I ndilchuimhne ar Pheadar Bairéad

Cloisimid do ghuth séimh treorach sa lá

Feicimid inár mbrionglóidí thú san oíche

Braithimid uainn go mór thú a ghrá

Ceangal grá go raibh eadrainn choíche

 

In loving memory of Peadar Bairéad

We hear your guiding voice by day  

And see you in our dreams at night

We miss you more than words can say

May our love burn forever bright

.

Bhí briseadh croí mór orm an lá a d’imigh m’athair Peadar Bairéad ar shlí na fírinne.  Cé gur tharla sé bliain ó shin, braitheann sé amhail is gur inné a tharla sé.  Sa deireadh thiar thall, tá mé ag teacht chugam féin ón suaitheadh a bhain a bhás asam.  Bhí orm dul i dtaithí ar chúrsaí de réir a chéile, agus seachas an réaltacht a shéanadh, é a ghlacadh.  Tá mé in ann saol m’athair a cheiliúradh anois, agus taitneamh a bhaint as an oidhreacht shaibhir filíochta agus próis a d’fhág sé ina dhiaidh. D’fhág Peadar oidhreacht cultúrtha eile dúinn freisin, mar tá na céadta scoláirí ar mhúin sé Gaeilge dóibh, a bhfuil tuiscint mhaith acu ar an nGaeilge agus ar cé chomh tábhachtach is atá sí mar dhlúthchuid ár bhféiniúlacht náisiúnta.  Dúirt na hiarscoláirí go léir ar chas mé leo gur chuir Peadar beocht sa teanga dóibh agus gur spreag sé dúil sa teanga iontu.

Bhí Peadar iontach díograiseach faoina gcuid oibre, agus cé gur éirigh sé as a phost mar leas-phríomhoide i gColáiste Chiaráin sa bhliain 1988, níor stad sé an obair riamh. Bhí sé an-sásta nuair a cheapadh é mar riarthóir ar an gcoláiste – an chéad riarthóir neamheaglaiseach riamh sa ról sin!

I ndáiríre, ní gá domsa a thuilleadh a scríobh faoi m’athair – nach ndearna Peadar jab iontach ag déanamh cur síos ar a shaol féin ina dhírbheathaisnéis darb ainm ‘Doirse Dé’! Molaim duit é a cheannach agus a léamh, agus geallaimse duit nach mbeidh díomá ort! Tá sé ar fáil ar líne ag: http://www.siopaleabhar.com ar chostas €7.50. (Seol r-phost chugam mura bhfuil tú in acmhainn é a cheannach, agus cabhróidh mé leat más féidir liom.) A fhad is atá tú ag fanacht le do chóip, seo sliocht beag as an leabhar, ag déanamh cur síos ar a shaol i ndiaidh dó éirí as an múinteoireacht.

“Ar thaitin liom a bheith ar scor? Thaitin thar cionn, nó ní raibh orm feasta a bheith ag faire ar an gclog, agus d’fhéadfainn m’aird a dhíriú ar pé ábhar a thaitneodh liom. Ní raibh mé faoi bhois ag máistir ar bith feasta, agus nár mhór an gar go deo é sin do dhaonnaí ar bith?

Ach focal i gcluas an té atá ag smaoineamh ar dhul ar scor. Caithfidh tú glacadh leis mar bhunphrionsabal go n-éireoidh tú dofheicthe de réir a chéile, agus tar éis duit a bheith ar scor roinnt blianta ní bheidh suim nó spéis ag éinne taobh amuigh ded’ chlann fhéin ionat, nó nach cuimhin leat an sean-nath a deir:

Fiche bliain ag fás,

Fiche bliain faoi bhláth,

Fiche bliain ag meath,

Agus fiche bliain gur cuma é ann nó as!

Agus nuair a rachfá ar scor, bheifeá sa cheathrú ré sin feasta!

Bhí an t-ádh ormsa, nó bhí an deis agam alt seachtainiúil a scríobh don nuachtán áitiúil, an Kilkenny People, agus sa tslí sin bhí ar mo chumas fanacht i gcuimhne an phobail, agus mo thuairimí a nochtadh don phobal le Gaeilge seachtain i ndiaidh seachtaine, pobal ar chaith mé fhéin mo shaol ag freastal orthu ar bhealach amháin nó ar bhealach eile.”

