Litir ó Mheiriceá – Toghchán Mór i Meiriceá!

Litir ó Mheiriceá – Toghchán Mór i Meiriceá!

le | 2024/11/06 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Pearsanta, Polaitíocht

Litir ó Mheiriceá - Toghchán Mór i Meiriceá!

Agus an colún seo á scríobh agam, tá toghchán na hUachtaránachta ar siúl i Meiriceá. Rinne mé staidéar domhain ar an gcóras rialtais atá anseo sna Stáit Aontaithe, sular chaith mé mo vóta féin. Roinnfidh mé achoimre de anseo, chomh maith le cúpla impleacht ag baint leis, a d’fhéadfadh a bheith an-tábhachtach, go háirithe má bhuann Trump an Uachtaránacht.

Montesquieu

Cé nár mhaith le go leor Meiriceánaigh é a admháil, ba é fealsamh ón Fhrainc darbh ainm Charles-Louis de Secondat, Baron de Montesquieu, a raibh an tionchar is mó aige ar bhunreacht na Stát Aontaithe. Smaoinigh Montesquieu ar struchtúr rialtais nua, a mhol sé mar ‘trias politica’nó ‘scaradh cumhachtaí’ ina leabhar cáiliúil “De l’Esprit des lois” (“Maidir le Brí Dlíthe”) foilsithe sa bhliain 1748. Sa leabhar sin, mhínigh sé go mbeadh sé níos fearr cumhachtaí rialtais a scaradh amach i dtrí pháirt: cumhacht reachtach, cumhacht bhreithiúnach agus cumhacht feidhmiúcháin. Leis an struchtúr sin, bheadh idir shrianta agus cheartúcháin sa chóras, ionas nach mbeadh aon pháirt amháin in ann an ceann is fearr a fháil ar aon pháirt eile. Chuir bunaitheoirí bhunreacht Mheiriceá an prionsabal sin i bhfeidhm nuair a dhear siad an rialtas feidearálach, ina bhfuil brainse reachtach (Comhdháil na Stáit Aontaithe – idir Theach na nIonadaithe agus Seanad), brainse breithiúnach (An Chúirt Uachtarach agus Cúirteanna Feidearálacha na Stáit Aontaithe) agus brainse feidhmiúcháin (Uachtarán na Stáit Aontaithe agus a riarachán).

Na Toghcháin Fheidearálacha eile

Fuair mé mo bhallóid cúpla seachtain ó shin, agus caithfidh mé a rá go raibh obair le déanamh agam chun mo roghanna a shocrú. Chomh maith le toghchán na hUachtaránachta a bhfuil clú agus cáil air, tá go leor toghcháin eile ar siúl ag an am céanna. Tá córas céimlathach sna Stáit Aontaithe, agus leibhéil iomadúla ann (Feidearálach, Stáit, Contae, Cathair). Ach fiú maidir leis na toghcháin fheidearálacha, tá gach suíochán i dTeach na nIonadaithe (435) agus 33 (as 100) suíochán sa Seanad ar an mballóid ar bhonn náisiúnta. Chomh maith le vóta ar son an Uachtaráin, beidh mé in ann mo vóta a chaitheamh ar son Seanadóra i gCalifornia agus ar son Ionadaí (i dTeach na nIonadaithe) i mo cheantar Comhdhála.

Córas Dhá Pháirtí

Is córas dhá pháirtí (an Páirtí Daonlathach agus an Páirtí Poblachtánach) é an córas rialtais sna Stáit Aontaithe, rud a tharla de thaisme agus ní d’aon ghnó. Sa Seanad agus i dTeach na nIonadaithe araon, bíonn níos mó cumhachta ag an bPáirtí leis an tromlach. Rud tábhachtach é sin, mar ní ritear aon reachtaíocht gan faomhadh an dá Theach (idir Theach na nIonadaithe agus an Seanad), agus faoi dheireadh faomhadh an Uachtaráin. Sin an fáth go bhfuil sé deacair reachtaíocht a rith sna Stáit Aontaithe. Cheapfá dá mbeadh an Uachtaránacht agus an tromlach sa dá Theach ag Páirtí amháin (mar a tharlaíonn ó am go ham agus a d’fhéadfadh tarlú sa toghchán seo), go mbeadh sé éasca ansin reachtaíocht a rith. Ach fiú sa chás sin, níl sé ró-éasca. Cé nach bhfuil ach tromlach simplí (níos mó ná leathchuid) ag teastáil i dTeach na nIonadaithe, de ghnáth is gá ollthromlach (60 Seanadóir as 100) a bheith i bhfabhar reachtaíocht sa Seanad roimh a shéala formheasa a chur uirthi. Ní minic a bhíonn, ar a laghad, 60 Seanadóir as Páirtí amháin suite sa Seanad. Mar sin, bíonn na Seanadóirí as Páirtí an mhionlaigh sa Seanad in ann athruithe suntasacha a éileamh i reachtaíocht roimh a mbeannacht a thabhairt di. Tá próiseas foirmiúil ann chun athruithe mar sin a phlé, in iarracht comhaontú a fháil sa Chomhdháil ar an reachtaíocht a bhí molta. Má shroicheann an Comhdháíl comhaontú ar reachtaíocht athraithe, is gá an reachtaíocht nua sin a chur tríd an bpróiseas faofa arís ón tús. Má ghlactar leis an reachtaíocht nua sin sa dá Theach, tá deis fós ag an Uachtarán í a chrosadh. Cé gur féidir leis an Chomhdháil cros Uachtaránachta a shárú, tá sé sin an-deacair a dhéanamh, agus is annamh a tharlaíonn sé.

Impleachtaí?

