Nuacht Náisiúnta | I mBéal an Phobail

Rocal – Rabharta Conspóide!

le mickgb | 2020/11/04 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Rocal

Bhí an impireacht marbh leis na cianta,

Gan aon náisiún fágtha di dul ar a tóir.

Na súile rite uirthi ag faire le blianta,

Ach chíor sí go haireach an fharraige mhór.

I bhfad amach ó chósta Dhún na nGall,

Shínigh sí a lámha amach go dtí

Oileáinín creagach darb ainm Rocal,

Is gan mhoill Jeaic an Aonaigh nár ardaigh sí!

I miotaseolaíocht na gCeilteach, nuair a chaith Fionn Mac Cumhaill píosa talún lena namhaid in Albain, thit an chuid is mó den chré i Muir Éireann, agus chum sé Oileán Mhanann. Ach thit píosa beag bídeach san Atlantach, agus chum sé an t-oileáinín creagach sin – Rocal!

Sa 6ú haois, agus iad ar a shlí ar ais go hÉirinn, thug Naomh Breandán agus a chriú cuairt ar oileáinín a raibh an díthreabhach Naomh Pól ina chónaí air. Sin ceann de na scéalta i lámhscríbhinn de chuid an 9ú haois (Navigatio Sancti Brendani Abbatis), ina ndearnadh cur síos ar odaisé Naomh Breandán. Tá Rocal ag teacht leis an gcur síos a tugadh sa lámhscríbhinn sin!

Tá Rocal le feiceáil i léarscáileanna loingseoireachta don chéad uair sa 17ú haois, ach níor tháinig aon duine i dtír air go dtí an bhliain1811, nuair a dhreap Lieutenant Basil Hall agus cúpla duine eile go barr an oileáinín.

Ní thabharfar cuairt arís air go dtí an bhliain 1971, nuair a tháinig an Cabhlach Ríoga ar ais, chun leacht a chrochadh agus solas rabhaidh a chur ann, agus iad ag glacadh teideal ar Rocal mar chríoch náisiúnta na Breataine! An bhliain ina dhiaidh sin, ritheadh Acht Rocal i Westminster, ag tabhairt aitheantas oifigiúil dó mar chuid do Chontae na Hearadh in Albain.

Sa bhliain 1975, is beag nach bhfuair Willie Dick as Baile Átha Cliath bás ag iarraidh bratach na hÉireann a ardú ar Rocal – ar an drochuair, theip air!

Sa bhliain 1985, bhain an taiscéalaí Sasanach Tom McClean curiarracht amach nuair a chaith sé 40 lá ar an oileáinín. Agus sa bhliain 1997, chaith triúr gníomhaí Greenpeace 42 lá ar an oileáinín, mar agóid in aghaidh taiscéalaíocht ola! Ansin, sa bhliain 2014, ar an dara iarracht, bhain an taiscéalaí Albanach Nick Hancock curiarracht nua amach de 43 lá ar an oileáinín.

Tá an t-oileáinín beag seo ar ais anois, ach le cúis eile ar fad – cearta iascaireachta! Más cuimhin leat, bhí díospóireacht ann an bhliain seo caite, agus Alban ag tabhairt rabhadh dúinn gur leosan Rocal agus ag rá nach bhfuil cead againn a bheith ina uiscí teorainn (12 muirmhíle timpeall ar an oileáinín).

Cé nach dtugann aon tír eile aitheantas do Rocal mar chríoch na Breataine, seasann an Bhreatain an fód go stuacánta. Roimh an Bhreachtimeachta, ní raibh aon fhadhb de dheasca Rocail, mar cuireadh meánna ballstát an AE i dtoll a chéile, agus bhí cead ag gach ballstát iascaireacht ann. Is é atá i gceist le meá ná ceantar cósta ag baint le tír a bhfuil cearta áirithe eisiach aici faoi, cearta iascaireachta san áireamh. Is ionann meá sa chomhthéacs seo agus ‘Exclusive Economic Zone’ nó ‘EEZ’ as Béarla.

Le Breatimeacht crua, áfach, bheadh meá amháin ag an mBreatain, agus meá eile (roinnte) ag an AE. Ní bheadh cead ag aon bhallstát an AE iascaireacht i meá na Breataine níos mó, nó ag an mBreatain iascaireacht i meá an AE ach an oiread.