.

Chuir Peadar trí chnuasach filíochta i gcnó, Duilleoga Fómhair (1988), Cleití na hAislinge (1993) agus Fataí Rómhair (2000), agus d’fhoilsíodh a dhírbheathaisnéis anuraidh nuair a bhí sé breis agus 94 bliain d’aois!  Thug sé óráid iontach ag a sheoladh leabhair, agus d’aithris sé cúpla ceann dá dhánta, freisin! Cé a cheapfadh go mbeadh sé ar shlí na fírinne laistigh de sé seachtaine níos deireanaí!

Nuair a d’imigh Peadar uainn anuraidh, is cúis sóláis dom a fhios a bheith agam gur bhain sé oiread sásaimh agus ab fhéidir as a shaol agus ar deireadh go raibh sé in ann imeacht as an saol seo go síochánta in éindí leo siúd ab ansa leis. Go ndéana Dia grásta air!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Bhí mé bodhraithe le síorthorann an tráchta, agus is ar éigean a d’fhéadfaí an Garda a chloisteáil agus muid ag iarraidh labhairt le chéile ar an bhfón.  “Tá tú gar don mharcóir míle 62”, arsa an Garda arís. “Go raibh maith agat,” arsa mise.

Trí huaire a chloig níos luaithe, theip ar inneall ár veain gan rabhadh ar bith in iargúil Ghaineamhlaigh Mojave in Arizona.  Chuir mé glaoch ar an uimhir ar mo chárta ballraíochta AAA (Cumann Gluaisteán Meiriceá). Ar dtús, fuarthas mo gheoshuíomh go huathoibríoch, agus ansin d’fhreagair an gníomhaire go béasach. Dhearbhaigh sí cá rabhamar agus sonraí ábhartha eile, agus dúirt sí go raibh gach rud i gceart, agus go mbeadh trucail tarraingthe ag teacht laistigh d’uair go leith. D’inis mé an scéal do mo bhean chéile, agus bhíomar sásta go leor leis. Fuaireamar áit faoi scáth ar thaobh an tsaorbhealaigh, agus d’fhanamar ansin ag ól uisce agus ag caint.

Tar éis breis is uair, fuair mé glao gutháin, agus cheap mé go raibh tiománaí na trucaile ag iarraidh teagmháil a dhéanamh liom. D’ainneoin mo ghlicis, bhí mé saonta go leor!

Gníomhaire eile ón gCumann a bhí ann, ón mbrainse in Arizona. Nuair a thosaigh sí ag fiafraí díom faoin áit ina rabhamar, faoin veain agus a leithéid, bhí mé trína chéile. “ D’fhreagair mé na ceisteanna sin cheana féin, agus fuarthas mo gheoshuíomh go huathoibríoch”, a dúirt mé. “Ar an drochuair, seo oifig eile, in Arizona, agus caithfimid tosú arís,” a d’fhreagair an gníomhaire go trodach. “Ach cheap muid go mbeadh an trucail ag teacht anois – táimid ar thaobh an bhóthair dhainséaraigh seo ar feadh tamaill fhada cheana féin.” Ní raibh mé ró–chairdiúil anois. “Táim ag iarraidh cúnamh a thabhairt duit,” ar sise, agus lean sí ar aghaidh leis a ceisteanna. “Uair nó mar sin,” a dúirt sí ag an deireadh. Ní raibh an dara rogha againn ach fanacht gan chorraí.

Tar éis leathuair eile, chuir an gníomhaí céanna glao eile orm. “Níl a fhios againn cá bhfuil tú,” ar sise. “Ní foláir go mbeadh a fhios againn cén marcóir míle is gaire duit, an bhfuil tú in ann é a fháil?” a d’fhiafraigh sí. “Níl a fhios agam”, arsa mise. Chuaigh mé á lorg, ach ní fhaca mé aon mharcóir. “Níl aon mharcóir le feiceáil”, arsa mise.

