Pearsanta | I mBéal an Phobail

Gaeltacht San Diego!

le mickgb | 2020/04/22 | Pearsanta

Tá a fhios ag madraí an bhaile go mbíodh drogall ar go leor daoine Gaeilge a labhairt. Tá neart fáthanna leis sin, coimpléasc ísleachta san áireamh. Ach le forbairt ár bhféinmhuinín, d’éiríomar níos bródúla as ár gcultúr agus ár dteanga. Cur leis sin fás fíorthobann na Gaelscoileanna, á dtiomáint ag gnáthdhaoine na tíre, agus tá sé soiléir go bhfuil gluaiseacht athbheochana na Gaeilge faoi bhláth. Tá Gaeilge labhartha ag a lán daoine anois – go háirithe ag Glúin na Gaelscoile. Cúpla bliain ó shin, i ndiaidh dóibh an ardscoil a fhágáil, bhí ach cúpla deis acu a nGaeilge a chleachtadh ach bhíodar ag lorg tionóil níos neamhfhoirmiúla ná na roghanna a bhí ar fáil. Ós rud é go bhfuil siadsan compordach ag úsáid an idirlín, thosaigh siad ag eagrú bailithe réchúiseacha ann. Is mar sin a thosaigh Peadar Ó Caomhánaigh agus Osgur Ó Ciardha an chéad PopUp Gaeltacht ag deireadh 2016. Sháraigh na torthaí gach a raibh siad ag súil leis agus anois bíonn PopUp Gaeltachtaí ar siúl ar fud an domhain.

Mar is eol do chách, d’athraigh gach rud nuair a tharla géarchéim an gcoróinvíris, agus anois táimid go léir neadaithe sa bhaile ar fud an domhain. Sa cholún seo, ní dhéanfaidh mé athchúrsáil ar an nuacht uafásach a chloisimid gach lá. In ionad sin, cuirfidh mé béim ar chúrsaí na Gaeilge i rith an scartha shóisialta seo, am nach bhfuil Gaeilgeoirí in ann bailiú le chéile mar is gnách. Ach fuair fear amháin réiteach iontach don fhadhb sin.

Ag bualadh leis don chéad uair, chaithfeá a thabhairt faoi deara an méid fuinnimh atá ag an mac léinn seo, gan trácht ar a fhéinmhuinín agus a dhíograis. Meiriceánach is ea é ó dhúchas, ach Éireannach dá thoil féin. Níl aon drogall ar an bhfear seo Gaeilge a labhairt, ach a mhalairt. Bíonn sé ag labhairt Gaeilge gach deis a fhaigheann sé. Agus mura mbíonn deis ann, cruthaíonn sé ceann!

D’eagair an fear seo an chéad PopUp Gaeltacht i gContae Shan Diego i gCalifornia breis is bliain ó shin, agus go leor eile ó shin i leith. D’fhógair sé iad ar Fhacebook agus tháinig na Gaeilgeoirí le chéile i dtithe tábhairní, agus freisin ag Teach na hÉireann i mBalboa Park i San Diego. Sin áit a gcuireann i láthair cultúr agus teanga na hÉireann. Bíonn ranganna Gaeilge ar siúl ansin, saor in aisce, á mhúineadh ag Gaeilgeoir an-díograiseach darb ainm Hofshi Shanti. Bíonn seisiúin cheoil agus damhsaí ar siúl ann go minic freisin. Mar sin, ní ionadh mór é go bhfuil roinnt mhaith daoine sa cheantar agus suim acu agus fonn orthu a gcuid Gaeilge a fheabhsú. Tharla an borradh seo a bhuí do dhaoine cosúil le Hofshi Shanti, agus an fear thuasluaite, darb ainm Jeffrey ‘Siothrún’ Sardina.

PopUp Gaeltacht i gCoraintín!

Nuair a chuirtear i bhfeidhm dianghlasáil de bharr géarchéime an gcoróinvíris, ní raibh Siothrún in ann an gnáth-PopUp a eagrú. Ach is doiligh beaguchtach a chur air! Bhuail smaoineamh é – céard faoi PopUp fíorúil? Is é atá i gceist ná PopUp go léir a dhéanamh ar an idirlíon, ní hamháin an cuireadh, ach an bailiú freisin. Le linn na géarchéime seo, tá go leor daoine ag úsáid an aip ‘Zoom’ chun ranganna a chur ar fáil, agus chun teacht le chéile ar an idirlíon. Cheap Siothrún go mbeadh ‘Zoom’ foirfe do PopUp fíorúil freisin, agus mar sin d’eagair sé ‘PopUp Gaeltacht i gCuaraintín’, agus chuir sé an focal amach ar na meáin shóisialta agus ar shuímh ghréasáin cosúil le www.peig.ie.