Sa bhliain 2013, nuair a shínigh an Tánaiste Éamonn Gilmore agus an Bhreatain comhaontú faoin teorainn idir meá na hÉireann agus meá na Breataine, ní dheachaigh sé i gcomhairle le hionadaithe ár dtionscal iascaireachta roimh ré. Is dócha nár thuig sé cé chomh tábhachtach is atá Rocal dúinn agus dá bhrí sin thug sé uainn é i scríbhinn, ó thaobh na hiascaireachta de. Mar sin, bheadh ár gcearta iascaireachta i meá na Breataine caillte le Breatimeacht crua agus bheadh Rocal ionann is caillte dúinn freisin. Bheadh sé deacair idirbheartaíocht a dhéanamh ansin leis an mBreatain Mhór chun na cearta iascaireachta sin a fháil ar ais, gan aon trácht ar na huiscí teorainn a bhfuil easaontas ann fúthu!

Tá súil agam nach dtarlóidh Breatimeacht crua ar a lán údar, ní ba laghad ina measc an tionchar diúltach agus na héiginnteachtaí a bheadh ag baint leis an tionscadal iascaireachta in Éirinn. Níl aon dabht ach go bhfuil lánaird ár Rialtas dírithe ar Rocal anois – tá súil agam nach bhfuil sé ródhéanach!

An gá Leibhéal 5 i ndáiríre?

le mickgb | 2020/10/28 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Tuairim

Le déanaí, bhí ar an rialtas srianta dianghlasála leibhéal 5 a chur i bhfeidhm, in aghaidh an ardaithe shuntasaigh atá tagtha ar líon na gcásanna den COVID-19 sa tír. An gá é seo i ndáiríre?

Tá i bhfad níos mó ar eolas againn anois faoin víreas ná mar a bhí fiú cúpla mí ó shin. Tá tuiscint níos fearr ag na heipidéimeolaithe faoi scaipeadh an víris anois freisin. Ar an drochuair ní dhéanann an taighde sin eolas do na polasaithe rialtais in a lán tíortha. Ach tá cúpla tír ag úsáid thuiscint na heipidéimeolaithe ina bpolasaithe – an Chóiré Theas, Vítneam agus an tSeapáin san áireamh. Ach cé chomh héifeachtach agus atá polasaithe na Seapáine mar shampla, chun líon na ndaoine ag fáil bás ó COVID-19 a laghdú? Bhuel, agus é seo á scríobh, fuair 1,650 duine bás ón ngalar sa tSeapáin go dtí seo, i gcomparáid le 1,849 in Éirinn. Ach tá daonra 126 milliún duine sa tSeapáin, i gcomparáid le daonra 5 milliún duine in Éirinn. Mar sin tá ráta mortlaíochta ón ngalar fiche cúig huaire níos airde in Éirinn ná sa tSeapáin. Nach dochreidte é sin, go háirithe nuair a fhaigheann tú amach nach mbíonn srianta chomh géar orthu agus a mbíonn orainn? Cad atá ar siúl? Gan dabht, leanann saoránaigh na tíortha thuasluaite sin treorú a rialtais agus tá níos mó cleachtadh acu ag déileáil le géarchéim víris (SARS, MERS). Ach tugann a rialtais cur chuige eolach i leith na géarchéime COVID-19 freisin, ag cur na béime ar an mbealach a scaipeann an víreas ó dhuine go duine.

In iarthar an domhain, cuirimid béim ar an ráta tarchurtha an víris (R). In Éirinn, mar shampla, úsáidtear an uimhir sin mar chritéir mheastóireachta nuair atá an Fhoireann Náisiúnta um Éigeandáil sa tSláinte Phoiblí (NPHET) ag iarraidh cinneadh a dhéanamh mar gheall ar cén leibhéal srianta a mholadh don rialtas. Ar an meán, scaipeann duine ionfhabhtaithe an víreas do R daoine eile, agus má tá R níos lú ná a haon, bíonn laghdú ar líon na ndaoine ag tolgadh an galar COVID-19. Rinneadh taighde ar an ábhar sin, agus fuarthas amach nach bhfuil R roinnte go cothrom. Ní scaipeann timpeall 70 faoin gcéad den daonra ionfhadhbtaithe an víreas ar chor ar bith. Ach scaipeann timpeall 10 faoin gcéad den daonra ionfhadhbtaithe suas le 80% cásanna nua, agus tugtar ollscaiptheoirí (‘superspreaders’ as Béarla) ar na daoine sin. Mar a tharlaíonn, sin eolas an-tábhachtach ar fad.