“Caithfidh tú glaoch éigeandála a dhéanamh ar 911, agus an t-eolas a fháil uathu,” ar sise. “Cuirfidh mé glao ort i gceann cúig nóiméad,” agus chroch sí suas an fón. Tar éis an eolais a fháil ó na gardaí, níor tháinig aon ghlao eile, agus tar éis fiche nóiméad chuir mé glao gutháin ar an gCumann.

Gníomhaire eile a bhí ann. “Maith go leor,” ar sise. “Agus cén sórt veain í arís – veain champála, nach ea?” a d’fhiafraigh sí díom. “Veain champála, sea, mar a dúirt mé cúpla uair cheana,” a d’fhreagair mé go grod.

“Drochscéal mar sin,” a dúirt sí, “níl an veain sin clúdaithe i do chlúdach árachais”. Ba bheag nár phléasc mé leis an racht feirge a tháinig orm. “Agus cén fáth gur thóg sé trí huaire go leith é sin a insint dom?” d’iarr mé uirthi go feargach. “Níl a fhios agam céard a tharla duit cheana, ach níl mé in ann aon chúnamh a thabhairt duit,” ar sise.

“Ní féidir liom glacadh leis seo,” arsa mise. “Cuir do mhaoirseoir ar an líne, le do thoil.”

Tar éis cúpla nóiméad, tháinig an maoirseoir ar an líne. Bhí an-aiféala uirthi faoi cad a tharla dúinn, ach ag an am céanna, mhínigh sí dom “cé go bhfuil veain champála clúdaithe i gCalifornia, níl sé clúdaithe in Arizona”.

“Cén fáth ar thug sé trí huaire go leith é sin a insint dúinn, nuair a gheall an chéad ghníomhaire go mbeadh trucail tarraingthe ag teacht gan mhoil!. Táim chun trucail tarraingthe a fháil anois, agus tá súil agam go n-aisíocfaidh sibh as.”

“Bhí mé ar tí an rud céanna a thairiscint duit!” ar sise. “Beidh tú in ann an admháil a sheoladh chugam”.

Tháinig an trucail tarraingthe go tapa agus bhíomar in Kingman, Arizona gan mhoill, ach ceithre huaire an chloig tar éis ár mbriseadh síos – gan aon bhuíochas don AAA!

Agus an ceacht atá ag baint as an scéal seo: Bí cúramach faoin suaimhneas intinne a fhaigheann tú ó do pholasaithe árachais – seans maith gur meabhalscáil sa Ghaineamhlach atá i gceist!

.

Tháinig mé ar chomhad bosca le déanaí a bhí curtha i bhfolach ag m’athair tamall ó shin.  I measc na ráitis bhainc, polasaithe árachais, admhálacha agus cáipéisí dlí, bhí cuimhneacháin éagsúla agus go háirithe cuimhneacháin teaghlaigh. Bhí idir ghrianghraif, thorthaí scrúdaithe agus litreacha ann. Turas draíochta ón aimsir anallód a bhí ann, scaoileadh saor ón mbosca sin ar nós ginid an lampa ag éalú.  Bhí mé ag taistil siar ar bhóithrín na smaointe ansin, gan aon rogha agam!  

Bhí mo thorthaí scrúdaithe ón meánscoil ann, beagnach iad go léir, agus thóg sé cúpla nóiméad dom taistil ar ais go dtí mo laethanta mar scoláire cónaithe i gColáiste Chiaráin i bhfad ó shin. Is maith is cuimhin liom na laethanta sin, nuair a bhí m’athair agus mé féin ag freastal ar an gColáiste ársa sin – mise mar scoláire agus m’athair mar mhúinteoir Gaeilge. Tá cur síos ar chúpla cuimhne ón ré sin i leabhar m’athair darb ainm ‘Doirse Dé’, agus mura bhfuil an leabhar iontach sin léite fós agat, molaim go hard duit é a léamh go luath – tá sé ar díol sa Siopa Leabhar ar líne ag www.siopaleabhar.ie.

Ba é ceann amháin de na cuimhní atá luaite sa leabhar sin ná an ‘visitation’. Is maith is cuimhin liom an ‘visitation’ céanna a ndearna m’athair tagairt dó. Tar éis gach scrúdú, thagadh an tUachtarán agus duine de na déin ar cuairt do gach rang, chun athbhreithniú mion a dhéanamh ar an scrúdú – sórt scrúdú iarbháis a bhí ann. Tar éis measúnú an Uachtaráin, d’iarradh sé ar an déan pionós a chuir ar dhaltaí nach raibh torthaí maithe faighte acu. Ní dhéanfaidh mé dearmad go deo ar na daltaí mí-ámharaigh agus iad ag scréachach le gach paltóg chrua a fuaireadar. Nach nós ait agus cruálach a bhí ann? Rith sé liom agus mé ag féachaint ar mo thorthaí féin, go raibh an t-ádh dearg orm, mar ní bhfuair mé torthaí dona riamh agus mar sin ní bhíodh aon suim ag an Uachtarán ionam!  

Is cuimhin liom gach múinteoir a bhí agam i gColáiste Chiaráin, agus múinteoirí den scoth beagnach iad go léir. Spreag siad mo shuim i ngach sórt eolas, agus thug siad bunús iontach dom i ngach ábhar a bhí á staidéar agam.  Níl aon dabht ach go raibh an-tionchar ag cúpla dóibh go háirithe orm.

Thug Micheál Ó’Duibhir an chéad bhlaiseadh den fhisic dom, ag míniú na coincheapa iontacha dúinn agus ag cur turgnaimh i gcrích chun beocht a chur iontu.  D’oscail an rang sin doirse domhain nua dom, domhan iontach dofheicthe á rialú ag dlíthe fisice agus go háirithe á dtiomáint ag samhlaíocht na fisiceoirí saoithiúla anuas na cianta.     

Chuaigh paisean an mhúinteora iontaigh seo i bhfeidhm go mór orm. Faoi dheireadh bhain mé amach máistreacht in innealtóireacht leictreachas agus ríomhaireachta. Bhain mé slí bheatha amach mar innealtóir ag déanamh taighde ar chumarsáid dhigiteach gan sreang, agus bhain mé an-taitneamh as.

Nuair a bhí mé ag staidéar don Ardteistiméireacht, bhí múinteoir Gaeilge den scoth agam. Bhí máistreacht ag Micheál Ó’Diarmada ar an teanga agus níos tábhachtaí, bhí grá mór aige don teanga agus don chultúr. Bhí gach rang ar mhúin sé spreagúil, spraoiúil agus difriúil ag an am céanna. Sa tslí sin, choinnigh Micheál ár n-aird air an t-am go léir. Bhíomar ag foghlaim gan fhios dúinn agus muid go léir ag tnúth go mór leis a chéad rang Gaeilge eile. In éindí le m’athair, chothaigh Micheál grá agus paisean don teanga agus don chultúr ionam nár chaill mé riamh é!

Agus céard faoi Art Anglin! Cúram dúshlánach é múinteoireacht na matamaitice de ghnáth, ach ní gnáthmhúinteoir a bhí in Art! Mhínigh Art na coincheapa a bhí taobh thiar de phrionsabail na matamaitice ar dtús, agus ansin na sonraí beachta ag baint leo. Faoi dheireadh, thaispeáin Art dúinn conas a úsáidtear an t-eolas sin chun fadhbanna matamaitice a réiteach.   Chaith Art am linn lasmuigh den rang freisin, ag freagairt ceisteanna dúinn, ag obair linn ar fhadhbanna matamaitice agus ag ullmhú do scrúduithe. B’aoibhinn liom Art agus ná rudaí ar fhoghlaim mé ina rang iad – rudaí cosúil le calcalas agus uimhreacha coimpléascacha. D’úsáidinn a lán rudaí ar fhoghlaim mé ó Art beagnach gach lá i rith mo bhlianta ag obair!

Ó! Agus dála an scéil! Ní fhaca mé aon mhúinteoir thuasluaite ag leagan lámh ná méar ar dhalta riamh!

.

.

.

.