Gaeltacht San Diego!

D’fhoilsigh Siothrún nasc an bPopUp ar Facebook, agus d’fhreastal mé ar an chéad PopUp fíorúil sa domhan! Bhí Siothrún ag obair go dian ag cur fáilte roimh na daoine ar tháinig isteach ar líne. Bhí timpeall céad daoine ann, ó gach cearn den domhan – leis an chuid is mó as Éirinn, na Stáit Aontaithe, agus an Bhreatain Mhór . Bhí craic iontach againn go léir, agus i rith an chomhrá do bhaisteadh ‘Gaeltacht San Diego’ ar an dream ó Shan Diego! Bhíomar le chéile don tríú ‘PopUp Gaeltacht i gCuarantín’ an Satharn seo caite, agus bhí sé ar fheabhas, agus chaitheamar stáir ag caint! Má tá suim agat freastal ar an bPopUp seo a bheidh ar siúl ar gach Satharn i rith na géarchéime, cuirfear fáilte mhór romhat! Chun an cuireadh a fheiceáil, déan cuardach i bhFacebook ar ‘Pop Up Gaeltacht i gCoraintín’, et voilà!

Mo Mháthair!

le mickgb | 2020/03/25 | Pearsanta

Ceann de mo chuimhní is glinne ó m’óige ná mise i mo shuí ar ghlúin mo mháthair, agus í ag léamh dom ó stiallchartún i gceann de na hirisí do mhná a bhíodh an-tóir orthu sna seascaidí. Bhí loinnir an áthais orm mar ní raibh aon rud níos fearr ná aird mo mháthair. Is dócha go bhfuil sé mar sin do beagnach gach naíonán ámharach, agus maireann an grá sin eadraibh go deo!

Le linn mo shaol go léir, chuir mo mháthair brú orm a bheith uaillmhianach maidir le mo chuid spriocanna. Níor mhaith liom í a ligean síos, agus mar sin d’oibrigh mé go dian chun iad a bhaint amach. Thug focail mo mháthair misneach dom, agus de ghnáth bhain mé mo mhian amach. Fiú amháin nuair a bhí mé fásta agus ag obair, mheabhraigh mo mháthair dom na héachtaí a bhí le déanamh fós. Ní raibh mé in ann dearmad a dhéanamh orthu nó a bheith leisciúil fúthu! Bhí sé níos éasca mo spriocanna a bhaint amach, agus sin díreach cad a tharla! Caithfidh mé buíochas a ghabháil do mo mháthair don tacaíocht dhílis a thug sí dom i gcónaí.

Bhí triúr páistí inár dteaghlach, agus bhí cúraimí teaghlaigh ar mo mháthair. Bhí sí gafa le hobair an tí an lá ar fad, bliain i ndiaidh bliana. Obair chrua fhisiciúil a bhí ann ag an am sin, mar ní raibh a lán meaisíní ann chun cabhrú a thabhairt duit.

Ba ghnaíúil an mhaise di an obair sin a dhéanamh, go háirithe nuair a fhaigheann tú amach go raibh a lán fadhbanna sláinte ag mo mháthair i rith a saoil. Is í an fhadhb shláinte ba thromchúisí ar fad a tharla di ná ailse chíche. Tháinig an ailse sin uirthi trí huaire, agus ní raibh sí ach ina caogaidí an chéad uair!

Ar an drochuair, tá ailse uirthi anois nach féidir a leigheas, agus tá sí faoi chúram maolaitheach agus ag tógáil cógas, pianmhúcháin láidre san áireamh. Níl lúth na gcos aici agus tá sí ag brath go hiomlán ar na haltraí agus na cúramóirí sa teach altranais ina bhfuil sí ina cónaí anois. B’éigean di a saol a chaitheamh mar sin gan a neamhspleáchas, agus ní rud éasca é cur suas leis sin. Ach léiríonn sí misneach iontach in aghaidh na hanachana agus iompraíonn sí í féin le dínit shéimh. Tá sé sin dochreidte nuair a smaoiníonn tú ar na heachtraí eile a tharla le déanaí.

Fuair a fear céile, Peadar, bás ag deireadh 2019, tar éis iad a bheith pósta le 64 bliain. Thit siad i ngrá le chéile chomh luath agus a leag siad súil ar a chéile, agus ní raibh mo mháthair ach déagóir ag an am. Ní aon ionadh é mar sin go mbraitheann uaithi go mór é, agus bhí sé an-deacair a bheith ina aonar tar éis iad a bheith le chéile chomh fada sin.