De réir na bpobalbhreitheanna, tá na trí rás fheidearálacha gob ar ghob, idir an dá Theach sa Chomhdháil agus an Uachtaránacht. Is toghchán ait é an toghchán Uachtaránachta, mar is féidir le hiarrthóir amháin an bua a fháil fiú má fhaigheann an t-iarrthóir eile tromlach na vótaí. Is féidir é sin a tharlú, mar úsáidtear próiseas roghnaithe darb ainm ‘coláiste toghcháin’. Próiseas casta atá i gceist nach bhfuil go hiomlán ionadaíoch, ar an drochuair. Níl spás agam an próiseas casta seo a phlé anseo, ach tá an próiseas seo luaite i mbunreacht na tíre, agus dá bhrí sin tá sé an-deacair é a athrú (rinneadh timpeall 700 iarracht é a athrú suas go dtí seo). Mar iarmhairt an phróisis sin, ní fiú uisce na gcos mo vóta Uachtaránachta anseo i gCalifornia agus beidh na daoine sna ‘Stáit chinniúnacha’ ag roghnú an Uachtaráin don tír ar fad. Sin iad na Stáit i gceist: Arizona, Georgia, Michigan, Pennsylvania, Wisconsin, North Carolina agus Nevada. Ach caithfidh mé mo vóta ar son Kamala Harris, beag beann ar thionchar mo vóta ar an toradh.

Ach, agus is é seo mo phointe lárnach, tá mé in ann mo vóta a chaitheamh ar son Seanadóra sa Seanad agus ar son Ionadaí i dTeach na nIonadaithe. Agus déanfaidh mo vóta difríocht maidir leo siúd. Tá Adam Schiff (Daonlathach) ag seasamh in aghaidh Steve Garvey (Poblachtánach) sa toghchán Seanadóireachta i gCalifornia, agus de réir na bpobalbhreitheanna seans maith go mbeidh an bua ag Schiff. Cabhróidh mé leis sin ar aon nós agus caithfidh mé mo vóta ar a shon. Dála an scéil, is fuath le Trump Schiff (‘shifty Schiff’ a dtugann sé air) agus leis sin, tá mo dhóthain údair agam vótáil ar son Schiff!

Maidir le Teach na nIonadaithe, tá mé sa 49iú ceantar Comhdhála, ina bhfuil an tIonadaí in oifig faoi láthair, Mike Levin (Daonlathach), in iomaíocht le Matt Gunderson (Poblachtánach). Cé go bhfuil Mike Levin chun cinn sna pobalbhreitheanna, tá Matt Gunderson ag feabhsú a rátáil. Caithfidh mé mo vóta ar son Levin, agus gan dabht vóta tábhachtach é seo. Cén fáth? Bhuel, dá mbeadh na Daonlathaithe in ann formhór a bhaint amach i dTeach na nIonadaithe, bheidís in ann bac a chur ar reachtaíocht nach n-aontaíonn an Páirtí Daonlathach leis – is cuma an bhfuil Trump in oifig mar Uachtarán nó an bhfuil formhór sa Seanad ag na Poblachtánaigh. Ní móide go mbeidh 60 Seanadóir Poblachtánaigh sa Seanad, agus mar sin, beidh na Daonlathaithe in ann bac a chur ar reachtaíocht sa Seanad freisin, más gá.

Conclúid

Cé nach bhfuil guth agam sa toghchán Uachtaránachta, tá guth agam maidir le Seanadóir sa Seanad agus le hIonadaí i dTeach na nIonadaithe, agus déanann sé difríocht mhór cén líon Daonlathaithe atá sa Seanad agus i dTeach na nIonadaithe. Mar sin, tá guth indíreach agam faoin méid cumhachta a bheadh at Trump, dá mbeadh an bua aige. Bainfidh mé lántairbhe as mo vóta mar sin, in iarracht an daonlathas a chaomhnú sa tír seo. Agus do dhaoine in Éirinn, déarfaidh mé é seo: dá dtoghfaí Trump mar Uachtarán Mheiriceá, ní hé sin le rá go mbeidh cumhacht neamhshrianta aige – ní bheidh! Cé gur rud frustrachas go minic dúinn i Meiriceá athruithe a bhrú ar aghaidh sa rialtas feidearálach, dá mbeadh Trump in oifig agus é ag iarraidh a bheith ina dheachtóir, ba rud maith é sin. Bheadh sé deacair, fiú do Trump, athruithe a chur i bhfeidhm, beag beann ar cén Páirtí atá i gcumhacht sa Seanad agus i dTeach na nIonadaithe! Ach bímis ag súil nach mbeidh an deis sin aige sa chéad áit, cé go mbeadh fadhbanna eile le réiteach ansin!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Tuairisc ó Mheiriceá -An Deighilt Mhór

Tuairisc ó Mheiriceá -An Deighilt Mhór

le | 2024/10/23 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Tuairim

Tuairisc ó Mheiriceá -An Deighilt Mhór

D’fhéach mé ar an díospóireacht leas-uachtaránachta idir J.D. Vance (Poblachtánach) agus Tim Walz (Daonlathach) ag deireadh mhí Mheán Fómhair 2024. Bhí codarsnacht iomlán idir an díospóireacht seo agus an dá dhíospóireacht uachtaránachta a tharla rompu, ceann amháin idir Trump agus Biden agus ceann eile idir Trump agus Harris. Mar is eol don saol mór, bhí drochlá ag Biden sa chéad díospóireacht uachtaránachta agus ní raibh cosaint ar bith aige in aghaidh an Trumpach, a d’inis bréag i ndiaidh bréige. Sa dara díospóireacht uachtaránachta, bhí an bua ag Harris gan dabht, ach bhí siad ar an ionsaí nóiméad amháin agus ansin ar a gcosaint an chéad nóiméad eile, agus níor chuala muintir na tíre mórán faoi na topaicí is tábhachtaí dóibh. Ba mhó a n-aird ar a íomhá phoiblí, agus ar a bheag a dhéanamh dá gcéile comhraic. Ach sa díospóireacht leas-uachtaránachta, phléigh na hiarrthóirí ceisteanna tábhachtacha – ginmhilleadh, inimirce agus lámhaigh ar láthair scoile san áireamh. Bhí meas ag Vance agus Walz ar a chéile, cé gur ionsaigh an bheirt acu an t–iarrthóir uachtaránachta ar an taobh eile. Seo leanas na buaicphointí ag baint leis an díospóireacht, i mo thuairim.