Rinneadh a lán taighde eile ar na coinníollacha atá fabhrach do scaipeadh an víris, agus fuarthas amach cúpla rud suntasach. Tá sé i bhfad níos éasca an víreas a scaipeadh taobh istigh ná mar atá sé taobh amuigh – b’fhéidir fiche uaire níos éasca! Laistigh, tá sé níos éasca an víreas a scaipeadh in áiteanna cúnga nach bhfuil aeráil mhaith ann, agus ina bhfuil go leor daoine gar le chéile le tamall fada, agus go háirithe nuair atá siad ag caint nó ag canadh. Smaoinigh ar thoit thánaisteach tobac, agus bíonn an víreas san aer i slí cosúil leis sin.

Moltaí:

Tá cuardach teagmhálaithe an-tábhachtach i straitéis na tíortha thuasluaite, ach cuardach teagmhála ar gcúl atá i gceist nach bhfuil mar an gcéanna leis an gcuardach a dhéantar in Éirinn anois. Is é aidhm an chuardaigh sin ná an ollscaiptheoir a aithint. Déantar cuardach teagmhálaithe ar dtús ar an duine a bhfuil an galar aige ach déantar iarracht a fháil amach cén teagmháil a thug an galar dó. Seans maith gur ollscaiptheoir an duine sin, agus más ea (tá slite ann chun é sin a dhearbhú), déanann tú cuardach teagmhálaithe ar an ollscaiptheoir agus ansin cuireann tú srianta ar an ollscaiptheoir agus a theagmhálaithe. Tá an straitéis seo i bhfad níos fearr, mar tá tú in ann braislí a bhriseadh suas níos éifeachtaí.

Chomh maith leis sin, caithfidh tú cosc a chur ar aon bhailithe neamhriachtanaigh a bheadh laistigh in áiteanna cúnga le go leor daoine, gan aeráil mhaith a bheith ann. Cuirtear rialacha i bhfeidhm lasmuigh den teach mar gheall ar chaitheamh mascanna agus ar scoitheadh sóisialta go hiondúil freisin.

Agus sin an méid! Tá an tSeapáin, an Chóiré Theas agus tíortha eile ag éirí thar cionn leis an gcur chuige sin, agus níl sé ródheacair ar an bpobal cloí le spriocanna mar sin ach an oiread. Is fiú do NPHET agus an rialtas an cur chuige seo a staidéar ar a laghad – tá sé amuigh ag an bpobal orthu!

Dialanna an Ghorta Mhóir!

le mickgb | 2020/09/23 | Nuacht Náisiúnta

Tharraing leabhar amháin m’aird sa siopa leabhar le déanaí, agus cheannaigh mé é gan mhoill. “1847 Famine Ship Diary” darb ainm dó, scríofa ag Robert Whyte. Leabhar beag atá ann, agus léigh mé an leabhar go hiomlán i gceann cúpla lá.

Scríobh an t-eagarthóir James Mangan an Réamhrá, agus dúirt sé go soiléir nach ndearna sé ach mionathruithe don bhunleagan ar scríobh Robert Whyte. Sa réamhrá sin, rinne Mangan tagairt do dhialann eile ó Gerald Keegan, ar scríobh sé leabhair faoi roimhe sin. Tharraing sé sin m’aird, mar bhí mé cinnte gur chuala mé rud éigin faoi dhialann Gerald Keegan tamall ó shin.

Ar aon nós, bhí an leabhar beag an-suimiúil, scríofa i stíl réasúnta crochta, le cur síos ar an long, ar an gcaptaen agus a bhean chéile, ar an máta loinge agus an fhoireann loinge, agus níos tábhachtaí ná aon rud eile, ar na paisinéirí mí-ábharacha a bhí pulctha isteach sa bholg lasta. Scríobh Whyte faoin drochdhóigh a bhí ar na teifigh sin, agus iad ar anchaoi. Bhí easpa spás, easpa bia agus easpa uisce ann agus an tífeas ag scaipeadh ar luas lasrach ina measc. Fuair méid mór daoine bás ón ngalar ar muir agus méid mór eile i gcoraintín i Gross Île i gCeanada. Ó am go ham, rinne Robert Whyte mionchur síos ar áilleacht na háite, agus iad ar a dturas suas Abhainn San Labhrás i gCeanada. Codarsnacht mhór a bhí ann idir céard a bhí le feiceáil taobh amuigh agus taobh istigh den long gorta sin, agus níorbh fhéidir liom iad a réiteach i m’intinn ar chor ar bith. Bhí codarsnacht mhór freisin idir ceathrú an criú agus ceathrú na bpaisinéirí bochta. Cé go raibh spás fairsing agus neart le nithe agus le hól ag an gcriú, ní raibh faic ag na teifigh faoin deic! Baineadh na deora asam, caithfidh mé a rá! Bhí fearg an domhain orm freisin, faoin drochíde a fuair pobal na hÉireann ó rialtas na Breataine ag an am!

Tar éis dom an leabhar a chríochnú, rinne mé taighde ar James Mangan agus baineadh stangadh asam leis na torthaí a fuair mé faoin ngaotaire neamhscrupallach sin! Rugadh agus tógadh Mangan i 1907 in Ontario i gCeanada, agus rinneadh bráthair de la Salle agus múinteoir de. Bhí gaol i bhfad amach idir James Mangan agus an file cáiliúil Éireannach James Clarence Mangan. Ach is é an rud is tábhachtaí a d’fhoghlaim mé faoi James Mangan ná nach raibh aon cháilíocht ar chor ar bith aige ag baint le hábhar a leabhair.

D’fhoilsigh Mangan dialann Keegan trí huaire in achar deich mbliana, ag rá go dtí an tríú leabhar gur ficsean a bhí ann agus ansin leis an tríú leabhar “Famine Diary: Journey to a New World, gur neamhfhicsean a bhí ann. Ní raibh mórán difríocht idir na leabhair áfach agus dúirt Mangan go raibh siad go léir bunaithe ar fhótachóip dialainne Keegan a fuair sé, ach ní raibh aon fhianaise chomhthacaíoch againn riamh faoin dialann líomhanta sin. D’fhoilsítear an tríú leabhar sin “Famine Diary” in am don Chothrom 150 bliain ó thús an Ghorta Mhóir, agus bhain an leabhar barr an liosta sárdhíola amach go tobann! Tharraing an leabhar aird na staraithe ansin, agus chruthaigh siad nach raibh sa leabhar ach cur i gcéill.

Cheap mé go mbeadh an scéal i bhfad níos fearr i gcás dialann Robert Whyte, ach ní raibh! Cé gur fhoilsítear dialann Robert Whyte sa bhliain 1848, agus cé nach ndearna Mangan athruithe móra air, ina ainneoin sin bhí ceisteanna ann faoi Robert Whyte agus a scéal. Mar shampla, ní raibh na staraithe in ann a fháil amach cé hé an fear seo Whyte ó cheart, mar níor éirigh leo teacht ar aon taifead stairiúla faoi. Sampla eile é nár ainmnigh Whyte an long nó na daoine tábhachtacha (an Captaen, an Máta) ina dhialann. Mhol Mangan gurb é Ajax ainm na loinge, ach ní aontaíonn sé sin leis an taifead stairiúla.

Caithfidh mé mo chuid feirge a atreorú ar dtús i dtreo James Mangan, agus ar deireadh thiar i mo threo féin. Nach amadán saonta atá ionam, ag creidiúint an ‘Fake News’ sin! B’fhéidir é ach, cé nár tharla na rudaí díreach mar atá scríofa sna dialanna amhrasacha sin, tharla rudaí uafásacha an-chosúil leo agus gan dabht is ar rialtas na Breataine ag an am a bhí an locht! Ó – agus rud eile – ba cheart ‘FICSEAN’ a chur i gcló ar chlúdaigh na leabhar thuasluaite i litreacha troma móra!

An tAire ina thost!

le mickgb | 2020/09/09 | Cúrsaí Reatha, Cúrsaí Teanga, Nuacht Náisiúnta

Bhí sé ar intinn agam alt eile ar fad a scríobh an tseachtain seo, go dtí gur léigh mé alt i dTuairisc.ie a chuir isteach go mór orm. Níor chabhraigh sé le cúrsaí gur scríobh mé cúpla alt le déanaí ina bpléitear an cheist: “An bhfuil an rialtas i ndáiríre faoi ghéarchéim ár dteanga, nó ag tabhairt béalghrá di?” Tar éis dom anailís bheag a dhéanamh ar Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003, Bille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú) 2019, Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030 agus Plean Gníomhaíochta 2018-2022, tháinig mé ar an tuairim láidir nach bhfuil an rialtas i ndáiríre faoi chothú agus cur chun cinn na teanga. Scríobh mé, mar fhocal scoir, go raibh easpa muiníne agam le ceapachán (agus an dóigh ar léiríodh é) Jack Chambers ina aire stáit Gaeltachta!

Ar an drochuair, tá gach cosúlacht ar an scéal go raibh an ceart agam. Agus an t-alt seo idir lámha agam, feicim ceannlíne mhór ag gabháil trasna an phríomhleathanach gréasáin ar www.tuairisc.ie, á rá: “JACK CHAMBERS / Breis agus mí sa phost agus gan aon agallamh déanta fós ag Aire Stáit na Gaeltachta.” Nuair a chonaic mé é sin, rith sé liom go díreach go raibh mo thromluí ba mheasa i mbun fíorú.

Ag labhairt di le Tuairisc.ie ar an ábhar, dúirt an Teachta Dála neamhspleách Catherine Connolly gur “cúis imní” di nach bhfuil aon “ráiteas poiblí” déanta ag an Aire Stáit Gaeltachta go dtí seo. Dúirt sí freisin go mba cheart don Aire atá i mbun cúraimí na Gaeltachta agallaimh a dhéanamh leis na meáin. Ach diúltaíodh do gach iarracht a rinne Tuairisc.ie agallamh a fháil le Chambers go dtí seo. “Bliain chinniúnach atá inti don Ghaeltacht agus don Ghaeilge mar gheall ar an ngéarchéim atá sa Ghaeltacht agus an phráinn a bhaineann le foilsiú an bhille teanga. Tá gá le tuiscint a fháil ar sheasamh an Aire Gaeltachta ar na ceisteanna seo,” a dúirt Catherine Connolly.

Dúirt Catherine freisin gur cheart go léifeadh an bheirt airí nua alt a foilsíodh san iris Comhar darb ainm ‘An Spidéal curtha ina thost …’, le tuiscint a fháil ar na deacrachtaí atá sna bailte Gaeltachta.

Aontaím go hiomlán le gach rud a bhí le rá ag Catherine. Cé go bhfuil sé tábhachtach don Aire Stáit Gaeltachta paisean a bheith aige don Ghaeilge agus Gaeilge líofa a bheith aige san áireamh, tá sé chomh tábhachtach agus b’fhéidir níos tábhachtaí fós go bhfuil mioneolas aige faoi chomhthéacs cultúrtha na Gaeilge.

Más amhlaidh nach dtuigeann tú conas a imríonn na tionchair cheoil, thíreolaíochta, chultúrtha agus shóisialta ar an teanga, níl ort ach breathnú ar chainéal TG Lurgan ar Youtube chun tuiscint an-mhaith a fháil. Is é sin an cainéal mionteanga is mó lucht féachana ar domhan – níos mó ná 40 milliún duine! Cén fáth? Mar bíonn eispéireas cultúrtha tarraingteach agus saibhir ag daoine agus iad ag baint taitneamh as seó ceoil thar barr, curtha le chéile ag daltaí agus múinteoirí Coláiste Lurgan. Is aoibhinn le daoine rudaí mar sin.

Go háirithe sna Gaeltachtaí, tá traidisiún ceoil agus damhsa, trí mheán na Gaeilge, an-láidir. Dá laghdófaí aon páirt den éiceachóras Gaelach sin, laghdófaí gach páirt, mar tá siad go léir ceangailte le chéile; go léir idirspleách.

San alt ‘An Spidéal curtha ina thost …’ a ndearna mé tagairt dó níos luaithe, míníonn an t-údar Tony Quinn cad a tharla i Spidéal nuair a thosaigh na beáranna ag dúnadh síos. Dá dheasca sin, ní raibh sé chomh héasca d’ealaíontóirí (ceoltóirí, rinceoirí, amhránaithe srl.) bailiú le chéile sa phub, agus de réir a chéile bhí an Spidéal curtha ina thost. D’fhulaing ár dteanga mar nuair a bhí an ionad cultúrtha sin imithe, ní raibh an deis chéanna ag daoine a bheith ag caint as Gaeilge.

Cé gur chuir an rialtas infheistíocht shubstaintiúil i scéimeanna fostaíochta, cosúil le Gteic (mol digiteach agus nuálaíochta), ní leor é sin a dhéanamh mura ndéanfar an cúram céanna don éiceachóras cultúrtha agus intleachtúil a chothaíonn leis an nuálaíocht chéanna. Fanfaidh níos mó daoine sa cheantar má tá deiseanna fostaíochta ann, go deimhin, ach ní cinnteacht é sin go mbeidh níos mó daoine ag caint Gaeilge! Ach níor thuig an rialtas é sin, mar níor thuig siad éiceachóras na nGaeltachtaí.

Ar an drochuair, ní hamháin an Spidéal atá ina thost anois, ach an tAire Stáit na Gaeltachta féin. Is droch-chomhartha é sin don Ghaeilge agus dúinn go léir!

#SaoireSaBhaile!

le mickgb | 2020/08/26 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta

Nach bhfuil gach duine ag éirí corrthónach anois tar éis tamall fada sáinnithe sa bhaile, a bhuí leis an gcoróinvíreas gránna? Cé go bhfuil sé deacair agus dainséarach taisteal thar lear, ag an am céanna tá deis againn sult a bhaint as ár dtír féin. Níl aon ghá dul thar lear nuair atá an tír is áille faoinár gcosa anseo! Úsáidtear an focal ‘Staycation’ agus an haischlib #staycation as Béarla nuair a chaitheann tú do laethanta saoire sa bhaile, agus baintear úsáid as an haischlib #saoiresabhaile as Gaeilge. Gúgláil air, agus feicfidh tú a lán torthaí ar Facebook agus Twitter, ag caint faoi áiteanna saoire ar fud na tíre, ach go háirithe sna Gaeltachtaí!

Tá tionscal an fháilteachais i dtrioblóid mhór in Éirinn, d’uireasa na turasóirí idirnáisiúnta a mbraitheann sé orthu. Níl aon dabht ach go rachaidh roinnt mhaith comhlachtaí san earnáil as gnó tar éis an laghdaithe uafásaigh a tharla i líon a gcustaiméirí. Agus rachaidh roinnt eile as gnó mura dtagann feabhas ar chúrsaí turasóireachta an bhliain seo chugainn. Tá súil againn go léir go mbeidh vacsaín ar fáil a luaithe is féidir, ionas go mbeidh an saol níos fearr againn arís. Is dócha, faraor, nach mbeidh an saol ar ais mar a bhí, mar tá go leor athruithe tar éis tarlú a bheidh ann feasta. Beidh i bhfad níos mó daoine ag obair ó bhaile, agus ag úsáid an idirlín chun freastal ar chruinnithe agus chun obair a dhéanamh. Beidh daoine níos cúramaí mar gheall ar shláinteachas pearsanta, agus níos neirbhísí a bheith i dteagmháil le daoine go fisiciúil. Beidh maisc agus díghalrán lámh le feiceáil go ceann tamall fada, go dtí go ligfimid i ndearmad an paindéim seo. Ach ní mór dúinn bealach a fháil as an bprácás seo – níl an dara rogha againn faoi sin.

I mo thuairim, tá dualgas orainn atá ag déanamh maith go leor sa saol, cuidiú le daoine agus comhlachtaí atá buailte go holc leis an bpaindéim. Ní gá athruithe suntasacha inár stíl mhaireachtála a dhéanamh, ach an oiread, chun dea-thorthaí a bhaint amach a bhfuil buntáiste ag gach taobh ann! Nárbh é Einstein a dúirt “I measc gach géarchéim faightear deis iontach!” Cloisim do cheist anois: “Tá sin maith go leor go teoiriciúil, ach nach caisleáin óir iad na smaointe neamhphraiticiúla seo?” Ceist mhaith í sin, agus is é mo fhreagra ná “Is é tástáil na putóige a hithe!” Lig dom cúpla focal a rá faoi SaoireSaBhaile mar sin, chun mo phointe a léiriú.

Mar a dúirt mé cheana, níl sé éasca dul thar lear ar do laethanta saoire le linn na paindéime atá ar siúl. Ach tá sé éasca go leor do laethanta saoire a chaitheamh in Éirinn agus níl aon easpa cinn scríbe a bhfuil éileamh domhanda orthu ach an oiread. Toisc nach bhfuil mórán turasóirí ón gcoigríoch ag teacht, níl fadhb ar bith áirithintí taistil a dhéanamh don óstán, do bhialanna agus araile. Tá go leor tairiscintí speisialta ar fáil anois, agus beidh tú in ann fanacht in óstán iontach gan an banc a bhriseadh! Níl na bóithre róghnóthach faoi láthair, agus tá beagnach gach áit áisiúil le haghaidh páirceála. Más Gaeilgeoir tú, beidh am iontach agat ar saoire sa Ghaeltacht – agus cén áit eile a bheifeá in ann ár dteanga dhúchais a labhairt ar do laethanta saoire? Caith do laethanta saoire in Éirinn i mbliana, agus b’fhéidir nach mbeidh an fonn céanna ort iad a chaitheamh thar lear as seo amach! Cuideoidh sé an bhearna a líonadh freisin, ó thaobh thionscal na turasóireachta de! Tá ár spleáchas ar thurasóirí idirnáisiúnta le feiceáil go soiléir anois, agus bheadh sé i bhfad níos fearr dá laghdófaí an spleáchas sin go suntasach. Is é an tslí is fearr é sin a dhéanamh ná líon na dturasóirí náisiúnta a mhéadú. Tá buntáistí eile ag baint leis sin freisin. Níl sé chomh dochrach don timpeallacht, mar shampla, nuair a fhanann tú in Éirinn, mar tá lorg carbóin uafásach ag eitleáin. B’fhéidir, freisin, nach mbeidh sé chomh héasca a bheith ag siúl na gceithre hairde as seo amach ar aon nós, mar chomh maith le seiceálacha slándála, tá gach seans go mbeidh seiceálacha sláinte i bhfeidhm freisin sular ligeadh duit eitleán a bhordáil.

Saol eile ar fad atá againn go léir anois, agus seans mór nach mbeidh an saol ar ais mar a bhí go deo. Ach má dhéanaimid na cinntí cearta anois, b’fhéidir go mbeidh saol agus domhan níos fearr againn sula i bhfad ná mar a bhí againn riamh!

Ní mór breith ar an uan ar an urla! (2)

le mickgb | 2020/08/12 | Cúrsaí Reatha, Cúrsaí Teanga, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

(Cuid 2)

Cé gur foilsíodh an ‘Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030’ sa bhliain 2010, bhí an Rialtas fós ag scríobh faoi sa bhliain 2018, agus ba shoiléir dom nach raibh mórán dul chun cinn déanta acu faoin am sin. Seo mar a scríobh siad ar www.gov.ie (2018): “Tugann an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge breac-chuntas ar chur chuige comhtháite i leith na Gaeilge. Sonraítear 9 réimse gníomhaíochta: oideachas, an Ghaeltacht, an teaghlach, seirbhísí poiblí, na meáin agus teicneolaíocht, foclóirí, reachtaíocht, an geilleagar agus tionscnaimh leathana.” Ansin, chuir siad cúpla tuarascáil ar fáil chun stádas na straitéise a chur in iúl. Léigh mé ‘Tuarascáil ar Dhul Chun Cinn: 2010 – 2015’. Níl ann ach dhá leathanach, agus ag an deireadh, scríobhann siad: “Aithníonn an Roinn seo an tábhacht a bhaineann le roinnt foirne a bheith líofa agus ábalta ag soláthar seirbhísí i nGaeilge. Ag teacht le beartas an Rialtais, beidh scéimeanna teanga na Sonróidh Roinn faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla na poist a bhfuil Gaeilge acu riachtanas inniúlachta.” Is é an tátal a bhain mé as sin ná nach raibh dada sa Straitéis curtha i bhfeidhm fós tar éis ocht mbliana! Uafásach!

Sa bhliain chéanna (2018), sheol Aire na Gaeltachta, Joe McHugh, Plean Gníomhaíochta 2018–2022 don ‘Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030’. Ceapaim gurb é sin iarracht an Straitéis a athbheochan, mar ní raibh aon amscála nó freagracht luaite sa Straitéis féin. Go deimhin, céim sa treo ceart is é an plean seo. Tá go leor mionphleanála i gceist leis, agus tá naoi gcaibidil sa phlean gníomhaíochta, ag baint leis na naoi gcuspóir sa Straitéis féin.

Cé go bhfuil bunobair maith déanta leis an bPlean Gníomhaíochta 2018-2022, níl an plean sin críochnaithe i mo thuairim, agus mar sin tá sé deacair é a chur i bhfeidhm i gceart. Bhí mé féin i mo stiúrthóir innealtóireachta le fada agus sa ról sin bhí mé freagracht le tionscadail mhóra. Bhí orm pleananna gníomhaíochta a chur le chéile agus ansin iad a chur i bhfeidhm. Mar sin, ceapaim go bhfuil léirmheastóireacht chuiditheach agam, agus seo m’ionchur ar cad tá ar iarraidh sa phlean.

Tá liostaí tascanna sa phlean, agus trí colún leis na ceannteidil: Gníomh, Ceanneagraíocht agus Amscála. Tús maith é sin, ach tá fadhbanna le ábhar na gcolún, agus tá colúin eile ar iarraidh, i mo thuairim.

Sa cholún darb ainm Gníomh, níl cuspóir sainiúil ag gach tasc, agus nil sé soiléir ansin, cad go díreach atá i gceist. Sa cholún darb ainm Ceanneagraíocht, luaitear roinn nó ranna rialtais atá freagrach le gach tasc, ach tá sé i bhfad níos éifeachtaí duine amháin a bheith freagrach le tasc agus an cumhacht a bheith ag an duine sin aon acmhainní ag baint leis an tasc a fháil. Sa cholún darb ainm Amscála, ní luaitear ach amháin an bhliain – sprioc-am éiginnte é sin, agus bheadh sé níos fearr dáta a chur isteach, bunaithe ar an obair ag baint leis an dtasc. Tá tascanna ann freisin le sprioc-amanna cosúil le ‘ar bhonn leanúnach’ agus ‘2018 ar aghaidh’. Is gá tascanna mar sin a bhriseadh suas i fo–thascanna agus sprioc-amanna soiléire a bheith acu. Tar éis na hoibre sin a dhéanamh, tá cúpla rud an-tábhachtach fágtha. Ní foláir na tascanna sa liosta a chur in ard tosaíochta (ag úsáid colúin nua), ionas go gcuirfear an bhéim ar na tascanna is tábhachtaí, agus iad a dhéanamh ar dtús, más féidir. Braitheann an tionscadal go léir ar an maoiniú atá ar fáil, ach níl faic sa phlean faoi! Tar éis an maoinithe a bheith ar eolas, is gá costas gach taisc a lua go sonrach. Beidh tú in ann cinnte eolaigh a dhéanamh ansin faoin slí is éifeachtaí airgead agus am a chaitheamh ar an dtionscadal!

Faoi dheireadh, níl aon gealltanas mar gheall ar cruinnithe stádais, atá an-tábhachtach chun monatóireacht a dhéanamh ar stádas an tionscadail, agus chun athruithe a dhéanamh más gá.

Agus cad faoi na tuarascáil bhliantúil a bhí geallta dúinn – ní fhaca mé ceann amháin fós. Tá muid leath bealaigh tríd an bPlean, agus tá sé thar am tuarascáil a fhoilsiú! Ó tá a lámh ann, mar tá muid leath bealaigh tríd an Straitéis 2010-2030 freisin, ta sé thar am tuarascáil a chur ar fáil faoin tionscadal sin freisin!

Ó – agus rud eile, caithfidh an Rialtas léiriú go bhfuil siad tiomanta don Ghaeilge. Ní chuirfí mórán muinín iontu, áfach, le ceapachán (agus an dóigh ar léiríodh é) Jack Chambers ina aire stáit Gaeltachta!

« Blagiontrálacha níos luaithe

Blagiontrálacha níos déanaí