Ar shlí éigin, lean mo mháthair Pádraicín ar aghaidh go misniúil. Bhí a páistí in ann cuairteanna rialta a thabhairt di, agus chuidigh na cuairteanna sin go mór. Thosaigh sí ag cur in oiriúint don réalachas míthaitneamhach nua nuair a tharla drochrud eile fós!

Ansin tháinig géarchéim an choróinvíris, agus bhí ar an teach altranais rialacha dochta a chur i bhfeidhm. Tá baol ard ón víreas do na hothair atá ina gcónaí ann, mar tá an chuid is mó dóibh aosta agus le galar díblithe orthu freisin. Níl cead ag aon duine teacht ar cuairt go dtí an teach altranais fad is atá contúirt mhór ag baint leis an víreas. Bímid i dteagmháil lenár máthair ar an bhfón gach lá, ach níl sé mar an gcéanna. In ainneoin gach rud, tá dearcadh dearfach fós ag an bhean iontach seo!

Tréimhse aisteach í seo, leis an choróinvíreas, agus srianta dian orainn go léir. Ach cé chomh dona is atá rudaí dúinn, tá siad i bhfad níos measa do mo mháthair agus do dhaoine eile cosúil léi. Nuair a bhímid ag déanamh trua dúinn féin, caithfimid smaoineamh ar na daoine ina gcónaí i dtithe altranais ar fud na tíre, atá i gcontúirt mhór ón gcoróinvíreas, agus iad scartha amach óna dteaghlaigh agus óna gcairde go ceann i bhfad.

Do mo mháthair agus do gach duine i dteach altranais ag an am seo – tá sibh inár smaointe agus ár bpaidreacha ag an am deacair seo!

Go dté tú slán, a Pheadair

le mickgb | 2020/01/29 | Pearsanta

Chuaigh Peadar Bairéad ar shlí na fírinne breis agus mí ó shin, agus méala mór a bhás, ní hamháin dá theaghlach agus cairde, ach do Ghaeilgeoirí i gCill Chainnigh agus ar fud na tíre. D’fhág sé oidhreacht shaibhir dúinn go léir. Cé nach bhfuil an fear iontach seo linn níos mó, tá a thionchar beo slán. Bhí tionchar mór aige ar na daoine go léir ar chas sé leo agus freisin ar na daoine ar léigh a chuid scríbhinní.

Toisc gur rugadh Peadar timpeall an ama céanna agus a rugadh ár dtír, bhí cosúlachtaí láidre eatarthu ar dtús. Bhí siad bocht nuair a bhí siad óg, ach bhí misneach acu. D’éirigh siad níos saibhre de bharr a eitic oibre. Bhí grá acu dá dteanga, cultúr agus creideamh. Bhí a bhféiniúlacht an-tábhachtach dóibh. Le himeacht ama, áfach, d’fhás difríochtaí eatarthu. Tháinig maolú sa tír seo ar ghnéithe áirithe den teanga, cultúr agus faoi dheoidh, creideamh freisin, ach d’fhág Peadar dílis dóibh i gcónaí. Sa tslí sin, is féidir saol Pheadair a fheiceáil mar thaisceadán todhchaí, cosúil le saolta Peig Sayers agus Tomás Ó’Criomhthain a chuaigh roimhe. Agus cosúil le Pheig, Tomás agus údair eile, d’fhág Peadar taifead scríofa dona shaol, i ngach rud a scríobh sé, ach go háirithe ina dhírbheathaisnéis.

Sárscríbhneoir ilchumasach agus bisiúil ba ea Peadar, le bailiúcháin leathan liteartha chun é sin a chruthú. D’fhág Peadar seoid náisiúnta dúinn agus don tír, gan dabht ar bith.

D’fhág sé oidhreacht thábhachtach i gCill Chainnigh freisin, is mó mar mhúinteoir i gColáiste Chiaráin agus mar cholúnaí nuachtáin sa Kilkenny People. Thosaigh sé ag múineadh i gColáiste Chiaráin sa bhliain 1966, nuair a bhí an ceantar in ísle brí, ní hionann is sna laethanta seo. Ní raibh mórán tionscail ann, seachas monarcha bróga, ina ndéanadh ‘Mocassins’ ó 1967 go dtí 1987, agus grúdlann Smithwick’s, ceannaithe ag Guinness i 1965. Ní raibh earnáil na turasóireachta ann ar chor ar bith, gan trácht ar bhialanna!

Duine forásach agus macánta ba ea Peadar, agus cé mar gnáthrud é pionós corpartha sna scoileanna ag an am sin, níor leag sé a lámh ar dhalta riamh. Agus aon uair a bheadh argóint idir daltaí nó fiú idir múinteoirí, glaodh ar Pheadar, mar bhí an cháil sin air a bheith in ann réiteach síochánta a fháil. Ba mhar a chéile aige gach duine, agus mar sin, bhí meas mór idir dhaltaí agus mhúinteoirí air. Mar mhúinteoir, mhúscail Peadar dúil sa léann i mbeagnach gach dalta, ionas gur mhaith leis aithris a dhéanamh air. Dúirt a lán iarscoláirí liom gur spreag Peadar go mór iad, agus ní haon timpiste é go bhfuil go leor acu ina múinteoirí agus sagairt anois, fiú amháin leas-phríomhoidí nó príomhoidí! Tá roinnt mhaith daoine cáiliúla ann freisin ar mhúin Peadar iad, san áireamh iománaithe, bainisteoirí iománaíochta, polaiteoirí, Ardeaspag agus máinlia croí! Agus tá a lán daoine eile ann a bhí tionchar dearfach ag Peadar orthu freisin.

Ach b’fhéidir gurb é an tionchar is láidre a bhí ag Peadar ar mhuintir na háite go hiondúil ná a cholún sa Kilkenny People. Scríobh Peadar as Gaeilge, agus ní raibh mórán le léamh as Gaeilge sna nuachtáin áitiúla ag an am sin. Lasadh tine bheag agus thosaigh daoine ag léamh a cholún gach seachtain. Scríobh sé faoi gach ábhar, ó chúrsaí reatha go spórt, ó chreideamh go polaitíocht, ó scéalta agus dánta go léirmheasanna leabhar agus scannán. Bhí an lucht léitheoireachta chomh dílis sin, gur chuir siad go tréan i gcoinne an cholúin a stadadh nuair a bhí sé sin ar tí ag an bpáipéar. Nuair a d’aithin an páipéar an méid suim a bhí ag daoine sa cholún sin, d’athraigh siad a intinn, agus lean an colún ar aghaidh. Spreag an colún daoine eile freisin agus thug sé misneach dóibh an Ghaeilge a úsáid agus mar sin, diaidh ar ndiaidh, méadaigh an ghluaiseacht. Anois, tá Gaelscoileanna, ciorcail comhrá agus popup Gaeltachta ar fáil, agus tá eachtraí Gaeilge eile ar siúl i gCill Chainnigh freisin. Bhí ról beag ach tábhachtach ag an gcolún seo sa mhéadú sin. Sin tionchar mór a bhí ag Peadar ar staid na Gaeilge i gCill Chainnigh. Agus sin fáth iontach leanúint ar aghaidh leis an gcolún, cé nach bhfuil Peadar inár measc níos mó!

Athbhliain faoi shéan daoibh go léir

le mickgb | 2020/01/22 | Pearsanta, Tuairim

Peadar Bairéad

Bíodh go bhfuil muid ag guí athbhliain faoi shéan is faoi mhaise dá chéile, le fada an lá anois, is beag difir a dhéanann sin i saol laethúil an ghnáthdhuine. Ní chuireann sé stop leis an “mugáil”, leis an robáil, leis an ngoid, nó leis an ndúnmharú, a réabann leo ina dtuile do-stoptha, beag beann ar ár nguíonna, nó ar ár mianta. Is dócha, i ndáiríre, gur chuid dílis dár ndaonnacht é, cuid den olc a bheirtear sa chnámh linn uilig, ach má sea fhéin, ní tharlódh a leithéid gan chúnamh ón daonnaí fhéin, nó caithfidh sé toiliú chuige, sula bhféadfadh sé tarlú. Is dócha freisin, gur thugamar uilig faoi deara, nár laghdaíodh puinn ar an gclaonadh sin chun oilc, de réir mar d’éirigh linn cur leis an méid puint a bhí taiscithe sa bhanc, nó fiú faoin bpluid, againn! Níor laghdaíodh, mh’anam! Nó nach dtuigtear do mhadraí an bhaile fhéin, gurb é a mhalairt díreach a tharlaíonn, nó de réir mar a éiríonn an sparán teann, is ea is mó a éiríonn an consias so-shínte.

Ná tuigtear anois, go bhfuilimse ag rá gur in olcas atá an saol ar fad dulta, i gcomórtas leis an gcineál saoil a bhí ann, leathchéad bliain ó shoin, nó níl nó baol air, mar nach soiléir don dall fhéin go bhfuil feabhas as cuimse tagtha ar stíl bheatha daoine, san idirlinn. Níl le déanamh againn ach breathnú ar an innealra a fritheadh le tamall de bhlianta anuas. Breathnaigh ar na gléasanna uilig a chuirtear i mbun oibre ar an bhfeirm. Nár mhór an gar don bhfeirmeoir é an tarracóir, agus na cineálacha oibre uilig a d’fhéadfaí a chur i gcrích, de dheasca an chumahchta a chuireann an beithíoch céanna sin ar fáil dó? Sea, agus smaoinigh ar na meaisíní bainte, na tochaltóirí, na meaisíní crúite, agus fiú na meaisíní bainte buailte, le gan ach cupla ceann acu a ainmniú. Agus arís, breathnaigh ar na hacraí uilig a úsáidtear sa teach fhéin, le hobair bhean an tí a shimpliú, agus a éascú? Cá bhfágfá an meaisín níocháin, an cuisneoir, an follúsghlantóir, an sorn leitreach, agus tuilleadh ar an dtéad chéanna sin. Breathnaigh arís ar an gcaoi a feabhsaíodh, agus a forbraíodh, na modhanna taistil uilig, agus feicfidh tú an chaoi ar thángthas i gcabhair ar na sclábhaithe bochta, a chaitheadh bunús a gcuid ama, ag saothrú leo go dian, crúógach, ar bheagán toraidh, agus má chuaigh cúrsaí chun cinn go hiontach, sna réimsí sin go léir, níor dhada é i gcomórtas leis an dul chun cinn ollmhór a deineadh i gcúrsaí cumarsáide. Nach dochreidte, amach is amuigh, an dul chun cinn atá déanta sa ghort sin, le céad bliain anuas? Smaoinigh ar an raidió, ar an teilifís, ar an bhfón, ar an ríomhaire, ar an ríomhphost, agus nuair a smaoiníonn duine, nach é amháin go bhfuil dul chun cinn ollmhór déanta againn le céad bliain anuas, ach caithfidh muid a chur san áireamh freisin, nach bhfuil deireadh fós leis an dul chun cinn céanna sin, nó leanann an fás, agus an forbairt, sa ghort sin in aghaidh an lae, sa chaoi nach bhfuil a fhios againn cá bhfuil ár dtriall, in aon chor, sna cúrsaí sin, ach tá a fhios againn, nach bhfuil feicthe againn fós ach an tús, tús tuile, agus go bhfuil an t-uafás le fionnadh ag ár gcine, sa réimse seo, fós.

Breathnaigh ar an dtaobh eile den scéal !

Ar an drochuair áfach, níl feicthe againn thuas ach taobh amháin den bhonn, agus sin an taobh is fearr, nó ar an dtaobh eile den scéal, is beag atá le maíomh againn, as iompar, as moráltacaht, as daonnacht, nó as comharsanúlacht ár gcine, san aonú haois fichead seo, ina mairimid, faoi láthair.

Céard tá i gceist agam anseo, an ea?

Bhuel, má thógann tú nuachtán chugat, lá ar bith de na laethe seo, feicfidh tú fhéin céard tá i gceist agam, nó is féidir leat a bheith cinnte, go mbeidh scéalta le léamh agat sa nuachtán sin, faoi “mhugáil” daoine macánta, faoi robáil, agus ní hé amháin go ndéantar daoine a robáil, ach déantar é sin ar bhealach cruálach, mídhaonna, frithshóisialta. Seans go mbeidh cuntas ansin faoi dhúnmharú duine eicínt, nó bíodh go mairimid uilig i bPoblacht daonlathach, a thugann geallúint don saoránach, go ndéanfar é a chosaint ar ionsaí, ar robáil, ar éigean, agus ar mharú. An gcoimhlíonann an Stát s’againne an gheallúint sin? Ag magadh fúm atá tú! Níl ar chumas an Stáit é fhéin a chosaint ar na murdróirí, ar na robálaithe, ar na drongairí, nó ar na coirpigh uilig, a mhaireann go compórdach ar shaothar na gcomharsan, tráth nach bhfuil siad fhéin toilteanach “turn dá láimh” a dhéanamh ar mhaithe le beatha a shaothrú dóibh fhéin. B’fhéidir, i mbliain seo an Olltoghcháin, go ndéanfaidh Páirtí Poilitíochta eicínt rún athbhliana, go bhfuil siadsan sásta dúshlán na ndrongairí sin a thabhairt, agus deireadh a chur le rás an dreama seo, ar ais, nó ar éigean.

D’fhéadfainn leanúint liom, ag cur síos ar oilc iomadúla eile ár sochaí, faoin am seo, oilc cosúil le héigniú, le mímhoráltacht, le mí-úsáid daoine, agus le sclábhaíocht de chuile chineál. Nach maith is cuimhin liom na seanmhná fadó ag caint leo faoi “Fhómhar na mBan gan Náire,” cibé cineál ruda a bhíodh i gceist acu le sin! ach, dár mh’anam, ní i bhfad a bheifeá ag breathnú ar ár gcláracha teilifíse go dtuigfeá go hálainn céard é go díreach a bhíodh i gceist acu…….Ach, ceal misnigh, caithfidh mé an t-ábhar sin a chur ar an méar fhada, go dtí tráth eicínt eile, amach anseo!

Leabhar suimiúil, spreagúil, eile chugainn.

le mickgb | 2020/01/15 | Léirmheasanna, Pearsanta

An Fheoir

Abhainn Osraí………………………………………Céadchló 2019

Séamas Ó’Maoileáin…………..Clódóirí CL, Casla, Conamara

*****************

B’fhéidir gur chuala tú go raibh mé tar éis tamall a chaitheamh in ospidéil agus i dteach altranais, agus dá bharr sin ba bheag am a bhí agam le leabhair a léamh nó tada dá leithéid, ach, tamall gearr ó shoin tharla gur sheol Séamas Ó’Maoileáin cóip dá leabhar nua chugam le go léifinn é. De thimpiste a tharla sin, ach faoi mar a tharla, shroich an leabhar nua seo mé ag an am ceart, nó bhí fonn léite tagtha ar ais chugam ag an am, agus ba gheall le bronntanas ó Santa fhéin an leabhar sin ag an am. Ba ghearr go raibh mé sáite go dtí an dá chluais san Fheoir. Ní hí an abhainn atá i gceist agam anseo, dar ndóigh, ach an leabhar nua seo. Ní call dom a rá go ndeachaigh ábhar an leabhair go smior na gcnámh i bhfeidhm orm, agus ba ghearr go raibh mé ag iompú na leathanach spéisiúil go cíocrach, fiosrach, nó theastaigh uaim tuilleadh agus tuilleadh a fhoghlaim faoi thír seo mo dhídine agus bhí sin le fáil go flúirseach ins ‘An Fheoir’. Ní call a rá nár ró-fhada go raibh an slogtha léite agam, ach dár ndóigh i gcás dá leithéid bíonn gá leis an dara léamh, ach nach bhfuilim ag dul ró-thapaidh ar fad! Caithfidh mé laincis a chur ar an gcleite anseo le deis a thabhairt dom m’anáil a tharraingt agus sos beag a thabhairt don gcleite bocht seo. Mar sin éist le gíosc na gcoscán, le críoch a chur leis an gcaibidil seo.

Nach iontach go deo na hainmneacha a baisteadh ar an abhainn seo ‘gainne, ag tosú leis an ainm eoir a baisteadh uirthi i dtosach, ainm a chiallaíonn sruthán, agus oireann an t-ainm sin don Fheoir i dtús a laethe. Níl an oiread sin den abhainn inti go gceanglaíonn sí leis an Eircne cóngarach do Dharmha i gContae Laoise, agus féach mar adeir Ó’Ciobháin…”Ní casta cúrsaí abhann Éireann ná a gcuid ainmneacha. Agus deir an t-údar linn go ndúirt fear eile go raibh na hainmneacha an-sheanda, ach deir an t-údar arís, deir sé …”Níor mhínigh Ollamh ar bith fós dúinn cad is bun leo.”

——————————————————————————————–

Ar an drochuair ní raibh Peadar in ann an t-alt seo a chríochnú. Ach tá sé dochreidte go raibh sé ag léamh agus ag scríobh suas ar fad go dtí deireadh a shaoil. Nach raibh Gaeilge iontach aige, agus léiriú ealaíonta speisialta agus pearsanta aige! Braithimid uainn go mór é. Nár thug sé bronntanais iontacha dúinn go léir leis a phrós cumasach agus a fhilíocht draíochtúil! Athair den scoth ba é Peadar domsa, agus le déanaí, chomhbhádóir agus muid ag scríobh na Gaeilge le chéile, go háirithe ag scríobh na n-alt seo. Le himeacht aimsire, bhí orm níos mó obair a dhéanamh agus le linn an ama sin bhí Peadar mar mhúinteoir agus eagarthóir dom. D’fhoghlaim mé a lán rúin na ceirde uaidh, agus anois beidh mé ag eitilt i m’aonar mar údar an cholúin seachtainiúla seo. Tá súil agam go dtiocfaidh sibh go léir liom ar an turas agus leanfaimid go leis an traidisiún seo, in ainm m’athar, agus ar mhaithe na Gaeilge i gCill Chainnigh agus ar fud na tíre. Tá mé cinnte go gcuirfeadh sé sin gliondar croí ar Pheadar!

Doirse Dé le Peadar Bairéad!

le mickgb | 2019/10/23 | Léirmheasanna, Pearsanta

Dírbheathaisnéis Nua!

Is iomaí bua atá ag Peadar Bairéad! Cé gur bhain sé a bheatha amach mar mhúinteoir den scoth agus ansin leas-phríomhoide i gColáiste Chiaráin, níor chuir sé sin cosc ar a phaisean eile, an scríbhneoireacht. Beidh cuimhne go deo agam ar chlic cleaic ar an mhéarchlár a chloisteáil beagnach gach oíche agus é ag scríobh. Nuair a bhí mé an-óg scríobh sé ar chlóscríobháin den seandéanamh, agus ansin ar chlóscríobháin leictreacha agus faoi dheireadh ar ríomhairí. Cé gur athraigh na meaisíní le himeacht ama, níor athraigh paisean m’athair don scríbhneoireacht. Rinne m’athair agus mé féin meastachán garbh agus coimeádach le déanaí agus ar a laghad, tá níos mó ná dhá mhilliún focal scríofa agus foilsithe ag Peadar, idir phrós agus fhilíocht. Tá ailt agus dánta foilsithe aige in irisí cosúil le ‘Feasta’, ‘Comhar’ agus ‘An tUltach’, agus i nuachtáin éagsúla ach go háirithe sa ‘Kilkenny People’. Chomh maith le sin, tá trí chnuasach filíochta foilsithe aige, agus anois a dhírbheathaisnéis freisin. Sárscríbhneoir ilchumasach agus bisiúil is ea Peadar, le bailiúcháin leathan liteartha chun é sin a chruthú.

D’fhan Peadar dílis dona chuid prionsabal i gcónaí, agus go háirithe a chreidimh, a theaghlach, agus a theanga agus cultúr. Mar mhúinteoir agus mar scríbhneoir, bhí Peadar in ann na prionsabail sin a chraobhscaoileadh, de réir a chinniúint. Agus bhí sé in ann é sin a dhéanamh i bhfoilseachán amháin thar aon cheann eile, an ‘Kilkenny People’. Tá alt seachtainiúil á scríobh ag Peadar sa nuachtán seo ar feadh breis is daichead bliana, inar phléigh sé a lán ábhair a bhí ábhartha do lucht a léitheoireachta. Scríobhann sé as Gaeilge agus níl aon cholún Gaeilge eile sa pháipéar. Tá buíochas ag dul don pháipéar, dona tacaíocht do Pheadar agus don ár dteanga le fada. Tá buíochas ag dul go Micheál Ó’ Diarmada freisin, mar chuir sé argóint láidir ar son alt Pheadair nuair a bhí an páipéar ar tí é a chur ar ceal roinnt blianta ó shin. Agus os cionn gach rud eile, tá buíochas ag dul do Pheadar féin as a sheirbhís don phobal agus don ár dteanga.

Scríobh Peadar ar a lán ábhair éagsúla i rith na mblianta: scéalta ficsean agus scéalta pearsanta, cuntas taistil, cúrsaí reatha domhanda agus áitiúla, píosaí tuairimíochta, léirmheasanna leabhair agus a lán ábhair eile. Tamall ó shin, rith sé le Peadar go raibh a lán ábhar aige ina n-ailt, agus b’fhéidir go mbeadh sé in ann bailiúchán a chuir le chéile ar théama suimiúil. Ansin, thit an smaoineamh é díreach idir na súile! Dírbheathaisnéis! D’inis sé scéalta a shaol sa pháipéar, de réir a chéile, in ailt a bhí fite fuaite le hailt eile, agus bheadh sé in ann na scéalta sin a bhailiú de réir ama, agus ansin aon bhearnaí a líonadh, ionas go mbeadh gluaiseacht réidh ann. D’fhreagair Peadar an dúshlán sin, agus thosaigh sé ag obair ar a dhírbheathaisnéis. Ní raibh tuairim agam cad a bhí ag tarlú, go dtí lá amháin nuair a thug m’athair cúpla ceanglán dom lán d’ábhar clóite.

Déanta na fírinne, shuigh na ceangláin ar sheilf leabhair ar feadh bliain nó dhó, agus rinne mé dearmad go raibh siad ansin. Nuair a d’éirigh mé as mo phost, bhí níos mó ama agam chun na rudaí is fearr liom a dhéanamh. Mar chuid den tsaoirse sin, shocraigh mé ar mo chuid Gaeilge a athbheochan! Agus mar chuid den mhisean sin, chuaigh mé ag lorg leabhair Gaeilge i mo theach! Bhí ionadh agus náire orm nuair a tháinig mé ar dhréacht leabhar m’athair. Chinn mé chun aistriúchán a dhéanamh ar an leabhar seo. Chomhoibrigh m’athair liom ar an aistriúchán, agus d’fhoghlaim mé a lán Gaeilge sa phróiseas! Agus cheap mé tar éis sin go raibh mé críochnaithe leis an leabhar suimiúil seo. Ach ní raibh an ceart agam!

Cúpla mí tar éis sin, nuair a bhí mé ag freastal ar thumchúrsa Gaeilge i gColáiste na Rinne, dúirt mo mhúinteoir, Micheál

Ó’Máirtín, liom go mb’fhéidir go mbeadh m’athair in ann leabhar a chumadh bunaithe ar a ailt sa ‘Kilkenny People’. Cairde is ea Micheál agus m’athair le fada, ó na laethanta nuair a bhí Micheál mar phríomhoide Gaelscoil Osraí i gCill Chainnigh. Ar aon nós, shuigh smaoineamh Mhichíl i m’intinn ar feadh tamaillín. Ansin go tobann agus gan rabhadh, tháinig tuiscint orm. Nach raibh bailiúchán alt m’athair agam cheana féin, ina suí ar mo sheilf leabhar! Rith sé liom ansin nach raibh an dara rogha agam ach cabhair a thabhairt do m’athair chun a leabhar a fhoilsiú. Bhí mé saonta go leor agus mar sin níor thuig mé an méid obair a bhí ann, idir an dréacht a bheith ann agus leabhar a bheith ar díol i siopa leabhair. Ach bhogamar m’athair agus mé féin ar aghaidh le chéile, agus chuidigh na daoine ar chasamar orthu leis an eachtra sin freisin.

Tá an-áthas orm anois a bheith in ann roinnt libh go bhfuil dírbheathaisnéis Pheadair foilsithe le Coiscéim le déanaí. Tá buíochas ar leith ag dul do Choiscéim as a gcúnamh!

Tá mé cinnte go mbainfidh sibh taitneamh as an leabhar seo an oiread agus ar thaitin sé liom. Níl an tír inar rugadh Peadar in ann dúinn fós, ach tá sé gafa sa leabhar seo! Rud aisteach é go bhfuil Saorstát na hÉireann agus m’athair beagnach ar chomhaois! Mar sin, i gcás Peadar Bairéad, tá comhghaol láidir idir a shaol agus saol na tíre. Tá tú in ann, trí lionsa an údair, ní amháin saol Pheadair ach saol na tíre féin a fheiceáil go soiléir. Cuireann sé sin le draíocht an leabhair.

Tá a lán scéalta iontacha sa leabhar i dtraidisiún scéalaíochta ár gcultúr, agus geallaimse duit go bhfoghlaimeoidh tú rudaí aisteacha faoi chúrsaí ár dtír, faoi Peadar Bairéad, agus fút féin má léann tú an leabhar seo.

Beidh seoladh leabhair ar siúl i gCill Chainnigh ar an 26ú lá de mhí Dheireadh Fómhair i dteach altranais Drakelands ag a trí a chlog sa tráthnóna. Táimid buíoch de Anne Fleck-Byrne agus a foireann as ionad iontach a chur ar fáil dúinn don ócáid seo.

Má tá suim agat, beidh fáilte mhór romhat a fhreastal ar an ócáid speisialta seo – chuir r-phost dom ag mickgb@gmail.com, agus eagróidh mé duit a bheith ann má tá spás. Beidh muid ag siúl le freagra duit! Ach thar aon rud eile, CEANNAIGH an leabhar seo! Ní bheadh díomá ort, ar m’fhocal!

« Blagiontrálacha níos luaithe

Blagiontrálacha níos déanaí

Gaeltacht San Diego!

Mo Mháthair!

Go dté tú slán, a Pheadair

Athbhliain faoi shéan daoibh go léir

Leabhar suimiúil, spreagúil, eile chugainn.

Doirse Dé le Peadar Bairéad!

Na postálacha is déanaí