Cúram Sláinte

Cuireadh ceist ar Vance ag iarraidh cén fáth nach raibh ach coincheap ag Trump maidir le plean nua cúram sláinte. An mbeadh Vance in ann a dhearbhú nach n-íocfadh Meiriceánaigh níos mó dá mbeadh aon riocht sláinte acu a bhí ann cheana. “Go deimhin, bheadh clúdach árachais sláinte acu dá mbeadh aon riocht sláinte acu a bhí ann cheana!” a d’fhreagair Vance. Ach ní dúirt Trump amach riamh cad a dhéanfadh sé sa chás sin. Chomh maith leis sin, dhiúltaigh Vance sonraí phlean Trump a phlé, ag rá go mbeadh sé leadránach bille de 900 leathanach a phlé ar an stáitse díospóireachta. Dúirt sé freisin gur thacaigh Trump le plean Obama, an ‘Affordable Care Act’ (ACA). Dúirt Walz gur gheall Trump i 2016 plean Obama a aisghairm, agus gur bheag nár éirigh leis ach amháin gur sheas Seanadóir John McCain ina haghaidh.

Inimirce

Chuaigh Vance ar an ionsaí, agus chuir sé an locht ar leas-uachtarán Kamala Harris maidir leis na fadhbanna ag baint le hinimirce neamhdhleathach ag an teorainn idir Stáit Aontaithe Mheiriceá agus Meicsiceo. Thagair sé di mar ‘Border czar’. Ansin cháin Walz iar-uachtarán Trump, ag rá gur chuir sé cosc ar bhille dépháirteach a rachadh i ngleic leis na fadhbanna céanna, agus go ndearna sé é chun buntáiste a fháil ina fheachtas uachtaránachta.

Ginmhilleadh

Bhí Vance ag snámh in aghaidh an easa ar an ábhar seo agus thóg sé cur chuige cúramach anseo. Dúirt Vance go mbeadh sé oiriúnach dá mbeadh gach Stáit in ann a dlíthe féin a chur in áit maidir le ginmhilleadh. Dúirt Walz gur bhuncheart daonna atá i gceist, agus mar sin is dualgas feidearálach an ceart sin a chosaint do gach duine sa tír, beag beann ar leagan amach na tíre. D’admhaigh Vance gur gá don Pháirtí Poblachtánach jab níos fearr a dhéanamh maidir le cóir leighis torthúlachta agus maidir le tithíocht inacmhainne a sholáthar. Fear cliste is é Vance agus bhí sé ag iarraidh vótaí a mhealladh ó na daoine atá idir dhá chomhairle faoi láthair.

Foréigean le gunnaí

Bhí Vance agus Walz ar aon aigne go raibh cúrsaí go dona agus ag dul in olcas maidir le foréigean le gunnaí, go háirithe sna scoileanna. D’aontaigh siad gur gá dul i ngleic leis an bhfadhb. Ach níor aontaigh siad ar chur chuige chun an fhadhb a réiteach. D’admhaigh Vance go raibh go leor cúiseanna taobh thiar den fhadhb – agus go háirithe fadhbanna meabhairshláinte agus mí-úsáid drugaí. Níor réitigh Walz leis sin. “Uaireanta is iad na gunnaí atá i gceist, na gunnaí amháin!” a dúirt sé. Agus “Ní chiallaíonn fadhb mheabhairshláinte gur duine foréigneach thú.”

Eanáir 6

Bhí sé soiléir go raibh deighilt mhór idir Vance agus Walz maidir le cad a tharla ar Eanáir 6, 2021. Nuair a bhí siad i mbun díospóireachta faoin éirí amach agus faoi na héilimh bhréagacha inar mhaígh Trump gur bhuaigh sé an toghchán uachtaránachta, chuir Walz ceist dhíreach ar Vance. “Ar chaill sé (Trump) toghchán 2020?” “A Thadhg, táim dírithe ar an todhchaí”, a d’fhreagair Vance. “Neamhfhreagra cáinteach é sin!” arsa Walz. Níos déanaí, dúirt Walz: “Táimid anseo 4 bliana níos déanaí, sa chás céanna. Is gá go mbeidh an buaiteoir mar bhuaiteoir. Caithfidh sé seo stopadh. Tá sé ag réabadh as a chéile muid.”

Athrú meoin Vance

Cuireadh ceist ar Vance cén fáth a raibh athrú meoin aige faoi Trump. Cháin sé Trump go géar sa bhliain 2020 ach tá sé go mór ar a shon anois. Chuir Vance an locht ar na meáin, ag rá gur chuir siad ar míthreoir é le bréagnuacht faoi Trump. Dúirt sé gur chuir Trump lena gealltanais do mhuintir na tíre freisin mar uachtarán.

Cearnóg Tiananmen

Sa bhliain 2009, dúirt Walz go raibh sé i Hong Kong nuair a bhí agóidí Chearnóg Tiananmen ar siúl. Ach bhí sé i Nebraska ag an am. Nuair a cuireadh ceist air faoi sin, bhí sé anonn is anall leis ar feadh a bhfad. Nuair a cuireadh an cheist air arís, d’admhaigh sé faoi dheireadh go ndearna sé botún.

Conclúid

Máistir na cainte síodúla is é J.D. Vance, gan dabht ar bith. Bhí na deiseanna ag J.D. Vance nach raibh ag Tim Walz. Mar a dúirt Walz: “D’fhás mé aníos i mbaile beag – Butte, Nebraska, daonra 400 – agus bhí 24 dalta i mo rang sa mheánscoil. Agus níor fhreastail ceann acu ar ‘Yale’.” Bhí Walz ag iarraidh a rá gur ghnáthdhuine é féin, difriúil le Vance. B’fhéidir gur saghas leithscéil a bhí i gceist freisin, mar bhí Vance níos fearr ar ardán na díospóireachta. Ach nach cuma? Is í an cheist is lárnaí ná cén t-iarrthóir uachtaránachta ba cheart a roghnú. Agus maidir leis an gceist sin, tá sé soiléir gur contúirt do Mheiriceá agus don domhan é Trump, agus go mbeadh sé go hiomlán mícheart é a thoghadh mar uachtarán arís.

Cé go bhfuil J.D. Vance in ann dallamullóg a chur ar dhaoine lena chaint mhín, ní bheathaíonn na briathra na bráithre. In ainneoin plámás Vance, níl bealach ar bith go mbeadh sé ceart an coirpeach ciontach, Donal Trump, a chuir in oifig arís. Bhí sé sin an-soiléir, nuair a dhiúltaigh Vance freagra a thabhairt don cheist a chur Walz air: “Tá Trump fós ag rá nár chaill sé an toghchán. Ar chaill sé toghchán 2020?”

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Gaelú nó Galldú!

Gaelú nó Galldú!

le | 2024/09/25 | Cúrsaí Reatha, Polaitíocht, Tuairim

Gaelú nó Galldú!

Rich countries’ problems!

Bíonn na meáin go léir plódaithe le nuacht agus bréagnuacht na laethanta seo faoi na heachtrannaigh atá anseo cheana féin, gan trácht ar na heachtrannaigh a bheidh ag iarraidh teacht isteach sa tír go luath. Mar sin féin, is gá dúinn an grán a scaradh ón lóchán, smaoineamh dúinn féin agus an rud ceart a dhéanamh maidir leis na heachtrannaigh inár measc.

Ní gá a rá, go mbíonn a chúis féin ag chuile dhuine acu leis an turas sin go hÉirinn a dhéanamh. I gcás duine amháin, is ag iarraidh tearmainn a bhíonn sé. I gcás duine eile, is ag lorg oibre a bhíonn sé, agus i gcás daoine eile fós, is ar thóir oideachais agus traenála a bhíonn siad.

Cé go bhfuil ‘céad míle fáilte’ againn roimh na turasóirí a thagann ar cuairt go hÉirinn, níl an scéal céanna le hinsint i gcónaí maidir leis na heachtrannaigh a bhfuil cónaí orthu sa tír. Nuair a thosaigh siad ag teacht go hÉirinn timpeall 30 bliain ó shin, ní raibh rófhonn orainn ar dtús an t-oileáinín s’againne a roinnt le daoine ón taobh amuigh. Ag an am céanna, fáiltíodh romhainn féin thar lear le sinsearacht, agus dá bhrí sin, nuair a thuigeamar céard é go díreach a bhí ag titim amach, tuigeadh dúinn, go raibh dualgas orainn ár ndícheall a dhéanamh freastal ar an riachtanas sin. Rinne Éire comhaontaithe le hOifig Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe le haghaidh Dídeanaithe, agus leis an Aontas Eorpach, freastal ar sciar daoine ó thíortha eile a bhfuil tearmann ag teastáil uathu. Chomh maith leo siúd, shocraíomar ar lucht an oideachais agus na traenála a ligean isteach agus ar líon áirithe oibrithe a ghlacadh isteach freisin in aghaidh na bliana.

Demographic change

Lean na himircigh ag sníomh isteach chugainn bliain i ndiaidh bliana go dtí go bhfuil, faoi láthair, olluimhir imirceach socraithe inár measc (timpeall 12%). Ní haon mhaith feasta bheith ag fiafraí ar chóir dúinn na daoine sin a ligean isteach sa tír seo, nó tá siad linn cheana féin, agus níl le déanamh anois ach chuile bhuntáiste a bhaint as cúrsaí faoi mar atá.

Ní féidir a shéanadh go bhfuil buntáistí do-áirithe ag gabháil leis an inimirce seo uilig. Cuireann sé oibrithe riachtanacha ar fáil dár gcóras eacnamaíochta, nuair nach bhféadfaimis féin freastal ar an trá sin. Sea, agus coinníonn sin rothaí an gheilleagair ag meilt leo ar luas, rud a chabhraíonn linn saol níos fearr a chur ar fáil dár ndaonra uilig, idir Éireannaigh agus Eachtrannaigh.

I gcás na scoláirí de, chuirtí fáilte i gcónaí roimh a leithéid inár measc, nó bhí meas agus cion ag ár sinsear ar an léann, le sinsearacht. I gcás na ndaoine a bhí ag lorg tearmainn, ar an drochuair, níor tugadh aire na huibhe circe dóibh i gcónaí, scaipeadh (agus scaiptear fós) bréagaisnéis diúltach fúthu go minic agus bhí leithcheal á dhéanamh uaireanta ar chuid acu freisin. Chun an tarcaisne a chur i gceann na héagóra, ní raibh córas róshásúil againn ar dtús chun iad a phróiseáil agus dídean fónta a sholáthar dóibh.

The Right thing to do

Is amhlaidh a chaithfidh muid breathnú romhainn, agus socruithe a dhéanamh le fáiltiú roimh na strainséirí seo uilig, a roghnaigh an tírín s’againne, mar bhaile nua dóibh féin, agus dá sliocht. Gan dabht ar domhan, rachaidh cuid de na himircigh seo ar ais abhaile arís dá dtíortha féin, ach fanfaidh roinnt mhaith acu freisin, agus má tá muidne ciallmhar agus cliste, déanfaidh muid chuile iarracht ar na daoine sin a mhealladh isteach sa phobal s’againne. Ní hé anois, toisc nach bhfuil an dara rogha againn ach sin a dhéanamh, ní hea muise, ach toisc gurb é ár leas é sin a dhéanamh.

More Irish than the Irish themselves!

Conas is féidir é sin a dhéanamh, an ea?

Bhuel, is féidir é a dhéanamh trínár saol iomlán a roinnt leo, agus bheith istigh a thabhairt dóibh, i ngach gné den saol céanna sin. Is féidir linn ár gcóras don lucht iarrtha tearmainn a fheabhsú. Cé go bhfuil cur chun cinn á dhéanamh ag an rialtas, tá go leor feabhsuithe eile a d’fhéadfaí a dhéanamh. Bíodh fáilte roimh eachtrannaigh san Arm, sa Gharda Síochána, agus sna Fórsaí Cosanta, trí chéile. Chomh maith leis sin, ba chóir iad a spreagadh le páirt a ghlacadh sa Chóras Oideachais, sa Chóras Dlí agus Cirt, i gCúrsaí Cultúir agus Teanga, agus i gCúrsaí Spóirt, san áireamh. Ná bíodh gné ar bith den saol náisiúnta dúnta ina gcoinne. Má tá siadsan sásta glacadh linne mar phobal, ansin, nár chóir dúinne glacadh leosan mar Éireannaigh? Má tá muid sásta sin a dhéanamh, seans go n–éireoidh siadsan níos Gaelaí ná na Gaeil féin, faoi mar a tharla le dreamanna eile a tháinig chugainn, anallód. Nára fada uainn an lá sin.

.

.

Athbheochan na hÚcráinise!

Athbheochan na hÚcráinise!

le | 2024/07/17 | Cúrsaí Reatha, Cúrsaí Teanga, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Stair

Athbheochan na hÚcráinise!

 

Fuair an Úcráin a neamhspleáchas sa bhliain 1991 tar éis thobchliseadh an Aontais Shóivéadaigh. Ag an am, gealladh athbheochan na hÚcráinise, teanga dhúchais na tíre. Is míorúilt go raibh sé fós beo, mar rinne Impireacht na Rúise agus níos déanaí an tAontas Sóivéadach an méid sin damáiste do mhuintir, do chultúr agus do theanga na hÚcráine leis na céadta bliain. Tá míorúilt eile faoi lánseol san Úcráin faoi láthair, maidir le hathbheochan na hÚcráinise. Roimh dom an mhíorúilt sin a nochtadh, is fiú cúpla focal a scríobh faoi cé chomh deacair is a bhí sé do na hÚcráinigh a gcultúr agus a dteanga a thabhairt slán trí na géarchéimeanna eisiacha a tharla dóibh in imeacht na mblianta. Leis an eolas sin, beidh tuiscint níos doimhne againn faoin míorúilt féin.

Go gairid i ndiaidh di teacht i gcumhacht i 1762, chuir an Banimpire Rúiseach Catherine II cosc ​​ar theagasc na hÚcráine ag an Acadamh Kyiv-Mohyla, an t-ionad cultúrtha ba thábhachtaí san Úcráin ag an am. Ní ba dhéanaí, thug sí orduithe do na heaglaisí seirbhísí eaglasta a dhéanamh i Rúisis amháin agus do na scoileanna Rúisís a bheith mar ábhar éigeantach acu.

Sa 19ú haois, rinne Impireacht na Rúise géarleanúint arís agus arís eile ar chultúr na hÚcráine agus go háirithe ar Úcráinis, ar eagla gur bhagairt mhór a bheadh ann d’aontacht na hImpireachta. Sa bhliain 1804 cuireadh cosc ​​ar an Úcráinis mar ábhar agus mar theanga theagaisc sna scoileanna.

Ach lean bearta fiú níos déine i 1863 nuair a rinne an tAire Impiriúil Gnóthaí Baile Pyotr Valuev forógra chun deireadh a chur le foilsiú leabhar as Úcráinis. Dar leis an bhforógra, “ní raibh ‘Rúisis Bheag’ (a chiallaíonn Úcráinis) ann riamh agus ní bheidh sí ann.”

Sa bhliain 1922, gan mhoill i ndiaidh Réabhlóid na Rúise, slogadh an Úcráin isteach san Aontas Sóivéadach, agus ansin cuireadh polasaithe nua i bhfeidhm ann, ar tugadh ‘Ukrainization’ orthu. Athrú iomlán a bhí i gceist agus ní raibh aon chosc ar úsáid na hÚcráinise níos mó.

Ba ghearr a mhair an ‘Ukrainization’, áfach, mar chuir an deachtóir Joseph Stalin ar ceal é sa bhliain 1933. Níos measa ná sin, maraíodh roinnt mhaith de lucht intleachta na hÚcráine, scríbhneoirí agus ealaíontóirí cáiliúla san áireamh, sa ‘Purgú Mór’ i 1937. Tar éis báis Stalin i 1953, bhláthaigh athbheochan cultúrtha agus ina theannta sin, tháinig glúin úr scríbhneoirí agus ealaíontóirí.

Nuair a fuair an Úcráin a neamhspleáchas i 1991, thug an rialtas gealltanas tacaíocht a thabhairt don chultúr agus don teanga. Ach bhí drochthionchar na Rúise ar an Úcráinis fós le feiceáil sa tír nua agus fada ina dhiaidh sin, bhí teilifís na hÚcráine, a nuachtáin, agus fiú ainmneacha a sráideanna fós as Rúisis den chuid is mó. Ní raibh sé in am fós.

Leis an Réabhlóid EuroMaidan i 2013-2014, cuireadh amach réimeas a bhí ar son an Kremlin, agus cuireadh isteach réimeas ar son na hÚcráine ina áit. Níor ghlac Vladimir Putin leis sin, agus ghabh an Rúis seilbh ar an gCrimé i 2014. Go luath ina dhiaidh sin rinne an Rúis ionradh ar oirthear na hÚcráine, ag gabháil codanna de na réigiúin fhéinrialaitheacha de Donetsk agus Luhansk. Cuireadh srianta géara ar úsáid na hÚcráinise sna críocha gafa sin mar pháirt den ghabháil.

Faoi dheireadh i 2019, ritheadh Acht na Teanga san Úcráin, a bhunaigh an Úcráinis mar theanga oifigiúil na tíre, agus leis sin cuireadh iallach ar na meáin, ar an gcóras oideachais agus ar chomhlachtaí poiblí an teanga a úsáid go poiblí.

Ansin, sa bhliain 2022 d’ionsaigh fórsaí Putin an Úcráin go brúidiúil, agus cé gur cheap Putin go mbeadh an bua aige laistigh de chúpla lá, tá an cogadh fós ar siúl dhá bhliain go leith ina dhiaidh na hionsaithe. Agus impiriúlachas na Rúise le feiceáil faoi lánseol, tháinig borradh mór ar athbheochan na hÚcráinise. Bhí muintir na tíre tiomanta d’aon ghnó a dteanga dhúchais a labhairt, beag beann ar a gcumas sa teanga. Is ansin a tharla an mhíorúilt agus insíonn na fíricí an scéal. Ocht mí tar éis an ionsaithe, dúirt 71% do phobal na tíre go raibh siad ag labhairt Úcráinise níos mó, agus d’athraigh 33% mhuintir Kyiv ó Rúisís go hÚcráinis mar a dteanga labhartha.

Ó mhí Aibreáin 2023 amach, is gá d’aon duine ag iarraidh a bheith ina shaoránach pas a fháil i scrúduithe Úcráinise (scrúdú scríofa agus scrúdú béil). “Tá muid ag dul faoi athbhreith na teanga. Nílimid ach ag fáil amach cad a bhí againn i gcónaí,” a dúirt Volodymyr Dibrova, scríbhneoir agus aistritheoir a mhúineann Úcráinis ag Harvard. Ní reiligiún ná críoch, ach teanga, a dúirt Dibrova, an fachtóir a dhéanann an t-idirdhealú is suntasaí idir iad agus a namhaid. “Tá sé amhail is go bhfuil muintir na tíre tar éis dúiseacht agus ag fiafraí díobh féin: Cé muidne? Cad í ár bhfíor-stair? Cad í ár bhfíor-theanga? Más í an Úcráinis ár bhfíor-theanga, cén fáth nach labhraímid í an t-am ar fad? Cén fáth nach labhraímid Úcráinis mar theanga ár gcaidrimh agus ag gach ócáid –idir fhoirmiúil agus neamhfhoirmiúil?” Bhí na freagraí an-soiléir do mhuintir na tíre, agus thuig siad go maith gur phríomhpháirt dá bhféiniúlacht mar phobal agus mar náisiún í a dteanga. Sin an fáth gur thosaigh siad í á foghlaim nó á athfhoghlaim agus á labhairt an oiread agus ab fhéidir leo. Thuig siad go raibh a gcultúr agus go háirithe a dteanga fite fuaite lena bhféiniúlacht náisiúnta. Agus chuaigh siad sa bhearna bhaoil agus sheas siad an fód ar son na féiniúlachta céanna sin!

Molaim go hard gach rud atá á dhéanamh ag muintir na hÚcráine maidir lena dteanga, in ainneoin an chogaidh fhíochmhair atá ar siúl. Ardaíonn sé cúpla ceist dúinn féin freisin, maidir leis ár gcultúr agus ár dteanga. Cé muidne? Cad í ár bhfíor-stair? Cad í ár bhfíor-theanga? Más í an Ghaeilge ár bhfíor-theanga, cén fáth nach labhraímid í an t-am ar fad? Cén fáth nach labhraímid Gaeilge mar theanga ár gcaidrimh agus ag gach ócáid –idir fhoirmiúil agus neamhfhoirmiúil? Agus faoi dheireadh an cheist is tábhachtaí dúinn a fhreagairt – cad is gá tarlú dúinn ionas go ndúiseoimid as ár stipéar sula mbeidh sé ródhéanach agus ár dteanga a shábháil – gann ar chogadh?

Tuairisc ó Mheiriceá – tír gafa idir dhá thine Bhealtaine!

Tuairisc ó Mheiriceá – tír gafa idir dhá thine Bhealtaine!

le | 2024/07/10 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Tuairim

Tuairisc ó Mheiriceá – tír gafa idir dhá thine Bhealtaine!

 

Más Daonlathaí tú, tromluí amach is amach a bhí sa díospóireacht uachtaránachta a tharla ar an 27 Meitheamh. Bhí Biden míshocair ar a chosa agus é ag siúl amach ar an stáitse roimh an díospóireacht, i gcodarsnacht le Trump. Ba dhrochthuar é sin maidir lena raibh i ndán dúinn. Labhair Biden i nglór lag, leamh agus aontonach. Tháinig mearbhall air ó am go ham agus é ag iarraidh sonraí a thabhairt chun cuimhne. Uaireanta, tháinig focal amháin amach nuair a bhí focal eile i gceist. Mar shampla, dúirt sé trilliúnaithe nuair ba cheart dó billiúnaithe a rá. Uaireanta eile, chaill sé snáithe a smaointe go hiomlán, agus ag an am céanna bhí cuma air go raibh sé trí chéile. Mar shampla, nuair a bhí sé ag cáineadh Trump mar gheall ar an méid a chuir sé leis an bhfiachas náisiúnta, seo a dúirt Biden:“Táimid in ann gach duine aonair … a dhéanamh incháilithe do gach rud a d’éirigh liom a dhéanamh leis an, uh, leis — leis an Covid, uh gabh mo leithscéal, le, ag déileáil le, gach rud atá le déanamh againn, uh … féach … más rud é … bhuaigh muid Medicare faoi dheireadh.”

D’fhreagair Trump gan mhoill agus straois ó chluas go cluas air: “Bhuel, tá an ceart aige, bhuail sé Medicare. Bhuail sé chun báis é.”

D’inis Trump a mhála bréag dúinn le linn na díospóireachta, agus ní raibh Biden in ann na miotais a bhréagnú go háititheach ar chor ar bith. Mar shampla, chuir Trump an milleán ar Nancy Pelosi faoin ionsaí ar an gCaipeatól ar Eanáir 6, 2021. Dúirt sé go n-ardódh Biden cánacha faoi cheathair, go maródh sé páistí tar éis dóibh teacht chun an tsaoil, agus go raibh an geilleagar ba láidre riamh ann i réimeas Trump. Dúirt sé go raibh 18,19 nó fiú 20 milliún inimirceach ag tógáil “Black jobs” agus “Hispanic jobs” agus go mbeidh na cúrsaí ba mheasa riamh le feiceáil faoi uachtaránacht Biden.

Bhí Biden ar a chosaint an chuid is mó den am, agus níor ionsaigh sé Trump ach cúpla uair. Mar shampla, dúirt sé gur ciontaíodh Trump ar chúisimh a bhain leis a dhlúthchaidreamh leis an réalta phornagrafaíochta Stormy Daniels, agus go raibh ‘moráltacht chait strae’ ag Trump.

Dá dhonacht a bhí an díospóireacht ar dtús, chuaigh cúrsaí in olcas le gach nóiméad dá ndeachaigh thart. Agus é ag druidim le deireadh na díospóireachta, is ag argóint faoi cé acu is fearr mar ghalfaire, in ionad a bheith ag plé na bhfadhbanna móra maidir leis a bpleananna sa bhaile agus thar sáile. Agus faoi dheireadh chonaiceamar iad ag tabhairt ainmneacha ar a chéile: “Ná hiompraímis muid féin ar nós páistí,” a dúirt Trump le Biden. “Is páiste tusa,” a d’fhreagair Biden. Is léiriú beacht é sin ar an díospóireacht, ar an drochuair.

Anailís

Níl mé in ann rud dearfach a rá faoin díospóireacht féin, bhí sé chomh dona sin. Ní raibh aon rud substaintiúil le foghlaim ó na hiarrthóirí uachtaránachta maidir leis a bpolasaithe, nach raibh ar eolas againn cheana féin. Ach d’fhoghlaim mé cúpla rud spéisiúil, mar sin féin, maidir le Biden agus Trump.

Biden

Ba é an cinneadh ba mheasa ar fad é do Biden a bheith páirteach sa díospóireacht. Níl aon dabht faoi sin. Ní raibh sé sa riocht gur chóir dó a bheith ar an stáitse sin ar chor ar bith. B’fhéidir nár aithin Biden é sin, mar ní raibh sé ag smaoineamh go soiléir. Ach nach bhfaca a lucht láimhseála nó fiú a bhean chéile go raibh rud éigin cearr leis – rud níos measa ná slaghdán, i ndáiríre? Tá gach cuma ar an scéal freisin go raibh fadhb éigin ag an Uachtarán Biden le tamall anuas; b’fhéidir fadhb atá ag éirí níos measa le himeacht ama.

Tá go leor déanta ag Biden ina chéad téarma, agus geilleagar láidir sa tír faoi láthair. Ach ní raibh sé in ann liosta a bpríomhéachtaí a chur in iúl dúinn go láidir. Níor chuir sé in iúl dúinn ach oiread cad atá ar intinn aige a dhéanamh má thoghtar é arís.

Trump

Bhí Trump ag scilligeadh éiligh mar is gnáth dó – ag insint bréag go mion is go minic. Bhí ardán mór aige chun a chacamas a scaipeadh, agus níor chaill sé deis é a dhéanamh. Thug sé sonc nó dhó do Biden freisin, ach rinne Biden an jab sin dó féin, i ndáiríre. D’imir Trump cluiche cliste, agus bhí bua mór aige in aghaidh Biden, ar an lá.

Conclúid agus Moladh

Bhí cúpla rud ríshoiléir dom tar éis na díospóireachta. Níl sna hiarrthóirí uachtaránachta ach ceannairí, mar dhea, nach bhfuil ar bun acu ach buaileam sciath. Ach taobh thiar dóibh, tá meaisíní polaitiúla cumhachtacha scanrúla (Poblachtaigh agus Daonlathaithe) ag feidhmiú in aghaidh a chéile, agus clár oibre acu atá an-difriúil le chéile. Creideann na Poblachtaigh gurb í an bealach amháin dóibh a gcumhacht a choimeád sa todhchaí ná na rialacha a athrú ar mhaithe leo féin. Ní bheadh an lámh uachtar acu i gcóras polaitiúil daonlathach, agus mar sin d’athróidís go córas forlámhach, le deachtóir i gceannas agus cumhacht aige/aici ar chomhionann le rí/banríon. Déan dearmad ar scaradh na heaglaise agus an Stáit, mar bheadh fealsúnacht agus moráltacht Bunúsaíochais Críostaí mar threoirphrionsabail an rialtais. Chomh maith leis sin, bheadh fealsúnacht sheicteach, urchóideach, forchiníoch ag cur leis. Go hachomair, bheadh Stáit Aontaithe Mheiriceá cosúil le ‘Republic of Gilead’, an tír dhiostóipeach a chum Margaret Atwood ina húrscéal ‘The Handmaid’s Tale’.

Bheadh na Daonlathaithe ag iarraidh an córas polaitiúil daonlathach a choimeád agus saoirse agus cearta na saoránach a chaomhnú agus a leathnú, beag beann ar dhath an chraicinn, inscne, creideamh nó eitneacht. Bheadh ar dhaoine agus ar chomhlachtaí saibhre a gcion féin a íocadh maidir le cánacha. Bheadh dualgas ar an rialtas seirbhísí slándála sóisialaí agus seirbhísí sláinte phoiblí a sholáthar.

Ní dhearna na Daonlathaithe aon mhaith dúinn nuair a thugadar a dtacaíocht iomlán do Joe Biden. Bhí a fhios acu go raibh fadhbanna móra leis an gcinneadh sin, agus in ionad iarrthóir eile a ullmhú don phost, lean siad ar aghaidh d’ainneoin a mbarúla ar an gceist. Chuir siad i bponc lucht leanúna a bpáirtí, mise san áireamh. I mo thuairim, an rud is fearr a d’fhéadfadh Joe Biden a dhéanamh anois ná tarraingt amach as an rás gan mhoill – ach beag an baol.

Mo mholadh do vótálaithe sa toghchán uachtaránachta? Ná bac le haon rud eile ach caith do vóta ar son Biden más fearr leat tír dhaonlathach a bheith ann, nó ar son Trump más fearr leat tír cosúil le ‘Republic of Gilead’ a bheith ann. Tá sé chomh simplí sin!

.

Tuairisc ó Mheiriceá – Feileon!

Tuairisc ó Mheiriceá – Feileon!

le | 2024/06/12 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht

Tuairisc ó Mheiriceá – Feileon!

 

Ar 17 Deireadh Fómhair, 1931, san Fhoirgneamh Chónaidhme i Chicago, ciontaíodh Al Capone as imghabháil cánach ioncaim. Ní raibh sé sin i measc na gcoireanna ba thromchúisí ina aghaidh, ach ba é an cás b’éasca don FBI a bhuachan. Gearradh téarma príosúin aon bhliain déag ar Capone. Tar éis dó trioblóid a chothú i bpríosún in Atlanta, bogadh go hAlcatraz é, áit ina raibh sé scoite amach ón saol mór. Ligeadh amach é tar éis seacht mbliana go leith i 1939, ach bhí sé ag dul i léig ó thaobh a shláinte de (bhuail stróc é agus tholg sé sífilis). Ní raibh sé in ann níos mó damáiste a dhéanamh agus fuair sé bás i 1947.

Agus mé ag léamh faoi cad atá ar siúl maidir le Donald J. Trump le déanaí, feictear dom go bhfuil cosúlachtaí láidir idir Capone agus Trump. Chun an fhírinne a rá, tá na cosúlachtaí sin an-soiléir do go leor daoine – Donald J. Trump san áireamh! Cuireann Trump é féin i gcomparáid le hAl Capone. “Bhí miotal i gcnámha Capone,” a dúirt Trump ag cúpla cruinniú halla an bhaile le déanaí. Ach “ní raibh sé díotáilte ach uair amháin; Táimse díotáilte ceithre huaire.” (Díotáladh Capone sé huaire ar a laghad.) “Má d’fhéach tú ar Capone sa bhealach mícheart, dhéanfadh sé smionagar duit!” a mhínigh Trump. Tá sé bródúil as a bheith cosúil le ceann feadhna ar bhuíon coirpeach.

Feileon!

Feicim patrún i gcás Trump. Nuair nach n-éiríonn leis a bhfuil uaidh a fháil, diúltaíonn sé é agus cuireann sé an milleán ar na Daonlathaithe. Sin a tharla leis an toghchán uachtaránachta 2020, agus tá an rud ceannann céanna ag tarlú maidir leis na cásanna cúirte ina aghaidh. Tá sé ag rá gur feachtas géarleanúna atá ar siúl sna cúirteanna, eagraithe ag an Uachtarán Biden agus a rialtas. Níl an ceart aige faoi sin, agus is rud dainséarach bréaga mailíseacha mar sin a scaipeadh.

Ach in ainneoin aon rud a mhaíonn sé nó a shéanann sé, is é Donald J. Trump an chéad iaruachtarán ar ciontaíodh é mar fheileon. Chaill sé cás feidearálach (sin an fáth gur feileon anois é) agus cúpla cás sibhialta freisin cheana féin, agus tá trialacha eile fós le críochnú. Seo léargas ar na cásanna go léir agus a stádas.

Stát Nua-Eabhrac: Calaois

I dtitim na bliana 2022, chomhdaigh Ard-Aighne Nua-Eabhrac, Letitia James, cás sibhialta i gcoinne Trump agus a iarchúntóir Allen Weisselberg, ag líomhain scéim inar thuairiscigh Trump go calaoiseach luach maoine áirithe chun a bhille cánach a ísliú agus téarma a iasachtaí a fheabhsú.

Rialaigh an Breitheamh Arthur Engoron ar 16 Feabhra go gcaithfidh Trump $355 milliún móide ús a íoc. Tá cosc trí bliana freisin ar a chuideachta aon ghnó a dhéanamh i Stát Nua-Eabhrac.

Ar 25 Márta, an lá a bhí sé ceaptha bannaí a phostáil, laghdaigh cúirt achomhairc an méid a chaithfidh sé a phostáil go $175 milliún. Tá sé i gceist aige achomharc a dhéanamh, le spriocdháta sa samhradh seo.

Manhattan: Clúmhilleadh agus Ionsaí Gnéis

I mí na Bealtaine 2023, tháinig giúiré ar an gconclúid go ndearna Trump ionsaí gnéis agus clúmhillte ar an scríbhneoir E. Jean Carroll, agus bronnadh $5 milliún uirthi. Nuair a shéan Trump é sin go poiblí ansin, thug Carroll cás clúmhillte agus éileamh ceallraí ina éadan. I mí Eanáir, bronnadh $83.3 milliún do Carroll sa chás sin.

Tá achomharc déanta ag Trump sa dá chás, agus phostáil sé banna don $83.3 milliún i mí an Mhárta. Le linn an dara triail, lean sé ag maslú Carroll, rud a d’fhéadfadh dul ina aghaidh san achomharc.

Manhattan: “Hush Money”

I mí an Mhárta 2023, chomhdaigh an tAighne Dúiche Manhattan Alvin Bragg cúisimh fheileonachta i gcoinne Trump, ag líomhain gur fhalsaigh an t–iaruachtarán taifid ghnó mar chuid de scéim chun airgead a íoc le mná a dúirt go raibh caidreamh collaí acu le Trump, agus chun faisnéis a choinneáil ón bpobal ar eagla go mbeadh drochthionchar aici air sa toghchán uachtaránachta.

Cuireadh tús leis an triail ar an 15 Aibreán agus chríochnaigh sí lena chiontú ar an 30 Bealtaine. Tá an phianbhreith sceidealaithe don 11 Iúil.

Is é an chéad chéim mhór eile ná pianbhreith a ghearradh, rud a thiocfaidh ach laethanta roimh Choinbhinsiún Náisiúnta na Poblachta. Gheall Trump achomharc a dhéanamh ansin, ach san idirlinn is feileon é!

An Roinn Dlí agus Cirt: Doiciméid Mar-a-Lago

Tá Jack Smith, abhcóide speisialta sa Roinn Dlí agus Cirt de chuid na Stát Aontaithe, tar éis 37 feileonacht a ghearradh ar Trump maidir le cáipéisí rúnaicmithe a bhaint as an Teach Bán nuair a d’fhág sé a oifig. In ainneoin iarratas i ndiaidh iarratais ag éileamh na cáipéisí a thabhairt ar ais, thug Trump neamhaird don rialtas, agus faoi dheireadh gabhadh na cáipéisí a bhí fós ar iarraidh.

Ní tharlóidh an cás seo go dtí 20 Eanáir, 2025 ar a luaithe. Cás tábhachtach é seo, mar chuir Trump an tír i mbaol, ó thaobh slándáil náisiúnta de.

Contae Fulton: Treascairt Toghcháin

Thug an tAighne Dúiche Fani Willis cás ollmhór i gcoinne Trump agus 18 duine eile, ag líomhain go ndeachaigh siad i mbun comhcheilge chun toghchán 2020 a ghoid.

Níl seans ar bith go dtosóidh an cás seo roimh an toghchán, mar tá agóid dhlíthiúil in aghaidh Willis le réiteach ar dtús.

An Roinn Dlí agus Cirt: Treascairt Toghcháin

Thug an tAbhcóide Speisialta Smith ceithre chás i gcoinne Trump freisin maidir lena iarrachtaí fanacht i gcumhacht tar éis dó toghchán 2020 a chailleadh. Tá an cás seo sa chúirt i Washington, D.C.

Díotáladh Trump ar 1 Lúnasa, 2023. Níl an cás ag dul ar aghaidh go dtí cinneadh na Cúirte Uachtaraí ag freagra na ceiste: ar cheart don iaruachtarán a bheith díolmhaithe ó ionchúiseamh?

Conclúid

Beidh Trump gnóthach sa chúirt le fada an lá mura dtoghfar é mar uachtarán. Má bhuann sé an toghchán, déanfaidh sé a seacht ndícheall fáil réidh leis na cásanna go léir! Nach tráthúil! Seo an duine a bhíonn ag bleadracht an t-am go léir faoi na coirpigh de gach saghas atá ag teacht ina sluaite isteach thar teorainn. Ach ar amharc sé air féin sa scáthán, le déanaí?

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish