionsaitheoir féin san ospidéal faoi láthair.

Leo Villamayor

Bhí altra Filipíneach ag siúl go dtí óstán an Gresham, nuair a chonaic sé an t-ionsaí. Dúirt an t-altra Leo Villamayor: “Chonaic mé an cailín beag seo, bhí sí ag rith agus ansin stad gach rud, agus thit sí ina cnap ar an talamh.  Bhí giorra anála uirthi agus bhí cóir leighis ag teastáil go géar uaithi. Thosaigh mé ag déanamh comhbhrúite cliabhraigh uirthi. Go tobann, chuala mé an t-otharcharr taobh thiar dínn, chuala mé go raibh an dífhibrileoir ann, agus bhrúigh duine éigin amach as an mbealach mé.  Chuir beirt fhear an dífhibrileoir ar a cliabhrach, agus ansin ghlac bean in aice liom ceannas. Bhí sé amhail is dá mba radharc ó scannán é, ar fad ar an mall-luas.”   Seans mór gur shábháil Leo beatha an chailín sin nuair a léim sé isteach gan mhoill chun cabhair a thabhairt di.

Círéib

Tháinig timpeall 500 círéibeoir le chéile i ndiaidh an ionsaithe agus rinne siad damáiste ollmhór i lár na cathrach. Agus ní comhtharlú é sin! Chuaigh teachtaireachtaí amach ar líne ar na meáin sóisialta agus ar ghrúpaí comhrá, ag rá go mícheart gur inimirceach neamhdhleathach a rinne an t-ionsaí – is saoránach Éireannach é, ina chónaí sa tír le fiche bliain anuas, agus gur cheart dóibh bhailiú i lár na cathrach le slógadh agóide frith-inimirce.  Dódh roinnt carranna póilíní, trí bhus agus traein iarnróid éadrom. Creachadh níos mó ná dosaen siopa. Dúirt na póilíní gur ghabh siad 48 duine, ar cuireadh gairm chúirte ar an gcuid is mó dóibh i dtaobh iompair chíréibigh, ionsaithe agus gadaíochta.  Dúirt an Taoiseach, Leo Varadkar, go ndéanfaidh an rialtas dhá phríomhphíosa reachtaíochta laistigh de sheachtainí. Tabharfar cumhacht do na póilíní teicneolaíocht aitheantais aghaidhe a úsáid chun rianú a dhéanamh ar thaifid ó theilifís ciorcad iata, maidir leis an gcíréib. Tabharfar cumhacht dóibh freisin ionas go mbeidh siad in ann tionscnóirí fuathchainte ar líne a ionchúiseamh.

Conclúid

Ní chreidfeá go dtarlódh a leithéid anseo in Éirinn. Sin an fhreagairt instinneach a bhí ag a lán daoine. Ach ar an taobh eile den scéal, bhí comharthaí ann a léirigh go raibh cúrsaí ag dul ó smacht le cúpla bliain anuas. Mar shampla, ionsaíodh cúpla duine go dona sa samhradh i lár Bhaile Átha Cliath. Ionsaíodh aisteoir ón Úcráin go dona i mí an Mheithimh díreach taobh amuigh d’Amharclann na Mainistreach. I mí Iúil, ionsaíodh turasóir Meiriceánach agus gortaíodh go dona é, gar dá lóistín i lár na cathrach. Tar éis sin, dúirt an tAire Dlí agus Cirt, Helen McEntee go raibh sí i dteagmháil leis an nGarda faoin imscrúdú. “Seolfar an teachtaireacht le freagairt dhian agus dhaingean nach gcloífidh muid leis an maistíneacht seo ar ár sráideanna.”  Nuair a fiafraíodh de faoi ionsaithe ar an aisteoir ón Úcráin agus ar an turasóir Meiriceánach, dúirt an Taoiseach Leo Varadkar go mbeadh “freagra láidir ón Rialtas i dtéarmaí pionóis sibhialta agus ó thaobh acmhainní an Gharda a mhéadú”. Ach – ní dhearnadar tada san idirlinn, agus féach cad a tharla! Tá antoiscigh den eite dheas ag déanamh radacú ar dhaoine agus ag úsáid an idirlín chun fuath ciníoch a spreagadh agus a scaipeadh. Eagraíonn siad agóidí foréigneacha gach seans a bhíonn acu, an agóid seo a tharla le déanaí san áireamh. Is gá don rialtas a bheith ag déanamh monatóireacht ar an idirlíon chun réamhrabhadh a fháil ionas go mbeidh siad in ann an pobal a chosaint ar fhoréigean gránna cosúil le mar a chonaiceamar le déanaí. Bhí ár rialtas neamhairdeach i mbun a gnó go dtí seo. Muna gcuirtear plean láidir i bhfeidhm go luath, éireoidh cúrsaí níos measa, agus beidh sé i bhfad níos deacra an ghéarchéim eiseach, bhagrach seo a réiteach ansin!

Plus ça change…

Plus ça change…

le | 2023/10/17 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta

Plus ça change…

Audio Player

Dá mhéad a athraíonn cúrsaí is amhlaidh go bhfanann siad mar an gcéanna, nó mar a deirtear sa Fhraincis: “Plus ça change, plus c’est la même chose!” Cé go bhfuil an ráiteas sin fíor sa tslí nach n-athraíonn nádúr daonna, níl sé fíor sa tslí go bhfuil athruithe ag tarlú anois nach bhfacthas a leithéid riamh cheana.  Tá géarchéimeanna eisiacha ar siúl anois agus ní féidir linn dul sa seans go dteipfeadh orainn réitigh a aimsiú dóibh. Mar shampla, tá téamh domhanda ar siúl, de dheasca truailliú an atmaisféir, agus ní féidir linn neamhaird a thabhairt ar an bhfadhb sin níos mó. Go minic, tosaíonn athruithe, idir mhaith agus olc, in áit amháin, agus ansin scaipeann siad go háiteanna eile. Thosaigh téamh domhanda go príomha sna Stáit Aontaithe le hiomadú carranna, agus ansin nuair a d’éirigh tíortha eile níos saibhre, lean siad a sampla.

San alt a scríobhas an tseachtain seo caite, chuaigh mé siar ar bhóithrín na smaointe, ag cuimhneamh ar chúpla cáineadh a chuir mo mháthair in iúl dom ar a céad turas go California. Bhí an ceart ar fad aici maidir leis na fadhbanna ar dhírigh sí m’aird orthu, agus d’fhan a léargas grinn liom ó shin i leith. Is é an rud is iontaí faoi sin ná gur tharla an chuid is mó de na fadhbanna céanna in Éirinn níos déanaí, ag tosú i réimeas an Tíogar Ceilteach agus ag leanúint ar aghaidh go dtí an la atá inniu ann. Is maith is cuimhin liom fear an bheáir in “Tynan’s Bridge House Bar”, b’fhéidir gurb é an t-úinéir é, ag rá liom nuair a chuala sé go raibh mé i mo chónaí i gCalifornia, “Tógaimid ach amháin na rudaí maithe ó na Stáit Aontaithe, a mhic!” Ní raibh freagra borb ar bharr mo theanga agam, ach tá an freagra agam anois. “Lean ar aghaidh ag brionglóid, a mhic!” Dá mbuailfinn leis an leaid sin arís, bheadh a lán le rá agam dó agus mholfainn dó an t-alt seo a léamh!  Ar aon nós, seo cúpla sampla de na fadhbanna a chonaic mé ar dtús i Meiriceá, ach atá le feiceáil in Éirinn sa lá atá inniu ann.

Géarchéim Tithíochta

Dá aistí an chuma atá air tá sé fíor go bhfuil fadhbanna áirithe a éiríonn níos measa nuair a éiríonn tíortha níos saibhre. Is í an ghéarchéim tithíochta ceann amháin dóibh. Nuair a éiríonn tíortha níos saibhre, méadaíonn praghsanna tí. Idir 1996 agus 2006, mhéadaigh praghsanna in Éirinn faoi cheathair!  Bhí an tír roinnte ansin idir an saibhir agus an daibhir, ar bhonn úinéireacht tí. Ní raibh sé éasca do dhaoine agus go háirithe do cheannaitheoirí céaduaire teach nua a cheannach. Uaireanta, ní raibh sé ar a n-acmhainn teach a cheannach ar chor ar bith, agus dá bhrí sin, fágadh gan dídean iad agus bhí orthu codladh ar na sráideanna.

Bochtaineacht agus Inimirce

Suas go dtí am an Tíogair Cheiltigh, bhíodh na tonnta Éireannach ag dul ar imirce le gach cúlú eacnamaíochta dona sa tír. Ní bhíodh mórán ag iarraidh teacht isteach sa tír. Tháinig athrú ar chúrsaí go huile agus go hiomlán le teacht an Tíogair, agus thosaigh na tonnta ag gluaiseacht sa treo eile – isteach sa tír, teifigh agus lucht iarrtha tearmainn san áireamh, a raibh sé i ndán do go leor acu blianta a chaitheamh in Ionaid Soláthair Dhírigh. Tháinig go leor daoine i dtír ó thíortha eile san Aontas Eorpach freisin, agus iad ag lorg oibre. Chuir an líon sin brú mór ar infreastruchtúr na tíre, infreastruchtúr nach raibh iontach maith sa chéad áit. D’éirigh cúrsaí tithíochta níos measa, agus bhí brú breise ar Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte freisin.

Cúram Sláinte

Tá a fhios ag madraí an bhaile go bhfuil fadhbanna móra ag Feidhmeannacht na Seirbhísí Sláinte (HSE). Is cúis náire é go bhfuil na hospidéil róphlódaithe i gcónaí agus é mar sin le fada an lá, gan réiteach fiúntach le feiceáil fós. Cúpla mí ó shin, bhí timpeall 85,000 duine ag fanacht le leapacha d’othair chónaitheacha agus beagnach 500,000 duine ag fanacht le coinne ag clinic na n-othar seachtrach!

Eipidéim Drugaí

Chonaic gach duine an cheannlíne le déanaí: “Luach €157 milliún ar an gcócaon sa ghabháil drugaí ‘is mó i stair an stáit’”. Tháinig na drugaí ó chairtéil i Meiriceá Theas agus tháinig dronga coireachta eagraithe as Éirinn agus an Bhreatain le chéile chun na drugaí a roinnt agus a dháileadh, cuid acu in Éirinn. Tá fadhb mhór cócaoin in Éirinn anois – fiú sa Ghaeltacht. Seo ceannlíne a bhí i dTuairisc le déanaí: “Fear 50 bliain d’aois gafa agus luach €105,000 cócaon faighte ag na Gardaí”. Sin ach cúpla sampla, ach gan dabht tá an t-airgead ag daoine an cócaon a cheannach, agus tá an fhadhb seo ní hamháin sna cathracha, ach ar fud na tíre.

Foréigean agus Gunnaí

I gcomparáid leis na Stáit Aontaithe, níl fadhb mhór ann maidir le gunnaí nó foréigean. Ach is gá súil ghéar a choinneáil air, mar mhéadaigh an ráta dúnmharaithe faoi dhó an bhliain seo caite.

Conclúid

Ceapaim go n-éiríonn fadhbanna áirithe i dtíortha saibhre. Táthar ann fós a shéanann go bhfuil tír shaibhir againn, ach léigh mé san iris ‘Forbes Magazine’ le déanaí gurb í Éire an tír is saibhre in aghaidh an duine, ar an domhan mór! Níl na Stáit Aontaithe ach in áit 9!!!

Ar an drochuair, go bhfios dom, níl mórán déanta le fada ag ár rialtas chun dul i ngleic leis na fadhbanna thuasluaite. Ach tá athruithe móra ag teacht sa sféar polaitíochta agus Mary Lou McDonald agus Sinn Féin in áit mhaith ó thaobh an chéad olltoghchán eile de. Má thoghtar isteach iad, b’fhéidir go mbeidh siad in ann céim ar aghaidh a thabhairt, ó thaobh na bhfadhbanna móra sin. Murach sin, cá bhfios ach lá amháin go mbeidh gunnaí ar fáil go héasca sa tír seo freisin!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

    

.

Fáilte Roimh Chách – Inné, Inniu agus Amárach!

Fáilte Roimh Chách – Inné, Inniu agus Amárach!

le | 2023/08/16 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Fáilte Roimh Chách – Inné, Inniu agus Amárach!

Audio Player

Níl sé rófhada ó shin nuair ba bheag smaoineamh a bheadh ag aon duine go bhfeicfí an lá choíche nuair a bheadh daoine ina dtuile ag déanamh ar chóstaí ár dtírín, ag iarraidh bheith istigh a fháil inár measc.  Nach sa tslí chontráilte a bhí an tuile dhaonna ag sní amach uainn, lá i ndiaidh lae, seachtain i ndiaidh seachtaine agus bliain i ndiaidh bliana? Ní chloisfeá ón gcosmhuintir an tráth sin ach gearán agus casaoid faoi bhochtaineacht na tíre seo ’gainne. Bhí an port céanna ag gach duine, iad go léir ag maíomh go raibh an tír s’againne imithe i mbealach a basctha.  Bhí na meáin chumarsáide ag dearbhú an dearcaidh chéanna, ag rá go raibh an tír seo ‘gainne “banjaxed”, agus í imithe le sruth, síos poll an leithris, chun na mara móire. 

Bhí ár gcóras oideachais fiú, dírithe ar phoist a fháil dár ndaoine óga i dtíortha thar sáile, agus bhíomar ag oiliúint dochtúirí, banaltraí, sagairt, múinteoirí agus tuilleadh, nach raibh seans acu post a fháil ACH thar sáile.  Chomh maith leis sin, bhí muintir na tíre seo ar nós cuma liom faoi imirce na ndaoine oilte sin, nó faoin ‘Brain Drain’ mar a thugtar air as Béarla.

Gan dabht, d’éirigh go maith leo siúd a chuaigh ar an imirce, ach dár ndóigh, níor chóir ligean i ndearmad riamh an éagóir a ndearnadh orthu, nuair nach raibh muid, mar phobal, ábalta riar dóibh abhus, ina dtír dhúchais féin. Cé gur éirigh leo slí bheatha maith a bhaint amach, ba mhinic a shil siad deora goirte na deoraíochta, mar nach mbeadh sé i bhfad níb fhearr an rath céanna a bheith acu ina dtír féin? Daoine iontacha a bhí iontu, a sheol airgead abhaile chugainn nuair a bhí géarghá lena leithéid abhus.

Teacht an Tíogair Cheiltigh

Thosaigh athruithe móra sna nóchaidí, go mall ar dtús agus ansin níos tapúla, go dtí nach raibh Conchubhar Mór sa Chúinne againn a thuilleadh. Bhí daoine óga ag dul ar saoire chuig áiteanna imchiana an domhain. Bhí gluaisteáin ag daoine nár chleacht riamh ach Neidí bocht na gceithre gcos is na gcluas fada. Bhí daoine ag dul amach chuig tithe ósta, agus chuig proinntithe, le béilí a chaitheamh iontu. Agus chomh maith le sin, bhí daoine gléasta go galánta, Domhnach is Dálach. Bhí cuma, blas agus boladh an airgid le fáil, thíos agus thuas, abhus agus thall, ó cheann ceann na tíre. Ní chloisfeá daoine ag rá feasta ar an Raidió nó ar an Teilifís go raibh an tírín s’againne “banjaxed”, nó bhí na daoine a bhíodh ag canadh an phoirt sin ina suí go te anois, agus carn airgid á shaothrú acu in aghaidh na bliana, as sparán an Stáitín “bhanjaxed” céanna sin.  Le scéal gairid a dhéanamh de, ba ghearr go raibh ainm an airgid amuigh orainn, ó cheann ceann na cruinne.

Na  “Leanaí Gorma”

Ní raibh ach toradh amháin ar cháil sin an airgid, agus b’in gur tháinig daoine ag déanamh ar chóstaí na tíre seo, ag súil go roinnfí go fial leo anseo. Tháinig na daoine sin, ina nduine agus ina nduine i dtosach, ansin ina mionghrúpaí, agus ar ball, tháinig siad ina dtuile tréan, do-stoptha. I dtosach báire, níor chaith muid chomh fial, flaithiúil, sin leis na strainséirí úd a tháinig inár measc, nó ní raibh aon chleachtadh againn ar a leithéid, ach le himeacht aimsire, b’éigean dúinn glacadh leis, go raibh dualgas orainn feasta, déileáil leo, le dínit agus le meas. Nár chaitheamar blianta fada sa tír seo ag tiomsú pinginí do na “Leanaí Gorma”, ach nuair a d’fhás na Leanaí céanna sin suas, agus nuair a tháinig siad ag iarraidh bheith istigh a fháil uainn, bhuel – ba scéal eile ar fad é! Ach diaidh ar ndiaidh, cuireadh ar ár súile dúinn, nach raibh an dara rogha againn ach tearmann a thabhairt dóibh, nuair a bhí a leithéid dlite dóibh, agus chomh maith le sin, d’fháiltíomar roimh oibrithe riachtanacha a sheol chugainn ina gcaise thréan, dóchasach, do-stoptha, agus ní haon ionadh gur fháiltíomar rompu, nó chuidíodar linn an Tíogar gortach, Ceilteach, s’againne, a bheathú agus a ramhrú. Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, ba chóir dúinn fáilte is fiche a fhearadh roimh na daoine fíréanta sin a thagann chugainn, ar thóir tearmainn, nó oibre, agus ba chóir go mbeadh muid sásta freisin saoránacht ár dtíre a bhronnadh orthu, dá dtuillfeadh siad a leithéid. 

Anois, níorbh iad na “Leanaí Gorma” amháin a tháinig chun an dorais chugainn, nó chomh luath is a scaip an scéal, go raibh obair agus saothrú den scoth le fáil abhus, thosaigh daoine ó chiníocha éagsúla ag ardú a seolta, lena mbealach a dhéanamh chun na tíre seo.

Fáilte roimh Chách

Cé go bhfuil sé níos deacra déileáil le níos mó daoine, caithfimid cloí leis ár mbunphrionsabail ina ainneoin sin.  Nár dhéanaimid dearmad riamh ar na milliúin dúinne a theith an tír seo in am an ghátair sa Ghorta Mhór agus a fuair tearmann i dtíortha eile, an Cheanada agus na Stáit Aontaithe san áireamh.  Dá dheacracht é, is ea is fearr é rud a dhéanamh, i mo thuairim, go háirithe i gcás mar seo. Ní hé sin a rá nach bhfuil gá le rialacha, mar tá, ach nuair a ligtear isteach aon duine go dlíthiúil sa tír, agus go háirithe iad ag lorg tearmainn, tá dualgas orainn chaitheamh go maith leo. Nuair a fheicim rudaí uafásacha ag tarlú i mBaile Átha Cliath, áit ar cuireadh campa do lucht iarrthóra tearmainn faoi thine, nó i mBaile an Chollaigh i gCorcaigh, agus iar-scoil curtha faoi thine, a bhí beagnach réidh chun tearmann a thabhairt do theifigh ón Úcráin, tagann idir dhíomá agus dhéistin orm.  Ní briathra a dhearbhaíonn ach gníomh, agus tá sé in am dúinn sa tír seo dul i ngleic leis an tseineafóibe, agus lámh chúnta a thairiscint do na teifigh ar ghlac ár rialtas isteach iad sa chéad áit, chun saol nua a thabhairt dóibh. Níl aon leithscéal againn agus caithfimid an rud ceart a dhéanamh as seo amach.  

.

  

.

.

.

Daonáireamh 2022!

Daonáireamh 2022!

le | 2023/06/14 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Daonáireamh 2022!

Audio Player

Foilsíodh na figiúirí maidir le húsáid na teanga le déanaí, bunaithe ar Dhaonáireamh 2022.  Tháinig titim 2.55% ar líon na ndaoine ag labhairt na teanga gach lá taobh amuigh den chóras oideachais, ó 73,803 i 2016 go 71,968 i 2022. Tháinig titim 2.18% ar líon na daoine ag labhairt na teanga gach seachtain, ó 111,473 i 2016 go 109,099 i 2022. Ní fheicim féin ón rialtas ach béalghrá in ionad plean chuimsithigh chun méadú in ionad laghdú Gaeilgeoirí a bhaint amach. Oscailt súl dúinn atá sna staitisticí seo, gan dabht.

Tá cúpla focal agam!

Tháinig ardú ar líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu de 0.6% den daonra ó 39.8% (1,761,420) i 2016 go 40.4% (1,873,997) i 2022. Ach as na daoine sin, ní dúirt ach 10% go bhfuil Gaeilge an-mhaith acu, agus trian eile ag rá go bhfuil Gaeilge mhaith acu. Dúirt an chuid eile (55%) a bhfuil Gaeilge acu nach bhfuil siad in ann í a labhairt go maith.  

Sa Ghaeltacht?

Mhéadaigh líon na ndaoine sa Ghaeltacht a bhfuil Gaeilge acu, ó 63,664 i 2016 go 65,156 i 2022 (ardú 2.3%). Ach laghdaigh líon na ndaoine sa Ghaeltacht a labhraíonn Gaeilge gach lá ó 20,586 i 2016 go 20,261 i 2022 (titim 1.6%).

Anailís

Cad atá ar siúl ar chor ar bith? Ar thaobh amháin, tá an chosúlacht ar an scéal go bhfuil rudaí ag feabhsú. Ach ar an taobh eile, deir na figiúirí go bhfuil cúrsaí ag dul in olcas. Cé acu atá ceart?

I mo thuairimse, ní gá ceann amháin a bheith i gceart agus an ceann eile a bheith mícheart. Is gá anailís a dhéanamh chun brí a bhaint as na figiúirí sin.

Ceapaim go bhfuil líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu ag méadú mar tá athbheochan na teanga ar siúl sa tír agus ba mhaith le daoine a gcuid Gaeilge a fheabhsú agus a chleachtadh más féidir. Ach den chuid is mó ní féidir le daoine Gaeilge a labhairt i mbun gnáthimeachtaí an tsaoil, mar níl a dhóthain infreastruchtúir a oibríonn as Gaeilge ar fáil dóibh. Agus sin an fáth bunúsach go bhfuil laghdú i líon labhartha na Gaeilge.  Mar sin, tá sé soiléir nach bhfuil polasaithe an rialtais maidir leis an nGaeilge ag obair go maith, in ainneoin toil an phobail. Nach mór an trua é sin!

Moltaí

Bhí mé i ngalar na gcás faoi cad is féidir a dhéanamh, nuair a fuair mé teachtaireacht ‘WhatsApp’ ó mo chara dílis, Micheál Ó Máirtín. Giotán cainte as an gclár ‘An Saol Ó Dheas’ a bhí ann, agus Helen Ní Shé ag cur agallaimh ar Irial Mac Murchú. Cé gur laghdaigh líon an luchta labhartha sna Gaeltachtaí ar an iomlán, mhéadaigh an lucht labhartha sna Gaeltachtaí i gContae Chiarraí agus i gContae Phort Lairge.  Príomhfheidhmeannach agus stiúrthóir an chomhlachta léirithe teilifíse, Nemoton, is ea Irial, agus tá léargas ar leith aige ar cheist na Gaeilge labhartha i nGaeltacht na nDéise i bPort Lairge. Seo achoimre cúpla pointe a bhí á phlé aige.  Bhí Gaeltacht na nDéise beagnach ar leaba an bháis sna seachtóidí, a dúirt Irial, nuair a tháinig saghas athbheochana. Ba é bunchloch na hathbheochana sin ná meánscoil San Nioclás, dar le hIrial. Bunaíodh an scoil sna caogaidí agus sna seachtóidí d’fhás méid na ndaltaí go suntasach. Bheartaigh glúin áirithe, bíodh gur tógadh le Béarla iad féin, a bpáistí a thógáil le Gaeilge, agus bhí a ndóthain Gaeilge sa timpeallacht fós gur oibrigh sé amach go maith. Tar éis tamaill, ní raibh smál an bhochtanais ar an teanga a thuilleadh, agus de réir a chéile bhí glúin nua le feiscint, idir mhúinteoirí, dhlíodóirí, altraí agus a leithéid, ar tógadh iad le Gaeilge.  Chuidigh tacaíocht na n-eagraíochtaí áitiúla leis na hiarrachtaí sin agus go háirithe an Cumann Lúthchleas Gael (CLG), mar chuir siad ranganna Gaeilge ar fáil do dhaoine agus rinne siad a ngnó as Gaeilge sa Ghaeltacht. Mar sin, chothaigh an CLG timpeallacht nádúrtha do dhaoine a bheith ag caint as Gaeilge. De réir a chéile bhí timpeallacht chompordach do dhaoine a bheith in ann gach rud a dhéanamh trí Ghaeilge.

Conclúid

Ní gá dúinn braith ar an rialtas lenár dteanga a athbheochan. Is féidir linn é a dhéanamh dúinn féin! Tá rath mór againn cheana féin maidir le bunscoileanna Gaeilge, agus anois tá sé in am dúinn meánscoileanna a bhunú i ngach áit is féidir linn é a dhéanamh. Ansin, caithfimid brú an phobail a chur ar na comhlachtaí áitiúla chun iad a spreagadh a bheith in ann Gaeilge a úsáid chomh maith le Béarla. Beimid in ann rath Ghaeltacht na nDéise a athchruthú in áiteanna eile mar sin, muid féin ag obair as lámha a chéile!

.

.

.

.

.

.

.

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish